Polityka pieniężna - pytania na egzamin

1. Pojęcie i funkcja pieniądza

Pieniadz- Jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań. Pieniądz jest powszechnym "środkiem wymiany" w transakcjach kupna-sprzedaży.

Funkcje pieniądza

• środek wymiany (cyrkulacji) - pośrednictwo w wymianie towarów i usług. Aby pieniądz spełniał tą funkcję musi być powszechnie akceptowany, podzielny na mniejsze jednostki przy zachowaniu wartości, mobilny i rzadki.

• miernik wartości - w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary.

• środek płatniczy - instrument regulacji zobowiązań cywilno-prawnych i publicznych.

• środek tezauryzacji - gromadzenie i przechowywanie wartości, Jest nim przeważnie pieniądz kruszcowy. Pieniądz papierowy nie spełnia warunków dobrego środka tezauryzacji z uwagi na zależność jego wartości nominalnej od decyzji (ustaw) państwa, podatność na inflację i łatwość zniszczenia.

2. Popyt na pieniądz.

Popyt na pieniądz - Zapotrzebowanie na pieniądz (w formie monet, banknotów, oraz tych aktywów finansowych, które można w łatwy sposób wymienić na dobra i usługi) ze strony prywatnych podmiotów niebankowych (gospodarstwa domowe + przedsiębiorstwa) „Zapotrzebowanie”: skłonność, motywy, przyczyny dla których przetrzymywane są pieniądze. Zakłada się, że pieniądz nie generuje odsetek (procentu) - całe zasoby pieniężne traktowane są tak, jak gotówka.

jeśli decydujemy się przetrzymywać nasze zasoby finansowe w formie pieniądza, tym samym rezygnujemy z możliwości ich innego zainwestowania (np. zakupu obligacji) i uzyskania z tego tytułu dodatkowego dochodu. Im więc większy jest nasz popyt na pieniądz, tym mniej możemy inaczej zainwestować - i odwrotnie.

4 rodzaje popytu na pieniądz:
- popyt transakkcyjny
- popyt przezornościowy
- popyt portfelowy
- popyt spekulacyjny

3. Motywy: transakcyjny, ostrożnościowy i spekulacyjny popytu na pieniądz.

Motyw transakcyjny- popyt na pieniądz wynikający z użycia pieniądza w celu dokonania płatności. Motyw transakcyjny trzymania pieniądza ma swoje źródło w niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie.

Motyw przezornościowy (ostrożnościowy)- wynika z chęci zabezpieczenia się na wypadek nieprzewidzianych wydatków. Motyw przezorności - motyw utrzymania pieniądza (gotówki) mający swe źródło w niepewności. Niepewność ta sprawia, iż ludzie trzymają pieniądz, by pokryć wydatki, których rodzaju i charakteru nie da się przewidzieć.

Motyw spekulacyjny (portfelowy)- wynika z niepewności jakie zyski przyniosą inne aktywa (akcje, obligacje). Przyczyną istnienia motywu portfelowego utrzymywania pieniądza jest niechęć do ryzyka. Ludzie są skłonni poświęcić wyższą przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zwrotu.

4. Płynność to…….

Płynność to rynku finansowym - to przestrzeń dla transakcji na rynku powiązana z głębokością rynku. Płynność taka występuje wtedy, gdy istnieje na danym rynku swoboda dokonywania wszelkich transakcji sprzedaży lub kupna, bez obawy, że nie znajdzie się odpowiedniego popytu lub podaży,

Płynność to szybkość i łatwość z jaką dany rodzaj aktywu finansowego można zamienić na inny bez zwłoki i bez utraty wartości. Najbardziej płynnymi aktywami finansowymi jest gotówka, krótkoterminowe papiery wartościowe.

5. Podmioty kreacji pieniądza w gospodarce

Podmioty kreacji pieniądza w gospodarce.

-bank centralny

-bank komercyjny(tylko wówczas, gdy dysponuje pieniądzem banku centralnego)

Podaż pieniądza wynika z kreatywności Banku Centralnego oraz Banków komercyjnych w ramach akcji kredytowej.

6. Pułapka płynności, czyli sytuacja,...

Pułapka płynności, czyli sytuacja, gdy stopa procentowa jest na tak niskim poziomie, że niemożliwe jest dalsze jej obniżenie przez Bank Centralny

7. Definicja agregatów monetarnych M0, M1, M3

AGREGAT M0 - baza monetarna, pieniądz rezerwowy, agregat pieniądza. Jest to suma banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz płynne rezerwy banków komercyjnych „pieniądz wielkiej mocy”.

Agregat MO , czyli pieniądz banku centralnego. Określany jako zasób pieniądza wielkiej mocy oznacza szeroką bazę monetarną , która obejmuje gotówkę (banknoty i monety) w obiegu oraz środki pieniężne na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym( tzw. Pieniądz rezerwowy lub rezerwy pieniężne banków , w skład których wchodzą zarówno rezerwy obowiązkowe , jak i rezerwy dobrowolne ) .Cechą agregatu MO jest to , iż bank centralny może w sposób bezpośredni kształtować jego wielkość .

M0 = R + C, gdzie:

C - pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

R - pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

AGREGAT M1 - to gotówka + depozyt na żądanie klientów w bankach komercyjnych tzw. pieniądz transakcyjny.

Agregat M 1 obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu poza kasami banku , wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.
Jest to agregat pieniężny odznaczający się najwyższym stopniem płynności wśród stosowanych agregatów pieniężnych

M1 = C + D, obejmuje:

C - pieniądz gotówkowy (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym)

D - wkłady w bankach i podobnych instytucjach (kasy oszczędnościowe, kasy budowlane), których właściciele mogą posługiwać się czekami (depozyty płatne na żądanie).

Stosunek
nazywamy mnożnikiem kreacji pieniądza.

AGREGAT M2 - to M1 + Depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie + Depozyt z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie

AGREGAT M 3- sumujący M1 i M2 oraz pieniądz oszczędnościowy o umownym okresie wypowiedzenia do 3 miesięcy , a także inne aktywa rynku pieniężnego oraz papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat np..obligacje. papiery wartościowe średnio i długoterminowe .
Jest to najmniej płynna kategoria pieniądza .
Agregat M3 jest uznawany za najlepszą miarę pieniądza krajowego w szerokim ujęciu . Od marca 2003 r został uznany przez NBP za główną miarę ilości pieniądz

8. Mnożnik bazy monetarnej (wzór, interpretacja)

• Mnożnik bazy monetarnej - relacja ilości pieniądza transakcyjnego do ilości pieniądza BC.mb=M1/MO

• mb =GL+Dż                       

mb =        GL+Dż                                                    Gl+Dż
mb=  GL+Gbk+Dbk-Kbk                                Gl+Ro+Rn+Rp         

         Mb =       G+1
G+r +rtxt+n-p

Omów mnożnik bazy monetarnej
Na podaż pieniądza w kraju składają się depozyty na żądanie w bankach oraz gotówka w posiadaniu społeczeństwa, czyli banknoty i bilon znajdujące się poza systemem bankowym.
Pp = G + D
Gdzie:
Pp - podaż pieniądza
D - depozyty które znajdują się w bankach komercyjnych
G - pieniądz gotówkowy poza systemem bankowym

Na rozmiar bazy monetarnej państwa składają się wszystkie pieniądze występujące w formie gotówkowej (poza systemem bankowym) i depozyty banków komercyjnych w banku centralnym czyli ich rezerwy obowiązkowe.

Bm = G + Ro
Bm - baza monetarna
Ro - rezerwy obowiązkowe
G - gotówka poza systemem bankowym

Mnożnik bazy monetarnej jest stosunkiem podaży pieniądza znajdującego się w rękach społeczeństwa do bazy monetarnej czyli do pieniądza banku centralnego.

mb - mnożnik bazy monetarnej
Pp - podaż pieniądza
Bm - baza monetarna
D - depozyty na żądanie
Ro - rezerwy obowiązkowe
G - gotówka poza systemem bankowym
Mb czyli mnożnik bazy monetarnej informuje o maksymalnej możliwości przyrostu ilości pieniądza w gospodarce przy zwiększeniu bazy monetarnej o jednostkę pieniężną

Podaż pieniądza (Pp) = mnożnik bazy monetarnej (mb) x baza monetarna (Bm)
Parametry od których zależy wielkość bazy monetarnej

9. Suwerenność banku centralnego, rodzaje….

Narodowy Bank Polski aby realizować podstawowe cele polityki monetarnej do których został powołany musi być niezależny od różnych sfer wpływu i nacisku, szczególnie od rządu. Pełna suwerenność ma wpływ na zaufanie rynków finansowych i rządów na całym świecie do sposobu i stabilizacji prowadzenia polityki pieniężnej w naszym kraju .

Rodzaje niezależności:

• niezależność funkcjonalna - prawo do ustalania celu, strategii i narzędzi polityki monetarnej w kraju.

• niezależność instytucjonalna - Bank centralny ma wpływ na cały sektor bankowości (instytucje publiczne, banki komercyjne).

• niezależność personalna - nie podlegają w swych decyzjach organom państwa (Prezes, Zarząd, Rada Polityki Pieniężnej).

• niezależność finansowa - Bank Centralny posiada własny kapitał, tworzy rezerwy a straty pokrywa z rezerw, jest niezależny finansowo od Ministerstwa Finansów i Rządu ze względu na możliwy konflikt interesów. Zyski i straty wynikają z zarządzania rezerwami walutowymi. BC skupuje waluty od przedsiębiorstw i rządu i lokuje w pewne obligacje.

10. Bank centralny jako „bank banków”

Bank centralny jest bankiem ostatniej szansy dla banków komercyjnych. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego.

NBP pełni w stosunku do banków komercyjnych funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienia bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego oraz nadzoruje systemy płatności w Polsce.

11. Bank centralny w gospodarce - misja, główny cel

Misja i cele Narodowego Banku Polskiego.

- Narodowy Bank Polski jako centralny bank państwa ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.

- Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

- Działając w oparciu o uznane standardy, praktyki, wiedzę oraz naczelne wartości, NBP

podporządkowuje swoją działalność jak najbardziej efektywnemu wypełnianiu celów i zadań

ustawowych.

Funkcje banku centralnego:
- jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych,
- jest bankiem Skarbu Państwa,
- jest kredytodawcą ostatniej instancji (np. jeśli jakiś bank potrzebuje pieniędzy, to bank centralny w ostateczności pożycza),
- kieruje polityką pieniężną,
- emituje pieniądz gotówkowy,
- utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,
- nadzoruje działalność banków komercyjnych.

12. Cele polityki monetarnej banku centralnego

• Cel finalny (główny i nadrzędny) - jest to odpowiednio zdefiniowany cel ogólnogospodarczy wynikający z realizacji polityki ekonomicznej danego kraju. W Polsce celem finalnym NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to realizacji tego celu” (Ustawa o NBP z 1997 r.).

• Cel pośredni - wyznaczenie określonej kategorii ekonomicznej, która pozostaje w stabilnej relacji z celem finalnym. W Polsce NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, choć dopiero w 2004 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła wysokość owego celu inflacyjnego na 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc..

• Cele operacyjne, które zależą od celu finalnego i powinny wpływać na cel pośredni:

• kontrola stóp procentowych

• kontrola przyrostu podaży pieniądza

• stabilizowanie poziomu kursu walutowego

• kształtowanie masy pieniądza rezerwowego

• kształtowanie poziomu stóp procentowych

Działania banku centralnego w ramach celów operacyjnych można podzielić na:

• Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych - jest to polityka antyinflacyjna.

• Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.

13. Bezpośredni cel inflacyjny, charakter….

Bezpośredni cel inflacyjny (BCI) - strategia polityki pieniężnej, w której bank centralny państwa wyznacza poziom inflacji na dany okres i za priorytet stawia sobie osiągnięcie tego poziomu.

Strategia BCI:

- cel finalny - stabilność cen,

- rola oczekiwań inflacyjnych,

- trudności z kontrolowaniem agregatów monetarnych.

Strategia BCI opiera się na oczekiwaniach inflacyjnych - wyznaczaniu punktu optymalnej inflacji banki centralne dopuszczają pewien wachlarz wahań 2,5 +/- 1. Oraz kontrolowaniu stóp procentowych.

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego nie ogranicza się do badania wybranych wskaźników, ale wymaga kompleksowego śledzenia wszystkich czynników, które mogą zagrozić realizacji celu. Duże wyzwanie stanowi również konieczna koordynacja planów i działań rządu oraz banku centralnego.

Realizacja strategii bezpośredniego celu inflacyjnego wymaga specjalnych warunków:

• bank centralny musi być niezależny, a w szczególności wolny od nacisków ze strony polityki fiskalno-budżetowej,

• cel inflacyjny musi stanowić priorytet działań banku centralnego, co powinno być jasno widoczne również dla innych uczestników systemu finansowego.

• bank centralny musi posiadać odpowiednie instrumenty i umiejętności, aby precyzyjnie prognozować poziom inflacji,

• bank centralny musi dobrze rozumieć, jaki wpływ na inflację ma zastosowanie odpowiednich instrumentów polityki pieniężnej i jakim opóźnieniom podlega ich działanie.

Poziom inflacji może być deklarowany w formie punktowej, bądź też w formie przedziału. NBP i kilka innych banków centralnych dla projekcji inflacji stosuje wykres wachlarzowy. Krytycy deklarowania BCI jako przedziału twierdzą, że oczekiwania inflacyjne wzrastają wtedy do jego górnego poziomu. Dlatego jako alternatywną metodą stosuje się często podanie wartości punktowej oraz dopuszczalnych odchyleń procentowych w obie strony.

Zalety bezpośredniego celu inflacyjnego:

• jasność założeń strategii dla otoczenia gospodarczego,

• zwiększenie wiarygodności poczynań banku centralnego spowodowane długoterminowością strategii,

• zmniejszenie kosztu społecznego przy przełamywaniu wygórowanych oczekiwań inflacyjnych,

• elastyczność strategii,

• brak zaburzeń polityki zagranicznej dzięki płynności kursu walutowego.

14. Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego: stopy procentowe - nazwy, obecny poziom, operacje otwartego rynku …

Bank centralny - jest instytucją publiczną, która w imieniu państwa prowadzi politykę pieniężną.

Bank centralny sprawuje 3 zasadnicze funkcje:
1. Kontroluje ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza)
2. Jest bankiem banków (funkcje regulacyjno-kontrolne)
3. Prowadzi obsługę rządu

Bank centralny kontroluje podaż pieniądza poprzez:

1. emisje pieniądza gotówkowego,

2. operacje na otwartym rynku,

3. ustalanie stopy rezerw obowiązkowych

4. ustalanie stopy procentowej.

Podaż pieniądza to suma gotówki w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów w bankach komercyjnych i w towarzystwach budowlanych.

Narzędzia za pomocą których Bank Centralny może wpływać na podaż pieniądza:

1. Stopa referencyjna - określa rentowność podstawowych operacji NBP przeprowadzonych w ramach operacji otwartego rynku. Stopa ta bezpośrednio oddziałuje na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności.

2. Stopa lombardowa - określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym, określa góry pułap stóp rynkowych (overnight).

3. Stopa depozytowa - określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Celem takich lokat jest zagospodarowywanie nadwyżek, którymi dysponują w danym momencie banki. Stopa depozytowa banku centralnego określa najniższe możliwe oprocentowanie tego typu depozytów.

4. Stopa redyskontowa - (stopa redyskontowa weksli) określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych):

• podwyższenie stopy redyskontowej - zmniejsza kreację pieniądza

• obniżenie - podwyższa kreację pieniądza w gospodarce.

Operacje otwartego rynku (operacje na wolnym rynku), występują gdy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarne, reguluje płynność finansową:

• Dostarczanie płynności bankom komercyjnym poprzez kupno instrumentów finansowych np. skup bonów, obligacji; udzielanie pożyczek.

• Ściąganie płynności poprzez sprzedaż bankom komercyjnym instrumentów finansowych (banki komercyjne składają depozyty w banku centralnym).

• Rezerwy obowiązkowe - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy banku centralnego, inaczej mówiąc stopa rezerw obowiązkowych określa jaką część każdego depozytu banki komercyjne muszą przeznaczyć na rezerwę obowiązkową.
  Rezerwa obowiązkowa zwiększa bezpieczeństwo funkcjonowania poszczególnych banków i całego systemu bankowego - zmniejsza bowiem ryzyko niewypłacalności.

Wysokość stóp procentowych ustala Rada Polityki Pieniężnej

Podstawowe stopy procentowe NBP

Stopa procentowa:	Oprocentowanie		Obowiązuje od dnia
Stopa referencyjna (rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych)	4,50		2011-06-09
Stopa lombardowa	6,00		2011-06-09
Stopa depozytowa	3,00		2011-06-09
Stopa redyskonta weksli	4,75		2011-06-09
Stopa rezerwy obowiązkowej:		Oprocentowanie		Obowiązuje od dnia
- od środków złotowych i środków w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych, od środków uzyskanych z tytułu emisji papierów wartościowych		3,50		2010-12-31
- od środków uzyskanych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (repo)		0,00		2004-06-30
Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej (0,9 stopy redyskonta weksli - obowiązuje od 2004-05-01)		4,275		2011-06-09

15. Kanały transmisji impulsów w polityce monetarnej

Mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej opisuje sposób, w jaki impulsy te przechodzą przez system i wywierają wpływ na nominalną i realną sferę gospodarki¹. Proces ten można więc zdefiniować jako zachowania instytucji oraz jednostek ekonomicznych stanowiące drogę (kanał), poprzez który polityka banku centralnego wpływa na decyzje cenowe i produkcyjne podmiotów ekonomicznych². Mianem impulsów polityki pieniężnej określa się impulsy pieniężne (monetarne) będące wynikiem działań banku centralnego, przede wszystkim zmian w narzędziach polityki pieniężnej³. W pewnym uproszczeniu można podzielić mechanizm transmisji na dwa etapy: reakcji banków komercyjnych na zmiany w instrumentach polityki pieniężnej banku centralnego oraz reakcji podmiotów gospodarujących (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) na zmiany oprocentowania depozytów i kredytów w bankach komercyjnych. Ponieważ to banki są pośrednikami impulsów polityki pieniężnej do realnego sektora gospodarki, brak odpowiedniej reakcji z ich strony oznacza znaczne opóźnienia dostosowań makroekonomicznych i w sytuacjach ekstremalnych.

Charakterystyka kanałów transmisji impulsów polityki pieniężnej

Wyróżnić można następujące kanały transmisji⁵:

a) tradycyjny,

b) kredytowy,

c) kursowy,

d) giełdowe.

Kanał tradycyjny transmisji impulsów polityki pieniężnej wyrażony jest przez wpływ stóp procentowych rynku międzybankowego na poziom oprocentowania kredytów i depozytów w bankach, bowiem ich wysokość wpływa na decyzje dotyczące konsumpcji, oszczędności i inwestycji.

Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż oprocentowanie jest jednym z wielu elementów wpływających na popyt wewnętrzny i źródła jego finansowania. Rynkowa stopa procentowa wyznaczana jest przez relację popytu i podaży na fundusze pożyczkowe. Wzrost podaży pieniądza do gospodarki, a więc wzmożona ekspansja kredytowa sektora bankowego, będąca wynikiem wzrostu płynnych rezerw banków (są to środki na rachunkach bieżących banków w banku centralnym), spowodowanego impulsem polityki pieniężnej, prowadzi przy danym popycie do spadku stóp procentowych w sferze realnej. Spadek ten jest konsekwencją obniżenia ceny pieniądza na rynku międzybankowym i wynika właśnie ze wzrostu płynnych rezerw banków. Niższy koszt kapitału zachęca do realizowania inwestycji i wzrostu konsumpcji finansowanej kredytem, co ma się przyczynić do wzrostu produkcji i zatrudnienia, zniechęcając jednocześnie do oszczędzania. Z kolei ograniczenie podaży pieniądza przez bank centralny hamuje działalność kredytową banków, co prowadzi do wzrostu ceny pieniądza. Skutkuje to oczywiście spadkiem produktu krajowego brutto, a zarazem zwiększa atrakcyjność oszczędzania. Bank centralny zatem, oddziałując na koszt pozyskania pieniądza, wywiera wpływ na poziom popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

Kolejnym kanałem transmisji impulsów polityki monetarnej do sfery realnej jest kanał kredytowy. Przesłanką funkcjonowania kanału kredytów bankowych jest założenie, że polityka pieniężna ma wpływ na bilanse banków komercyjnych, w tym na podaż kredytu, oraz że uczestnicy gry rynkowej nie mogą w pełni uniezależnić swojego popytu konsumpcyjnego oraz inwestycyjnego od zmian dostępności kredytu bankowego⁶. Stopy procentowe banku centralnego oddziałują w tym przypadku na podaż kredytu bankowego w gospodarce, a więc kształtowany jest poziom jego dostępności. W wyniku zmniejszenia ilości płynnych rezerw banków (np. za pomocą operacji otwartego rynku) rosną stawki na rynku międzybankowym. Towarzyszy temu zmiana struktury aktywów banków komercyjnych (wzrost papierów wartościowych oraz spadek wolnych środków na rachunkach w banku centralnym). W razie braku możliwości skompensowania spadku płynnych rezerw banków poprzez dostosowanie portfela papierów wartościowych (zamiana papierów wartościowych na wolne środki, mogące służyć ekspansji kredytowej) lub pozyskania funduszy niestanowiących podstawy naliczania rezerwy obowiązkowej , niezbędne staje ograniczanie podaży kredytów. Zwykle wiąże się to ze wzrostem stóp procentowych. Przekłada się to na spadek inwestycji i konsumpcji, zmniejsza się PKB oraz presja inflacyjna. Proces dostosowawczy gospodarki do wyższych stóp procentowych nie musi jednak prowadzić do ograniczenia popytu inwestycyjnego w takim stopniu, jak popytu konsumpcyjnego, długoterminowe stopy procentowe są bowiem słabiej determinowane przez krótkotrwałe fluktuacje na rynku pieniądza, a o wiele silniej zależą od przewidywań inflacyjnych, które wręcz mogą ulec redukcji w obliczu restrykcyjnej polityki prowadzonej przez bank centralny⁷.

Oddziaływanie banku centralnego na sferę realną dokonuje się także za pomocą kanału kursowego. Impulsy polityki monetarnej, powodujące zmianę stóp procentowych, uruchamiają procesy dostosowawcze wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Spadek tych stóp zmniejsza atrakcyjność inwestowania w aktywa nominowane w walucie krajowej, co w konsekwencji powoduje odpływ kapitału za granicę w poszukiwaniu bardziej rentownych przedsięwzięć. Skutkiem takiej reakcji jest spadek wartości waluty krajowej. Poprawia to opłacalność eksportu, co może powodować jego wzrost, a przez to korzystniejsze kształtowanie się bilansu handlowego danego kraju. Eksport jest determinantą PKB, a zatem rośnie produkcja krajowa i zatrudnienie. Wzrost stóp procentowych wywołuje oczywiście reakcje przeciwne. Warunkiem sprawnego funkcjonowania tego kanału jest istnienie płynnego kursu walutowego. Ten efekt oddziaływania instrumentu w postaci stopy procentowej na gospodarkę jest jednak silnie zaburzony w warunkach reglamentacji przepływów kapitałowych, a także w systemie regulowanego lub quasi-stałego kursu walutowego⁸.

Ostatni kanał transmisji impulsów polityki monetarnej korzysta z pośrednictwa giełdy. Wspólną cechą teorii dotyczących wykorzystania giełdy jako kanału transmisyjnego jest założenie, iż w wyniku impulsów polityki pieniężnej następuje wzrost cen aktywów giełdowych. To, co różni te teorie, to następstwa wynikające ze wzrostu cen giełdowych papierów wartościowych, odnoszące się do różnych kierunków wykorzystania wzrostu wartości aktywów finansowych.

Pierwsza teoria wskazuje na zależność pomiędzy polityką pieniężną, a rozmiarami inwestycji przedsiębiorstw, zachodzącą w wyniku oddziaływania na giełdowe ceny akcji. Niska cena akcji świadczy o niskiej wartości rynkowej jednostki w stosunku do kosztu odnowy jej kapitału rzeczowego. Sfinansowanie zakupu nowych środków trwałych przez pozyskanie zewnętrznego kapitału własnego wiązałoby się w tym przypadku z emisją dużej liczby akcji. Z kolei wysoka cena akcji odzwierciedla sytuację odwrotną, tj. wysoką wartość giełdową danej firmy wobec jej wartości odtworzeniowej. Wobec tego koszty zakupu nowych składników kapitału rzeczowego są w stosunku do jego wartości na rynku niskie, co skłaniać może przedsiębiorstwa do emisji dodatkowego pakietu akcji w celu sfinansowania zakupów. Umożliwia im to zakup dóbr inwestycyjnych o dużej wartości emitując niewielką liczbę akcji. Łatwo zauważyć, że ten kanał transmisji zakłada występowanie rozwiniętego rynku kapitałowego. Powyższe związki przyczynowo-skutkowe zachodzą bowiem wówczas:, gdy przedsiębiorstwa znacząco korzystają z emisji akcji i obligacji (oraz innych ewentualnie podobnych instrumentów - np. rolując commercial papers), Wpływ polityki pieniężnej na powyższe zależności realizowany jest poprzez wzrost płynnych rezerw banków, skutkujący wzrostem ich ekspansji kredytowej. W dyspozycji jednostek gospodarczych i osób fizycznych jest więcej funduszy pieniężnych (zakładając łatwą dostępność kredytu), co powoduje wzrost wydatków. We wzroście popytu globalnego ma też swój udział popyt na akcje. W rezultacie zwyżkują ceny akcji, co ma powodować zwiększenie wydatków inwestycyjnych, które są determinantą PKB. Impuls polityki pieniężnej działający w kierunku zmniejszenia podaży pieniądza w gospodarce ma oczywiście wywoływać skutki przeciwne.

Druga teoria giełdowa dotyczy efektu niepełnej informacji w stosunku do transakcji pożyczkowych, które nie zostały jeszcze zawarte między bankami, a ich klientami. Hipoteza ta dotyczy postępowania banków wobec potencjalnych kredytobiorców w sytuacji braku dostatecznych informacji o sytuacji finansowej klientów. Działa to hamująco na ekspansję kredytową. Wzrost rynkowych cen akcji wskutek zwiększonego nań popytu, będącego konsekwencją impulsów polityki pieniężnej zorientowanych na zwiększenie ekspansji kredytowej banków, zmniejsza ryzyko nieetycznych zachowań podmiotów gospodarczych. Firmy o wysokim kapitale akcyjnym i dobrej pozycji rynkowej będą mniej skłonne do podejmowania ryzykownych przedsięwzięć, mogących narazić je na utratę prestiżu. W konsekwencji rozszerzenie działalności kredytowej banków, zorientowane głównie na silne kapitałowo podmioty, powoduje wzrost wydatków inwestycyjnych, zwiększając tym samym PKB.

Dwie ostatnie teorie giełdowe to hipotezy kładące nacisk na zależność pomiędzy wzrostem cen aktywów finansowych, a wzrostem wydatków na cele konsumpcyjne. Jedna z nich, zwana efektem zmiany wartości majątku, zakłada dążenie do równomiernego w czasie rozłożenia konsumpcji przez jednostki, przy założeniu, że zakup dóbr trwałego użytku nie jest wydatkiem konsumpcyjnym. Druga natomiast, zwana efektem płynności, odnosi się właśnie do zakupu dóbr trwałego użytku. Wzrost cen rynkowych papierów wartościowych, będących w posiadaniu jednostek, wywołany opisanym już wcześniej impulsem polityki pieniężnej, przekłada się na wyższą skłonność społeczeństwa do wzmożonych wydatków konsumpcyjnych i dóbr trwałego użytku, które są pochodną rosnącej wartości rynkowej aktywów finansowych.

16. Zmiany stóp procentowych a umocnienie (aprecjacja) lub osłabienie (deprecjacja) kursu walutowego.

Wzrost poziomu stóp procentowych powoduje umocnienie (aprecjacje) waluty. Np. Wzrost realnej stopy procentowej w Polsce, oznacza, ze lokowanie pieniedzy w naszym kraju jest korzystniejsze, mozna osiagnac wiekszy zysk z zainwestowanego kapitalu,-->spadek kursu zlotego wobec euro- opłacalna staje sie wymiana euro na zlotowki

Spadek poziomu stóp procentowych spowoduje deprecjacje (oslabienie) waluty.lokowanie kapitału w danym kraju jest mniej korzystne, import_ staje sie bardziej oplacalny, jednak obniza sie zysk z eksportu, czyli ogólny bilans handlowy ulegnie pogorszeniu.

17. Mechanizm kursu walutowego sztywnego i kursu walutowego płynnego (istota)

mechanizm kursu sztywnego polega na tym, że bank centralny ogłasza po jakim kursie będzie sprzedawać lub skupywać dowolną ilość obcych walut. Tak wyglądała np. polityka NBP w roku 1990 (dolary były sprzedawane lub skupowane po 9500 starych złotych). Oczywiście, nie ma wówczas pewności, czy bank skupi dokładnie tyle samo walut, ile sprzeda, więc codziennie zmienia się poziom rezerw dewizowych;

Wzrost podaży pieniądza krajowego na rynku walutowym - skutek transakcji interwencyjnych - zatrzyma wzrost stóp procentowych {R}, doprowadzając do przywrócenia równowagi przy początkowym (sprzed ekspansji) poziomie stóp i kursu. Dostosowania następują zatem poprzez zmiany podaży pieniądza; nie występuje (jak w przypadku kursu płynnego) stabilizacyjny automatyzm poprzez tłumienie eksportu i stymulowanie importu.

Gdy założymy, że presja inflacyjna jest silniejsza w kraju niż za granicą, to próby zwiększania ilości pieniądza poprzez powiększanie aktywów krajowych netto oznaczać mogą szybkie obniżenie poziomu rezerw. W warunkach swobodnego przepływu kapitału i dużej wzajemnej substytucyjności aktywów krajowych i zagranicznych, skutkiem jest nieuchronny deficyt bilansu płatniczego.


mechanizm kursu płynnego polega na tym, że bank centralny pozwala, aby kurs walutowy wyznaczany był na rynku walutowym, w oparciu o wolną grę podaży i popytu na waluty zagraniczne. Jeśli popyt przeważa nad podażą, waluta krajowa ulega osłabieniu. Jeśli podaż przeważa nad popytem waluta krajowa umacnia się. Każdego dnia ustala się więc cena równowagi, a rezerwy dewizowe banku centralnego pozostają na stałym poziomie - na zmianę ich wielkości wyrażonej w jednej walucie (np. w dolarach USA) mogą wpływać jedynie zmiany kursów krzyżowych różnych walut, wchodzących w skład rezerw (tak wygląda obecna polityka NBP);

Oczekiwania rynków finansowych są czynnikiem zmiennym, o psychospołecznym

charakterze, lecz ostatecznie wyznaczanym realiami ekonomicznymi i

racjonalnością. Doświadczenie i wiarygodność władzy monetarnej odgrywają w

tym układzie oddziaływań niezwykle ważną rolę.

Wystarczy uzasadnione przewidywanie analityków rynków finansowych, że taki

egzogeniczny wzrost podaży pieniądza może wystąpić. Pretekstem do takich

spekulacji może być np. dotychczasowa nieprzewidywalność decyzji banku

centralnego, brak suwerenności w podejmowaniu decyzji (faktyczny lub

domniemany); brak strategicznych założeń w polityce monetarnej; zmiana

kierownictwa banku centralnego, gdy ster obejmują osoby deklarujące

programowo skuteczność mniej stabilnej i luźniejszej polityki

monetarnej, wprzęgniętej w realizację doraźnych zadań gospodarczych itd.

Kurs pływający bywa podatny na silne fluktuacje;

- Osiągana równowaga bywa często zakłócana;

- Odchylenia od długofalowego poziomu równowagi mogą być

częste i zmienne co do kierunku;

- Amplitudę i kierunek odchyleń kursu wyznaczają oczekiwania

rynku finansowego.

Rynki finansowe i rynek walutowy reagują na takie wydarzenia i

informacje tak, jak gdyby spodziewana inflacja już rzeczywiście

wystąpiła. (efekt Fishera). Kurs zmienia się gwałtownie,

„przestrzeliwując” (overshooting) racjonalnie i obiektywnie

ukształtowany poziom kursu.

I takie właśnie zachowanie się kursu walutowego może okazać się, poprzez wpływ na opłacalność i ceny w eksporcie i imporcie, samoistnym impulsem rozwoju procesów inflacyjnych (lub wspomagającym procesy inflacyjne już występujące).

Przytoczony wyżej mechanizm dostosowawczy (zmiany stóp procentowych i

kursu dolara) wystąpił (w wersji „modelowej”) w USA w początkach lat 80-

tych i jest, zgodnie z przyjętą przez nas analizą współzależności, łatwy do

zinterpretowania:

a) deklarowane istotne ograniczenie podaży pieniądza, jako element polityki ograniczania inflacji, przy jednocześnie wysokim deficycie budżetowym w USA, finansowanym emisją obligacji w ramach tzw. operacji otwartego rynku, wywołało presję na wzrost stopy procentowej.

b) Wzrost stóp był dodatkowo pobudzony i stymulowany obniżeniem podatków

i „optymistyczną wizją przyszłości

18. Zalety i wady kursu sztywnego (główne)

Kraj utrzymujący kurs sztywny podporządkowuje (w znacznym zakresie) swoją politykę monetarną funkcji stabilizowania kursu walutowego, co oznacza, że podaż pieniądza jest w znacznej mierze wyznaczona przez czynniki i procesy zewnętrzne, jako efekt niezbędnych interwencji kursowych na rynku walutowym.

Zalety:

• dla małej gospodarki kurs sztywny może stanowić stabilizacyjną, antyinflacyjną kotwicę kursową.

• może być kluczem dostępu do dużego, zagranicznego rynku kapitałowego kraju o walucie wiodącej.

Wady:

• narzucany przez państwo

• dla gospodarki która pełni funkcję centrum finansowego utrudniałby prowadzenie suwerennej polityki monetarnej.

• kraj utrzymujący sztywny kurs podporządkowuje swoją politykę monetarną funkcji stabilizowania kursu walutowego.

• kurs sztywny redukuje rangę i skuteczność polityki monetarnej z uwagi na brak automatyzmu dostosowawczego

19. Zalety i wady kursu płynnego (główne)

Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż, nie zakłada interwencji władz monetarnych dla regulacji kursu.
Gdy poziom nominalnego kursu walutowego jest w równowadze (Eo) – skutkiem jest automatyzm.


Zalety
1.dostosowuje się elastycznie i na bieżąco do ewolucji struktur gospodarki, eliminuje potrzebę utrzymywania wysokich rezerw walutowych
2.Kraj nie jest narażony na wystąpienie kryzysu walutowego
3.Łagodne dostosowania kursowe – eliminują napięcia społeczno – ekonomiczne
4.Chroni gospodarkę od zakłóceń zewnętrznych o charakterze monetarnym aprecjacja (wzrost wartości) waluty â†' potanienie importu
5.umożliwia władzom monetarnym swobodę w prowadzeniu polityki monetarnej


Wady
1.Kurs płynny nie jest idealny â†' powoduje silną deprecjację (spadek wartości) złotówki
2.Zmienność warunków w handlu zagranicznym oraz inwestycjach
3.Ryzyko ataków spekulacyjnych

20. Na czym polega problem monetarno - kursowy Szwajcarii, kursu franka szwajcarskiego CHF?

Rosnąca wartość kursu franka zagraża gospodarce Szwajcarii. Uderza głównie w firmy eksportujące. Gospodarka ta żyje z tego (eksport przekracza 52 proc. PKB).
Szwajcaria stała się ofiara własnego sukcesu. Spadek opłacalności eksportu może obniżyć wzrost PKB Szwajcarii.
Wysoki kurs franka świadczy o tym, że "w momentach trudnych" dla globalnego rynku szwajcarska waluta staje się "miejscem schronienia, do którego uciekają wszyscy związani z finansami". Toteż Szwajcarski Bank Narodowy nie jest w stanie realizować swojego głównego celu antyinflacyjnego przy tym nie naruszając tzw. prestiżu szwajcarskiego.

21. Inflacja - przyczyny, rodzaje

Przyczyny:

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych

• nadmierny popyt w stosunku do podaży, nadwyżka popytu nad podażą (powstaje luka inflacyjna)

• nadmierna emisja pieniądza, nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez dodruk banknotów nie mających pokrycia, działalność kredytowąbanków komercyjnych

• niezrównoważony budżet państwa(wydatki z dudżetu przewyższają wpływy

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego. Co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza w gospodarce

Rodzaje:

• Poniżej 5% - inflacja kontrolowana ( pełzająca)

• 5% - 10% - inflacja umiarkowana (krocząca)

• 10% - 150% - inflacja galopująca

• powyżej 150% - hiperinflacja

22. Skutki inflacji: „zdzierane zelówki i zmiana etykiet” itd.

KOSZT ZDZIERANYCH ZELÓWEK I ZMIANY ETYKIET (poświęcanie czasu na ratowanie wartości aktywów; koszty kalkulacji i aktualizacji cenników)

PRZEINWESTOWANIE SEKTORA FINANSOWEGO (niestabilność cen i stóp procentowych zwiększa zyski pośredników finansowych, napływ aktywów do sektora finansowego)

RYZYKO OSZCZĘDZANIA (ryzyko oszczędzania oznacza wzrost kosztów pozyskania kapitału, redukcję inwestycji, nieoptymalną realokację strumieni aktywów i inwestycji)

NIEDOSKONAŁA INDEKSACJA SYSTEMU PODATKOWEGO (progi podatkowe zmieniają się …)

NIEPEWNOŚĆ (ceny nie są parametrami, decyzje podejmowane są wolniej, nietrafne planowanie)

23. Inflacja bazowa - pojęcie, mierniki

Inflacja bazowa obrazuje długookresowy trend kształtowania się wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych, będącego miarą inflacji.

Ilustruje kształtowanie się zmian cen po wyeliminowaniu wahań o charakterze sezonowym oraz wahań powstałych wskutek przejściowych szoków podażowych.

Miary inflacji bazowej:

• inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych,

• inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności,

• inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw (miara ta jest wskaźnikiem pomocniczym, pozwalającym stwierdzić jak duży wpływ na wzrost ogólnego wskaźnika cen mają ceny paliw),

• inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw

• 15% średnia obcięta (symetrycznie obcinająca po 15% z lewej i prawej strony rozkładu wskaźniki cen o największej i najmniejszej dynamice w porównaniu z poprzednim okresem).

24. Europejski Bank Centralny wobec kryzysu finansowego - nowe, dodatkowe działania po 2007 r.

Po roku 2007 Europejski Bank Centralny (EBC) prowadzi nową politykę stabilizacyjną :

• wprowadził niestandardowe instrumenty i działania regulacyjne.( polityka monetarna)

• zdecydowano o rozszerzeniu i kontynuowaniu podstawowych operacji refinansujących ( wspomaganie banków komercyjnych) gdyż w przypadku zachwiania stabilności rynku następuje zerwanie lokat międzybankowych.

• wprowadził specjalne operacje refinansujące z terminem zapadalności powiązanym z z terminem utrzymania rezerw.

• zdecydował o kontynuowaniu regularnych 3 miesięcznych operacji refinansujących w formie przetargu kwotowego o stałej stopie procentowej z pełnym przydziale środków łącznie w kwocie 800 mld euro.

• zakup obligacji państw przeżywających kryzys finansów publicznych ( 60 mld euro), EBC pojawił się jako klient na rynku wtórnym (Grecja, Portugalia)

---