Jak by to było, gdybyś przestał się obawiać, że czegoś zapomnisz? Jak bardzo przydatna byłaby umiejętność szybkiego i trwałego zapamiętania ciągu cyfr każdej długości, dowolnej daty czy kilkudziesięciu przedmiotów w kolejności?

W dzisiejszych czasach obcujemy z tysiącami numerów. Dostajemy numer rachunku bankowego, login do konta, PESEL, NIP, REGON. Chodzimy na spotkania biznesowe lub towarzyskie, wymieniając się numerem telefonu z nowo spotkanymi osobami. Obchodzimy rocznice ważnych wydarzeń, takich jak ślub, urodziny, imieniny czy święta.

Oczywiście, wszytko to można dziś zapisać w komórce lub palmtopie i nosić ze sobą w kieszeni. Jednak często technologia zawodzi… Przynajmniej raz w życiu, każdemu
z nas zdarzyła się awaria komputera. Podobnie bywa z komórkami i innymi urządzeniami, które stają się coraz bardziej skomplikowane.

Drugi problem występuje wtedy, gdy takiego urządzenia nie mamy przy sobie. Codziennie zdarzają się kradzieże, często też wychodząc z domu nie weźmiemy takiego sprzętu ze sobą.

Co wtedy robisz?

Natomiast naszą głowę, mamy zawsze na karku. Jeśli jej tam nie będzie, również żadne dane nie będą nam już więcej potrzebne 

Jak wykorzystać kreatywne notatki, czyli Mapy Myśli, ponieważ zasady ich tworzenia są takie same jak praca z mnemotechnikami.

Mapy myśli, czyli nie-linearne notatki wymyślone przez T. Buzana, wykorzystują naturę ludzkiego mózgu. Dzięki nim, oszczędzasz na tworzenie, jak i powtarzanie ich do 90% czasu (który normalnie poświęca się na standardowe notatki). Kolejną zaletą jest znacznie lepsze zapamiętywanie, zarówno trwalsze jak i bardziej całościowe.

Gdzie można wykorzystać takie notatki? Otóż wszędzie!

Pomijając szkołę czy uczelnię, bo to oczywiste (wszelkie notatki z lekcji, wykładów czy ćwiczeń), możesz stosować je chociażby w biznesie. Aktualnie korzystają z nich największe firmy takie jak IBM czy Microsoft. Dzięki nim możesz planować spotkania, zarządzać czasem, organizować i planować przedsięwzięcia, zapisywać przebieg burzy mózgów, ustalać cele, tworzyć i przeprowadzać prezentacje.

W pracy możesz robić notatki ze szkoleń, retreningów, uczyć się nowych produktów czy usług, planować zadania i przydzielać je pracownikom.

W domu możesz planować budżet, planować wycieczki, tworzyć notatki z ciekawych filmów czy artykułów oraz stron internetowych, przydzielać zadania domownikom.

W życiu osobistym możesz skutecznie wyznaczać swoje cele, planować swoją przyszłość, notować treść książek, rozporządzać czasem i rozkładem zajęć.

MNEMOTECHNIKI

Pamięć jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń czy informacji. Pamięć posiadają ludzie, niektóre zwierzęta oraz komputery. W każdym z tych przypadków proces zapamiętywania ma całkowicie inne podłoże fizyczne oraz podlega badaniom naukowym w oparciu o różne zestawy pojęć.

Pamięć ludzka podlega badaniom psychologii kognitywnej (Psychologia poznawcza, nazywana niekiedy kognitywną (ang. cognitive psychology), to dziedzina psychologii zajmująca się problematyką poznawania przez człowieka otoczenia - tworzenia wiedzy o otoczeniu, która może być następnie wykorzystana w zachowaniu). Człowiek ma zdolność do zapamiętywania nie tylko wrażeń zmysłowych i symboli, ale również do przechowywania obrazu własnej świadomości. Pamięć zwierząt podlega badaniom etologii (dziedzina zoologii, zajmująca się szeroko pojętymi badaniami zachowań zwierząt, zarówno dziedziczonych jak i nabytych, ich aspektem przystosowawczym, rozwojem osobniczym, orientacją przestrzenną, zachowaniami społecznymi). Na najniższym poziomie zapamiętywanie przez ludzi jak i inne istoty żywe opiera się na reakcjach chemicznych zachodzących w neuronach. Jednak komplikacja ludzkiego mózgu powoduje, że rozważanie jego funkcjonowania wyłącznie w oparciu o kategorie stosowane do zwierząt jest niepełne. Zwierzęta mają zdolność do zapamiętywania prostych skojarzeń, lecz ich pamięć pozwala im na wyciąganie logicznych wniosków z nabytych doświadczeń jedynie w pewnym, ograniczonym zakresie

Pamięć komputerowa ma zupełnie inny charakter niż ta występująca u istot żywych i jej badaniem zajmuje się informatyka. Współczesne komputery zapamiętują wyłącznie binarne stany odpowiadające zerom i jedynkom. Fizycznie stany te odpowiadają napięciom w tranzystorach, polu magnetycznemu albo optycznej przezroczystości nośnika danych. Podstawą zapamiętywania w komputerach są często układy scalone. Złożone systemy informatyczne są w stanie przełożyć zera i jedynki na czytelną dla ludzi formę (tekst, obraz, dźwięk, itp.) korzystając z odpowiednich algorytmów. Na obecnym etapie rozwoju złożoność komputerów jest dużo mniejsza niż najprostszych zwierząt i dlatego nie mają one zdolności do wykorzystania pamięci do wnioskowania i kojarzenia. Zaletą pamięci komputerowej jest jej niezwykła trwałość oraz szybkość w przetwarzaniu pewnych typów informacji.

Różnice pomiędzy działaniem mózgu i komputera są ogromne. Nie da się np. odpowiedzieć w sensowny sposób na pytanie ile gigabajtów danych mieści się w głowie człowieka. Jednak pewne podobieństwa można zauważyć na poziomie przetwarzania informacji z sensorów/zmysłów. Techniki stosowanie w komputerach są często wzorowane na tych, które zaobserwowano u ludzi czy zwierząt. Przykładem mogą być sztuczne sieci neuronowe, które mają właściwości podobne do prostych układów nerwowych. Prowadzone są też badania nad symulowaniem w komputerze ludzkiego sposobu wnioskowania. Jednak przeniesienie tych doświadczeń na poziom ludzkiej świadomości jest na razie niemożliwe. Praktycznym skutkiem takiego stanu rzeczy są trudności jakie mają komputery czy roboty w realizacji oczywistych dla ludzi zadań. Jednak badania nad zagadnieniami sztucznej inteligencji dają nadzieję na spotkanie się w przyszłości nauk zajmujących się pamięcią komputerową i ludzką.

Niezależnie od rodzaju pamięci można wyróżnić trzy etapy jej pracy:

• rejestracja informacji/wrażeń poprzez zmianę struktury fizycznej,

• przechowywanie informacji,

• odtwarzanie.

Zapamiętywanie polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi. Przechowywanie to utrzymywanie się w układzie nerwowym zapamiętanego materiału. Odpamiętywanie polega na aktywizowaniu śladów pamięciowych i przybierać może formę przypomnienia, rozpoznania lub reprodukcji.

Ze względu na czas pamiętania, wyróżnia się: 1) pamięć bezpośrednią (krótkotrwałą) - pamiętanie bodźców bezpośrednio po ich zadziałaniu. 2) pamięć długotrwałą - pamiętanie bodźców, przedmiotów, czynności przez długi a czasem nieograniczony okres czasu.

W zależności od sposobu zapamiętywania wyróżnia się: 1) pamięć logiczną - zapamiętywanie materiału w formie myślowych struktur uwzględniających związki zachodzące między jego elementami; 2) pamięć mechaniczną polegającą na wiernym zapamiętaniu a następnie odtworzeniu danego materiału bez wnikania w jego sens.

Pamięć długotrwała (z ang. long-term memory, LTM) - stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania. LTM określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.

Pamięć długotrwałą dzieli się na różne podsystemy, ze względu na sposób kodowania, funkcje, materiał, który zapamiętuje itd. Jeden z popularnych sposobów podziału pamięci długotrwałej przedstawia się następująco:

1. Pamięć deklaratywna - jeden z rodzajów pamięci długotrwałej, wyróżniany obok pamięci niedeklaratywnej. W literaturze przedmiotu obecne jest także pojęcie "pamięć jawna" lub "pamięć świadoma", jako synonim pamięci deklaratywnej. Dzieje się tak, ponieważ dane z pamięci deklaratywnej mogą być stosunkowo łatwo wydobyte i uświadomione w odróżnieniu od danych gromadzonych przez pamięć niedeklaratywną ("pamięć nieświadomą" lub "pamięć niejawną").

Cechy pamięci deklaratywnej:

• Przechowuje informacje, które odpowiadają na pytanie: "wiem, że...". Na przykład: "Koń jest zwierzęciem", "Wczoraj byłem na fajnym filmie".

• Składa się z dwóch podsystemów: pamięci epizodycznej i pamięci semantycznej

• Przechowuje informacje w postaci abstrakcyjnych lub konkretnych reprezentacji językowych (np. "Mój rower jest czerwony. Rowery to pojazdy"}

• Wydobycie informacji z pamięci deklaratywnej jest względnie niezależne od kontekstu - w dowolnej chwili mogę sobie przypomnieć jak wygląda mój przyjaciel i opisać go.

• Wydobycie informacji wymagać może czasu i wysiłku.

• Gdy wydobywamy informacje z pamięci deklaratywnej aktywowane są w mózgu: hipokamp i kora płatów czołowych. Uszkodzenie hipokampa prowadzi do niemożności gromadzenia nowych informacji w pamięci deklaratywnej (choć możliwe jest gromadzenie danych w pamięci niedeklaratywnej - np. pamięci proceduralnej). O osobie z uszkodzonym hipokampem opowiada film Memento (zobacz też: niepamięć następcza). Podobne rezultaty dać może uszkodzenie płatów czołowych, odpowiedzialnych za gromadzenie niektórych informacji.

Pamięć deklaratywną dzieli się zwykle na dwa rozłączne podsystemy: pamięć epizodyczną i pamięć semantyczną.

Pamięć semantyczna - rodzaj pamięci służący do łączenia w grupy informacji o podobnym charakterze. Przypuszczalnie powstała na drodze ewolucji pamięć semantyczna - skojarzeniowa. Działa ona prawdopodobnie w ten sposób, że w mózgu tworzone są zbiory informacji o podobnym charakterze, opatrzone pewnymi etykietami. W zamierzchłych czasach etykiety te niekoniecznie były wyrazami, lecz wraz z upowszechnieniem się języka mówionego słowa szybko nadały się do roli kluczy w pamięci semantycznej. Tak więc pamięć ta w dużej mierze powiązana jest z językiem oraz procesem kojarzenia różnych faktów. Nie ma w niej żadnych reguł co do tego, jak grupowane są poszczególne informacje i ulega ona ciągłemu procesowi nauki.

Pamięć epizodyczna - system pamięci długotrwałej, inaczej pamięć zdarzeń. Przechowuje epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń, posiadających swoją lokalizację przestrzenną i czasową. W tym systemie pamięci przechowywane są także informacje na temat wzajemnych relacji między zdarzeniami.

Przykłady informacji zgromadzonych w pamięci epizodycznej.

• Pamiętam jak wyglądały moje 18 urodziny.

• Pamiętam co robiłem wczoraj o godzinie 16.

• Pamiętam mój pierwszy pocałunek.

Model pamięci epizodycznej zaproponowany został przez Endela Tulvinga w 1972 i jego późniejszych pracach. Wg badacza pamięć epizodyczna:

• odpowiedzialna jest za poczucie tożsamości i ciągłości psychicznej.

• przechowuje informacje wraz ze stemplem czasu - wiem mniej więcej czy dane zdarzenie miało miejsce dawno czy niedawno

• Wydobycie informacji z pamięci epizodycznej wymaga wysiłku i czasu

• Informacje przechowywane są tutaj wraz z kontekstem

• Dostęp do tych informacji ma charakter świadomy i dowolny, a odtwarzanie opiera się na osobistej refleksji

2. Pamięć niedeklaratywna - rodzaj pamięci zaproponowanej przez Larry Squire w 1986 r. Pamięć niedeklaratywna gromadzi wiedzę o tym jak wykonywać czynności. Jeżdżenie na rowerze, taniec, chodzenie, mówienie itp. wymagają zapamiętania wielu doświadczeń i informacji - przechowywane są one właśnie w systemie pamięci niedeklaratywnej. Ten rodzaj pamięci różni się istotnie od pamięci deklaratywnej, która przechowuje informacje językowe i abstrakcyjne.

• Pamięć niedeklaratywna gromadzi przede wszystkim nasze doświadczenia w postaci związków między pewnymi bodźcami i reakcjami (np. czerwone światło - stój) czyli nawyków.

• Doświadczenia te trudno jest przełożyć na informacje werbalne.

• Informacje z pamięci niedeklaratywnej wydobywane są automatycznie, najczęściej bez kontroli świadomości (tak jak sprawne prowadzenie samochodu)

• Podczas wydobywania informacji z pamięci niedeklaratywnej uaktywniane są odpowiednie części mózgu - hipokamp, kora motoryczna i móżdżek.

Pamięć niedeklaratywną można podzielić na cztery osobne rodzaje:

1. warunkowanie

2. pamięć proceduralną

3. torowanie (priming)

4. pamięć nieasocjacyjna, która objawia się poprzez m.in. habituację

Habituacja (przywykanie) jest zjawiskiem neurologicznym. Występuje w układzie nerwowym w odpowiedzi na wielokrotne powtarzanie się tego samego bodźca (obojętnego), nie niosącego żadnej istotnej informacji (zmiany). Odpowiedź układu na kolejne bodźce jest wówczas coraz mniejsza.
Efekt ten można zaobserwować w przypadku wszystkich zmysłów człowieka, na przykład:

• Zmysł dotyku: Należy się położyć bez ruchu, tak aby żadna część ciała, nie była przyciśnięta do niczego zbyt mocno. Po kilkunastu minutach w bezruchu nie odczuwamy już żadnego dotyku, choć wciąż odczuwamy wrażenia temperatury (te receptory mają dłuższy czas habituacji). Innym przykładem z dnia codziennego jest przyzwyczajenie się do ubrań i nieodczuwanie ich obecności.

• Zmysł słuchu: Czy byliście świadomi dźwięku komputera, zanim przeczytaliście to zdanie?

• Zmysł wzroku: Należy jak najdłużej wpatrywać się w jeden punkt bez mrugnięcia. W okolicy nie może być silnych źródeł światła (za bardzo męczą wzrok). Po pewnym czasie na siatkówce zostanie utrwalony negatywowy obraz tego, co widać. Obraz ten coraz bardziej nakłada się na obraz wpadający do oka, aż powstaje jednolita szarość. Dość trudno otrzymać ten efekt, gdyż oko szybko się męczy, a każde mrugnięcie zmienia bodźce oddziaływające na siatkówkę, przeszkadzając w uzyskaniu efektu habituacji. Ciekawy jest też efekt spojrzenia odrobinę w bok - obraz negatywowy nakłada się wówczas z pozytywowym wszędzie z wyjątkiem krawędzi jednolitych plam barwnych. Widać wówczas tylko te krawędzie - efekt uzyskiwany na ogół wyłącznie przy pomocy komputerowych filtrów do obróbki obrazów. Komórki oka bardzo szybko doznają habituacji, jednak efekt ten jest w dużej mierze kompensowany przez mimowolne ruchy oczu (są to drobne ruchy oczu wokół punktu, na który patrzymy). Sprawia to, iż ostatni z opisanych powyżej eksperymentów jest najtrudniejszy do przeprowadzenia.

Habituacja jest wykorzystywana przy polowaniu przez niektóre ptaki drapieżne, u których mimowolne ruchy oczu nie występują. Dzięki temu ich oczy podczas szybowania wysoko ponad terenem łownym podlegają habituacji i tym samym pokazują wyłącznie wszelkie ruchy zwierząt na ziemi - nieruchome obiekty przy szybowaniu na dużej wysokości praktycznie nie zmieniają swego wyglądu, więc siatkówka do nich przywyka.

• Pamięć proceduralna (ruchowa) - rodzaj pamięci u człowieka. Informacje do tej pamięci nabywane są poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie do wymagań otoczenia.

Pamięć ta wyrażana jest w formie zmiany prawdopodobieństwa reagowania na specyficzne bodźce. Dostęp do tej pamięci jest automatyczny. Nie jesteśmy świadomi operacji pamięciowych, uświadamiamy sobie, że została wykonana pewna reakcja.

Pamięć proceduralna zlokalizowana jest w strukturach związanych z układem ruchu, przede wszystkim w móżdżku i w jądrach podstawy (jądrze ogoniastym). W chorobach układu pozapiramidowego, np. w chorobie Parkinsona ulega znacznemu osłabieniu lub nawet zanikowi zdolności przyswajania nowych umiejętności^[1].

• Warunkowanie, powstawanie odruchów warunkowych - prowadzona w warunkach laboratoryjnych (zubożonych), oparta na naturalnej właściwości uczenia się eksperymentalna metoda badania centralnego układu nerwowego, jego funkcjonalnych właściwości, połączeń i dróg nerwowych, mechanizmów sterowania zachowaniem i funkcjonowaniem organów wewnętrznych. Jak ważne dla przeżycia organizmu jest w naturalnym środowisku uczenie się, może uświadomić doświadczenie białych badaczy Australii, dla których często jedynym ratunkiem okazywało się spotkanie miejscowych Aborygenów, którzy chociaż nie chodzili do szkoły świetnie wiedzieli jak zdobyć żywność i wodę.

Rozróżnia się dwa rodzaje warunkowania: warunkowanie klasyczne oraz warunkowanie instrumentalne. Ich sens biologiczny i różnicę najłatwiej przedstawić na zachowaniu się kury i psa. Mała kura (kurczak) ma wrodzony odruch dziobania małych obiektów na ziemi. Początkowo dziobie co popadnie (generalizacja), jednak skojarzenie wyglądu obiektu dziobanego z jego smakiem ogranicza liczbę obiektów dziobanych (różnicowanie). Później kura ma już takie doświadczenie, że wie, co warto dziobać, czasami dla ciekawości dziobnie, a nawet połknie jakieś nowe znalezisko (w żołądku kury są kamienie, które pomagają w trawieniu). Kura chcąc jeść, wykonuje instrumentalne ruchy dziobania w stosunku do wyuczonych warunkowo obiektów.

Zachowanie (reakcje ruchowe) związane ze zdobywaniem pokarmu, poszukiwaniem wody, poznawaniem terenu, szukaniem partnera, ucieczką, to typowe, istniejące w naturze reakcje, będące przykładem warunkowania instrumentalnego.

U psa pokarm po dostaniu się do jamy gębowej wywołuje odruch bezwarunkowy wydzielania śliny, dotykając tylnej części podniebienia - odruch połykania a następnie wydzielanie soków żołądkowych. Łatwo zauważyć, że inne właściwości będzie miał suchy proszek mięsny, ten sam proszek zmieszany z wodą, surowe mięso, a jeszcze inne właściwości chleb. W żołądku innej ilości soków potrzeba do trawienia mięsa a innej do trawienia pokarmów mącznych. Jeśli pies zacznie się ślinić odpowiednio silnie już na widok suchego proszku, to będzie mógł go szybciej i sprawniej przełknąć, natomiast w żołądku szybciej zacznie się trawienie. Rodzaj pokarmu organizm rozpoznaje kojarząc jego obraz ze smakiem, a później z rodzajem związków organicznych pojawiających się w jelitach, krwiobiegu i układzie limfatycznym. Większe lub mniejsze ślinienie się i wydzielanie soków żołądkowych już na widok różnego rodzaju pokarmu jest przykładem naturalnego warunkowania klasycznego.

Reakcje związane z warunkowaniem instrumentalnym pozwalają zwierzęciu dostosować się do warunków panujących w otoczeniu, a reakcje klasyczne pozwalają dostosować jego wnętrze głównie za pośrednictwem autonomicznego układu nerwowego. W naturalnym środowisku bodźców jest bardzo dużo i trudno stwierdzić, jaką naturę ma takie czy inne zachowanie, natomiast w laboratorium jest to możliwe.

Między oboma warunkowaniami istnieje jeszcze jedna różnica, dobrze widoczna w czasie eksperymentów, mianowicie bodziec warunkowy klasyczny jest bezpośrednim sygnałem bodźca bezwarunkowego i jego wystąpienie wywołuje takie objawy jak sam bodziec bezwarunkowy. W przypadku warunkowania instrumentalnego bodziec warunkowy nie ma tej właściwości, jest zwykle sygnałem, że teraz można wykonać określony ruch, aby móc w dalszej kolejności uzyskać wzmocnienie. W tym ujęciu, bardzo odpowiednim dla odruchów instrumentalnych jest określenie odruchy przygotowawcze stosowane przez Konorskiego.

Mówiąc o warunkowaniu zwykle przyjmuje się za oczywistość i rzadko wspomina o tym, że podstawą wszelkiego warunkowania jest tzw. napęd. Jako napęd należy rozumieć zmiany w układzie nerwowym pojawiające się pod wpływem wewnętrznych zmian w organizmie lub na jego zewnątrz sprawiające, że zwierzę szuka pokarmu, wody, schronienia itd. W doświadczalnych warunkach przed np. warunkowaniem pokarmowym zwierzę nie dostaje jedzenia po to, aby po wprowadzeniu do klatki eksperymentalnej aktywnie podjęło jej eksplorację w poszukiwaniu pokarmu. Jeśli zwierzę trafiając do klatki będzie miało zaspokojone wszystkie swoje potrzeby to z eksperymentu nic nie wyjdzie - zamiast eksplorować otoczenie, pójdzie spać.

• Torowanie inaczej priming (z ang. to prime - poprzedzać, uprzedzać, przygotowywać) - zjawisko polegające na zwiększeniu prawdopodobieństwa wykorzystania określonej kategorii poznawczej w procesach percepcyjnych i myślowych w skutek wielokrotnej ekspozycji bodźca zaliczanego do tej kategorii, bądź bodźca semantycznie lub afektywnie powiązanego z tą kategorią. Priming, również podprogowy, jest stosowany jako popularna technika manipulacji w laboratoryjnych eksperymentach z zakresu psychologii poznawczej. Zjawisko primingu wyjaśniane jest w ramach teorii sieci neuronowych.

Pamięć krótkotrwała (operacyjna), ang. short-term memory;  STM,  służy do przechowania niewielkiej ilości informacji przez krótki okres (zaledwie kilka lub kilkanaście sekund). Pamięć operacyjna jest tymczasowym magazynem służącym do przechowania nowych informacji. Informacje te mogą ulec procesowi konsolidacji i przejść do pamięci długotrwałej lub ulec zapomnieniu. Pełni rolę selektywną (sita), pozostawiając tylko to co uważa za ważne lub potrzebne. Proces selektywnej analizy trwa kilkanaście sekund i odbywa się bez udziału świadomości. Kieruje nim podświadomość i jeżeli uzna, że nowa informacja jest niepotrzebna to po kilkunastu sekundach usuwa ją z głowy. Pamięć krótkotrwała sprawuje etap przejściowy między pamięcią sensoryczną a długotrwałą. Kodowanie informacji w magazynie pamięci krótkotrwałej głównie ma charakter dźwiękowy (informacje rejestrowane są w formie akustycznej), dlatego niezbędne jest ich powtarzanie aby mogły być przekazane pamięci długotrwałej. Wykorzystujemy ją do zapamiętania listy zakupów, numeru telefonów, adresów itp. Dzięki niej potrafimy wykonywać podstawowe czynności takie jak np. czytanie, gdyby nie ta umiejętność to po przeczytaniu zdania musielibyśmy cofnąć się do początku aby przypomnieć sobie pierwsze jego słowa.

Każdy człowiek dysponuję dostateczną pojemnością pamięci, jednak w przypadku pamięci krótkotrwałej można zauważyć znaczne różnice indywidualne, to tzw. słaby punkt przepływu informacji. Punkt ten określa ile informacji może być zmagazynowanych w pamięci oraz ile może być ich ponownie wywołanych. Pamięć krótkotrwała ma określoną naturalną pojemność, równą 7 ± 2 jednostki informacji. Dlatego niektóre informacje są tak dostosowane by nie przekraczały 7 cyfr jak np. numery telefonów w książkach telefonicznych w większości krajów świata. Ilość przechowywanej informacji z siedmiu można zwiększyć między innymi za pomocą porcjowania. Na przykład, jeżeli chcemy zapamiętać liczbę 101001000 to dzielimy ją na trzy porcje 10,100 i 1000 w ten sposób zapamiętamy więcej niż gdybyśmy starali się zapamiętać pojedyncze cyfry. Warto zatem zwrócić uwagę na strategię i organizację obróbki informacji, która odgrywa ważną rolę w powiększaniu magazynu, wydajności i sprawności umysłowej.

Cechy pamięci krótkotrwałej:

• przechowuje informacje kilka do kilkunastu sekund;

• zawiera 7 ± 2 elementy (mogą to być litery, cyfry, liczba, wyraz a nawet figura geometryczna);

• zapamiętanie informacji jest szybkie, automatyczne i  nie wymaga wysiłku;

• utrwalenie informacji odbywa się przez powtórki wewnętrzne, które ułatwiają przekazanie materiału do pamięci trwałej;

• zapamiętujemy w formie akustycznej lub wzrokowej;

• informacje łatwo zapomnieć, a te zapomniane znikają bezpowrotnie.

Pamięć jest jedną z najpotężniejszych zdolności ludzkiego umysłu. Dzięki odpowiedniemu jej wykorzystaniu praktycznie każdy ma możliwość zorganizowania i zapamiętania ogromnych partii materiału. Aby to osiągnąć stosuje się tzw. mnemotechniki.

Mnemotechnika, mnemonika (gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji. Za twórcę mnemotechniki uchodzi Symonides z Keos

Ciekawostka „Mnemosyne” w mitologii greckiej to córka Uranosa i Gai, bogini pamięci i matka 9 muz. Mnemosyne to bogini znająca przeszłość, teraźniejszość i przyszłość i to ona dała ludziom zdolnośc zapamiętywania. Od jej imienia pochodzi nazwa „mnemonika” czyli techniki pamięciowe.

Systemy mnemoniczne powstały już w starożytnej Grecji, gdzie były z powodzeniem wykorzystywane przez członków Rady Starszych, następnie rozwinęły się w Rzymie, pozwalając senatorom robić spore wrażenie na plebsie i innych politykach. Proste metody sprawiały, że zapamiętywali oni tysiące jednostek informacji, danych statystycznych, czy imion. Co stanowiło ich sekret? Starożytni odkryli dwa podstawowe czynniki wzmagające pamięć: wyobraźnię i skojarzenia

Z przykrością należy stwierdzić, iż w obecnych czasach robi się naprawdę wiele, w dodatku skutecznie, aby ograniczyć pracę naszej wyobraźni i zahamować jej rozwój. Albert Einstein mawiał, że wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza. Nie wykorzystując wyobraźni w procesie zapamiętywania, nie wykorzystujemy pełnych możliwości umysłu.

Najprościej mówiąc, aby skutecznie coś zapamiętać, należy skojarzyć nową informację z czymś już sobie znanym, zapamiętanym wcześniej, używając do tego własnej wyobraźni.

Doskonała pamięć wymaga od wyobraźni stworzenia obrazu, możliwie "żywego", z zastosowaniem największej ilości z poniższych zasad:

Obrazy pozytywne

Barwa

Ruch

Absurdalność i humor

Związki

Przesada

Liczby, numeracja

Uszczegółowienie

Synestezja, wrażenia zmysłowe

Amor, czyli erotyka

Kolejność, porządek

Codzienność, niecodzienność

JA w obrazach

Aktywna wyobraźnia

Aby łatwiej owe elementy było zapamiętać, ułożone są w taki sposób, że pierwsze litery tworzą wyrażenie OBRAZ PLUS AKCJA, streszczające w sobie wszystkie te zasady. Można by uzupełnić to równanie, aby wyglądało następująco: OBRAZ + AKCJA = PAMIĘĆ.

Obrazy pozytywne

W przeważające liczbie przypadków pozytywny, przyjemny obraz lepiej zostanie zapamiętany, gdyż umysł chętniej do niego powróci. Negatywne skojarzenia mogą zaś zostać zablokowane przez naszą pamięć.

Barwa

Należy wykorzystac pełną gamę barw i kolorów w mentalnych obrazach. Niech wibrują kolorem, lśnią, mienią się.

Ruch

Niech obrazy będą bardzo "ożywione", należy skorzystac tu z rytmu, który jest ważnym składnikiem ruchu. Im więcej rytmu, jego zmian, im bardziej dynamiczna i gwałtowna akcja, tym obraz będzie łatwiej zapamiętany.

Absurdalność i humor

Obraz zabawny i śmieszny a ponadto absurdalny i surrealistyczny zapamiętuje się znacznie łatwiej.

Związki

Każdą informację, którą chcemy zapamiętać musimy związać z informacją już znaną.

Przesada

Dużo łatwiej zapamiętac obraz np. za duży lub za mały, rzecz której jest bardzo dużo lub przeciwnie - bardzo mało, także obraz zdeformowany, głośny lub cichy. Nie bój się wyobraźni! Jeżeli chcesz wyobrazić sobie coś dużego, niech będzie naprawdę ogromne!

Liczby, numeracja

Dzięki wykorzystaniu lewej półkuli mózgowej poprzez numerację mentalnych obrazów czy wykorzystywanie w nich symboliki liczb, wzmacniamy znacznie pamięć.

Uszczegółowienie

Im więcej szczegółów sobie wyobrazimy, tym łatwiej później sobie je przypomnimy.

Synestezja

Przenosząc jedne wrażenia zmysłowe na inne i wykorzystując każdy ze zmysłów, tzn. wzrok, słuch, węch, smak, dotyk i aparat kinestetyczny (daje świadomość położenia ciała w przestrzeni i ruchu), bardzo wzmacniamy pamięć. Wzmacniając pamięć, wzmacniamy także zmysły!

Amor, erotyka

Pamięć w tym zakresie potrafi być naprawdę fenomenalna. Wykorzystaj to!

Kolejność, porządek

Wykorzystanie hierarchizacji i kategoryzacji, łączenie dużego z małym, dzielenie wg kolorów itd.

Codzienność/niecodzienność

Niecodzienne skojarzenia zapamiętuje się o wiele łatwiej.

JA w wyobraźni

Nie należy wahac się wyobrażać samego siebie, wywołuje się wtedy emocje, które ułatwiają zapamiętywanie.

Aktywna wyobraźnia

Nieustanne ćwiczenie wyobraźni - jest ona kluczem do rozwoju pamięci doskonałej.

Przykłady mnemotechnik:

1. Nadawanie znaczenia

„Im bardziej cos jest zrozumiałe, tym łatwiej zapada w pamięć”

Spinoza: Tractatus de intellectus emendatione

Im cos ma wyrazistsze znaczenie, tym lepiej utrwala się w pamięci. Nadawanie znaczenia temu co mamy zapamiętać jest najprostszą i najbezpieczniejszą metodą polepszenia umiejętnosci zapamiętywania. Znaczenie możemy nadać własciwie wszystkiemu: zwykłej liczbie, liscie zakupów, numerowi telefonu, itp.

Np. chcąc zapamiętać jakąs serię cyfr należy się zastanowić czy są to cyfry, które dla nas być może cos znaczą, są np. datą urodzenia, naszą lub kogos z rodziny , a może można potraktować je jako ciąg matematyczny, np. numer seryjny 235812 można zapamiętać w następujący sposób:
2(+1)=3(+2)=5(+3)=8(+4)=12 = 235812

Jeszcze łatwiej nadać znaczenie liscie zakupów. Zakładając, że na liscie znajdują się: buty, rękawiczki, parasol, stolik i widelce, układamy je w sensownej kolejnosci:

Parasol = 1 (bo jedna sztuka)
buty = 2 (bo para)
widelce = 3 (bo mają zazwyczaj po 3 zęby)
stolik = 4 ( bo ma 4 nogi)
rękawiczki = 5 ( bo pięciopalcowe)

Lub mając na liscie np. draże, gorzycę, ocet, ryż i ananasy, układamy je tak:

Draże =D
ryż =R
ocet, =O
gorczyca, =G
ananasy = A

z pierwszych liter powstał nam wyraz droga, który wystarczy zapamiętać

2. Asocjacja lub skojarzenie myslowe

Czyli cos co chcemy zapamiętać łączymy z czyms już dobrze nam znanym, z jakims uprzednim doswiadczeniem życiowym, wydarzeniem, istotnym faktem.

3. Punkty zaczepienia

To technika pozwalająca zapamiętać jedynie prosty materiał. Jej podstawa to nie więcej niż 10 słów - 10 prostych pojęć pomiędzy którymi istnieją więzi logiczne. Pomaga w przypominaniu sobie np. o terminach i godzinach spotkań i wizyt.

Np. godzina 16 - spotkanie z panią Wiesią - godzina 16 czyli czwarta... cztery… stół ( bo 4 nogi)… stół z krzesłami… wizyta, spotkanie… spotkanie z panią Wiesią

4. Ożywianie

Technika ta polega na tchnięciu życia w sprawy lub rzeczy, które mamy zapamiętać, tak aby nadać im pewnien dramatyzm. Przeżycie utrwala się w pamięci tym latwiej im bardziej jest emocjonalne, zapominamy natomiast o tym, co przelotne lub nie wywiera na nas większego wrażenia. Częsciowo zabawne, niezwykłe sceny jakie pojawiają się przed nami po ożywieniu jakiegos przedmiotu są wystarczająco sugestywne, aby stanowić dla nas podporę pamięciową.

5. Techmika interwału

Ta mnemotechnika to metoda swiadomego sięgania pamięcią wstecz. Polega na tym, że podczas zapamiętywania czegos, np. jakiegos numeru telefonu, podczas kolejnych powtórzeń go w myslach należy robić krótkie przerwy. W trakcie tych przerw wszystko lepiej zapada w pamięć. W przypadku natomiast gdy powtarzamy cos mechanicznie powstaje tylko pierwotne wrażenie pamięciowe.

Ciekawostka: Ucząc się dużej partii materiału dobrze jest powtórzyć ją krótko przed snem. Eksperymenty psychologiczne wykazały, że podczas snu, pamięć może przyswoić więcej faktów niż w tym samym czasie na jawie. Podczas snu proces zapamiętywania jest zakłócany w mniejszym stopniu.

6. Perspektywa z lotu ptaka

Czyli związek pomiędzy całoscią a częscią. Aby cos zapamiętać należy najpierw wyrobić sobie pogląd ogólny, dzięki czemu łatwiej dostrzec powiązania wewnętrzne, co z kolei pozwala nam na dokonanie sensownego podziału przyswajanego materiału na jak najmniejsze logiczne częsci. Te małe częsci są lżejsze do przyswojenia ponieważ mamy już jakies wrażenie całosci.

7. RYM

Istnieje wiele przypadków, w których z wyrazów (każdy z nich reprezentuje jakiś fakt do zapamiętania) można ułożyć rymowankę. Ponieważ istnieje rym, pierwsza część ułatwia przypomnienie drugiej i następnych części.

Przykłady:

• „spotkam się z Anną jutro przed fontanną”;

• „uje się nigdy nie kreskuje”;

• „jeden-cztery-dziewięć-dwa-Ameryka od-kry-ta”;

8. Tworzenie historyjek

Aby przypomnieć sobie jakieś fakty można posłużyć się historyjkami, które pomogą zapamiętać potrzebne dane. Historyjka, która pomoże zapamiętać kości dłoni:

Płynie łódka, księżyc świeci,
trójgraniasty groszek leci.
na trapezie, trapeziku,
wisi główka na haczyku.

Układ i nazwy kości nadgarstka, licząc od strony przyśrodkowej ręki: łódkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata, czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata.

Można też zapamiętać listę słów i zbudować z nich historyjkę: ze słów przypadkowych jak podłoga, okno, lampa, ołówek, wiatr…Trzeba znaleźć związek, jaki mogą mieć ze sobą np.:

W pokoju lampa jest przymocowana do podłogi. Po podłodze turla się ołówek, bo wiatr hula po całym pomieszczeniu, pomimo zamkniętych okien.

---