Matura 2008
05.09.2007, 12:51
Egzamin maturalny w roku szkolnym 2007/2008   Egzamin maturalny jest formą oceny poziomu wykształcenia ogólnego i sprawdza wiadomości i umiejętności, ustalone w standardach wymagań egzaminacyjnych, zawartych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (DzU nr 92, poz. 1020, i ).  W związku z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w  poszczególnych typach szkół (DzU nr 157, poz. 1100) dyrektor CKE wydał komunikaty na temat wpływu zmiany podstawy programowej na treść i przebieg egzaminów zewnętrznych z:   ,    Opis zakresu egzaminu z poszczególnych przedmiotów oraz kryteriów oceniania i form przeprowadzania egzaminu maturalnego, a także przykładowe zadania egzaminacyjne znajdują się w .  Arkusze egzaminacyjne, jednakowe w całym kraju, są publikowane na naszej stronie internetowej po każdym egzaminie.  Stanowią one pomoc w przygotowaniu się przyszłych maturzystów do egzaminu. Arkusze z egzaminów:  ,    Do egzaminu maturalnego może przystąpić absolwent szkoły ponadgimnazjalnej: liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego, technikum i technikum uzupełniającego  Egzamin przeprowadzany jest jeden raz w ciągu roku szkolnego - w okresie od maja do września.   , w tym termin zakończenia części ustnej egzaminu, ustala dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, nie później niż do dnia 1 września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest egzamin maturalny.  Egzamin składa się z dwóch części:    ustnej - ocenianej w szkole przez przedmiotowy zespół egzaminacyjny,    pisemnej - ocenianej przez egzaminatorów wpisanych do ewidencji egzaminatorów okręgowej komisji egzaminacyjnej.  Za organizację i przebieg egzaminu maturalnego w danej szkole odpowiada przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego, którym jest dyrektor szkoły.   Osoba, która zamierza przystąpić do egzaminu maturalnego składa przewodniczącemu szkolnego zespołu egzaminacyjnego deklarację przystąpienia do egzaminu (, ):    wstępną - w terminie do 30 września,     ostateczną - w terminie do 7 lutego.   W razie niezłożenia deklaracji ostatecznej, deklaracja wstępna staje się deklaracją ostateczną.  Do deklaracji zdający dołącza oświadczenie, o wyrażeniu zgody lub braku zgody na przetwarzanie danych osobowych dla potrzeb rekrutacji na studia.  W przypadku zdających egzamin maturalny z informatyki środowisko komputerowe, programy użytkowe oraz język programowania wybrane z , 10 miesięcy przed terminem egzaminu.  Warunki i forma przeprowadzania egzaminu są dostosowane do potrzeb absolwentów:    ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, posiadających opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, albo niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym niepublicznej poradni specjalistycznej,     posiadających orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania,    chorych lub niesprawnych czasowo, posiadających zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wydane przez lekarza,    niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.  Osoba, ubiegająca się o prawo przystąpienia do egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do jej indywidualnych potrzeb, musi złożyć wraz z deklaracja (nie później niż do 7 lutego) dyrektorowi szkoły o dostosowanie warunków i formy egzaminu.  Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej ogłasza, nie później niż do dnia 1 września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest egzamin maturalny, o sposobie dostosowania warunków i formy przeprowadzenia egzaminu.  Za dostosowanie warunków do potrzeb absolwentów odpowiada przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego (dyrektor szkoły)  Z egzaminu maturalnego z danego przedmiotu zwolnieni są laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych na podstawie zaświadczenia o uzyskaniu tytułu laureata lub finalisty olimpiady.    dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej ogłasza, nie później niż na 2 lata przed terminem egzaminu maturalnego.  Część ustną egzaminu maturalnego z poszczególnych przedmiotów przeprowadzają przedmiotowe zespoły egzaminacyjne, złożone z dwóch nauczycieli danego przedmiotu, z których jeden będący egzaminatorem wpisanym do ewidencji egzaminatorów danego przedmiotu pełni rolę przewodniczącego.  W skład zespołu przedmiotowego nie mogą wchodzić nauczyciele, którzy w ostatnim roku uczyli danego zdającego, a ponadto przynajmniej jeden z nich powinien być zatrudniony w innej szkole lub placówce.   Członkiem zespołu przedmiotowego może być także nauczyciel akademicki posiadający przygotowanie z zakresu danego przedmiotu.  Część pisemną egzaminu maturalnego przeprowadzają zespoły nadzorujące przebieg egzaminu maturalnego w poszczególnych salach. Co najmniej jeden nauczyciel w zespole powinien być zatrudniony w innej szkole lub placówce. W skład zespołu nadzorującego nie mogą wchodzić nauczyciele danego przedmiotu oraz wychowawcy zdających.  Listę tematów z języka polskiego w części ustnej, a w przypadku szkół lub oddziałów z nauczaniem języka mniejszości narodowej lub grupy etnicznej - także listę tematów z języka danej mniejszości lub grupy etnicznej - przygotowują nauczyciele danego przedmiotu w szkole. Listy te  mogą uwzględniać tematy zaproponowane przez uczniów (słuchaczy)  Zestawy zadań z języka obcego nowożytnego wraz z kryteriami oceniania i punktacją przygotowują okręgowe komisję egzaminacyjne.   Niezdanie albo nieprzystąpienie do egzaminu maturalnego z przedmiotu (przedmiotów) w części ustnej nie stanowi przeszkody w zdawaniu części pisemnej egzaminu.  W części pisemnej zadania egzaminacyjne zawarte w arkuszach egzaminacyjnych przygotowują, w porozumieniu z CKE, okręgowe komisje egzaminacyjne, a zestaw do przeprowadzenia egzaminu w danym roku ustala dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Arkusze egzaminacyjne są jednakowe w całej Polsce.  W części pisemnej egzaminu zdający mogą korzystać wyłącznie z materiałów i przyborów pomocniczych wymienionych w komunikacie dyrektora CKE zamieszczonym na stronie internetowej na 2 miesiące przed terminem części pisemnej egzaminu.  Pobierz tablice i wzory z: .  W szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych uniemożliwiających przystąpienie zgodnie z harmonogramem do części ustnej lub pisemnej egzaminu z danego przedmiotu lub przedmiotów zdający może zdawać egzamin w dodatkowym terminie ogłoszonym przez dyrektora CKE w pierwszym tygodniu czerwca.  Wyniki egzaminu ustnego i pisemnego wyrażone są w skali procentowej.   Zdający zda egzamin maturalny, jeżeli w części ustnej i części pisemnej z każdego przedmiotu obowiązkowego otrzyma co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania z  egzaminu z danego przedmiotu, niezależnie od zdawanego poziomu.   Maturzyści, którzy przystąpili do wszystkich przedmiotów obowiązkowych w części ustnej i pisemnej i nie uzyskają 30% punktów tylko z jednego przedmiotu zdawanego jako obowiązkowy, mogą przystąpić do egzaminu „poprawkowego” z tego przedmiotu na tym samym poziomie, w okresie od sierpnia do września tego samego roku. Termin egzaminu ustala dyrektor CKE.  Absolwent, który zdał egzamin maturalny otrzymuje wydane przez okręgową komisję egzaminacyjną. Zdający, który podwyższył wynik egzaminu bądź zdał egzamin z przedmiotów dodatkowych otrzymuje do świadectwa dojrzałości wydany przez okręgową komisję egzaminacyjną. Pobierz przykładowo wypełnione świadectwa  (, , , )  Na świadectwie dojrzałości odnotowane są wyniki uzyskane z egzaminów z każdego przedmiotu zdawanego w części ustnej oraz  w części pisemnej.   Wyniki egzaminu z przedmiotów dodatkowych nie mają wpływu na zdanie egzaminu maturalnego ale są odnotowywane na świadectwie dojrzałości.  W przypadku unieważnienia egzaminu maturalnego w części ustnej lub części pisemnej egzaminu z danego przedmiotu zdający otrzymuje wynik „0%”.   Unieważnienie egzaminu może nastąpić w przypadku:     stwierdzenia niesamodzielnej pracy zdającego lub zakłócania przez niego przebiegu egzaminu,    stwierdzenia naruszenia przepisów dotyczących przebiegu egzaminu, na skutek zastrzeżeń zgłoszonych przez zdającego lub z urzędu,    stwierdzenia, podczas sprawdzania arkuszy egzaminacyjnych, niesamodzielnego rozwiązywania zadań przez zdających z danego przedmiotu w części pisemnej,    zaginięcia lub zniszczenia prac egzaminacyjnych lub kart odpowiedzi i braku możliwości ustalenia wyniku części pisemnej egzaminu (w tej sytuacji zdającemu nie odnotowuje się wyniku „0” na świadectwie dojrzałości).                                                         Matura 2008
CZĘŚĆ USTNA oceniana w szkole, obejmuje przedmioty :
obowiązkowe:	dodatkowe:
język polski - zdawany na  jednym poziomie określonym w standardach  język obcy nowożytny zdawany na poziomie podstawowym albo rozszerzonym (absolwenci klas dwujęzycznych, którzy wybiorą jako obowiązkowy drugi język wykładowy - zdają go na jednym poziomie określonym w standardach)  język mniejszości narodowej (dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości) zdawany na jednym poziomie określonym w standardach	język obcy nowożytny - inny niż wybrany jako obowiązkowy - zdawany na poziomie rozszerzonym  język mniejszości etnicznej - zdawany na jednym poziomie określonym w standardach  język regionalny -kaszubski - zdawany na jednym poziomie określonym w standardach
CZĘŚĆ PISEMNA oceniana przez egzaminatorów okręgowych komisji egzaminacyjnych, obejmuje przedmioty:
obowiązkowe zdawane na poziomie podstawowym albo rozszerzonym:	dodatkowe zdawane na poziomie rozszerzonym:
język polski  język obcy nowożytny (ten sam, który został wybrany jako obowiązkowy w części ustnej)  jeden przedmiot wybrany spośród następujących: - biologia - chemia - fizyka i astronomia - geografia - historia - historia muzyki - historia sztuki - matematyka - wiedza o społeczeństwie - wiedza o tańcu  język mniejszości narodowej - dla absolwentów szkół lub oddziałów z nauczaniem języka danej mniejszości	jeden, dwa lub trzy przedmioty wybrane spośród następujących (inne niż wybrane jako obowiązkowe): - biologia - chemia - fizyka i astronomia - geografia - historia - historia muzyki - historia sztuki - informatyka  - język łaciński i kultura antyczna   - język mniejszości etnicznej  - język obcy nowożytny (ten sam, który został wybrany jako dodatkowy w części ustnej) - język regionalny - kaszubski  - matematyka - wiedza o społeczeństwie - wiedza o tańcu
Język obcy nowożytny można zdawać z następujących języków: angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski i włoski
Zamknij

 

POZNAJMY SIĘ BLIŻEJ - O SOCJOLOGII

Socjologia nauką

Czym jest socjologia? Jakie ma cele, metody, zadania? Poznaj bliżej naukę o społeczeństwie.

Socjologia na tle innych nauk społecznych

Socjologia jest nauką badającą grupy i społeczeństwa ludzkie, a szczególnie społeczeństwa uprzemysłowione . Przedmiot jej zainteresowania obejmuje takie zagadnienia, jak: kultura, globalizacja, komunikacja niewerbalna, interakcje międzyludzkie, rodzina, przestępczość i dewiacja, uwarstwienie społeczne, migracje, ubóstwo, opieka społeczna i wykluczenie, praca i życie gospodarcze, środki masowego przekazu, rządzenie i polityka, religia czy oświata.
Socjologia należy do rodziny nauk społecznych. Granice dzielące ją od takich dziedzin wiedzy, jak historia, antropologia, psychologia, ekonomia czy nauki polityczne są płynne, opierają się raczej na kryteriach administracyjnych niż merytorycznych. O wzajemnym przenikaniu się wymienionych dyscyplin naukowych świadczą liczne interdyscyplinarne programy badawcze oraz szybko rozwijające się nauki hybrydalne, powstałe z połączenia różnych dziedzin wiedzy, na przykład psychologia społeczna. Socjologię można także łączyć z pozornie odległymi naukami. Socjobiologia, za której twórcę uchodzi amerykański entomolog Edward O Wilson, zajmuje się badaniem biologicznego podłoża społecznych zachowań zwierząt i ludzi.

Szczypta historii, czyli o burzliwych narodzinach nauki o społeczeństwie

Choć życie zbiorowe od zawsze frapowało ludzi, a już Arystoteles określił człowieka jako „zwierzę społeczne”, socjologia jako dyscyplina naukowa narodziła się dopiero w pierwszej połowie XIX wieku, a pierwsza katedra socjologii powstała w Chicago w 1892 roku.
Nim do tego doszło miały miejsce trzy rewolucje, które na trwałe zmieniły ludzkie spojrzenie na świat. Pierwsza polegała na wyodrębnieniu „porządku ludzkiego od porządku natury”. Drugim znacznym krokiem naprzód było oddzielnie państwa od społeczeństwa. Trzecia i najważniejsza jest zasługą ambitnego Francuza - Auguste'a Comte'a, który stworzył pojęcie „socjologia” i zdefiniował przedmiot zainteresowania nowej nauki.
Nauka o społeczeństwie nie mogłaby jednak powstać, gdyby nie specyficzne warunki historyczne. Pojawienie się socjologii jest zwieńczeniem długotrwałego procesu. Jego początki wiążą się z wyprawami handlowymi do dalekich krain. Dzięki otwarciu na świat, ludzie dostrzegli, że istnieją odmienne kultury, w których panują inne hierarchie wartości, a ich mieszkańcy mają właściwe sobie style życia. W XVII wieku dostrzeżono, że formy życia społecznego zmieniają się nie tylko geograficznie, ale także ewoluują w czasie.
XVIII wiek zrodził pojęcie praw naturalnych. Wierzono, że odkrycie podstawowej rządzącej światem społecznym zasady pozwoli zaprowadzić porządek i uczyni wszystkich szczęśliwymi. Marzenia te szybko jednak okazały się iluzją, nastały bowiem bolesne czasy kryzysu.
Rewolucja francuska i rewolucja przemysłowa przyniosły niesłychanie gwałtowne zmiany, które wymknęły się czyjejkolwiek kontroli. Ludzie uświadomili sobie, jak potężna siła drzemie w społeczeństwie. Dostrzeżono, że masowe zjawiska będące jego produktem żyją własnym życiem, skutecznie wymykając się wszelkim próbom klasyfikacji i opisu. Zaniepokojeni i zadziwieni szybkim obrotem wypadków badacze postawili sobie za cel okiełznanie gwałtownych sił społecznych i rozwiązanie palących problemów, jak rozmaite patologie społeczne czy bieda. Socjologia miała wyjaśniać działanie społecznej machiny i stanowić skuteczne lekarstwo na trawiącą ją choroby.

Socjologiczny misz masz, czyli wielość spojrzeń

Socjologia jest nauką niezwykle szeroką i zróżnicowaną. Dopuszcza wiele rozmaitych spojrzeń na rzeczywistość społeczną. Naukowcy proponują różne wyjaśnienia tych samych zjawisk, bazują na odmiennych założeniach dotyczących świata społecznego, posługują się charakterystycznymi dla siebie pojęciami. Tym, co odróżnia socjologię od nauk ścisłych, jest możliwość współistnienia wielu konkurencyjnych paradygmatów, czyli „fundamentalnych modeli czy układów odniesienia, których używamy, by uporządkować nasze obserwacje i rozumowanie”. Zwolennicy konkretnych paradygmatów nie tylko inaczej widzą świat społeczny, ale także zwracają uwagę na inne jego aspekty, mają specyficzne zainteresowania. Paradygmat można porównać do specyficznych okularów, które determinują sposób widzenia świata.
Spośród współczesnych perspektyw socjologicznych warto wymienić funkcjonalizm, teorie konfliktu oraz interakcjonizm symboliczny.
Przedstawiciele funkcjonalizmu posługując się „analogią organiczną” , traktują społeczeństwo jak żywy organizm. Wedle tego ujęcia społeczeństwo jest zintegrowaną całością, składającą się z wielu dopełniających się części. Każda z nich jest niezbędna do sprawnego działania systemu, pełni bowiem ważne funkcje. Talcott Parsons czy Robert Merton, jedni z bardziej znanych zwolenników funkcjonalizmu, posługują się charakterystycznymi terminami: porządek społeczny, moralny konsens, równowaga i pokojowa współpraca członków społeczeństwa dla wspólnego dobra. Choć nurt ten przez długi czas cieszył się znaczną popularnością, zwłaszcza w socjologii amerykańskiej, stopniowo jego oddziaływanie słabło. Zarzucano mu zbytnią koncentrację na pozytywnych, spajających społeczeństwo czynnikach, kosztem równie ważnych zjawisk, takich jak nierówności społeczne czy konflikt. Jego krytycy wytykali mu także zupełny brak zainteresowanie zmianą społeczną.
W opozycji do funkcjonalizmu stoją teorie konfliktu. Choć te dwa paradygmaty mają cechy wspólne (oba podkreślają znaczenie struktur społecznych przesądzających o życiu jednostek oraz proponują uniwersalny model działania społeczeństwa), teorie konfliktu odrzucają założenie o konsensie społecznym. Prekursorem podejścia jest Karol Marks, krytyk kapitalizmu i bystry obserwator przemian wywołanych dynamicznym rozwojem przemysłu w dziewiętnastowiecznej Anglii, podzielił społeczeństwo nie dwie antagonistyczne klasy - posiadających kapitał (fabrykę, maszyny, pieniądze) i tych go pozbawionych, skazanych tym samym na niesprawiedliwie, zbyt nisko wynagradzaną pracę najemną. Kapitaliści bezwzględnie wyzyskują robotników, pogarszając tylko dramatyczną sytuację tych ostatnich. Jednak Marks nie krytykuje jednoznacznie właścicieli środków produkcji, nie obarcza ich odpowiedzialnością za pogłębiające się rozwarstwienie i biedę swoich podwładnych. Przyczyny tkwią w strukturze społecznej i różnych interesach czy celach wymienionych klas społecznych. Istotą społeczeństwa nie jest bowiem, jak chcieliby przedstawiciele funkcjonalizmu, współpraca i porozumienie, a konflikt. Świat społeczny tworzą pozostające w opozycji grupy społeczne, każda zrzeszają ludzi o podobnych interesach. Relacje między uczestnikami społecznej gry o zasoby (wszelkiego rodzaju społecznie pożądane dobra, na przykład pieniądze, władzę, prestiż społeczny) nie są bynajmniej partnerskie, jedni startują z pozycji uprzywilejowanej, drudzy zaś mają mniejsze szanse osiągnięcia swoich celów. Współczesnym kontynuatorem tradycji marksowskiej jest niemiecki socjolog Ralph Dahrendorf, który wyróżnia dwie antagonistyczne grupy społeczne: rządzących i rządzonych. Stosuje odmienne od swego poprzednika kryterium podziału, jednak pozostaje w konwencji konfliktu.

Podczas gdy funkcjonalizm i teorie konfliktu kładą nacisk na zewnętrzne struktury społeczne, warunkujące ludzkie zachowania, interakcjonizm symboliczny traktuje ludzi jako twórcze podmioty, kształtujące poprzez swoje działania świat społeczny. Paradygmat ten stara się odczytać i zrozumieć sens społecznych zachowań jednostek. Stawia sobie za cel analizę interakcji międzyludzkich, bada to, co dzieje się między uczestnikami tej samej sytuacji społecznej, na przykład lekcji w szkole czy przedstawienia teatralnego.

Kluczowe dla tego ujęcia jest pojęcie symbolu. Komunikacja między ludźmi zachodzi za pośrednictwem symboli - słowa, gesty, strój, mimika czy intonacja to nośniki znaczeń. Zadanie socjologa polega na zgłębianiu świata symboli podzielanych przez uczestników interakcji. Geogre Herbert Mead, prekursor symbolicznego interakcjonizmu, podkreśla znaczenie interakcji w procesie tworzenia świata społecznego. Krytycy ujęcia zarzucają interakcjonizmowi ignorowanie wpływu zewnętrznych wobec ludzi struktur. Te ostatnie bowiem znacznie zawężają pulę możliwych działań i determinują życie wszystkich członków społeczeństwa.

Innym podziałem w socjologii jest rozróżnienie na socjologię scjentystyczną (pozytywistyczną, naturalistyczną) i humanistyczną (rozumiejącą). Pierwsza wywodzi się z tradycji pozytywistycznej, traktuje świat społeczny jako obiektywną, zewnętrzną wobec człowieka rzeczywistość, którą należy badać metodami stosowanymi w naukach przyrodniczych. Światem społecznym rządzą uniwersalne, niezmienne w czasie prawidłowości, a zadaniem socjologa jest ich odkrycie. Badacz zajmuje neutralną pozycję obserwatora, który na bazie pracowicie gromadzonych danych formułuje hipotezy, by je następnie starannie weryfikować i ewentualnie modyfikować.
Socjologia humanistyczna akcentuje natomiast odmienność nauk przyrodniczych i społecznych. Te ostatnie, z uwagi na specyficzne zainteresowania, powinny wypracować własną, odmienną od tej właściwej dziedzinom ścisłym, metodologię. Badacz, jak każdy człowiek jest członkiem społeczeństwa, nie może więc „wyjść z siebie, stanąć z boku” i oddać się beznamiętnej analizie świata społecznego. Socjologia nie może być neutralna, co więcej powinna angażować się w rozwiązywanie społecznych bolączek. Jej zadanie nie ogranicza się do obiektywnego opisu, diagnoza sytuacji winna być impulsem do zaproponowania rozwiązań najbardziej palących problemów.
Jednostki w ujęciu socjologii rozumiejącej nie są bezwolnymi marionetkami, działającymi w sztywnych ramach struktur społecznych, ale aktywnymi uczestnikami i autorami świata społecznego. Ten ostatni nie jest dany raz na zawsze, lecz podlega ciągłym przekształceniom, jest na bieżąco tworzony przez uczestników interakcji.


Kolejna ważna linia podziału w obrębie nauki o społeczeństwie przebiega między dwoma odmiennymi ujęciami teoretycznymi - redukcjonizmem i holizmem. Pierwszy uważa społeczeństwo za zbiór jednostek, drugi zaś uznaje je za nadrzędną, bo nieredukowalną do swoich składowych, całość. Tak, jak składniki przepisu nie są tym samym, czym jego finalny produkt - smaczny posiłek, tak społeczeństwo jest czymś więcej niż workiem, do którego wrzucono wszystkich jego członków, liczy się to, co jest „między ludźmi”, czyli pewien system powiązań.


Ostatnią charakterystyczną opozycją jest rozróżnienia na makro- i mikrospołeczny poziom analizy. Pierwszy interesują większe, złożone struktury społeczne, jak instytucje, organizacje polityczne czy ekonomiczne (państwa, korporacje międzynarodowe), drugi analizuje mniejsze zbiorowości, których wszyscy członkowie są w bezpośrednim kontakcie (klasa szkolna, rodzina).

Tabela charakteryzuje kilka socjologicznych paradygmatów.

Paradygmat	Podstawowe założenia	Podstawowe pojęcia	Przedstawiciele	Krytyka
Funkcjonalizm	Społeczeństwo jest zintegrowaną całością; każda jego część pełni ważne funkcje.	Porządek społeczny, moralny konsens, równowaga	Talcott Parsons Robert Merton	Ignorowanie takich zjawisk, jak: nierówności społeczne, konflikt, zmiana społeczna.
Teorie konfliktu	Społeczeństwo opiera się na permanentnym konflikcie, w którym pozostają antagonistyczne wobec siebie grupy społeczne.	Konflikt, antagonistyczne grupy społeczne	Karol Marks Ralph Dahrendorf	Lekceważenie takich zjawisk, jak np. współpraca.
Interakcjonizm symboliczny	Świat społeczny jest światem symboli - ludzie uczą się ich znaczeń, a także modyfikują je na drodze interakcji.	Interakcja społeczna, symbol	Geogre Herbert Mead	Niedocenianie wpływu zewnętrznych wobec ludzi struktur.

Socjologiczne instrumentarium, czyli jak ugryźć społeczeństwo

Socjolog dysponuje wieloma narzędziami badawczymi. Są one tak samo zróżnicowane, jak sama dyscyplina. Warto wymienić ankietę, wywiad, obserwację, źródła pisane i eksperyment.
Ankiety to kwestionariusze zawierające szereg pytań na dany temat. Respondenci wybierają najbardziej adekwatną spośród podanej puli odpowiedzi (pytania zamknięte) bądź formułują własną (pytania otwarte). Ankiety świetnie nadają się do analizowania zjawisk masowych, trudniej zaś za ich pomocą badać małe zbiorowości (na przykład sektę czy niewielką subkulturę). Uważa się je za w pełni naukowe, z uwagi na ich ścisły, oparty na statystyce charakter. Metodologia precyzuje zasady doboru próby (określa, jak wybrać ankietowanych), formułowania pytań i analizy danych. Wyniki badania mają dużą wartość naukową, gdyż można na ich podstawie szacować, jak dane zjawisko prezentuje się w całej populacji, czyli całym społeczeństwie. Dodatkową zaletą tej metody jest jej mała czasochłonność i wygoda - badacz nie ma obowiązku osobiście przeprowadzać ankiety, można wykorzystać do tego celu komputery, Internet, telefony bądź skorzystać z usług tradycyjnej poczty i przesłać ankietę listownie.

Wywiad ma formę mniej bądź bardziej sformalizowanej rozmowy badacza z badanym. Atutem i zarazem słabością tej metody jest bezpośredni kontakt socjologa z badanym. Z jednej strony badacz ma pewność, że właściwie zrozumiał wypowiedź swojego rozmówcy, z drugiej zaś swoim zachowaniem może znacznie zniekształcić wyniki badania Inaczej zachowa się bowiem badany (mężczyzna w średnim wieku), gdy wywiad przeprowadzi młoda atrakcyjna kobieta, inaczej, gdy będzie to student socjologii z kolczykiem w nosie i ufarbowanym irokezem (pytanie, czy w ogóle badany zgodzi się na wywiad).

Wywiad swobodny polega na tym, że osoba realizująca badanie ma jedynie zarysowany schemat przebiegu konwersacji (na przykład zestaw proponowanych pytań) i tylko w niewielkim stopniu potrafi przewidzieć jej bieg. Wywiad jest nagrywany, następnie analizuje się nie tylko słowa, ale także intonację i dynamikę wypowiedzi. Wprawny badacz zwróci też uwagę na mimikę, gesty i inne niewerbalne reakcje swojego rozmówcy.
Wywiad może też być zwykłym badaniem ankietowym, w którym ankieter odczytuje pytania i kafeterię odpowiedzi badanemu, by następnie samodzielnie nanieść uzyskane odpowiedzi na papier.

Obserwacja jako narzędzie zdobywania wiedzy socjologicznej od obserwacji w potocznym rozumieniu odróżnia systematyczność, powtarzalność i ukierunkowanie na konkretne elementy rzeczywistości - badacz nie staje w miejskim tłumie, by chwilę pokontemplować pędzących w różne strony ludzi.
Obserwacja uczestnicząca jest metodą przemyślną i perfidną. Socjolog „wkrada” się w jakieś środowisko, nie zdradzając nikomu swoich naukowych intencji. Metoda sprawdza się w przypadku analizy nieformalnych, zamkniętych grup społecznych takich, jak sekty czy subkultury młodzieżowe. Nastręcza wiele etycznych dylematów, pozwala jednak dotrzeć tam, gdzie inne instrumenty badawcze nie mają zastosowania.

Źródła pisane z kolei dostarczają bogatego i zróżnicowanego pakietu informacji. Źródłem pisanym może być właściwie wszystko, co wyprodukował człowiek, co jest więc materialnym świadectwem „społecznego ducha”. Socjolog, w zależności od potrzeb i zainteresowań, może korzystać z: różnego rodzaju oficjalnych dokumentów, na przykład roczników statystycznych i danych urzędowych, artykułów prasowych, tekstów audycji radiowych, dzieł literackich, listów, pamiętników i autobiografii. Źródła te, choć tak, jak dane urzędowe, mogą zawierać błędy i trudno je obiektywnie, naukowo zanalizować (jak w przypadku tekstów literackich), pokazują jak określone zjawiska społeczne zmieniały się na przestrzeni lat, są więc doskonałym sposobem na studiowanie skomplikowanych i długotrwałych procesów społecznych. W analizie źródeł pisanych wykorzystuje się zdobycze psycho- i socjolingwistyki.

Ostatnia metoda, czyli eksperyment polega na tym, że określoną zbiorowość dzieli się na dwie podobne co do struktury grupy - jedna zostaje poddana działaniu bodźca, druga nie. Następnie analizuje się powstałe w ten sposób różnice między wyjściowo niemal identycznymi grupami. Eksperyment pozwala na badanie zależności przyczynowo-skutkowych, służy do testowania precyzyjnych hipotez, wymaga więc od badacza już w momencie planowania dość dużej wiedzy o analizowanym fenomenie. Metoda ta jednak rzadko okazuje się skuteczna w badaniu zjawisk społecznych, z uwagi na ich złożoność i wielowymiarowość, niekiedy trudność stanowi zdefiniowanie i kontrola wszystkich czynników, jakie mogłyby odgrywać jakąś rolę w badanym zjawisku. Poza tym, eksperymenty laboratoryjne nie oddają charakteru rzeczywistych zjawisk społecznych, są sztuczne. Istnieje klasa eksperymentów przeprowadzanych w warunkach naturalnych, te jednak są uzależnione od splotu sprzyjających okoliczności, niezależnych od badacza, ponadto istnieje ryzyko zniekształcenia wyników z powodu braku kontroli nad wszystkimi istotnymi dla badania czynnikami sytuacyjnymi.
Charakterystyczny dla socjologii „pluralizm metodologiczny” zakłada, że wszystkie dostępne instrumenty badawcze mają taką samą wartość, nie ma wśród nich lepszych i gorszych. Każda z metod ma swoje atuty i każda jest jednocześnie obarczona błędem - zniekształca we właściwy sobie sposób wyniki badania. Jeśli więc celem jest jak najlepszy i najpełniejszy obraz zjawiska, należy do jego analizy zastosować kilka metod.

Po co komu socjologia?

Niektórzy w wewnętrznej różnorodności socjologii widzą słabość. Podkreślają, że istnienie wielu paradygmatów utrudnia wymianę opinii między socjologami. Dyskusję na szerszym polu uniemożliwia ich zdaniem posługiwanie się przez różne „obozy naukowe” innymi językami. Poza tym teorie socjologiczne nie są tak precyzyjne, spójne i jednoznaczne jak matematyczne twierdzenia. Niektórzy uważają więc, że nauka o społeczeństwie ma niższy status niż nauki ścisłe, inni podważają nawet zasadność nazywania socjologii dyscypliną naukową. Niezależnie od wielu swoich niedoskonałości, socjologia ma swoje miejsce wśród nauk społecznych i pełni ważne funkcje. W czym może być użyteczna?
Teksty socjologiczne poszerzają horyzonty i pozwalają dostrzec odmienność kulturową, a co za tym idzie podważają oczywistość panującego porządku społecznego. Uświadamiają, że świat społeczny nie jest dany raz na zawsze, sztywny i niezmienny, ale powstał w wyniku ludzkiej działalności i to ludzie ponoszą za niego odpowiedzialność, mogą go kształtować, oceniać i ulepszać. Socjologia daje narzędzia i wiedzę teoretyczną do rozwiązywania społecznych problemów. Pozwala przewidywać skutki możliwych posunięć, wyceniać „koszty” proponowanych przez polityków rozwiązań. A student socjologii jaki może mieć z niej pożytek? Nawet jeśli nie wiąże swej przyszłości z nauką i nie ma ambicji ulepszania rzeczywistości społecznej, nabywa zdolność widzenia zjawisk z szerszej perspektywy, rozwija myślenie abstrakcyjne i umiejętność analizy procesów i fenomenów o charakterze masowym. Słowem wyrabia w toku żmudnej nieraz lektury hermetycznych tekstów „wyobraźnię socjologiczną” (Charles Wright Mills, 1970).

Paulina Biedugnis

Literatura:

Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Anthony Giddens, „Socjologia”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Barbara Szacka, „Wprowadzenie do socjologii”, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003

---