Istota Prawa

Prawo jest pojęciem wieloznacznym i nie każdy, kto tego słowa używa ma na myśli to samo. Są to prawa przyrody, prawa rozwoju społecznego, prawa ekonomiczne, jest prawo narodów do samookreślenia. W szczególności trzeba odróżnić prawo w znaczeniu przedmiotowym (prawo przedmiotowe) od prawa w znaczeniu podmiotowym (prawo podmiotowe). Prawa w znaczeniu przedmiotowym jest podstawowym pojęciem używanym w naukach prawnych.

PRAWO to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

Normy prawne powstają w dwojaki sposób: są wydawane (ustawiane) przez państwo lub też przez nie sankcjonowane. Z wydaniem mamy do czynienia wówczas, gdy państwo działając poprzez upoważniony do tego organ - tworzy nową, nie istniejącą przedtem normę. Wiele norm zwyczajowych, moralnych i innych uzyskało w ten sposób rangę norm prawnych. Prawo jest nierozerwalne związane z państwem. Charakter i moc tych więzi znajduje wyraz w dość powszechnym poglądzie, że prawo nie może istnieć bez państwa, bez ośrodka najwyższej władzy, ogarniają wszystkich ludzi na terytorium kraju. Prawo nie jest zwykłym, bezładnym zbiorem norm, lecz stanowi zbiór uporządkowany. Ma to ogromne znaczenie, co staję się jasne, gdy weźmiemy pod uwagę, że prawo składa się z setek tysięcy norm.

Prawo a Moralność

Czynnikami poza prawnymi kształtującymi postępowanie są normy obyczajowe, a także normy towarzyskie, sportowe i inne. Ważną rolę odgrywają normy moralne.

MORALNOŚĆ to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe.

Normy moralne pozwalają ocenić wzajemne zachowanie się ludzi, zachowanie się wobec społeczeństwa, wobec państwa, a także postępowanie wobec przyrody. Przeprowadza się także moralną ocenę intencji człowieka. U podłuża moralności leża, więc wyobrażenia ludzi o tym, co jest dobre i o tym, co jest złe. W każdym społeczeństwie istnieje zespół norm moralnych wspólnych dla całego społeczeństwa. Są to tzw. elementarne normy prawa. Prawo i moralność regulują wiele stosunków społecznych. Są to dziedziny, w których postępowanie ludzi reguluje tylko prawo lub tylko moralność.

Z punktu widzenia określonej moralności można następująco sklasyfikować normy prawne:

- moralnie pozytywne

- moralnie negatywne

- moralnie obojętne

Moralnie pozytywne są te normy, które nakazują ten sam sposób postępowania, co moralność. Na przykład większość systemów moralnych potępia kradzież - czyni to również art. 278. kodeksu karnego (k.k.). W odwrotnej sytuacji mamy do czynienia z inną normą moralnie negatywną.

Różnic między prawem i moralnością jest wiele o różnym stopniu szczegółowości i różnym znaczeniu.

Oto kilka z nich:

1) Na straży norm prawnych stoi aparat państwowy ze swoimi środkami przymusu. Natomiast do przestrzegania norm moralnych skłania ludzi przede wszystkim presja wywierania przez opinię publiczną a także wpojone w trakcie wychowania nawyki, sumienie, i inne bodźce.

2) Normy prawne mają charakter dwustronny, moralnie jednostronny. Z normy prawnej wynika, więc dla jednej osoby obowiązek, dla drugiej zaś prawo, będące korelatem tego obowiązku. Natomiast normy moralne nakładają tylko obowiązki, nie dając innym osobom prawa żądania wypełnienia tych obowiązków.

3) Normy prawne odnoszą się tylko do czynów i słów człowieka, czyli działań dostrzegalnych zmysłami przez innych ludzi, nie zajmują się natomiast sferą psychiki. Moralność ingeruje także w dziedzinę myśli i uczuć.

4) Normy prawne regulują bardzo dokładnie postępowanie człowieka. Moralność jest nader nieprecyzyjna, często wskazuje jedynie ogólny kierunek postępowania.

Świadomość Prawna

Świadomość prawna nie oznacza jedynie znajomość przepisów i instytucji prawnych przez społeczeństwo, choć ta jest bardzo pożądana i decyduje w poważnym stopniu o kulturze prawnej społeczeństwa.

Świadomość Prawna to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.

Oczywiście wyobrażenia są różne stąd i świadomość prawna nie jest w całym społeczeństwie jednakowa. Im większa jest różnica między prawem, które w rzeczywistości istnieje, a takim, które zdaniem społeczeństwa powinno istnieć, tym większa rozbieżność między prawem a świadomością prawną. Prawo i świadomość prawna wywierają na siebie wzajemny wpływ. Długotrwałe i konsekwentne stosowanie przez państwo przepisów, które początkowo wzbudzają sprzeciw społeczeństwa, może stopniowo doprowadzić do przyzwyczajenia i w końcu do ich zaakceptowania. Świadomość prawną tworzy się pod wpływem wyobraźni, o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Niezgodność obowiązującego prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa.

Praworządność

PRAWORZĄDNOŚĆ,jest to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

Na praworządność jak to wynika z przytoczonej definicji składają się dwie przesłanki:

- pierwsza przesłanka praworządności to istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia. Nie można mówić o praworządności tam, gdzie prawo jest dopiero w zalążku. Przyjmuje się, że są w państwie, co najmniej dwie dziedziny życia społecznego wymagające uregulowania.

1. sfera stosunków majątkowych między wszystkimi podmiotami prawa, związanych z wytwarzaniem i wymianą dóbr materialnych

2. sfera stosunków między państwem i obywatelami, w których państwo występuje z pozycji władczych

Zwłaszcza ta druga dziedzina ma wielkie znaczenie.

- drugim elementem praworządności jest przestrzeganie prawa, przez wszystkie organy państwowe. Powinny one przestrzegać prawo zarówno wtedy, gdy wypełniają swe ustawowe obowiązki wobec obywateli, jak i wtedy, gdy zmierzają do wyegzekwowania ciążących na obywatelach obowiązków. Szczególne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie się do przepisów organów uprawnionych do stosowania przymusu i organów wymiaru sprawiedliwości. Każde naruszenie prawa przez te organy nad wyraz niebezpieczne, prowadzące z reguły do naruszenia swobód obywateli.

Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność, że jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki - podobnie jak obowiązki innych - skrupulatnie egzekwowane. Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym i długotrwałym. Dlatego naruszenie praworządności powinno być szczególnie bezlitośnie tępione.

Ustroje współczesnych państw stwarzają zazwyczaj warunki do wprowadzenia pełnej praworządności. Warunki te nazywane są nie, kiedy - z pewną przesadą - materialnymi gwarancjami praworządności. System taki składa się z poszczególnych form społecznej kontroli. Formy te nazywamy formalnymi albo prawnymi gwarancjami praworządności. Najskuteczniejszym środkiem zapewnienia praworządności w działaniu administracji państwowej jest wprowadzenie sądownictwa administracyjnego tzn. sądów rozstrzygających skargi obywateli na decyzje organów administracji państwowej i ustalających, czy są one zgodne z prawem i czy mieszczą się w ramach kompetencji danego organu. Stopień poszanowania prawa przez obywateli decyduje jedynie o ładzie i jest wykładnikiem stopnia świadomości prawnej społeczeństwa.

Norma Prawna

Norma prawna jest elementarną cząstką prawa, toteż jej definicja jest zbliżona do definicji prawa.

Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez pastwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Normę prawną charakteryzuje się następującymi cechami:

- ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak, jak norma nakazuje.

- norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty. Jedno i drugie wynika z tej samej normy prawnej.

Norma prawna jest zagwarantowana przymusem państwowym, stosowanie się do niej nie jest, więc zależne od woli zainteresowanych osób.

Norma prawna zbudowana jest z trzech części, w jej skład wchodzą: - hipoteza

- dyspozycja

- sankcja

Każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji. Sytuację tę określa część normy zwana hipotezą.

Dyspozycja jest to ta część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji- sposób zachowania. Co zależy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy.

Sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji.

Normy prawne bezwzględnie i względnie obowiązujące

W systemie prawnym występują dwa rodzaje norm prawnych, które różnią się między sobą charakterem i mocą obowiązującą. Są to:

Normy imperatywne (imperatywne) zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia, którego nie można się uchylić. Osoba, do której norma bezwzględnie obowiązująca jest skierowana, zobowiązana jest tak się zachować, jak wskazuje norma. Normy imperatywne obowiązują bezwzględnie - bez względu na wolę zainteresowanych osób. Nawet wtedy, gdy wszystkie biorące udział w jakiejś transakcji osoby zgadzają się na uregulowanie wzajemnych praw i obowiązków w sposób odmienny niż nakazuje norma imperatywna - to tego rodzaju umowa jest nieważna. Normy imperatywne stanowią większość obowiązujących w państwie norm prawnych. Występują one przede wszystkim w tych gałęziach prawa, które charakteryzują się nierównością stron powołanych stosunkiem prawnym. Takie dziedziny jak prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne- składają się wyłącznie z norm imperatywnych.

Normy dyspozytywne (dyspozytywne) mają odmienny charakter. Strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonywania postępować zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie. Normy dyspozytywne odgrywają bardzo poważną i pożyteczną rolę. Pozostawiają one stronom swobodę w układaniu stosunków umownych. Gdy inny sposób ułożenia wzajemnych stosunków okaże się dla stron korzystniejszy, mogą one zawrzeć w umowie odpowiednie postanowienia i w ten sposób włączyć działanie norm dyspozytywnych. Z drugiej zaś strony nie zachodzi konieczność drobiazgowego normowania wszelkich szczegółów w umowie, bo w sprawach nie uregulowanych wchodzą automatycznie w grę normy dyspozytywne.

Przepis Prawny

Akt normatywny składa się z przepisów prawnych.

Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest artykuł, paragraf, punkt, ustęp.

Przepis nie musi się pokrywać z normą prawną. Względy techniczno-prawne uzasadniają często zamieszczanie pewnych elementów normy w różnych artykułach i paragrafach lub też sformułowanie w danym przepisie jedyne sankcji, z pozostawieniem określenie innych elementów normy odrębnym aktom normatywnym. Niektóre akty normatywne, zaopatrzone są także we wstęp zawierający określone deklaracje ustawodawcy, zwłaszcza wyjaśnienie celu, w jakim akt został wydany tzw. preambuła.

Stosunek Prawny

Człowiek w swoim powszechnym dniu wiele razy styka się z ludźmi, a także instytucjami, przedsiębiorstwami. Dochodzi do powstawania więzi zwanych stosunkami społecznymi. Stosunki społeczne są bardzo zróżnicowane. Występują w nich stosunki krótkotrwałe i trwające długo. Jedne stosunki społeczne rozwijają się łatwo, rozwiązywanie innych jest trudne, a w pewnych przypadkach nawet zupełnie nie możliwe, za przykład niech służy stosunek wynikający z pokrewieństwa. Stosunek społeczny zachodzi między conajmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziaływa na drugą lub, których postępowanie wobec siebie albo innych osób jest w jakiś sposób uregulowane.

Stosunkami stanowionymi (tetycznymi) nazywają się te stosunki społeczne, których dotyczy jakaś norma postępowania (prawna, moralna, towarzyska, sportowa). Wskazuje ona uczestnikom stosunku, jakie mają wobec siebie obowiązki i jakie prawa. Pozostałe stosunki społeczne, do których nie odnosi się żadna reguła postępowania, noszą nazwę stosunków faktycznych.

Wśród pojmowanych stosunków społecznych wyodrębnia się grupa stosunków, które są ze społecznego punktu widzenia, a więc także z punktu widzenia interesów państwa ważne. Państwo nie jest obojętne, jak w pewnych przypadkach ludzie będą wobec siebie postępowali. Chcąc ich skłonić do postępowania korzystnego dla siebie, państwo reguluje te stosunki za pomocą norm prawnych. Takie stosunki nazywamy stosunkami prawnymi.

Stosunkiem Prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

Osoby lun grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, ze podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów: - prawo podmiotowe

- obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu

- podmiot prawa

- podmiot obowiązku

- podmiot stosunku prawnego

Za elementy stosunku prawnego uważa się strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują a nadto przedmiot stosunku, czyli to, o co w danym stosunku chodzi.

Mówiąc o prawie można mieć na myśli zarówno przepisy, jak i tak zwane prawo podmiotowe. Z tym ostatnim spotykamy się właśnie w stosunku prawnym.

Prawo Podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi możliwość domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia). Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych.

Zdarzenie Prawne

Norma prawna ustala, że przewidywany w niej obowiązek określonego zachowania się różnych podmiotów prawa wobec siebie powstaje dopiero wtedy, gdy zajdzie pewne zdarzenie wskazane przez normę prawną. Powstanie stosunku prawnego, wraz ze stanowiącymi jego treść prawami i obowiązkami stron, uzależnione jest, więc najczęściej od jakiejś zaszłości w świecie zewnętrznym. Nazywamy ją zdarzeniem prawnym.

Przez Zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

Zdarzeniem prawnym jest wszystko, co powoduje nałożenie na podmiot prawa tych obowiązków i praw, które są przewidziane w normie prawnej.

Zdarzenie prawne można określić jako każde zdarzenie wywołujące skutki prawne.

Podział Zdarzeń Prawnych

Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia i na działania. Różnica między nimi polega na tym, ze pierwsze są niezależna, a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu tworzą niewielką grupę i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system.

Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenie, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków pranych. Natomiast aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych. Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i nie dozwolone. Czynem nie dozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nimi jednak określone skutki prawne. Czyn dozwolony jako zdarzenie prawne nie oznacza, więc każdego czynu zgodnego z prawem, lecz tylko taki, który rodzi stosunek prawny albo powoduje jego zanik lub zmianę. Akty prawne dzielą się na: czynności prawne, akty administracyjne, orzeczenia sądowe konstytucyjne

Stosowanie Prawa

Stosowanie prawa należy do tych pojęć, które wywołują nieporozumienia, jest ono, bowiem często mieszane z przestrzeganiem prawa. Przez przestrzeganie prawa należy rozumieć takie postępowanie obywateli i organów państwowych, które są zgodne z obowiązującymi przepisami.

Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy państwowe przepisami prawnymi jak instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji.

Stosowaniem prawa zajmują się tylko organy państwowe, zwłaszcza organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne oraz organy samorządu terytorialnego.

Stosowanie prawa odbywa się w jednej z dwóch następujących form:

1. ustalenie istnienia (lub braku) między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści

2. stworzenie (zniesienie, zmiana) między stronami nowego stosunku prawnego

Pierwsza z wymienionych form polega na tym, że sąd lub organ administracji państwowej - najczęściej na żądanie jednej ze stron- autorytatywnie stwierdza, że między stronami istnieje (lub nie) stosunek prawny o określonej treści i że w związku z tym strony mają wobec siebie takie to a takie prawa i obowiązki.

Druga z wymienionych form stosowania prawa, polega na tym, że wskutek wydania przez organ państwowy akty prawnego nienormatywnego (akt administracyjny, orzeczenie sądowe) między stronami powstaje nowy stosunek prawny, bądź też stosunek już poprzednio istniejący ulega likwidacji lub zmianie.

Charakteryzując ogólnie proces stosowania prawa przez organ państwowy można w nim wydzielić trzy etapy: - ustalenie stanu faktycznego

- wyszukanie (ustalenia) normy prawnej odnoszącej się do danego stanu

- wnioskowanie i wydanie decyzji

Ustalenie właściwej normy prawnej nosi nazwę kwalifikacji prawnej. Kwalifikacja niektórych stanów faktycznych jest trudna, wymaga dobrej znajomości przepisów i właściwego ich rozumienia. Niekiedy zachodzi potrzeba ustalenia, czy odszukane przepisy jeszcze obowiązują.

Wnioskowanie polega na ustaleniu prawnych konsekwencji, jakie w danej sytuacji wynikają dla stron z zastosowania odpowiedniej normy. Aby wniosek był trafny, konieczne jest dokładne ustalenie stanu

faktycznego i znalezienie właściwej normy.

Wykładnia Prawa

1. pojęcie wykładni prawa

W procesie stosowania prawa przez organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne, a także w wielu sytuacjach - w jakich znajdują się obywatele korzystający z przepisów- dochodzi nie jednokrotnie do wątpliwości, co do znaczenie takiego lub innego przepisu. Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na ich przezwyciężenie.

Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach.

Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią wywoływane są różnymi przyczynami. Do najważniejszych należą:

• popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe

• rozbieżność między gramatycznym sformułowaniem normy a celem, dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny

• zmiana ustroju społeczno-gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych

• ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogący powodować wątpliwości, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.

Stosowanie wykładnie pozwala na uelastycznienie przepisów prawny i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy.

2. rodzaje wykładnie ze względu na podmiot

Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy:

Wykładnia autentyczna to wykładania dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązujący i nie może od niej odstąpić.

Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji. Wykładnia legalna ma charakter obowiązujący.

Wykładania praktyczna to wykładania dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie,a wykładnia organów wymiaru sprawiedliwości, szczególnie sądów, czyli wykładnia sądowa. Wykładnia sądowa nie ma charakteru obowiązującego. Sądy są związane jedynie wykładnią sądy wyższej instancji w konkretnej sprawie.

Wykładnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach. Nie ma charakteru obowiązującego, a jej znaczenie jest duże.

3. rodzaje wykładni ze względu na metodę

Ze względu na stosowaną metodę wyróżnia się:

Wykładnia słowna (gramatyczna, językowa, werbalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpretacji. Wykładnia słowa jest podstawową metodą interpretacji.

Wykładnia celowościowa (teleologiczna, funkcjonalna), polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy zostały wydane.

Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego, czy w ramach całego ustawodawstwa.

Wykładnia historyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego. Stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.

4. rodzaje wykładni ze względu na wynik

Z punktu widzenia rezultatu, jaki przyniesie wykładnie wyróżnia się:

Z wykładnią rozszerzającą mamy, doczynienia wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej.

Wykładnia ścieśniająca jest odwrotnością wykładni rozszerzającej i występuje wtedy, gdy dana wykładnia każe interpretowaną normę rozumieć węziej niż to wynika z wykładni słownej.

Wykładnia stwierdzająca (adekwatna)nazywa się taką interpretację, która nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna.

Źródła Prawa

1. pojęcie źródeł prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.

Prawem jest tylko taka wola państwa, która przejawia się w wymaganej formie i odpowiednim trybie.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1. konstytucja

2. ustawy

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. rozporządzenia

5. akty prawa miejscowego

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Np. rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy.

Poza prawem powszechnie obowiązującym zawartym w wymienionych wyżej źródłach, jest jeszcze tzw. prawo wewnętrzne. Tworzą je: - uchwały Rady ministrów

- zarządzenia premiera i ministrów wydawane na podstawie ustaw

Akty prawa wewnętrznego obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który je wydał.

2. ustawa

1. przedmiot ustawy

Do wydania ustaw upoważniony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu. Sejm jest jedynym organem mającym prawo stanowienia ustaw i prawo tego nie może przekazać - w żadnych warunkach- innemu organowi państwowemu.

Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypadki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1. Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanowienia obowiązków prawnych obywateli

2. Forma ustawy jest nie zbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej

3. Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczególny przepis nie wymagał

1. tryb uchwalania ustaw

Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminów. Sejm i Senat oraz praktyka konstytucyjna. Proces ten jest dość skomplikowany i składa się z szeregów etapów.

Przez inicjatywę ustawodawczą należy rozumieć prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć, może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrzenia.

Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

• posłowie

• Senat

• Prezydent

• Rada Ministrów

• Grupa 100000 obywateli mających prawo wybierać do sejmu

Inicjatywa ustawodawcza posłów przybiera postać zgłoszenia projektu ustawy bądź też grupa licząca, co najmniej 15 posłów.

Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi tzw. system trzech czytań. Przez czytanie należy rozumieć pewien etap pracy Sejmu nad projektem ustawy, obejmujący zrelacjonowanie projektu, pracę i dyskusję nad projektem oraz podjęcie uchwały kończącej dany etap. W systemie trzech czytań każdy projekt ustawy jest kilkakrotnie rozważany - w komisjach sejmowych i na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

Pierwsze czytanie projektu odbywa się z zasadzie na posiedzeniu właściwej komisji. Tylko projekty ustaw dotyczące spraw fundamentalnych przechodzą pierwsze czytanie na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa za względu na przedmiot projektu, albo dwie lub kilka komisji, które pracują łącznie. Jedną z komisji jest zawsze komisja ustawodawcza.

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawowania komisji o projekcie ustawy, debata oraz zgłoszenie poprawek i wniosków.

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowanie. Jeżeli projekt nie był skierowany do komisji, poseł sprawozdawca przedstawia zgłoszone w trakcie drugiego czytania poprawki i wnioski. Głosowanie odbywa się w ustalonym przez regulamin sejmowy projektu: najpierw przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości - jeśli taki wniosek został zgłoszony, później nad poszczególnymi poprawkami, wreście nad całym projektem.

Po uchwaleniu ustawy marszałek Sejmu przekazuje ją Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca, po przeprowadzeniu debaty, może ustawę przyjąć, odrzucić albo wprowadzić poprawki. Jeżeli w ciągu miesiąca senat nie zajmuje stanowiska, ustawę uważa się za przyjętą. Sejm może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów - za odrzuceniem musi się wypowiedzieć więcej niż połowa głosujących - w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

1. wejście ustawy w życie

Istotną rolę w procesie ustawodawczym odgrywa Prezydent. Znajduje ona wyraz w przepisie konstytucyjnym, zgodnie, z którym ustawa do swojego wejścia w życie wymaga podpisu Prezydenta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej przez marszałka Sejmu. Przed podpisaniem może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawdzenia jej zgodności z konstytucją. Ponowne uchwalenie ustawy wymaga kwalifikowanej większości 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie ponownego uchwalenia Prezydent nie może już skierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Ogłoszenia ustawy, podobnie jak i innych aktów zawierających prawo powszechnie obowiązujące, jest warunkiem jej wejścia w życie. Ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw. W licznych przypadkach zachodzi potrzeba wydłużenia okresu między ogłoszeniem ustawy o doniosłym znaczeniu, regulującym ważne zagadnienia społeczne i gospodarcze, także aktów bardzo obszernych np. kodeks i szereg innych ustaw. Okres ten nosi nazwę spoczywanie ustawy. Jest on konieczny by adresaci nowych przepisów - obywatele, przedsiębiorcy, instytucje i inni mieli realną możliwość zapoznania się z ustawą oraz przygotowania się do jej przestrzegania i stosowania.

3. umowa międzynarodowa

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe, ratyfikuje je Prezydent. Ogłaszane są w Dzienniku Ustaw. Ratyfikacja niektórych umów wymaga uprzedniej zgody sejmu, wyrażonej w ustawie.

Należą do nich umowy dotyczące:

1. pokoju, sojuszy, układ ów politycznych i społecznych

2. wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji

3. członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej

4. spraw wymagających regulacji ustawowej

5. znacznego finansowego obciążenia państwa

W przypadku innych umów międzynarodowych, prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłużenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji.

W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu np. Unii Europejskiej, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

4. rozporządzenie

Prawo wydawania określonych w ustawach komitetów. Rozporządzenie może być wydawane na podstawie wyraźnego, szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie.

Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Upoważnienie, jedno lub kilka jest zazwyczaj zawarte w jednym z końcowych przepisów ustawy. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonywanie uregulowanych w sposób ogólny w ustawie. Nie zbędnym warunkiem uzyskania przez rozporządzenie mocy prawnej jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

5. akty prawa miejscowego

Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowiązującym na obszarze działania organów, który je ustanowił, np. województwa lub gminy.

Na podstawie przepisów ustawy o samorządzie terytorialnym organy gminy mogą wydawać przepisy gminne dotyczące wewnętrznego ustroju gminy, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Przepisy porządkowe mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te mogą mieć również charakter karno-administracyjny i przewidywać za ich naruszenie karę grzywny, wymierzoną w trybie i na zasadach przewidzianych w prawie o wykroczeniach.

Przepisy gminne ustanawia rada gminy w formie uchwały. Przepisy porządkowe może wydawać zarząd w formie zarządzenia.

Prawo miejscowe to również przepisy wydawane przez wojewodę na podstawie upoważnień zawartych w ustawach i obowiązujące na terenie województwa lub jego części.

Szczególnym rodzajem prawa miejscowego są rozporządzenia porządkowe. Nie wymagają one upoważnienia zawartego w ustawach szczególnych, gdyż podstawą ich wydawania przez wojewodę stanowi przepis kompetencyjny zawarty w ustawie o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Wojewoda może wydać rozporządzenie porządkowe, jeżeli jest to nie zbędne dla ochrony Życia lub zdrowia obywateli. Rozporządzenia porządkowe pozwalają np. na zapewnienie porządku z okazji wizyt mężów stanu, zgromadzeń społecznych. Rozporządzenia wykonawcze wojewody wymagają w zasadzie ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wchodzą one w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia.

Akt prawny

Aktem prawnym jest ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa - zarówno o charakterze ogólnym (np. ustawa) jak i dotyczący indywidualnej sprawy (np. decyzja podatkowa).

Akty prawne dzielą się na dwie grupy:

1. akt normatywny jest to każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają charakter powszechny tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. Aktem normatywnym jest ustawa rozporządzenie i in.

2. akt nienormatywny to decyzja organu państwowego o konkretnej sprawie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter.

Typowym aktem prawnym nie normatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

Publikowanie aktów normatywnych

Ustawy, rozporządzenia i akty prawa miejscowego, a także ratyfikowane umowy międzynarodowe, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące. Odnoszą się one do wszystkich podmiotów prawa, na wszystkich mogą nakładać obowiązki i przyznawać im uprawnienia.

W pewnym stopniu potrzeba publikowania przepisów odnosi się także do prawa wewnętrznego administracji rządowej. Wprawdzie prawo wewnętrzne obowiązuje tylko organy podległe, ale w licznych przypadkach obywatele i inne podmioty prawa również mogą być zainteresowani jego treścią. Dlatego akty tworzące prawo wewnętrzne, to znaczy uchwały Rady Ministrów i zarządzenia ministrów, na ogół też są publikowane.

Akty normatywne zawierające prawo powszechnie obowiązujące ogłaszane są w Dzienniku Ustaw (Dz.U.). Kolejne numery Dziennika Ustaw ukazują się nieregularni, w zależności od liczby aktów oczekujących na publikację.

Akty wewnętrzne administracji - uchwały i zarządzenia, a także niektóre inne - ogłaszane są w Monitorze Polskim (M.P.). Oprócz Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego ukazują się dzienniki urzędowe ministerstw, przeznaczone do publikowania instrukcji i podobnych aktów.

Urzędowe określenie aktu normatywnego, konieczne z względów prawnych, nie jest równoznaczne z rzeczywistym zaznajomieniem społeczeństwa z jego treścią.

Kodeks i kodyfikacja

Posługując się terminami prawnymi stosunkowo często napotykamy pojęcie kodeksu, a także pokrewne, jak kodyfikacja, prace kodyfikacyjne, komisja kodyfikacyjna.

Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków.

W każdym państwie prowadzona jest działalność mająca na celu doskonalenie prawa. Trzy formy tej działalności zasługują na szczególną uwagę:

• Unifikacja prawa oznacza ujednolicenie prawa na terenie państwa. Prace unifikacyjne są potrzebne tylko w tych państwach, w których określenie przyczyny historyczne spowodowały powstanie więcej niż jednego systemu prawa. Np. Polska w chwili odzyskania niepodległości, po okresie zaborów w Polsce, obowiązywało pięć różnych praw, odziedziczonych po zaborach, w województwach zachodnich - prawo niemieckie, we wschodnich - rosyjskie, w Małopolsce - austriackie, na terenie byłego Królestwa Kongresowego - francuskie, na terytorium w okolicach Zakopanego - węgierskie. Unifikacja została zakończona w niemal wszystkich dziedzinach w latach 1945-1946.

• Inkorporacja prawa jest to zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór, w ramach, którego zostają one uszeregowane według określonych zasad. Istotą prac inkorporacyjnych jest scalanie i systematyzowanie obowiązującego prawa, przy czym następuje to w sposób mechaniczny, bez korygowania przepisów, harmonizowania, usuwania sprzeczności: np.; prywatny charakter mają wydawane w Polsce zbiory przepisów dotyczących szkolnictwa wyższego.

• Kodyfikacja prawa jest najwyższą formą procesu doskonalenia prawa. Jest zbliżona do inkorporacji. Kodyfikacja polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden nowy akt prawny - kodeks. Poza wprowadzeniem z góry założonej systematyki prace kodyfikacyjne obejmują eliminowanie kolizji między normami, ujednolicenie nomenklatura, wprowadzenie nowych uregulowań dyktowanych potrzebami. W rezultacie - w oparciu o obowiązujące dotąd przepisy - powstaje nowy, jednolity akt prawny, a dotychczasowe przepisy zostają uchylone.

W Polsce pewne dziedziny prawa zostały skodyfikowane w okresie międzywojennym. Z kodyfikacji powojennych na szczególną uwagę zasługuje kodeks cywilny z 1964r. Na kodyfikację prawa karnego składają się trzy kodeksy: kodeks karny, kodeks karny wykonawczy i kodeks postępowania karnego - wszystkie z 1997r. Istotną rolę odgrywa kodeks pracy z 1974r.

Luki w prawie

We wszystkich niemal gałęziach prawa organy zajmujące się stosowaniem prawa napotykają w swej działalności na luki w systemie prawnym. Stanowi to utrudnienie w pracy organu. Jeżeli tym organem jest sąd lub inny organ wymiaru sprawiedliwości powołany do ferowanie orzeczeń, szczególnie aktualna staję się sprawa wypełnienia luki w celu umożliwienia rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd ma obowiązek rozstrzygnąć przedstawioną mu sprawę w żadne okoliczności z tego obowiązku nie mogą go zwolnić.

Luka to biała plama na pewnym odcinku obszaru prawnego, pustka w miejscu, gdzie - biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodawstwa - przepisy powinny normować stosunki społeczne.

O luce w prawie mówimy w razie braku norm dla takiego stosunku społecznego, który - biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodawstwa - powinien być uregulowany.

Przyczyny występowania luk w prawie są rozmaite. Zdarza się, że państwo świadomie pozostawia lukę w tworzonym zespole przepisów, zwłaszcza, gdy reguluje nowe dziedziny i nie dysponuje doświadczeniami, na których można by się oprzeć.

Luki w prawie doraźnie wypełnia się za pomocą analogii. Znane są dwa rodzaje analogii:

• analogia ustawy występuje wtedy, gdy do jakiegoś stanu faktycznego stosowane są normy prawne odnoszące się do innego, podobnego stanu. Postawą stosowania analogii ustawy jest przekonanie, że skoro pewien stosunek społeczny został już uregulowany przez ustawodawcę, a stosunek będący przedmiotem oceny jest do niego zbliżony, to można przyjąć, iż ta sama racja, która przyświecało ustawodawcy przy unormowaniu prawnym danego stosunku prawdopodobnie skłoniłaby go do analogicznego potraktowania stosunku podobnego.

• analogia prawa ma odmienny charakter. Istnieją luki w uregulowaniach prawnych dotyczących specyficznych spraw, które nie są podobne do żadnych innych unormowanych w ustawie. Zastosowanie analogii ustawy nie jest wtedy możliwe, bo nie ma przepisów nadających się do analogicznego zastosowania.

Analogia jako sposób wypełnienia luk ma największe znaczenie w prawie cywilnym. Mniejszą rolę odgrywa w prawie pracy, prawie administracyjnym i niektórych innych gałęziach.

W prawie karnym stosowanie analogii jest niedopuszczalne. W tej gałęzi prawa przyjęła się, bowiem powszechnie zasada, że karać można tylko za te czyny, których dokonanie zabronione jest wyraźnie przez ustawę pod groźbą kary.

Kolizje przepisów prawnych

Omówione poprzednio zagadnienie luk w prawie dotyczyły takiej sytuacji, w której dla rozstrzygnięcia sporu lub oceny zdarzenia nie ma właściwego przepisu.

O kolizji przepisów prawnych mówi się wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.

Kolizja przepisów prawnych może zachodzić na dwóch płaszczyznach:

1. kolizja przepisów prawnych w czasie

Do kolizji przepisów prawnych w czasie dochodzi wtedy, gdy sprawa uregulowana jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie. Jeśli np. w czasie trwania małżeństwa wchodzi w życie nowy kodeks rodzinny regulujący odmiennie niż poprzedni wzajemne prawa i obowiązki małżonków, to jest to typowy przykład kolizji przepisów dawnych i nowych, a więc kolizji w czasie. Instrumentem służącym do rozstrzygania kolizji w czasie są przede wszystkim przepisy przejściowe lub wprowadzające. Przepisy przejściowe ustalają jak należy rozstrzygać kolizje powstające wskutek wejścia w życie danego aktu. Polega to najczęściej na wskazaniu przez przepisy przejściowe tych aktów normatywnych i pojedynczych przepisów, które w chwili wejścia w życie nowego aktu tracą moc. Kolizja między starymi i nowymi przepisami rozstrzygana jest w oparciu o zasadę: ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą. Z dwóch kolidujących w czasie aktów normatywnych do danej sprawy odnosi się nowy nie tylko wtedy, gdy stary został uchylony przepisami przejściowymi, lecz także w oparciu o ogólną zasadę. Rozstrzyganie kolizji w czasie opiera się też na zasadzie: ustawa nie działa wstecz. Oznacza to ze akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego wejściu w życie, czyli - jak to się często określa - pod rządami danego aktu normatywnego.

2. kolizja przepisów prawnych w przestrzeni

Do kolizji w przestrzeni może dojść:

1. między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju

2. między przepisami różnymi państwa

Do kolizji między przepisami dzielnicowymi może dojść tylko wtedy, gdy bądź całe państwo, bądź poszczególne jego dziedziny nie są w państwie zunifikowane i każda dzielnica ma własne prawodawstwo.

Kolizje między ustawodawstwami różnych państw są zjawiskiem naturalnym i nie da się uniknąć. Trzeba natomiast dysponować środkami do ich rozstrzygania.

Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne. Wskazują one, czy do danego stosunku prawnego stosować prawo rodzime czy obce. Dla kilku dziedzin prawa tworzą one tzw. prawo międzynarodowe prywatne. Przepisy kolizyjne ustala dla siebie każde państwo we własnym zakresie.

W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane są np. następujące zasady:

• w zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba.

• w zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy państwa, na terenie, którego rzecz się znajduje

• w zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz oceny ich formy prawnej właściwe są przepisy tego państwa, na terytorium, którego miało miejsce zawarcie umowy.

Systematyka prawa

1. pojęcie systematyki prawa

Prawo składa się z tysięcy różnych aktów normatywnych o różnej randze - od ustawy do zarządzenia- regulujących najróżniejsze stosunki społeczne. Posługiwanie się zespołem norm i takich rozmiarach nie byłoby możliwe, gdyby zespół ten nie był wewnętrznie uporządkowany.

Systemem prawa nazywamy całokształt obowiązujących w państwie przepisów, z uwzględnieniem ich podziału, oraz zespół zasadniczych idei przewodnich, na których opiera się ustrój państwa, a także podstawowe idee prawne.

W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne, czyli węższe zespoły norm odnoszących się do pewnego zagadnienia. Mówi się, więc o instytucji najmu, instytucji rękojmi za wady rzeczy, instytucji testamentu - rozumiejąc pod tym terminem odpowiednie grypy norm prawnych.

2. prawo publiczne a prawo prywatne

Podział prawa na publiczne i prywatne przeprowadzony został po raz pierwszy przez rzymskiego prawnika Ulpina. Według Ulpina prawem publicznym jest to prawo, które ma na uwadze interes państwa, zaś prawem prywatnym to prawo, które ma na uwadze interes jednostki.

Według jednych, normy prawne regulujące stosunki między państwem i obywatelami oraz między organami państwowymi tworzą prawo publiczne, natomiast normy dotyczące stosunków między obywatelami składają się na prawo prywatne.

Inne kryterium każe do prawa publicznego zaliczać wszystkie przepisy odnoszące się do takich stosunków, w których jedna strona ma jakieś uprawnienia władcze wobec drugiej. Prawo prywatne odnosi się do stosunków równorzędnych podmiotów.

Wszystkie wymienione kryteria częściowo się uzupełniają, częściowo zaś wyłączają, dając ogólny obraz podziały prawa na publiczne i prywatne.

Przytoczony podział prawa zachował aktualność, ale jego kryteria są dyskusyjne. Typowym przykładem prawa publicznego są normy prawa karnego. Do prawa prywatnego należą przede wszystkim normy cywilnoprawne.

3. prawo materialne a prawo formalne

Do prawa materialnego należą te normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki i prawa, regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie.

Prawo formalne tworzą te wszystkie normy, które odnoszą się do organizacji aparatu, dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. Niektóre części prawa formalnego nazywane się prawem procesowym (np. prawo cywilno procesowe, prawo karne procesowe).

Normy określające prawa wierzyciela wobec dłużnika należą do prawa materialnego. Natomiast normy wskazujące sposób dochodzenia należności przed sądem - to już prawa formalne.

4. prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne

Prawem międzynarodowym nazywamy zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami, ponadto organizacjami międzynarodowymi i niektórymi innymi podmiotami. Prawo międzynarodowe publiczne, wbrew swojej nazwie, nie reguluje, więc stosunków między narodami, lecz państwami. Szczególną rolę odgrywają umowy międzynarodowe, które zostały podpisane przez wiele państw, np. Karta Zjednoczonych Narodów. Prawo międzynarodowe szeregiem cech różni się od prawa wewnętrznego. W szczególności trzeba zwrócić uwagę, ze na straży jego norm w zasadzie nie stoi przymus bezpośredni stosowany przez specjalny aparat, jak to ma miejsce w prawie wewnętrznym. Sankcje w prawie międzynarodowym mają różnorodny charakter. Środki przymusu mają wyjątkowy charakter i mogą być stosowane przeciwko państwu używającemu siły. Istotne znaczenie ma określenie stosunku prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego. Chodzi przede wszystkim o ustalenie zasad pierwszeństwa w obu prawach w przypadku kolizji. Kwestia ta na gruncie prawa polskiego zostało uregulowana w konstytucji. Umowa międzynarodowa ratyfikowana jest przez Polskę i ogłoszona w Dzienniku Ustaw, stanowi część polskiego systemu prawa i jest bezpośrednio stosowana.

5. podział prawa na gałęzie

Podstawowym kryterium w oparciu, o które następuje wyodrębnienie zespołu norm w gałąź prawa, stanowi jednorodność regulowanych przez te normy stosunków społecznych, inaczej, mówiąc wspólny lub jednakowy przedmiot regulowania. W ramach gałęzi prawa stosowana jest jednakowa metoda regulowania stosunków społecznych.

Przyjmuje się najczęściej podział prawa polskiego na następujące gałęzie:

1. prawo konstytucyjne

Prawo konstytucyjne to zespół norm regulujących urządzenia ustroju państwa.

W prawie konstytucyjnym unormowane są w szczególności główne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu państwowego oraz najważniejszych organów państwowych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz zasady wybory do organów przedstawicielskich. Prawo konstytucyjne określa np. organizację i funkcjonowanie organów ustawodawczych i administracji państwowej, organizację wymiaru sprawiedliwości, kontroli państwowej, formę państwa. Ogólna zasada, sformułowana w jednym artykule konstytucji, doznaje rozwinięcia i konkretnego uregulowania w przepisach prawa administracyjnego czy prawa pracy.

2. prawo administracyjne

Prawo administracyjne to zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów.

Prawo administracyjne odnosi się do działalności organów administracji państwowej, od rządu do organów terenowych, oraz organów samorządu terytorialnego. Zarządzają one, wszystkimi dziedzinami życia w państwie, zarówno w skali całego kraju, jak i skali gminy, z tym, że szczegółowość zarządzania jest zróżnicowana- od ograniczonego do strategicznych decyzji administrowania gospodarką, do drobiazgowego zarządzania obronnością kraju, policją, więziennictwem.

Prawo administracyjne nie jest kodyfikowane. Jego źródłami są liczne ustawy i inne akty normatywne.

3. prawo finansowe

Prawo finansowe to zespół norm regulujących gromadzenia środków pieniężnych przez prawo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych.

Prawo finansowe jest ściśle związane z prawem administracyjnym. Dawniej było traktowane jako część prawa administracyjnego, nosząc nazwę prawa skarbowego. Stąd też wszystkie cechy prawa administracyjnego odnoszą się w równej mierze do prawa finansowego. Prawu finansowemu podlega tylko ta sfera działalności organów i instytucji finansowych, w której dysponują one uprawnieniami władczymi. Prawo finansowe graniczy z prawem cywilnym.

4. prawo cywilne

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi - w danej sprawi- podmiotami prawa.

Prawo cywilne ma charakter majątkowy, ogromna większość regulowanych przez nie stosunków to stosunki majątkowe. Prawo cywilne reguluje stosunki prawne między wszelkimi podmiotami prawa, a więc między osobami fizycznymi, między osobami prawnymi oraz między osobami fizycznymi a osobami prawnymi.

5. prawo rodzinne

Prawo rodzinne to zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.

Jest to stosunkowo mała gałąź prawa, wyemancypowana w Polsce z prawa cywilnego dopiero po wojnie. Przyczyną wyodrębnienia prawa rodzinnego w osobną gałąź prawa jest to, że stosunki rodzinne współcześnie są oparte głównie na więzach osobowych, a nie majątkowych a nie majątkowych, jak to w mniejszym lub większym stopniu było dawniej.

Głównym źródłem prawa rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r.

6. prawo pracy

Prawo pracy to zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy.

Prawo pracy reguluje takie zagadnienia, jak nawiązanie stosunku pracy - w drodze umowy, mianowania, wyboru, tryb rozwiązania stosunku pracy, urlopy pracownicze, ochrona pracy młodocianych i kobiet, rozwiązanie sporów zbiorowych między pracodawcą i pracownikiem.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy z 1974 r.

7. prawo karne

Prawo karne to zespół norm mówiących, jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.

Prawo karne zajmuje szczególne miejsce w ramach systemu prawa i odgrywa inną rolę niż pozostałe gałęzie. Prawo karne jest jedynym z najmocniejszych środków, za pomocą, których państwo ochrania istniejący porządek. Do tej gałęzi prawa zaliczane jest także prawo o wykroczeniach, zajmujące się czynami karnymi o mniejszej szkodliwości, zwanymi wykroczeniami.

Podstawowym źródłem prawa karnego jest kodeks karny z 19 kwietnia 1997 r.

8. prawo procesowe

Prawo procesowe nie jest jednolitym zespołem norm. Wyodrębnia się w nim:

• prawo cywilne procesowe

• prawo karne procesowe

Wspólną cechą prawa procesowego jest to, że jego przepisy nie ustanawiają praw i obowiązków, lecz regulują sposób postępowania organów wymiaru sprawiedliwości oraz osób występujących przed tymi organami.

Prawo cywilne procesowe to zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwości tych organów.

Prawo cywilne procesowe normuje postępowanie sądów w sprawach cywilnych, zarówno procesowych, jak i nieprocesowych, oraz postępowanie osób występujących przed sądami: powoda, pozwanego, świadka, biegłego, pełnomocnika procesowego.

Podstawowym źródłem prawa cywilnego procesowego jest kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) z 1964 r.

Prawo karne procesowe to zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

Normy prawa karnego procesowego odnoszą się z jednej strony do prokuratury i sądów, a z drugiej do osób występujących przed tymi organami: oskarżonego, obrońcy, świadka, biegłego, oskarżyciela prywatnego.

Podstawowym źródłem prawa karnego procesowego jest kodeks postępowania karnego (k.p.k.) z 1997 r.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---