15.12.2004

Odróżniać zbiory, produkcję owoców, plony

Plon- z jakiejś jednostki powierzchni

Zbiory, produkcja- w tys. ton i mln ton

Średnie plony, najwyższe etc.

Plon z jednostki powierzchni

- średnio według GUS ok. 8-12 t/ha

Sady jabłoniowe:

- z dobrych sadów 23 t/ha

- intensywne 30-35 t/ha

Przyczyny niskiej przeciętnej wydajności:

- rozdrobnienie- w 1990 32% drzew poza sadami o powierzchni 0,1ha

68% w „sadach” o powierzchni powyżej 0,1ha

Mamy kilka mln właścicieli drzew owocowych, w tym działki i ogrody przydomowe

Przyczyny małego zainteresowania sadowników innymi gatunkami niż jabłoń:

• Tradycja

• Niskie w porównaniu do jabłoni plony (np. gruszki, czereśnie)

• Nietrwałość owoców i ograniczenie możliwości przechowywania (śliwki, czereśnie, wiśnie)

• Niestabilność polityki cenowej przemysłu przetwórczego (śliwki, wiśnie)

• Mała opłacalność lub nieopłacalność produkcji (wiśnie po kryzysie z początku lat '90, dopiero w 1995 osiągnęły cenę opłacalną)

• Duże wymagania cieplne( grusza, czereśnia, brzoskwinia)

Kierunki modernizacji polskiego sadownictwa:

• Okazją do unowocześnienia polskich sadów była konieczność wykarczowania wymarłych sadów po zimie 1986/87

• Wiosną 1989 sprowadzono z zagranicy duże ilości odwirusowanych podkładek głównie M26 i M9

• Z inicjatywy przodujących sadowników przy PZO utworzono sekcję- Towarzystwo Rozwoju Sadów Karłowych (1989); zaczęto przenosić na grunt polski najbardziej nowoczesne sadownictwo

Zima 1986/87 wymarzło 30mln drzew

% przemarzniętych

Średnio 60

Czereśnie 80

Morele 80

Brzoskwinie 80

Orzechy włoskie 80

Wiśnie 10- nie przemarzła `Łutówka', ale nie owocowała, padł cały `Kelleris16' i inne

Śliwy 60

Grusze 60

Jabłonie 35

Sprzyjającą okolicznością było podpisanie umowy między MR i GA(?) i Pzo a Ministerstwem Rolnictwa i Rybołówstwa NL- program unowocześniania produkcji jabłek w Polsce. Na ten cel rząd NL przeznaczył 1 mln guldenów: zakup materiału kwalifikowanego, założenie wzorcowych zraźników, fachowa opieka przez NL, szkolenia sadowników i handlowców, zmiana struktury odmianowej.

Tradycyjna: `McIntosh' i sporty, `Jonatan', `Bankroft', `Spartan'

Nowe: `Gala', `Ligol', `Elstar', `Sampion'

Najbardziej zaawansowany w produkcji jabłek.....?

Zwiększenie zagęszczenia drzew

Wiek drzew liczba drzew

Do 5 lat 2000-4000

6-10 lat 1200-2000

11-20 lat 600-800

Pow. 20 lat 400-500

A. SADOWNICTWO NA ŚWIECIE

Światowa produkcja owoców [mln ton]

Gatunek	1987-88	2002	2003
Banany Owoce cytrusowe Winogrona Jabłka Orzechy kokosowe Mango Ananasy Gruszki Brzoskwinie i nektaryny Śliwki Truskawki Czereśnie i wiśnie Pozostałe	66,0 65,4 62,5 38,3 37,2 15,0 10,4 9,7 8,1 6,1 2,3 1,5 29,5	64,6 104,9 62,4 60,8 38,5 19,2 13,5 16,5 13,7 8,8 3,0 1,5 32,9	69,8 103,8 60,9 57,9 52,9 25,6 14,6 17,2 10,7 10,1 3,2 2,9 50,6
Razem	352,0	418,1	480,2

Powierzchnia sadów jabłoniowych i zbiory jabłek na świecie [tys. ton]

Kraje	Powierzchnia	1998	2003
Świat Chiny USA Turcja Polska (E/4) Iran Francja Włochy Niemcy	7097 3801 198 121 166 b.d. 78 71 85	55734 17508 5060 2250 1687 2000 1750 2243 977	57967 20009 4088 2500 2427 2000 2402 1945 1578

B. SADOWNICTWO W UNII EUROPEJSKIEJ

1. powierzchnia zajęta pod owoce i warzywa wynosi ok. 4% ogólnego areału użytków rolnych

2.produkty ogrodnicze stanowią ok. 15% końcowej produkcji rolniczej we Wspólnocie

3. Łączna produkcja owoców przekracza 30 mln ton

STRUKTURA PRODUKCJI OWOCÓW w UE

Owoce cytrusowe- ponad 30% (głównie pomarańcze)

Jabłka- 27% produkcji

Brzoskwinie- 9%

Gruszki- 8%

Winogrona- 8%

Nektaryny- 3%

Truskawki- 3%

Powierzchnia sadów w 15 krajach Unii Europejskiej [tys. ha]

Gatunek	1994	1997	2000	2003
Jabłoń Grusza Śliwa Wiśnia i czereśnia	350 164 129 148	310 161 123 140	349 174 121 123	334 156 133 148

Produkcja owoców w 15 krajach Unii Europejskiej [mln ton]

Gatunek	1996	2000	2003
Jabłoń Grusza Śliwa Wiśnia i czereśnia	8,1 2,5 1,1 0,5	10,5 2,4 1,1 0,5	8,5 2,8 1,2 0,5

12.01.2005

Banan Musa sp. f. Musaceae

„pień”- tzw. kłodzina, składa się z zachodzących na siebie ogonków liściowych. Właściwym pędem jest podziemne bulwiaste kłącze, ok. 30cm długości i szerokości

Kwiatostan- na wierzchołku znajdują się kwiaty męskie, u podstawy żeńskie, z których bez zapłodnienia powstają beznasienne owoce, może wytworzyć do 400 owoców, skupionych po kilkanaście w tzw. rączkach, dł. Do 3m.

Po wydaniu owoców kłodzinę się ścina, ale roślina kontynuuje swój wzrost za pomocą odrostów

Trwała roślina zielna o wysokości 2-9m

Banan właściwy pochodzi od dzikich gatunków banana rosnących na Płw. Malajskim. Z Azji jego uprawa rozszerzyła się na Afrykę i Amerykę

Roślina klimatu gorącego i wilgotnego, nie znosi najmniejszych przymrozków, typowa roślina tropików:

Optimum 20-25°C

< 15°C przestaje rosnąć

-1°C zamiera

Uprawiana do wysokości 1400m n.p.m.

Gleby żyzne i głębokie(2m)

pH 5,5-7,0

2000mm opadów rocznie

Wartość odżywcza: 7% skrobii, 20% cukrów(połowa to sacharoza, resztę stanowi glukoza i fruktoza), 1% białek, 0,5% tłuszczów; Vit.C, B, PP 11mg%; sole: K, Mg, Fe, Cu, Zn, P, I, Mn

W miarę dojrzewania owocu skrobia ulega scukrzeniu i owoc staje się miękki i słodki.

Wiązka waży 20-40kg, zabezpieczona folią przed chorobami i szkodnikami; łatwa do transportu na duże odległości w stanie nie dojrzałym w temp 10-14°C, potem dojrzewanie- etylenem.

Dojrzewanie na plantacji- cały rok, w ciągu roku 3-4 plony, bo roślina wydaje owoce co 3-6 miesięcy

Po założeniu plantacji pierwsze zbiory po 1,5 roku, po ok. 14 miesiącach.

!!U wielu gatunków w czasie kwitnienia stosuje się dogrzewanie!!

Mango indyjskie Mangifera indica f.Anacardiaceae

Jest wiecznie zielonym drzewem o liściach zebranych w rozety i kwiatach tworzących żółtawe lub czerwonawe kiście. Typowa roślina tropiku suchego!! 1000mm opadu rocznie, temp. optymalna 26-27°C, zamiera w 0°C

Dorasta do ponad 40m wysokości, żyje 300 lat. Pochodzi z Indii, uprawiane od 4000 lat, zwane „owocem bogów”.

Obecnie roślina uprawiana jest w większości krajów tropikalnych i subtropikalnych, gdzie rośnie na wysokości do 1200m n.p.m.

Kwitną jednoroczne pędy, kwitnie i owocuje 1 raz na rok; posiada wszystkie rodzaje kwiatów, a do tego prawie 90% to męskie

Owoc- pestkowiec o długości do 15cm, pestka duża, silnie spłaszczona otoczona włóknistą powłoką; skórka zielonożółta, pomarańczowa lub czerwona; miąższ soczysty, żółtopomarańczowy, ku środkowi coraz bardziej nitkowaty; owoc spożywany jest na surowo lub po konserwowaniu, także dżemy, soki, suszone do sosów etc.

Rozstawa w sadzie 8x15m

Drewno drzewa niskiej jakości- używane jako opał i na skrzynki.

pH 5,5-7,5; uprawa 8-15 lat, 10 lat okres juwenilny

kwitnie II, zbiór ok. V

14% cukrów(głównie sacharoza), karoteny, kw. cytrynowy, Vit.C 37mg%

Cytryna Citrus limon f.Rutaceae

Drzewo dorastające do 3-6m, pochodzi z podnóża Himalajów, do Europy dotarła w czasie wypraw krzyżowych w XIII. Uprawiana jest w USA, ITA, ESP, GRE, ARG, BRA

Kwitnie i owocuje przez cały rok, a u niektórych odmian na drzewie rosną jednocześnie kwiaty i owoce w różnych fazach dojrzałości

3% cukry, 3-7% kw. cytrynowy, Vit. C 58mg%, Vit.A i B

Z zielona skórką mają wiecej Vit.C i kw. cytrynowego

Pomarańcza Citrus sinensis

Owoc- kulista jagoda; dojrzałe owoce mogą wisieć na drzewach przez cały rok, nie opadają, nie zmieniają smaku, nie przejrzewają, nie opadając nie psują się.

Wytrzymałe w transporcie i przechowywaniu.

Zerwane pomarańcze(tak jak i inne cytrusy) umieszcza się w atmosferze etylenu aby wywołać pomarańczowe zabarwienie owocu- zabieg ten nie jest szkodliwy dla zdrowia.

Owoce dojrzewają 9 miesięcy po kwitnieniu, w rejonach chłodniejszych po 16 miesiącach.

Ze względu na kolor miąższu- odmiany białe- te o pomarańczowym miąższu i czerwone.

Pomarańcza gorzka

Bergamotka

Olbrzymia

12% cukrów, pektyny, 2% kw. cytrynowego, Vit.C do 65mg%, vit A, B, P, kwas foliowy, sole: P, K, Mg, Zn, Fe

Skórka- olejki eteryczne, pektyny, karoteny i kw. pomarańczowy posiadające działanie przeciwmiażdżycowe, zapobiegają procesom gnilnym w jelitach, a także wzmagają czynność jelit.

Mandarynka Citrus reticulata

Drzewo do 8 m wysokości, pochodzi z Indochin, największe plantacje w JAP, USA, BRA i basen Morza Śródziemnego. Do Europy trafiła w XIX wieku.

Mandarynka właściwa- dużo pestek

Klementynki- mandarynka x pomarańcza gorzka

Satsuma- bez pestek

Tangerynka- prawie czerwona

Tangela- mandarynka x grejpfrut

Rozmnażanie- cały rok, okulizacja albo szczepienie

87% woda, 8% cukry

19.01.2005

Ananas Ananas comosus f. Bromeliaceae

Bylina do 1,5m wysokości, kwiatostan składa się z ok. 200 kwiatów; pochodzi z tropikalnej części Ameryki Południowej, uprawiany jest w Chinach, Tajlandii, USA, Meksyku, Filipiny i w Afryce Południowej.

Temp. optymalna 25°C (20-40°C)

0°C uszkadza liście

Rozmnażany przez sadzonki- bardzo łatwo ukorzeniające się; pierwszy plon po 15-35 miesiącach od założenia plantacji

Owoc partenokarpiczny; plantację prowadzi się do 40 lat(3-2 lat z 2-3 plony); zagęszczenie 40 tys./ha

W Polsce szklarniowe uprawy ananasów zapoczątkował Stanisław Poniatowski w XVIII wieku, zakładając w Warszawie ogrody Frascati

Sadzonki mogą sobie leżeć na polu w Meksyku przez pół roku, a potem po wysadzeniu wszystko się przyjmuje; w pierwszym roku dorasta do 1m.

Miąższ 10-15% cukrów(1/2 to sacharoza), po wysuszeniu 70% cukrów, vit C 12-40mg%, w suszonym śladowe, vit A, B, PP, sole Ca i Fe

Bromelia- enzym rozkładający białko- ułatwia trawienie, działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo- kremy na celulit

Zapach- ester metylowy kw. masłowego

Świeże owoce i nie konserwowane- na niestrawności, dobre na nerki, naczynia wieńcowe, schorzenia wątroby.

Działanie przeciwzapalne i likwidujące obrzęki powoduje ze ananasa można przykładać na miejsca stłuczone, opuchnięte, na ropiejące krosty, wypryski skórne

Produkcja:

Świat 15,3 tys. ton 843ha (tys. chyba??)

Tajlandia 1700 ton 80

Filipiny 1650 46

Chiny 1475 65

Brazylia 1435 55

Indonezja 700 85

Papaja Carica papaya f. Caricaceae

Roślina zielna, wieloletnia o łodydze prostej, nierozgałęzionej(jak słonecznik), pustej poza węzłami, o φ25cm, rośnie przez 30 lat, do wysokości 10m.

Najczęściej dwupienna, ♀ i ♂ na różnych, ale są też obojnacze; do zapylenia 15-20♀ wystarczy 1♂.

Pochodzi z Ameryki Środkowej obecnie uprawiana w całych tropikach subtropikach

Temp. optymalna 21-33°C przy 10°C zaczyna wzrost, przy 5°C uszkodzenia liści

Roślina ruderalna, gleba płytka- 40cm, opady 1600-2000mm, pH 6,0-7,0

Owocuje rok po posadzeniu; zakwita po 6 miesiącach i po kolejnych 6 owocuje; owocowanie 2x w roku VI i XI

9% cukrów, dużo karotenów i vit C 85mg%, vit A i B, mało kwasów, sole Zn, K, Mg, Fe

Papaina- wspomaga trawienie, stosowana do zmiękczania mięsa, klarowania piwa, kremy na celulit; pozyskiwana przez nacinanie skórki niedojrzałych owoców, sok mleczny na proszek(jak opium z maku), do skruszenia mięsa można dodać liście.

Produkcja tys. ton tys. ha

Świat 6504 366

Brazylia 1600 36

Meksyk 955 26

Nigeria 748 ---

Indie 700 80

Indonezja 650 10

Awokado Persea americana f.Lauraceae

Wiecznie zielone krzaczaste drzewo wys. Do 15-20m, pochodzi z tropikalnych rejonów Ameryki Południowej i Środkowej; do Europy przywiezione w 1653r., uprawiane prawie we wszystkich rejonach klimatu tropikalnego i subtropikalnego; z każdego drzewa zbiera się do 500 owoców rocznie; popada w przemienność owocowania; z łatwością daje się uprawiać w warunkach domowych. Nasiono- 25% masy owocu; dobrze się przechowuje (w temp. 4-7°C ok. 2 miesiące) i dobrze znosi transport

Nawet do 10-20% łatwo przyswajalnych tłuszczów, 2% białka, karoteny, vit C 6mg%, vit E, K, H, PP i z gr. B, prawie 0% cukrów; 130-240 kcal/100g

Produkcja(2004) tys. ton tys. ha

Świat 3187 416

Meksyk 1040 102

Indonezja 270 70

USA 200 27

Brazylia 173 12

Chile 135 23

Często cierpi z powodu niedoborów mikroskładników, bo mają gleby zasadowe; rozmnażane przez szczepienie (przez stosowanie) lub okulizację(???)

26.01.2005

Winorośl Vitis sp.

Długowieczne pnącze- nawet 80 lat, roślina światło- i ciepłolubna, pąki zimowe wytrzymują

-16 do -22°C.

Powierzchnia winnic 7,8mln ha, plony 62,4 mln ton

Najwięksi producenci pod względem areału: Francja, Włochy, Turcja, USA, Iran, Portugalia, Rumunia, Argentyna, Chiny

Przy produkcji na wino- dajemy bardzo mało wody, nie może być zbyt dużo liści, latorośli z gronami

Ustawa winiarska z dn. 22.01.2004

- produkcja wina z własnych winogron nie wymaga zezwolenia

- brak limitu na produkcję wina na własne potrzeby

- produkcja w gospodarstwach...........?

Rozmnażanie - sadzonki zdrewniałe z pędów jednorocznych, min. 2-3 oczkowe, lub szczepienie na odpornych na filokserę

Na dobre wino nie więcej niż 10t/ha

Pasierby- jakby syleptyczne, na latoroślach w kątach liści tworzy się pąk i pęd(pasierb), ucinamy za 2. liściem. Na pasierbach owocują: `Iza', `Skarb Pannonii'

Usuwanie liści w strefie gron na 7-14 dni przez zbiorem

Choroby: mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, nekroza, szara pleśń

Szkodniki: szpeciel pilśniowiec, ptaki, osy, zwójki, chrząszcze, opuchlaki

A teraz xerówki:

WINOROŚL-długowieczne pnącze

Roślina ciepło- i światłolubna- pąki wytrzymują temp. -16 do -22°C

Owoce zawierają: 10-20% cukrów(większość to cukry proste- glukoza i fruktoza), 0,5-1,4% kwasów organicznych, oraz związki fenolowe przeciwdziałające miażdżycy, infekcjom bakteryjnym, rakowi

Sadzenie winnicy: ciepłe stanowisko, zniszczenie chwastów trwałych(Roundap 360SL, Chwastox Extra 300SL, Starane), analiza gleby(odczyn pH 6,0-6,5, V. vinifera 7,0-7,2, zasobność), wapnowanie, nawożenie obornikiem4-10 kg/m² , nawozami zielonymi lub mineralnymi na zapas po 20-25g/m² P i K- przed głęboką uprawą

Materiał rozmnożeniowy: sadzonki kopane ze szkółki- własnokorzeniowe lub szczepione na fitokseroodpornych podkładkach, sadzonki w pojemnikach

Rozstawa: między rzędami: od 1,5-2m(małe winnice)do 3-3,5m

W rzędzie: od 0,8m- Głowa

1-1,5m- Guyot, sposób reńsko- hesski

1,5-1,8m- sznury poziome, Umbrella, Moser

Cięcie i formowanie krzewów:

- reguluje wzrost i plonowanie

- zapewnia dobrą jakość winogron- wielkość owoców, smak, zawartość cukrów, wybarwienie

- przy uprawie winorośli na wina cięcie powinno umożliwiać zebranie plonu nie przekraczającego 10t/ha winnicy (1kg/m²)

- ogranicza występowanie chorób grzybowych

Formy w zależności od wysokości pnia:

- niskie - do 0,5m (możliwość przykrycia na zimę)

- średnie - 0,5-1m

- wysokie - powyżej 1m wysokości (wysoki plon)

Cięcie w zależności od liczby pąków pozostawianych na lozie(jednorocznych zdrewniałych pędach):

a) krótkie 1-5 pąków b) średnie 6-8 pąków c) długie > 8 pąków

Ogólne zasady cięcia: termin marzec

- 6-10 płodnych latorośli na metrze liniowym szpaleru lub na 1m² zajętym przez krzew- formy przestrzenne

- czopy zastępcze położone poniżej długich łóz owocujących

- ułożenie długich łóz owocujących w pozycji poziomej lub łukowato wygiętej- ograniczenie przejawów dominacji wierzchołkowej

- długie cięcie- odmiany mało plenne i o małych gronach

Cięcie letnie

1. wyłamywanie nadmiaru latorośli- II połowa maja- koniec czerwca

2. usuwanie części kwiatostanów- pozostawienie 1-2 gron na latorośli

Przycinanie pasierbów za 1-2 liściem od nasady lub wyłamywanie na pędach usuwanych przy najbliższym cięciu zimowym.

Nawożenie

Na podstawie: potrzeb nawozowych, analiz zasobności gleby, stanu odżywienia roślin (składu mineralnego liści).

Dawki orientacyjne: N- 40-50 kg/ha, P 25-35 kg/ha, K 100-150 kg/ha; N- połowa późną jesienią- mocznik lub wiosną przed rozwinięciem się pąków- saletra amonowa; druga połowa w pełni kwitnienia- saletra wapniowa; P- superfosfat, K- siarczan potasu- późna jesień

Nawadnianie - duże potrzeby wodne:wiosna w fazie rozwijania się pąków i wzrostu młodych latorośli; młode winnice w okresie długotrwałej suszy; uprawa [pod osłonami: 20-40 l/m², co 7-14 dni

OWOCE REJONÓW TROPIKALNYCH

Banan (musa sp.) typowa roślina tropiku, trwała roślina zielna o wys. 2-9m

Mango indyjskie (Mangifera indica) Posmak, Posmacz, „owoc bogów”. Typowa roślina tropiku suchego. Jest wiecznie zielonym drzewem o wys. ponad 40m, żyje do 300 lat

Cytryna (Citrus limon) jest drzewem wys.3-6m, kwitnie i owocuje przez cały rok

Pomarańcza (Citrus sinensis) jest drzewem wys. do 4m, owocem jest kulista jagoda

Mandarynka (Citrus reticulata) drzewo wys. do 8m; mandarynka właściwa, klementynki,

satsuma, tangerynka, tangela

Grejpfrut (Citrus paradisi) jest drzewem o wys. do 15m

Ananas (Ananas comosus) jest byliną o wys. do 1,5m, owoc partenokarpiczny, kwiatostan

składa się z ok. 200 kwiatów

Papaja (Carica papaya) melonowiec właściwy, drzewo melonowe, jest rośliną zielną,

wieloletnią, rośnie przez 30 lat do wys. 10m. jest najczęściej dwupienna, ale są też formy obojnacze

Awokado (Persea americana) wiecznie zielone krzaczaste drzewo o wys. do 15-20m, popada

w przemienność owocowania, nasienie 25% masy owocu

Kawa arabska (Coffea arabica) kawowiec, jest zimozielonym drzewem lub krzewem o wys.

do 5m, o białych, pachnących kwiatach, kwitnących i owocujących przez cały rok

Figa pospolita- karyjska (Ficus carica) jest drzewem lub krzewem o wys.2-5m

Granat (Punica granatum) krzew o wys.2-4m, zimozielony w krajach tropikalnych, w

Europie zrzucającym owalne liście

Daktyl (Phoenix dactylifera) jest dwupiennym drzewem o wys. 25m, dożywającym 100 lat

Gujawa ( Psidium guayava) Guajawa, gruszla właściwa, psydia pospolita; jest wiecznie

zielonym krzewem lub bardzo małym drzewkiem o wys.6-10m

Kiwi ( Actinidia deliciosa, A. chinensis) jest rośliną dwupienną

Kokos (Cocos nucifera) dorasta do wys.20-30m, owocem palmy jest pestkowiec

Wymagania uprawowe: ogólne: 20-25°C-temp. optymalna, <+15°C przestają rosnąć,

0°C uszkodzenia liści, -1°C zamierają

ANANAS- temp. optymalna 25°C (20-40°C)

BANAN- uprawiany jest do wys.1400m n.p.m., gleby żyzne i głębokie(2m)

MANGO- wymaga 1000mm/m opadów, temp. opt. 26-27°C, zamiera w 0°C,rośnie na wysokości do 1200m n.p.m.

PAPAJA- gleba płytka(40cm), opady 1600-2000mm/m; pH 6-7, 10°C zaczyna wzrost, 5°C uszkodzenia liści

Rozmnażanie:

Ananas- bardzo łatwo ukorzeniające się sadzonki

Banan, Daktyl- odrosty

Cytrusy- okulizacja, zrazy z roślin owocujących, termin- wiosna, lato i jesień, drzewa

wchodzą w owocowanie w 2-3 roku po posadzeniu, rozmnażane z nasion owocują w

15 roku po posadzeniu; podkładki: `Agrio' Citrus auruntifolia.

Papaja, Kokos- nasiona

NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI ODŻYWCZE OWOCÓW

Banan- 7% skrobia, 20% cukry(połowa to sacharoza, resztę stanowi- glukoza i fruktoza),

charakterystyczny dla dojrzałego banana aromat pochodzi od kw. izowalerianowego

Mango- 14% cukry(głównie sacharoza), witamina C 37 mg%, w zależności od odmiany

owoce zawierają mniej lub więcej terpentyny, a jej zawartość zmniejsza się wraz z

dojrzewaniem owocu

Cytryna- witamina C 58 mg%, owoce z zielona skórką są w pełni dojrzałe i mogą zawierać

więcej witaminy C i kw. cytrynowego niż owoce koloru żółtego

Pomarańcza- witamina C do 65 mg%, kwas foliowy 37 mg% najwięcej spośród innych

owoców, sok z pomarańczy wskazany jest przy schorzeniach wątroby, a

przeciwwskazany przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz przy

nadkwaśności

Grejpfrut- naryngina odpowiedzialna za gorzki smak wspomaga przemianę materii

Ananas- ok. 10-15% cukrów(połowę stanowi sacharoza, resztę glukoza i fruktoza),

Witamina C 12-40 mg%, bromelina- enzym rozkładający białko, ułatwia trawienie

pokarmu, posiada działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe(używany w

kosmetyce w kremach przeciwko cellulitis). Intensywny zapach ananasa pochodzi od

estru metylowego kwasu masłowego. Świeże owoce i nie konserwowany sok

ananasowy posiadają znaczenie lecznicze przy niestrawnościach i słabym wydzielaniu

soków trawiennych, korzystnie też działają na nerki, naczynia wieńcowe i serce.

Pomocne także może być spożywanie ananasa przez osoby ze schorzeniami wątroby.

Działanie przeciwzapalne i likwidujące obrzęki powoduje, że można ananasa

przykładać na miejsca stłuczone, opuchnięte, na ropiejące krosty i wypryski skórne

Papaja- witamina C 85 mg%, w liściach i owocach papai znajduje się wspomagający

trawienie i wykorzystywany w lecznictwie enzym- papaina. Enzym ten stosuje się też

do zmiękczania mięsa, klarowania piwa, w kosmetyce do kremów przeciwko

cellulitowi

Awokado- miąższ awokado zawiera ok. 10-30% łatwo przyswajalnego tłuszczu

Kawa arabska- nasiona zawierają pobudzający alkaloid- kofeinę 1-1,5%, niacynę 1-3mg w

szklance napoju, błonnik i garbniki

Figa pospolita- świeże owoce zawierają ok. 16% cukrów(głównie glukoza i fruktoza), 80%

wody i 1,3% białek; suszone figi zawierają ok. 50% cukrów, które działają

konserwująco i dlatego nadają się one(figi, nie cukry) do długotrwałego przechowywania. Zawartość K w suszonych figach wzrasta z 200 mg%(świeże) do 970 mg%

Granat- 10-20% cukry(głównie glukoza i fruktoza), 2-5% kwasów organicznych(głównie

kw. cytrynowy)

Daktyl- duża ilość cukrów, jest ona zróżnicowana i w zależności od odmiany i pory zbioru

Wynosi od 30 do 80%

Gujawa- bardzo duża ilość witaminy C 300-700 mg% w zależności od odmiany, 15%

cukrów- w różnych ilościach glukoza i fruktoza, 1,5% białek, karoteny i niacyna

Kokos- dojrzałe jądro orzecha kokosowego zawiera ok. 30% tłuszczu

8.12.2004

STAN AKTUALNY I PERSPEKTYWY POLSKIEGO SADOWNICTWA

1.Gatunki roślin sadowniczych uprawianych w Polsce, ich sadownicza klasyfikacja i znaczenie

Znaczenie gospodarcze	Ziarnkowe	Pestkowe	Jagodowe	Orzechy
Uprawa na skalę towarową 14(10)gatunków	Jabłoń Grusza Aronia	Śliwa Czereśnia Wiśnia Morela	Truskawka Porzeczka czarna Porzeczki „kolorowe” Malina czerwona Agrest Borówka wysoka	Orzech włoski
Uprawa wyłącznie lub prawie wyłącznie na skalę amatorską 5 gatunków	Pigwa	Brzoskwinia	Poziomka Żurawina wielkoowocowa	Leszczyna
Próby uprawy 4 gatunki			Borówka brusznica Jeżyna bezkolcowa Malina czarna Rokitnik

Ogółem 23 gatunki sadownicze, w tym na skalę towarową uprawia się 14, a istotne znaczenia ma 10 gatunków. Dla porównania- na świecie, w różnych strefach klimatycznych uprawia się ponad 100 gatunków roślin sadowniczych.

2. Produkcja owoców

Powierzchnia sadów [tys. ha]

Gatunek	1999	2000	2001	2002	2003
Sady ogółem	276	266	256	259	257
Jabłoniowe	165	165	166	167	159
Gruszowe	18	18	19,5	8	14
Śliwowe	32	32	32	27	25
Wiśniowe	39	39	40	39	38

Struktura powierzchni roślin sadowniczych w Polsce w gospodarstwach rodzinnych

Powierzchnia upraw [ha]	Liczba gospodarstw [tys.]	%
0,1-0,5	423,0	80,4	98,3
0,5-1,0	58,6	11,1
1,0-3,0	35,9	6,8
3,0-6,0	6,9	1,3		1,7
Powyżej 6,0	2,1	0,4
razem	526,5	100

Liczba gospodarstw produkujących owoce w 2003r. [tys.]

gatunek	Grupy wielkościowe gospodarstw
		Razem	Do 1	1-2	2-5	5-10	10-15	15-20	20-30	30-50	>50
Jabłonie	242	210	12	13	5	1	0,24	0,13	0,05	0,06
Grusze	94	93	1	0,31	-	-	-	-	-	-
Śliwy	133	130	2	0,82	0,12	-	-	-	-	-
Wiśnie	134	125	6	2	0,27	0,05	0,03	-	-	-

Średnia roczna produkcja owoców i udział poszczególnych gatunków [tys. ton]

Gatunek	2000	2001	2002	2003
Ogółem	2246	3413	3060	3298
Ogółem z drzew	1837	2890	2621	2880
Jabłka Gruszki Śliwki Wiśnie Czereśnie Pozostałe	1450 82 107 139 39 20	2434 77 132 180 45 22	2150 95 121 180 48 27	2427 77 110 191 47 28
Ogółem z krzewów	409	523	439	418
Truskawki Maliny Porzeczki Agrest Pozostałe	171 40 146 29 23	242 45 175 30 31	162 46 165 27 39	117 41 197 21 42

12

---