KOMÓRKA
Organella |
Budowa, skład |
Cechy |
Funkcja |
Występowanie |
Jądro komórkowe |
otoczka jądrowa z porami: błona szorstka i gładka, nukleoplazma: kariolimfa, jąderko, chromatyna
|
- błona szorstka (zew.) i gładka (wew.), - DNA, - składnik plazmatyczny. |
- zawiera informację genetyczną, steruje aktywnością metaboliczną komórki, - synteza rRNA w jąderku, - typy: siatkowate, siatkowate z chromatydami, euchromocentryczne. |
Protisty, rośliny, zwierzęta, grzyby
|
Cytozol |
- faza rozpraszająca: woda, - faza rozproszona: związki organiczne, nieorganiczne, - cytoszkielet: filamenty (aktynowe, niteczki) oraz mikrotubule (rurki z tu buliny)
|
- składnik plazmatyczny, - roztwór koloidalny, - ruchy: lokalny, cyrkulacyjny, rotacyjny. |
- środowisko licznych reakcji biochemicznych, - zapewnia wewnętrzny komórkowy transport. |
Wszystkie organizmy |
Mitochondrium |
Dwie błony białkowo-lipidowe (wew - pofałdowana, tworzy grzebienie, zew - niepofałdowana, przepuszczalna dla jonów) Przestrzeń perymitochondrialna Macierz mitochondrialny Koliste DNA Rybosomy 70s |
Półautonomiczne organelle, owalne lub cylindryczne. |
- oddychanie komórkowe, - zawierają przenośniki i enzymy różne. |
Większość protistów, rośliny, grzyby, zwierzęta |
Rybosomy |
Podjednostka większa i mniejsza
|
Skład chemiczny: białka i rRNA |
Synteza białek |
Wszystkie organizmy |
Plastydy |
Stroma otoczona dwiema błonami, zanurzone tylakoidy
|
Półautonomiczne organelle, rodzaje: chloroplasty, chromoplasty, leukoplasty |
- fotosynteza, - leukoplasty - funkcja zapasowa (skrobia). |
Rośliny i niektóre protisty |
Lizosomy |
Kuliste, małe pęcherzyki z enzymami hydrolitycznymi
|
|
- rozkład wchłoniętych substancji |
Protisty, rośliny, zwierzęta |
Siateczka śródplazmatyczna |
Trójwymiarowy system kanalików i pęcherzyków
|
Podział: - szorstka - gładka |
- zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki, - dzieli komórkę na przedziały, - szorstka - synteza białek, - gładka - synteza lipidów, detoksykacja |
Protisty, rośliny, zwierzęta, grzyby |
Aparat Golgiego |
Spłaszczone pęcherzyki: diktiosom (stos), cysterna (jeden)
|
|
- modyfikacja białek i lipidów (dołączanie grup), - pakowanie substancji do pęcherzyków, - transport substancji. |
Protisty, rośliny, zwierzęta, grzyby |
Błona komórkowa |
Dwie warstwy fosfolipidów, woda, białka (wzmacniające, receptorowe, transportowe)
|
Białkowo-lipidowa |
- oddziela komórkę od środowiska zewnętrznego, - umożliwia wnikanie i przenikanie substancji. |
Wszystkie organizmy |
Ściana komórkowa |
Celuloza (łańcuchy celulozy - mikrofibryle - fibryle) oraz substancje amorficzne (pektyny, hemicelulozy, woda)
|
Podział: pierwotna i wtórna. Modyfikacje: - inkrustacja: drewnienie, mineralizacja, olejki eteryczne, garbniki, żywice; - adkrustacja: korkowacenie, metakutynizacja, kaloza, śluzowacenie.
|
- ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi i wnikaniem drobnoustrojów, - wzmacniająca, - nadaje kształt. |
Bakterie (mureina), protesty (celuloza), grzyby (chityna), rośliny (celuloza) |
Wakuola |
Pojedyncza, gładka błona białkowo-lipidowa, sok wakuolarny (woda, związki nieorganiczne i organiczne)
|
Typy: Lityczne (z rybosomów, aparatu Golgiego i ER gładkiego), Zapasowe (gromadzą białka) |
- odpowiada za turgor, jędrność, - gromadzenie substancji zapasowych i zbędnych metabolitów wtórnych, - rezerwuar wody, - izolowanie substancji toksycznych, - umożliwia hydrolizę, - odpowiada za potencjał osmotyczny komórki, - utrzymuje homeostazę, - trawienie pobranych substancji, - osmoregulacja i wydalanie (wodniczki tętniące). |
Protisty, rośliny |
Porównanie komórki roślinnej i zwierzęcej:
- wspólne: błona komórkowa, jądro komórkowe, siateczka śródplazmatyczna, aparaty Golgiego, mitochondriom, cytoplazma, rybosomy,
- różnice: lizosomy u zwierząt, ściana komórkowa u roślin, wakuola u roślin, plastydy u roślin.
Porównanie mitochondriom i chloroplastów:
- przemiana metaboliczna: kataboliczna / anaboliczna,
- w mitochondrum oddychanie komórkowe, w chloroplastach fotosynteza,
- substraty: glukoza i tlen / woda i dwutlenek węgla,
- produkty: woda i dwutlenek węgla / glukoza i tlen,
- źródło ATP: z substratów / z fotosyntezy.
Związki zapasowe:
- związki wysoko- lub niskocząsteczkowe, które okresowo są wyłączone z procesów metabolicznych i w miarę potrzeby zużywane przez roślinę, po wcześniejszym przekształceniu w proste metabolity,
- funkcja: energetyczna, budulcowa,
- węglowodany (glukoza, sacharoza, skrobia, inulina, hemicelulozy), białka (albuminy, globuliny, prolaminy, gluteliny), tłuszcze,
- miejsce gromadzenia: w organach spichrzowych (łodygi, korzenie, liście, nasiona),
- cukry: amyloplasty (skrobia), wakuola (sacharoza, inulina), ściana komórkowa (hemicelulozy),
- białka: nasiona - ziarna aleuronowe, krystaloidy,
- tłuszcze: cytoplazma (nasiona).
Rodzaje białek:
- skład: albuminy (obojętne, rozpuszczalne), globuliny (rozpuszczalne w solach), prolaminy (rozp. w alkoholu), gluteliny (rozp. w kwasach i zasadach),
- postać w komórce: ziarna aleuronowe, krystaloidy, rozpuszczone w soku komórkowym.
Materiały wydalnicze (szkodliwe, toksyczne związki magazynowane w wakuoli, neutralizowane jonami Ca lub Mg): glikozydy, barwniki, antocyjany i flawonidy, alkaloidy, garbniki, kwasy organiczne: szczawiowy, jabłkowy, cytrynowy i winowy.
Protoplast - cała zawartość komórki bez ściany komórkowej.
Protoplazma - wszystkie składniki protoplastu bez soku komórkowego i substancji erga stycznych.
Cytoplazma - matriks ograniczona dwiema błonami: plazmo lemmą i tonoplastem, wraz z strukturami jednobłoniastymi, rybosomami, mikrotubulami i mikrofilamentami.
TKANKI
TWÓRCZE - MERYSTEMY
Cechy: żywe komórki, zdolność do podziałów, cienkie pierwotne ściany komórkowe, duże jądra komórkowe, mało wakuoli, z nich różnicują się tkanki (wzrost zlokalizowany i nieograniczony).
PIERWOTNE
Cechy: wzrost pierwotny, przyrost na długość.
Merystemy wierzchołkowe korzenia i łodygi
Pasma miazgi (kambium) wiązkowej
Interkalarny (wstawowy)
Archesporialny
WTÓRNE
Cechy: wzrost wtórny, przyrost na grubość, wzrost elongacyjny korzeni bocznych, komórki się odróżnicowują i odzyskują zdolność do podziałów
Miazga (kambium) międzyzwiązkowa
Merystemy wierzchołkowe korzeni bocznych, korzeni i pędów przybyszowych
Tkanka korkotwórcza
Tkanka przyranna (kalus)
STAŁE
MIĘKISZOWA
Cechy: żywe komórki, zdolne do podziałów, budują lub współbudują organy roślinne, wiele wakuol lub jedna duża, plastydy (na świetle chloroplasty), ściana wtórna z jamkami i plazmodesmami, przestwory międzykomórkowe.
Zasadniczy - wypełnia przestrzenie między tkankami, cienkościenne komórki np. kora pierwotna.
Asymilacyjny - intensywny proces fotosyntezy, chloroplasty np. liście.
Palisadowy - podłużne komórki, ścisły układ, dużo chloroplastów, funkcja: fotosynteza (góra liścia)
Gąbczasty - owalne komórki w luźnym układzie, mniej chloroplastów, funkcja: fotosynteza, dyfuzja gazów (dół liścia)
Wieloramienny - nieregularne komórki, pofałdowane, funkcja: fotosynteza (igły).
Spichrzowy - magazynuje substancje odżywcze w wakuolach lub leukoplastach, wodny.
Powietrzny (aerenchyma) - duże przestwory międzykomórkowe, funkcja przewietrzająca.
OKRYWAJĄCA
Cechy: odizolowanie wnętrza rośliny od środowiska zewnętrznego, ale także zapewnienie kontaktu między tymi środowiskami.
Skórka - pojedyncza warstwa żywych komórek ściśle do siebie przylegających, pozbawionych chloroplastów, okrywa młode organy, zdolne do kontroli gospodarki wodnej rośliny dzięki: grubszym ścianom komórkowym od zewnątrz, kutynie, kutykuli, aparatom szparkowym.
Epiderma - skórka nadziemna, wytwory: aparaty szparkowe, kutykula, włoski (czepne, parzące, wydzielnicze, gruczołowe), kolce, wydzielanie substancji zapachowych.
Epiblema (ryzoderma) - skórka podziemna, wytwory: włośniki.
Peryderma - okrywa starsze organy przyrastające na grubość, martwa, ściany komórkowe grube (suberyna), nieprzepuszczalna struktura, izolacja termiczna, przetchlinki.
Korek (felem) - zgrubiałe, zdrewniałe ściany, suberyna, przetchlinki.
Fellogen - z odróżnicowania miękiszu lub łyka.
Felloderma - cienka warstwa miękiszu.
PRZEWODZĄCA
Cechy: transportują substancje w obrębie rośliny.
Łyko (floem) - żywe komórki, tkanka złożona, funkcja: przewodzenie substancji pokarmowych w formie drobnocząsteczkowych cukrów do wszystkich organów roślin (transport aktywny). Budowa:
Rurki sitowe - wydłużone komórki z sitami, pionowo ustawione połączone członami, duża wakuola, cytoplazma, brak jądra, pola sitowe z pasmami cytoplazmy.
Komórki przyrurkowe - komórki przylegające do rurek sitowych, posiadające jądro (odżywiają rurki).
Miękisz łykowy - łącznik miękiszu z innymi tkankami lub funkcja spichrzowa.
Włókna łykowe - martwe komórki wzmacniające.
Drewno (ksylem) - martwe komórki transportujące wodę z solami mineralnymi z korzenia do innych części rośliny, funkcja również wzmacniająca. Budowa:
Cewki - wydłużone komórki, skośne ściany komórkowe, zwężone końce, zdrewniałe nierównomiernie ściany komórkowe (siatkowato, spiralnie, pierścieniowato), protoplast zamiera, przez jamki transport wody, np. paprotniki i nagozalążkowe.
Naczynia - długie rurki ze zredukowanymi ścianami poprzecznymi komórek. Posiadają człony naczyniowe, jamki, impregnowane ligniną, np. okrytonasienne.
Włókna drzewne - funkcja wzmacniająca.
Miękisz drzewny - „łącznik” z innymi tkankami, funkcja spichrzowa, odżywcza.
Wiązki przewodzące (ksylem + floem +/- kambium międzyzwiązkowe).
- proste (wiązka złożona z drewna lub łyka),
- złożone:
Ko lateralne - obokleżne (otwarte - nagonasienne, dwuliścienne, zamknięte - jednoliścienne).
Bikolateralne - dwuobokleżne.
Koncentryczne - współśrodkowe (lepto centryczne - łyko, hadrocentryczne - drewno).
WZMACNIAJĄCA
Cechy: nadaje sztywność, twardość, elastyczność, odporność.
Kolenchyma (zwarcica) - żywe komórki, wydłużone, ścisły układ, zgrubienia pektynowo-celulozowej ściany komórkowej (kątowa, płatowa), nie hamuje wzrostu organów, funkcja: elastyczność, ochrona przed złamaniem, zgnieceniem.
Sklerenchyma (twardzica) - martwe komórki, długie, protoplast stopniowo zanika i zamiera, ściany komórkowe zdrewniałe (lignina), funkcja: usztywnianie, podział:
Włókna - steroidy, długie, przeplatają się, wąskie, zaostrzone końce, zwarta, sztywna tkanka, np. w wiązach.
Sklereidy - komórki sklerenchyma tyczne, graniaste, rozgałęzione, nieregularne, martwe komórki, np. w miękiszu owoców.
WYDZIELNICZA
Cechy: wydzielanie dużych ilości specyficznych związków chemicznych zabezpieczających przed infekcjami, bakteriami, lub substancji zapachowych (wabiące lub odstraszające), gęsta cytoplazma, dużo aparatów Golgiego, tworzą np. miodniki, gruczoły wodne, gruczoły trawienne, podział: powierzchniowe, wewnętrzne.
ORGANY
ŁODYGA
Funkcja:
Rusztowanie dla liści, kwiatów, owoców, pąków
Przewodzenie wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy
Gromadzenie materiałów zapasowych, wody
Rośliny zielne - fotosynteza
Rozmnażanie wegetatywne
Metamorfozy: czepne, wijące, ciernie, rozłogi, pnącza, gałęziaki, kłącza, bulwy, cebule.
Rodzaje:
Zdrewniałe i zielne
Typ Zea, Triticum, Turzyca
Typ Tilia, Aristologia
Morfologia:
Węzły, międzywęźla, stożek wzrostu łodygi okryty łuskowatymi liśćmi.
Anatomia:
- pierwotna
Jednoliścienne |
Dwuliścienne i nagonasienne |
Skórka (epiderma) Tkanka wzmacniająca - sklerenchyma (obwodowo) Miękisz zasadniczy (wentylacja) Wiązka przewodząca: złożona kolateralnie zamknięta promienista Drewno pierwotne - naczynia Łyko pierwotne - sita |
Skórka (epiderma) Tkanka wzmacniająca - kolenchyma (obwodowo) Miękisz kory pierwotnej Śródskórnia (endoderma) Okolnica (perycykl) Miękisz z wiązkami przewodzącymi: ko lateralnie otwartymi Drewno pierwotne Kambium Łyko pierwotne
|
- wtórna tylko dla dwuliściennych i nagonasiennych (działalność fellogenu - z kolenchymy, i kambium międzyzwiązkowego - z miękiszu:
Peryderma (korek, fellogen, felloderma), kolenchyma, miękisz, endoderma + okolnica (popękane), wiązki przewodzące: łyko pierwotne, wtórne, kambium, drewno wtórne, pierwotne rdzeń, promienie rdzeniowe pierwotne i wtórne.
LIŚĆ
Funkcja:
Fotosynteza (miękisz asymilacyjny z chloroplastami)
Wymiana gazowa (aparaty szparkowe)
Transpiracja (aparaty szparkowe, kutyna)
Metamorfozy: wąsy liściowe, ciernie liściowe, liściaki, pułapki, łuskowate, spichrzowe, wodne, powabnie, rozmnażanie wegetatywne
Rodzaje:
- rodzaje pędów: monofodialne (jednoosiowe), sympodialne (wieloosiowe), dychotomiczne (widlaste), pseudodych.
- ulistnienie: okółkowe, okółkowe naprzeciwległe, skrętoległe, skrętoległe naprzemianległe.
- liście: pojedyncze, złożone dłoniasto lub pierzasto,
- liście: unifacjalne i bifacjalne (epistomatyczne i hipostomatyczne).
Morfologia:
Przylistki, ogonek, blaszka liścia, nerwacja (równoległa, siatkowa, widlasta).
Anatomia:
Liść unifacjalny rośliny jednoliściennej |
Liść bifacjalny roślinu dwuliściennej |
Skórka górna: kutykula, aparaty szparkowe Sklerenchyma Wiązki przewodzące ko lateralne zamknięte Miękisz asymilacyjny Wiązki przewodzące: Sklerenchyma Skórka dolna: aparaty szparkowe |
Skórka górna Kolenchyma Miękisz asymilacyjny: gąbczasty i palisadowy Wiązka przewodząca ko lateralna otwarta Skórka dolna |
KORZEŃ
Funkcja:
Pobieranie wody z solami mineralnymi (włośniki, korzenie boczne)
Przyczynia się do procesu glebotwórczego
Utrzymanie rośliny w podłożu
Funkcja spichrzowa
Metamorfozy: spichrzowe, czepne, podporowe, oddechowe (pneumatofory), powietrzne, ssawki (haustoria), kurczliwe, asymilacyjne.
Rodzaje:
- systemy korzeniowe: palowy (dwuliścienne i nagonasienne), wiązkowy (jednoliścienne).
Morfologia:
Strefy: namnażania, wydłużania, włośnikowa, różnicowania (histogeny: dermatogen, peryblem, plerom), wyrośnięta
Anatomia:
- pierwotna
Skórka (ryzoderma) z włośnikami
Hipoderma
Miękisz kory pierwotnej
Endoderma (śródskórnia)
Perycykl (okolnica)
Wiązka przewodząca radialna promienista naprzemianległa: drewno, łyko, sklerenchyma
- wtórna: działalność fellogenu - z okolnicy, i kambium - z miękiszu
Peryderma: korek, fellogen, felloderma
Łyko pierwotne, łyko wtórne
Kambium
Drewno wtórne, drewno pierwotne
Promienie wtórne i pierwotne
INNE:
Grupy ekologiczne (organizmy, które posiadają podobny zakres tolerancji odnośnie danych czynników środowiskowych):
- gospodarka wodna:
Hydrofity (wodne), higrofity (wilgociolubne), kserofity (sucholubne), mezofity (wilgotność średnia, zmienna)
Przystosowania do życia w wodzie: brak kutykuli, aparatów szparkowych, drewna, zróżnicowania miękiszu, tkanka wzmacniająca w środku, duże przestwory międzykomórkowe, liście silnie podzielone, korzenie tylko funkcja utrzymująca w podłożu.
- światło:
Heliofile (światłolubne), skiofile (cieniolubne), epifity (tropikalne),
- skład gleby:
Kalcyfile (wapniolubne), nitrofile (azotolubne), halofity (słonolubne), galmanowe (metale ciężkie)
- pH gleby:
Acydofile (kwasolubne), bazofile (zasadolubne),
- żyzność gleby:
Eutrofy (żyznolubne), mezotrofy, oligotrofy (mało żyzne)
Formy ekologiczne:
Hydrofity, hygrofity, kserofity, mezofity, tropofity, pnącza, epifity, halofity, rośliny mięsożerne, heterotrofy.
Przykłady roślin:
- okrytonasiennych:
Jednoliściennych: moczarka kanadyjska, strzałka wodna, storczyk, bambus,
Dwuliściennych: dąb szypułkowy, grab pospolity, wiąz szypułkowy, topola czarna, klon polny, klon zwyczajny,
- nagozalążkowych: sosna zwyczajna, limba, cis pospolity, sosna pospolita, jodła zwyczajna, modrzew europejski, kosodrzewina, świerk pospolity.
Plecha: komórczakowa, nitkowata, plektenchymatyczna, tkankowa
Chromatyna: helisa DNA, włókna nukleosomowe, solenoid, chromatyna, chromosom
Chromosomy: metacentryczny (centromer po środku), submetacentryczny (centromer nie zupełnie w środku), akrocentryczny (centromer blisko końca chromosomu), teocentryczny (centromer na końcu).
Poliploidy: rośliny mające więcej niż dwa genomy w komórkach somatycznych.
Krzewienie się traw: rozgałęzianie: śródpochwowe (młody pęd rozwija się z pędu macierzystego wewnątrz dolnego odcinka pochwy liściowej), pozapochwowe (nowy pęd rozwija się na zewnątrz pochwy liściowej).
Rybosomy: organellowe (wolne) i cytoplazmatyczne (związane).
Formy życiowe roślin wg systemu Raunkiaera (zostały podzielone ze względu na położenie i sposób ochrony pąków w okresie niesprzyjającym dla rozwoju roślin):
fanerofity (rośliny jawnopączkowe)
chamefity (rośliny niskopączkowe)
hemikryptofity (rośliny naziemnopączkowe)
terofity (rośliny jednoroczne), niezawiązujące pączków zimowych
kryptofity (rośliny skrytopączkowe), dzielące się na geofity, helofity i hydrofity
epifity (porośla), czasami zaliczane do fanerofitów
Typy ulistnienia:
- monofodialne - jednoosiowe,
- sympodialne - wieloosiowe,
- dychotomiczne - widlaste,
- pseudodychotomiczne - widlaste z pączkami śpiącymi.
Pączki:
- ułożenie: szczytowe i boczne,
- zawartość: liściowe, kwiatowe, mieszane,
- moment powstania: zimowe, wiosenne.
PĘD: łodyga + liście, pączki wierzchołkowe, boczne, liścioślady, granice przyrostu rocznego, węzeł, międzywęźla
Ulistnienie: węzeł - min. 2 liście to okółkowe: naprzeciw ległe, węzeł - jeden liść to skrętoległe: na przemianległe
KORZEŃ
Funkcja:
- pobieranie wody wraz z solami mineralnymi z gleby,
- przyczynia się do procesu glebotwórczego,
- utrzymywanie roślin w podłożu,
- funkcja spichrzowa,
Przystosowanie do funkcji:
- włośniki,
- korzenie boczne, liczne rozgałęzienia.
Systemy korzeniowe:
- palowy - ekspansywny, korzeń główny stanowiący przedłużenie pędu, korzenie boczne np. dwuliścienne okryto- i nagonasienne,
- wiązkowy - intensywny, wiązka korzeni przybyszowych, np. rośliny okrytonasienne jednoliścienne.
Budowa morfologiczna:
Strefy korzenia:
- namnażania
- wydłużania
- włośnikowa
- różnicowania się komórek na tkanki - wyróżniamy następujące histogeny: dermatogen, peryblem, plerom,
- wyrośnięta
Budowa anatomiczna:
- pierwotna
- skórka - ryzoderma z włośnikami,
jednowarstwowa,
- kora pierwotna - hipoderma, miękisz kory pierwotnej, endoderma (śródskórnia)
Duże komórki, duże wakuole, przestwory międzykomórkowe
- walec osiowy - perycykl (okolnica, z niej powstają korzenie boczne), wiązka przewodząca radialna, promienista, naprzemianległa: drewno, łyko, sklerenchyma
- wtórna - działalność miazgi (kambium) i fellogenu (miazga korkotwórcza)
- peryderma: korek, fellogen, felloderma,
- walec osiowy: łyko pierwotne, łyko wtórne, kambium, drewno wtórne, drewno pierwotne, promienie wtórne, promienie pierwotne
Przebieg: tworzenie się miazgi z miękiszu i jej podziały (tworzenie łuków łączących się w pierścień), tworzy się fellogen (z okolnicy), skórka i kora pierwotna złuszczają się, a peryderma staje się wtórną tkanką okrywającą korzenia.
Metamorfozy korzenia:
- spichrzowe - magazynują substancje odżywcze w miękiszu spichrzowym, rośliny dwuletnie,
- czepne - przytwierdzanie do podpory, wzrost w kierunku światła,
- podporowe - utrzymanie rośliny w pionie, stabilizacja np. kukurydza,
- oddechowe (pneumatofory) - korzenie nadziemne, miękisz powietrzny, pobierają powietrze,
- powietrzne - luźno zwisające korzenie z gałęzi drzew na których rosną, pobierają wodę i substancje odżywcze z powietrza,
- ssawki (haustoria) - oplatanie się wokół rośliny i wrastanie do wiązek przewodzących,
- kurczliwe - zdolność skracania się i wciągania rośliny głębiej w glebę,
- asymilacyjne - przeprowadzają fotosyntezę, korzenie zielone.
Symbiozy korzeniowe - rodzaj relacji między organizami różnych gatunków oparty na obustronnej korzyści: mikoryza (współżycie korzeni roślin wyższych z grzybami, ektotroficzna - zewnętrzna, endotroficzna - wewnętrzna) i symbioza korzeni roślin motylkowatych z bakteriami brodawkowymi (wiążą azot atmosferyczny i ułatwiają przyswajanie go roślinom)
Poprzedza interfaza - wzrost i przygotowanie do podziału (G1, S, G2), a kończy cytokineza
MITOZA - podział komórki zachodzący w komórkach somatycznych, w wyniku którego z jednej komórki macierzystej powstają dwie komórki potomne, których liczba chromosomów jest taka sama jak w komórce macierzystej. Dzieli się na cztery fazy: profaza (utworzenie chromosomów, zanik jąderka, otoczki jądrowej, powstawanie wrzeciona podziałowego), metafaza (ułożenie chromosomów), anafaza (podział centromerów, skracanie wrzeciona, chromatydy siostrzane) i telofaza (utworzenie otoczek jądrowych, jąderek, cytokineza). Dzięki mitozie przekazywana jest niezmieniona informacja genetyczna.
MEJOZA - podział komórki macierzystej gamety lub zarodników, w wyniku którego z jednej komórki macierzystej powstają cztery komórki potomne o zredukowanym do połowy zestawie chromosomów. Składa się z dwóch cyklów podziałowych: I (profaza, metafaza, anafaza, telofaza), II (profaza, metafaza, anafaza, telofaza). Podczas mejozy zachodzi proces crossing-over, który ma wpływ na zróżnicowanie genetyczne potomstwa, tak samo jak niezależna segregacja chromosomów. Mejoza zapewnia stałość liczby chromosomów w kolejnych pokoleniach i prowadzi do zmienności genetycznej.
AMITOZA - bezpośredni podział jądra polegający na jego przewężeniu i podziale na dwie części, często niejednakowe i nierówno wartościowe pod względem zawartości chromosomów. Jest to podział charakterystyczny dla prokariontów.
JĄDRO - jest to największa struktura komórkowa, występuje pojedynczo lub mnogo w komórce (komórczak). Ma kształt kulisty, płatowaty bądź nerkowaty. Otoczone jest podwójną błoną (otoczka jądrowa: wewnątrz gładka, zewnętrzna z rybosomami), w błonie znajdują się pory komórkowe, zewnętrzna część przechodzi w siateczkę śródplazmatyczną, na terenie jądra jest jąderko (materiał genetyczny, zawiera DNA). Wypełnione jest kariolimfą.
PROKARIOTYCZNA |
EUKARIOTYCZNA |
Wspólne: Błona komórkowa |
|
Różnice: |
|
Brak |
Cytoszkielet, jądro komórkowe, siateczka śródpl., aparat Golgiego, mitochondriom, wakuola |
ROŚLINNA |
ZWIERZĘCA |
Błona komórkowa |
Błona komórkowa |
Cytoszkielet |
Cytoszkielet |
Jądro komórkowe |
Jądro komórkowe |
Rybosomy |
Rybosomy |
Siateczka śródpl. |
Siateczka śródpl. |
Aparat Golgiego |
Aparat Golgiego |
Brak |
Lizosom |
Ściana komórkowa |
Brak |
Wakuola |
Rzadko występuje wakuola |
Mitochondriom |
Miochondrium |
Plastydy |
Brak |
|
JEDNOLIŚCIENNA |
DWULIŚCIENNA |
Typ wiązki |
zamknięte |
otwarte |
Rozmiar wiązki |
mniejsze |
Większe |
Ilość wiązek |
dużo |
Mniej |
Układ wiązek |
nieregularny |
promienisty |
Tkanka wzmacniająca |
sklerenchyma |
Kolenchyma |
Podział w budowie |
brak |
Obecny |
Przyrost |
Pierwotny, anormalny |
Pierwotny i wtórny |
Ułożenie w wiązce |
Zewnątrz łyko, wewnątrz drewno |
Zewnątrz łyko, wewnątrz drewno |
ZEA |
TRITICUM |
TURZYCA |
Łodyga pełna |
Łodyga pusta |
Łodyga pełna trójkątna |
sklerenchyma |
sklerenchyma |
Sklerenchyma |
Wiązki ko lateralne zamknięte |
Wiązki ko lateralne zamknięte |
Wiązki ko lateralne zamknięte |
Miękisz zasadniczy |
Miękisz zasadniczy |
Miękisz zasadniczy |
kukurydza |
pszenica |
turzyce |
|
TILIA |
ARISTOLOGIA |
Szybkość przyrostu |
Duża |
Mniejsza |
Ilość łyka wtórnego |
Mniejsza |
Duża |
Ilość drewna wtórnego |
Mniejsza |
Duża |
Granice przyrostu |
Nie są widoczne |
Widoczne |
Promienie |
Grube |
Cienkie |
Wiązki |
Otwarte |
Zamknięte |
|
UNIFACJALNY |
BIFACJALNY |
Rośliny |
Jednoliścienne |
Dwuliścienne |
Nerwacja |
Równoległa |
Siatkowa |
Ogonek liściowy |
Brak |
Obecny |
Kształt blaszki |
Równowąskie, wydłużone |
Różnokształtne |
Miękisz |
Brak podziału |
Zróżnicowany |
Układ wiązek |
Rozrzucone |
Pierścień |
Typ wiązek |
Ko lateralne zamknięte |
Kolateralne otwarte, bikolateralne |
Szparki |
Po obu stronach liścia |
Na dole lub na górze |
Tkanka wzmacniająca |
Sklerenchyma |
Kolenchyma |
Drewno |
Do wnętrza |
Do góry |
Łyko |
Do zewnątrz |
Do dołu |