Geografia ekonomiczna - wyklady, notatki ze studiów rok1, geografia ekonomiczna

PODSTAWOWE POJĘCIA

Geografia jest zespołem nauk, nauką która korzysta z innych nauk w części lub całości.

Nauka przyrodnicza i społeczna zajmująca się badaniem powierzchni Ziemi.

Geografia fizyczna zajmuje się środowiskiem przyrodniczym, jego cechami i zjawiskami je kształtującymi. Nie zajmuje się i nie identyfikuje człowieka na ziemi.

W skład geografii fizycznej wchodzą:

Biogeografia
Geoekologia
Geomorfologia
Hydrologia
Klimatologia
Meteorologia
Pedologia

Geografia społeczno - ekonomiczna zajmuje się przestrzennymi strukturami życia społecznego i gospodarczego oraz poszczególnych działów gospodarki.

Zajmuje się działalnością człowieka w środowisku. Bada stosunki w środowisku społecznym, ekonomicznym.

W skład geografii społeczno - ekonomicznej wchodzą:

Antropogeografia
Geografia historyczna
Geografia kultury
Geografia polityczna
Geografia przemysłu
Geografia rolnictwa
Geografia społeczna
Geografia transportu
Geografia turyzmu
Geografia usług

Źródła informacji geograficznej:

obserwacja - źródłem informacji jest człowiek
dane statystyczne - w Polsce zajmuje się nimi GUS
informacje kartograficzne - są uzyskiwane z map
zdjęcia lotnicze i satelitarne

Zalety zdjęć satelitarnych:

selektywne badanie zjawiska
szybkość badań
penetracja trudno dostępnych miejsc
wielokrotność zdjęć
monitoring środowiska - specjalne programy, które są konstruktywne do pozyskiwania na dużą skalę informacji i ich przetwarzania.

Ok. 6,3 miliarda ludzi zamieszkuje kulę ziemską i żyje w poszczególnych państwach.

Państwo to polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych.

Państwa pod względem powierzchni 195

Największe:

Rosja 1 075 200km²

Kanada 9 976 140km²

USA 9 681 418km²

Polska 312 754km²

Najmniejsze:

Monako 195km²

Watykan 0,44km²

Wg ludności: 239 6 325 170 264 osoby

Chiny 1 313 973 713 osoby

Indie 1 095 351 995 osoby

Polska 38 536 869 osoby

Wyspy Kokosowe 574 osoby

Każde państwo ma swoje położenie matematyczne (geograficzne)

0° - południk zerowy (Greenwich)

° - stopnie

′ - minuta kątowa

′′ - sekunda kątowa

1° = 60′

1′ = 60′′

Położenie fizyczno - matematyczne Np. górskie, nizinne, wyżynne, wyspiarskie, enklawy - bez dostępu do morza.

Położenie geopolityczne - położenie danego państwa w stosunku do innych państw.

Każde państwo ma granice.

Rodzaje granic:

naturalne - wykorzystują granice środowiska naturalnego
sztuczne:

antecedentne - wyznaczone przed ukształtowaniem osadnictwa i krajobrazu kulturowego na danym obszarze Np. granica między USA a Kanadą
subsekwentne - powstały w trakcie lub po zagospodarowaniu danego obszaru Np. większość granic w Europie

Granice morskie - reguluje je konwencja Prawa Morza (ONZ 1982r.). Reguluje ona sposoby korzystania z morza.

Klasyfikacja obszarów morskich:

wody wewnętrzne - wody znajdujące się między lądem a wewnętrzną granicą (linią podstawową) morza terytorialnego.
wody archipelagowe - to jeden z reżimów terytorialnych wyznaczonych przez prawo morza, stanowiący wraz z obszarem podziemnym pod wodami archipelagowymi i przestrzenią powietrzną ponad nimi część terytorium państwa nadbrzeżnego.
morze terytorialne - pas wód przybrzeżnych, na którym obowiązuje prawodawstwo i władza państwa, do którego należy dany odcinek wybrzeża
strefa wyłącznego rybołówstwa - obszar na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie rybołówstwa takie same uprawnienia jak na morzu terytorialnym. Może więc zastrzec wyłączność rybołówstwa dla własnych obywateli
szelf kontynentalny - część kontynentu zalana wodami płytkiego morza - morza szelfowego. Szelf stanowi podwodne przedłużenie kontynentów i wyznacza granicę ich powierzchni, jak również przybliżoną granicę wpływu morza na kontynent
morze otwarte, morze pełne - zgodnie z konwencją o morzu pełnym, są to wszelkie części morza, które nie są morzem terytorialnym, ani wodami wewnętrznymi żadnego państwa. Strefa, gdzie żadne państwo nie sprawuje zwierzchności.

Traktat antarktyczny (Pakt, Układ Antarktyczny) - to międzynarodowa umowa regulująca polityczno - prawny status Antarktydy, jedynego niezamieszkanego kontynentu.

Traktat antarktyczny podpisano 01.12.1959r. w Waszyngtonie, ale wszedł on w życie dopiero 23.06.1961r.. Sygnatariuszami było 12 państw.

Głównym celem paktu jest leżące w interesie całej ludzkości zapewnienie wykorzystania Antarktydy jedynie dla celów pokojowych, tak by nigdy nie stała się ona przyczyną międzynarodowych konfliktów.

Traktat tworzy 14 artykułów, m.in.:

Art.1 - użycie Antarktyki w celach pokojowych, zakaz działań zbrojnych i testów broni

Art. 2 - wolność badań naukowych

Art. 4 - niewysuwalnie żadnych roszczeń terytorialnych

Art. 5 - zakaz testów broni jądrowej

Art. 6 - traktat obejmuje lądolód na południe od 60 równoleżnika

Art. 11 - wynikłe spory rozwiązywać należy pokojowo między członkami Traktatu bądź z użyciem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Coraz częściej Antarktyda jest wykorzystywana naukowo. Również polska ma stację „Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego”, która znajduje się na Wyspie Króla Jerzego (62° 28′ 41″ szerokości geograficznej S i 58° 28′ 10″ długości geograficznej W)

Stolice państw Europy:

Albania - Tirana

Andora - Andora La Vella

Austria - Wiedeń

Belgia - Bruksela

Białoruś - Mińsk

Bośnia i Hercegowina - Sarajewo

Bułgaria - Sofia

Chorwacja - Zagrzeb

Czarnogóra - Podgorica

Czechy - Praga

Dania - Kopenhaga

Estonia - Tallin

Finlandia - Helsinki

Francja - Paryż

Grecja - Ateny

Hiszpania - Madryt

Holandia - Amsterdam

Irlandia - Dublin

Islandia - Rejkiawik

Kosowo - Prisztina

Liechstenstein - Vaduz

Litwa - Wilno

Luksemburg - Luksemburg

Łotwa - Ryga

Macedonia - Skopje

Malta - Valletta

Mołdawia - Kiszyniów

Monako - Monako

Niemcy - Berlin

Norwegia - Oslo

Polska - Warszawa

Portugalia - Lizbona

Rosja - Moskwa

Rumunia - Bukareszt

San Marino - San Marino

Serbia - Belgrad

Słowacja - Bratysława

Słowenia - Lublana

Szwajcaria - Berno

Szwecja - Sztokholm

Ukraina - Kijów

Watykan - Watykan

Węgry - Budapeszt

Wielka Brytania - Londyn

Włochy - Rzym

Rozpad Jugosławii:

Republika Chorwacji (25.06.1991r.)
Republika Słowenii (25.06.1991r.)
Republika Macedonii (08.09.1991r.)
Republika Bośni i Hercegowiny (05.04.1992r.)
Czarnogóra (03.06.2006r.)
Serbia (03.06.2006r.)
Kosowo (17.02.2008r.)
Wojwodina - autonomiczny okręg w północnej Serbii

1991r. - zburzenie muru berlińskiego

1993r. - 01.01.1993r. z Czechosłowacji powstały Czechy i Słowacja

Rozpad ZSRR:

Armenia
Azerbejdżan
Białoruś
Estonia
Gruzja
Kazachstan
Rosja
Kirgistan
Litwa
Łotwa
Mołdawia
Tadżykistan
Turkmenistan
Ukraina
Uzbekistan

Rejon Kaukaski:

Górny Karabach
Południowa Osetia
Abchazja
Północna Osetia

Terytoria o statusie nierozstrzygniętym:

Abchazja
Cypr Północny
Górski Karabach
Naddniestrze
Osetia Południowa
Palestyna
Tajwan
Sahara Zachodnia
Samoliland

Terytoria zależne, dependencje:

Europa:

Brytyjskie:

Gibraltar
Guernsey
Jersey
Wyspa Man

Duńskie:

Wyspy Owcze

Norweskie:

Jan Mayen
Svalbard

Afryka:

Brytyjskie:

Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego
Święta Helena

Francukie

Majotta
Reunion

Obszary autonomiczne:

Gruzja:

Abchazja
Adżaria

Chiny:

Kiangsi
Mongolia Wewnętrzna
Ningxia
Sinkiang
Tybet

Hiszpania:

Andaluzja
Aragonia
Asturia
Baleary
Estremadura
Galicja
Kantabria
Kastylia - La Macha
Kastylia - León
Katalonia
Kraj Basków
La Roja
Madryt
Murcja
Nawarra
Walencja
Wyspy Kanaryjskie

Rosja:

Adygea
Ałtaj
Baszkiria
Buriacja
Chakasja
Czeczenia
Czuwaszja
Dagestan
Inguszetia
Jakucja
Kabardo - Bałkaria
Kałmucja
Osteia Północna - Alania

Włochy:

Friuli - Wenecja Julijska
Sardynia
Sycylia
Trydent - Górna Adyga/Tyrol Północny
Valle d'Aosta

Rok	Liczba państw					Razem
Rok		Europa	Azja	Afryka	Ameryki	Razem	Australia i Oceania
1900	23	9	3	20	-	55
1947	29	19	4	22	2	76
1962	32	37	30	24	3	126
1972	34	40	43	27	6	150
2007						229/237

CHARAKTERYSTYKA PAŃSTW ŚWIATA

Charakterystyka państw świata:

Wielkość terytorialna: bardzo duże, średnie, małe
Wielkość ludności: bardzo duże, średnie, małe ze względu na gęstość zaludnienia.

Bogactwo państw:

PKB (Produkt Krajowy Brutto) - jest to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego i opisuje on zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych, wytworzonych w danym kraju w okresie najczęściej jednego roku.

20 największych gospodarek świata:

USA 13 130mld dolarów
Chiny 10 170mld dolarów
Japonia 4 218mld dolarów
Indie 4 156mld dolarów
Niemcy 2 630mld dolarów
Wielka Brytania 1 930mld dolarów
Polska 552,4mld dolarów

PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca:

Luksemburg 80 471
Irlandia 44 087
Norwegia 43 000
USA 43 000
Islandia 40 000
Szwajcaria 37 000
Francja 30 000
Polska 14 800
Litwa 12 000
Kolumbia 8000
Chiny 7500
Indonezja 4000
Gwinea 2400
Mali 1300
Bunendi 680

Państwa dzielimy na:

Państwa wysoko rozwinięte gospodarczo:

ok. 24% powierzchni świata
ok. 20% ludności świata
ok. 60% światowej produkcji
ok. 70% eksportu i importu światowego
państwa OECD; zachodnie, USA, Kanada, Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Izrael
wysoki dochód na 1 mieszkańca
przewaga usług w strukturze gospodarki
wysoki rozwój przemysłu z dużym udziałem nowoczesnych gałęzi
niskie wartości przy. naturalnego
postępujące starzenie się społeczeństwa
chłonny rynek zbytu
rozwinięta infrastruktura społeczna i techniczna
nie zaliczamy krajów naftowych

Państwa średnio rozwinięte gospodarczo:

wszystkie kraje, które mają PKB 4 - 15tys.
duży udział przemysłu w tworzeniu PKB
zasoby taniej i dobrze wykwalifikowanej siły roboczej
stosunkowo niewielki współczynnik przyrostu naturalnego
zakup nowoczesnych technologii

Państwa słabo rozwinięte gospodarczo:

poniżej 4tys. Dochodu na 1 mieszkańca
państwa środkowej i południowej Afryki, kraje ameryki południowej i środkowej
przeszłość kolonialna
słaby rozwój infrastruktury społecznej
brak transportu
wysoki współczynnik przyrostu naturalnego
wysokie bezrobocie
dominuje rolnictwo w strukturze gospodarki
częste konflikty
wysoki współczynnik analfabetyzmu i umieralności niemowląt
niski poziom edukacji

HDI (Human Divelopment Indeks) - wskaźnik rozwoju społecznego, który określa poziom życia wg takich mierników jak:

poziom ubóstwa
stopień analfabetyzmu
stopień opieki zdrowotnej

HDI został opracowany przez pakistańskiego ekonomistę w 1990r.

Od 1993r. jest wykorzystywany przez ONZ.

> 0,800 HDI - państwa wysoko rozwinięte

0,800 - 0,500 - państwa średnio rozwinięte

0,500 < - państwa słabo rozwinięte

Ekumena - obszar, na którym trwale, zawsze zamieszkuje człowiek.

Subekumena - jest to obszar, w którym człowiek prowadzi działalność gospodarczą, ale stale tam nie zamieszkuje.

Anekumena - obszar, który z punktu widzenia przyrodniczego nie jest możliwy do zamieszkania

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

Organizacja międzynarodowa - zrzesza co najmniej 3 podmioty, które zostały utworzone do realizacji wspólnego celu. Cel ma charakter międzynarodowy.

Wyróżniamy organizacje:

rządowe
międzyrządowe
państwowe
międzypaństwowe
pozarządowe
gospodarcze
wojskowo - polityczne

Przykłady: ONZ, Rada Europy, Światowa Organizacja Zdrowia, RWPG, EWG, ASEA, Pakt Północno - Atlantycki, Układ Warszawski, Amnesty International, Greenpeace, Lekarze bez granic, FIFA

OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) - skupia ona 30 wysokorozwiniętych demokratycznych państw. Powstała 30.09.1961r. z przekształcenia Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Jej celem jest wspieranie państw członkowskich w osiągnięciu wzrostu gospodarczego, pomoc biednym państwom. Polska jest członkiem od 1996r.. Spoza Europy należą Japonia, Kanada, Korea Południowa, Meksyk, USA, itd.

OBEC - organizacja krajów eksportujących ropę naftową. Założona w 1960r. z inicjatywy Iraku. Cele: przeciwdziałanie obniżce cen ropy naftowej. Członkowie: Algieria, Arabia Saudyjska, Indonezja, Irak, Iran, itd.

Układ Warszawski - powstał w 1955r. w Warszawie. Rozwiązany w 1991r.

Grupa Wyszehradzka (Trójkąt Wyszehradzki) - powstała w 1991r. Tworzyły ją Czechosłowacja, Polska i Węgry. W 1993r. tworzyły ją 4 państwa, po rozpadzie Czechosłowacji. Cel: wzajemna pomoc w przystąpieniu do Unii Europejskiej.

Organizacja Jedności Afrykańskiej - organizacja, która zrzesza wszystkie państwa Afryki, oprócz Maroka. Założone 25.05.1963r. w Etiopii. W 2002r. przestała istnieć. Powstała za to Unia Afrykańska. Cele: umocnienie jedności i solidarności państw afrykańskich, pogłębianie współpracy, wykorzenianie rasizmu i kolonializmu, zapobieganie sporom wewnętrznym, nienaruszalność granic.

RWPG - rada wzajemnej pomocy gospodarczej. Powstała 25.01.1949r. Należały do niej wszystkie państwa socjalistyczne. Rozwiązana w 1991r.

Organizacja Państw Amerykańskich - 1948r., obejmuje wszystkie państwa Ameryki. Siedzibą jest Waszyngton. Cel: zapewnienie pokoju, pomoc gospodarcza.

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo - Wschodniej - utworzona w 1961r. przez Malezję, Filipiny, Tajlandię. Pozostali członkowie: Singapur, Indonezja, Wietnam, Birma. Cel: wzajemna pomoc gospodarcza i utrzymanie pokoju.

WTO (Światowa Organizacja Handlu) - rozpoczęła działalność w 1994r. Ma siedzibę w Genewie. Cel: liberalizacja międzynarodowego handlu, zarówno dobrami, jak i usługami, przestrzeganie praw wolności intelektualnej.

NATO (Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Pakt Północnoatlantycki) - organizacja polityczno - wojskowa powstała 24.08.1949r. w wyniku podpisania 04.04.1949r. Traktatu Północnoatlantyckiego. Członkowie: Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Kanada, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska (1999r.), Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) - utworzona w 1994r. w wyniku przekształcenia KBWE. Jej zadaniem jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie.

ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) - powstała na bazie Karty Narodów Zjednoczonych. Podpisana została 26.05.1945r., weszła w życie 24.10.1945r. Jest następczynią Ligii Narodów.

ONZ stawia sobie za cele zapewnienie pokoju, bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.

Idea powołania nowej organizacji powstała jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, na konferencji w Teheranie w 1943r. W drugiej połowie 1944r. przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR spotkali się w Waszyngtonie gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.

Zasady: suwerenność, przestrzeganie zobowiązań, pokojowa rozwiązywanie sporów, zasada nie ingerowania w sprawy wewnętrzne członków.

UNDP (United Nations Development Programme) - agenda ONZ powstała w 1966r., która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju. Do zadań UNDP należy udzielanie pomocy technicznej i finansowej krajom rozwijającym się przy opracowaniu programów rozwoju. Działalność UNDP finansowana jest ze środków własnych oraz funduszy rządów i organizacji pozarządowych. UNDP publikuje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym, zawierający m.in.HDI.

STRUKTURA LUDNOŚCI

W formie wykresu (Piramida wieku), Np.

0x08 graphic

Przyrost naturalny - to różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. Wartość dodatnia oznacza liczbę urodzeń przewyższającą liczbę zgonów, ujemna - odwrotnie.

Przyrost naturalny różni się od przyrostu rzeczywistego o saldo migracji.

Uważa się często, iż wielkość przyrostu naturalnego zależy od stopnia rozwoju gospodarczego, tzn. im wyższy poziom rozwoju państwa, tym niższy przyrost naturalny.

Wyż demograficzny - wzrost udziału młodej grupy wiekowej w ogólnej liczbie ludności wywołany zwiększeniem liczby urodzeń lub zmniejszeniem śmiertelności w tejże grupie wiekowej.

Niż demograficzny - zmniejszenie się współczynnika urodzeń, podczas gdy współczynnik zgonów pozostaje na takim samym poziomie.

Rozmieszczenie ludności na świecie jest nierównomierne.

Do głównych przyczyn zalicza się:

przyczyny przyrodnicze:

dostępność do wody słodkiej

żyzność i urodzajność gleb

warunki klimatyczne

ukształtowanie powierzchni

rodzaj podłoża geologicznego

dostępność surowców naturalnych

przyczyny pozaprzyrodnicze:

polityczne (wojny, prześladowania, reżimy)

ekonomiczne (funkcjonowanie na odpowiednim poziomie ekonomicznym)

historyczne (kolebki cywilizacji starożytnych)

Średnia gęstość zaludnienia:

Polska 124os/km²

Antarktyda 0,01os/km²

Australia i Oceania 3os/km²

Ameryka Południowa 18os/km²

Ameryka Północna 19os/km²

Azja 108os/km²

Migracja jest to przemieszczenie się ludności z miejsca na miejsce. Ma na celu zmianę miejsca pobytu (do miejsca przeznaczenia).

Przyczyny migracji:

poprawa warunków życia

znajdowanie pracy

schronienie przed prześladowaniami politycznymi

ze względu na nietolerancję

Wg kryterium czasowego migracje dzielimy na:

stałą - trwała zmiana miejsca zamieszkania

czasowa - sezonowa, okresowa zmiana miejsca zamieszkania

wahadłowa - dla pracujących, uczących się

Ze względu na odległość migracje dzielimy na:

wewnętrzne - w obrębie jednego kraju (Np. ze wsi do miasta)

zewnętrzne - migracje zagraniczne

Emigracja - wyjazd do innego kraju na pobyt stały lub czasowy

Imigracja - przemieszczenie do innego kraju celem osadzenia się w kraju na pobyt stały z punktu widzenia kraju przybycia.

Repatriacja - przemieszczanie się ludności w wyniku zmiany granic

Ewakuacja - przemieszczanie się ludności pod przymusem (wojna, epidemia, pożar)

Deportacja - zsyłanie ludności na siłę

Ze względu na charakter migrację dzielimy na:

żywiołową
planową
legalną
nielegalną
dobrowolną
przymusową

Bariery w migracjach:

językowa
społeczno - emocjonalna

Struktura narodowościowa:

państwa jednolicie narodowe

państwa wielonarodowe

Mniejszości narodowe Np. w Polsce: Ukraińcy, Białorusini, Czesi, Słowacy, Niemcy, Żydzi, Romowie, Czeczeńcy

Struktura językowa:

na świecie istnieje ok. 3000 jezyków
dominujące: angielski, francuski, chiński, hiszpański, rosyjski, arabski.

Struktura religijna:

dominujące religie: katolicyzm, arabowie

Struktura produkcji:

0 - 18 sfera przedprodukcyjna
18 - 65 sfera produkcyjna
65 < sfera poprodukcyjna

Sektory zatrudnienia:

I Rolnictwo, leśnictwo, połowy ryb, przemysł wydobywczy

II Zatrudnienie w przemyśle przetwórczym i budownictwie

III Handel i usługi

IV Usługi wyższego rzędu (nauka, kultura, informacja)

Kraje wysoko rozwinięte:

I sektor do 10%

II sektor 20 - 30%

III i IV sektor do 60%

Kraje średnio rozwinięte:

I sektor 10 - 30%

II sektor 20 - 50%

III sektor 30 %

Kraje słabo rozwinięte:

I sektor 40%

II sektor 10 - 20%

III sektor 10 -20%

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Bezrobocie naturalne stanowi pewien nieunikniony dodatni poziom bezrobocia towarzyszący normalnie rozwijającej się gospodarce. Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej.

Bezrobocie przymusowe występuje wtedy, kiedy pracownik jest chętny podjąć prace za obowiązującą na rynku stawkę płacy, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.

Stadia rozwoju gospodarki:

Przedprzemysłowe
Wczesnoprzemysłowe
Późnoprzemysłowe
Poprzemysłowe

Aglomeracja to obszar o intensywnej zabudowie, charakteryzujący się dużym zagęszczeniem ludności przebywającej na danym terenie periodyczne lub stałe.

Charakteryzuje się również dużym przepływem osób i towarów oraz dużą wymianą usług.

Wyróżniamy dwa rodzaje aglomeracji:

monocentryczną z jednym głównym miastem (Np. Warszawska)
policentryczną - konurbacja (Np. Górny Śląsk)

Największe aglomeracje:

Tokio (33mln)

Seul (23mln/10mln)

Meksyk (22mln/8mln)

Nowy Jork (21mln/8mln)

Bombaj (21mln/13mln)

Megalopolis - powstanie rozległego i silnie zurbanizowanego obszaru (Np. Stany Zjednoczone między Bostonem a Charlotte, o powierzchni ok. 175tys. km²)

Urbanizacja to zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych prowadzący do rozwoju miast i obszarów miejskich oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej wzrostu w strukturze miejskiej.

Urbanizacja odbywa się w 4 płaszczyznach:

demograficznej - wzrost liczby ludności
ekonomicznej - wzrost liczby ludności zatrudnionej poza rolnictwem
społecznej - upowszechnienie się miejskiego stylu życia
przestrzennej - wzrost obszarów miejskich

Proces urbanizacji wyrażamy w odsetkach ludności miejskiej w stosunku do całego społeczeństwa.

Państwa może charakteryzować:

niski wskaźnik urbanizacji < 40%
średni wskaźnik urbanizacji 40 - 60%
wysoko wskaźnik urbanizacji 60% <

przykłady:

Wielka Brytania 92%

Belgia 97%

Polska 62%

Kambodża 17%

Etiopia 15%

Uganda 14%

Nepal 12%

Burundi 9%

Butan 7%

Rwanda 6%

SEKTORY GOSPODARKI

Sektor I

Rolnictwo - dział gospodarki narodowej

Gospodarka rolno - żywnościowa:

2/3 społeczności utrzymuje się z pracy w tym dziale gospodarki
Dostarcza surowców
Jest najstarszą dziedziną działalności człowieka

Rolnictwo warunkują:

Warunki naturalne (podłoże geologiczne, rzeźba terenu, opady, nasłonecznienie)
Czynniki społeczno - ekonomiczne

Struktura własnościowa gospodarstw rolnych:

Własność prywatna
Własność państwowa
Własność spółdzielcza

Struktura wielkościowa gospodarstw

Gospodarstwa drobne (Np. w Azji)
Gospodarstwa średnie (Np. w Europie)
Gospodarstwa wielkie (latyfundia w Ameryce Pd., farmy w Ameryce Pn. i Kanadzie)

W Polsce przewaga gospodarstw indywidualnych (ok. 83%) oraz przewaga gospodarstw drobnych (do ok. 5 ha, ok. 55%).

Kultura rolna - decyduje o charakterze rolnictwa, zespół środków naturalnych i technicznych oraz sposoby zastosowania w procesie produkcji rolnej:

Mechanizacja - ilość ha na jeden ciągnik
Chemizacja - zużycie nawozów sztucznych
Regulowanie stosunków wodnych
Wprowadzanie nowych odmian roślin, ras zwierząt, nowych metod uprawy, chowu.

Typy gospodarki rolnej:

Produkcja roślinna (typ uprawowy)
Produkcja hodowlana

Efekty gospodarki:

Rolnictwo intensywne - wysokie plony, dzięki wysokiej wydajności z 1ha

Rolnictwo ekstensywne - wydajność oparta na naturalnej żyzności gleby

Podział rolnictwa:

Rolnictwo prymitywne - produkujemy na własne potrzeby

Rolnictwo tradycyjne - pozyskujemy w trakcie gospodarowania i mamy niewielkie nadwyżki

Rolnictwo wysoko towarowe - duża wydajność z 1kg

Użytkowanie ziemi na świecie

Powierzchnia	Użytki rolne	Lasy	Pozostałe
Świat	35,80%	30,10%	34,10%
Afryka	35,50%	22,60%	41,90%
Ameryka Pd.	34,10%	46,50%	19,40%
Ameryka Pn.	28,50%	32%	39,50%
Australia	56,70%	18,40%	24,90%
Azja	44%	19,40%	36,60%
Europa	45,50%	32,20%	22,30%
Polska	41,7%	29,7%	9,8%
Użytki zielone	30,4%