PEDAGOGIKA

LITERATURA:

Stefan Kunowski „Podstawy pedagogiki ogólnej”

red. Bogusława Śliwerskiego, Zbigniewa Kwiecińskiego „Pedagogika”, podr. akademicki, tom I i II

Wincenty Okoń „Nowy słownik pedagogiczny”

„Encyklopedia pedagogiczna XX wieku” (7 tomów)

GENEZA, ŹRÓDŁO SŁOWA I ROZWÓJ PEDAGOGIKI JAKO NAUKI

Pedagogika - dyscyplina naukowa i jednocześnie obszar umiejętności praktycznych dotyczących procesu nauczania, uczenia się oraz procesów socjalizacji, kształcenia i wdrażania do uczenia się przez całe życie.

Pedagog - zajmuje się kontaktem z dziećmi i młodzieżą.

Słowo pedagogika, czyli paidagogos („prowadzący dziecko”) to połączenie słów paidea („istota dziecka”) i pagoagere („prowadzić”). Przedrostek ped mówi nam, że dane słowo dotyczy dzieci (pediatria, pedofilia itp.).

Funkcja pedagoga narodziła się w starożytnej Grecji. Wówczas ceniono tężyznę fizyczną i chłopcy ćwiczyli na stadionach od najmłodszych lat. Małe dzieci potrzebowały opieki, dlatego wyznaczano kogoś, kto je odprowadzał (pierwotni pedagodzy - „prowadzić dzieci”), najczęściej niewolnika. Z czasem w starożytnej Grecji zaczęto cenić tzw. calos cagathos („piękny i mądry”). Zakładano, że należy prezentować zarówno kulturę fizyczną jak umiejętności umysłowe, dlatego kształtowano się z retoryki (sztuka przemawiania), demagogii (przekonywania), erystyki (toczenie sporów), dyskusji (rozmawianie na różne tematy) itp. Trzeba było umieć pisać i czytać, znać logikę (pojmowanie i myślenie). Tym samym wzrosło zapotrzebowanie na osoby bardziej wykształcone i role niewolników odprowadzający dzieci przejęli mędrcy.

W odróżnieniu od filozofii pedagogika nie miała charakteru refleksji naukowej - to bardziej sposób wykonywania pewnych czynności, dlatego wówczas nosiła nazwę pedagogia i oznaczała działalność praktyczną w zakresie opieki nad młodymi ludźmi).

W średniowieczu przeniesiono jej ciężkość na nauczanie i odpowiedzialność tę w Europie przejął kościół (kapłani pisali i czytali). Na dwory królów polskich sprowadzano księży (np. Jan Długosz u Kazimierza Wielkiego). Do ok. drugiej połowy XVIII wieku nie było refleksji naukowych związanych z pedagogiką, ale nie było tak, że w ogóle one nie istniały - można je było odnaleźć w szkołach kościelnych (pijarskich, Arian), parafialnych, w kazaniach ks. Skargi, wierszu Słoty „O zachowaniu się przy stole”, w dziełach Modrzewskiego „O naprawie RP”, w dziełach H. Kołłątaja, Staszica, w pierwszej polskiej powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” itp. Myśl o pedagogice pojawiła się jednak dość późno. W połowie XIX wieku uczeń Kanta, Emil Durkheim zwrócił uwagę na fakt, że rodzą się nauki społeczne. Pedagogika jako nauka wywodzi się z socjologii, która pokazuje, że pewne zmiany w społeczeństwie i jednostce społecznej wynikają z określonego podejmowania zadań przez ludzi młodych. Na przełomie XIX/XX wieku pojawiła się pedologia (pedos - dzieci, logos - nauka). Doszło do połączenia pedagogii i pedologii i tak powstała pedagogika, będąca połączeniem teorii z praktyką.

Pedagogia + pedologia = pedagogika

Johan Herbart był prekursorem myśli teoretycznej, socjologizmu pedagogicznego (encyklopedyzm, pedagogika tradycyjna). Jego teoria głosi, że młody człowiek jest jak tabula rasa (czysta tablica) i trzeba ją zadrukować, dostarczyć mu jak najwięcej informacji i szczegółów z każdej dziedziny wiedzy. Podmiotem procesu nauczania jest tu nauczyciel, który decyduje co, w jakiej ilości i na jakim poziomie będzie dostarczane uczniowi. Encyklopedyzm poddawany jest krytyce, ponieważ nie uczy logicznego myślenia, a nakazuje ciągłe „kucie” na pamięć. W związku z tym na przełomie XVIII/XIX wieku John Dewey stworzył psychologizm pedagogiczny (indywidualizm pedagogiczny), będący nurtem Nowego Wychowania. Zakładał on, że uczenie się wszystkiego nie jest do końca zasadne - nauka jest dla ucznia i to on jest najważniejszy w procesie edukacyjnym. Uczeń jest jednostką poznawczą, a nauczyciel jedynie opiekunem, nie powinien przeszkadzać, a pomagać jedynie wtedy, gdy zostanie poproszony. Słabym punktem Nowego Wychowania jest, że jeśli uczeń nie będzie chciał, to niczego się nie nauczy.

W drugiej połowie XX wieku narodziło się przekonanie, że współczesna pedagogika jest pedagogiką otwartą (pedagogiką ogólną) i zakłada dwupodmiotowy proces nauczania - nauczyciel i uczeń są dla siebie partnerami. Nauczyciel to przewodnik ucznia po świecie wiedzy, ma wskazywać, inspirować i podawać mu wiedze przy poszanowaniu ucznia. Uczeń z kolei traktuje nauczyciela jako mistrza i partnera edukacyjnego, którego celem jest także odwoływanie się do treści wiążącej się z pokazywaniem świata wiedzy jako treści dyskusyjnej między uczniem i nauczycielem.

Nacisk na nauczanie encyklopedyzm (nauczyciel „siekiera”)

Nacisk na uczenie się Nowe Wychowanie („róbta co chceta”)

Nacisk na wzajemne nauczanie się i uczenie się pedagogika otwarta (partnerstwo)

MIEJSCE PEDAGOGIKI W SYSTEMI NAUK

Aby dana dyscyplina wiedzy mogła być uznana za naukę, musi spełniać następujące kryteria:

• musi mieć określony przedmiot poznania - w pedagogice: dzieci oraz procesy wychowania, nauczania i kształcenia),

• musi mieć uniwersalne prawa (weryfikowalność teorii) - w pedagogice: praktyczna działalność pedagogiczna, odniesienie do zasad ogólnych,

• musi posiadać odpowiednią nomenklaturę (terminologię naukową).

Wśród rodzajów nauk możemy wyróżnić:

• nauki nomotetyczne (formalne, teoretyczne) - np. logika, matematyka, filozofia, teologia; funkcjonują one na bazie przyjętych twierdzeń,

• nauki idiograficzne (przyrodnicze, eksperymentalne, opisowe) - np. geografia, chemia, biologia, fizyka, psychologia, socjologia; opisują fakty, obiekty, zjawiska, odwołują się do obszarów doświadczalnych, budują wiedzę na bazie tego, co udaje się odkryć.

Gdzie jest miejsce pedagogiki wśród tego podziału? Nie jest to jasne. Bez obszaru idiograficznego nie byłaby nauką pedagogiczną, ale obszar nomotetyczny stanowi tu filozofia, system wartości, do których pedagogika ma przygotować jednostkę. Pedagogika jest więc pomiędzy tymi naukami.

POZIOMY PEDAGOGIKI:

Bazowym poziomem pedagogiki jest pedagogika praktyczna, w której istota to każda działalność pedagogiczna. Dalej jest pedagogika eksperymentalna, która zajmuje się poszukiwaniem jak najlepszych rozwiązań czy wzorów i koncentruje się na obszarach powtarzalnych. Kolejny poziom to pedagogika teoretyczna, która na bazie poprzedniego poziomu (pedagogiki eksperymentalnej) określa reguły i zasady, które pozwalają wyciągnąć określone wnioski (zasady wychowania, nauczania itp.). Buduje kanon uogólnionych twierdzeń. Najwyższy poziom to pedagogika ogólna, zawierająca pewne najbardziej uogólnione tezy czy terminy. To poziom najcięższy pod względem ilościowym, ale ukazuje treści najistotniejsze.

Im mniejszy zakres obejmowanej treści, tym większy jest ich poziom ogólności.

PEDAGOGIKA W SYSTEMI NAUK I NAUK Z NIĄ WSPÓŁDZIAŁAJĄCYCH

Pedagogika stanowi pewien obszar treści i istnieje osiem obszarów, z którymi ma ona pewne obszary wspólne:

Co łączy pedagogikę z tymi naukami?

BIOLOGIA

- rozwój biologiczny człowieka,
- rozwój centralny i obwodowy układy nerwowego,
- rozwój fizyczny dziecka,

- elementy genetyki,

- defektologia (uszkodzenia organizmu w funkcjonowaniu jednostki)

PSYCHOLOGIA

- psychologia rozwojowa, behawioralna,
- odniesienie do osobowości jednostki i kształtowanie jej,

- zasady funkcjonowania mózgu,

- odniesienie do sprawności intelektualnej

SOCJOLOGIA

- funkcjonowanie jednostki w grupie (pedagogika społeczna): socjologię interesuje zachowanie grupy pod wpływem wychowania, a pedagogikę wpływ wychowania na grupę,

- pedagogika opiekuńczo-wychowawcza,

- edukacja obywatelska,

- polityka oświatowa

FILOZOFIA

- filozofowie na skutek różnego wychowania mieli różne poglądy na temat funkcjonowania świata,

- ideały wychowania,

- filozofia pedagogiczna (sposób myślenia o wartościach w edukacji),

- rozwój moralny człowieka z perspektywy antropozofii i filozofii edukacji

TEOLOGIA
- istnieje kanon zasad (10 przykazań), które określają normy zachowania,

- wdrożenie jednostki do przestrzegania tych zasad, by uzyskać lepsze życie (zbawienie)

NAUKI POLITYCZNE

- takie kształtowanie społeczności (poprzez prawo, zasady postępowania), by życie społeczne było lepsze dla wszystkich

Dlaczego zestawiliśmy teologie i nauki polityczne razem? Bo dekalog idzie przerobić na prawo humanistyczne:

Przykazanie 1 wartości ogólnoludzkie są najważniejsze i niezbywalne.

Przykazanie 2 wszyscy są sobie równi, a relacje między nimi to podstawa istnienia relacji międzyludzkich.

Przykazanie 3 każdy ma prawo do pracy i odpoczynku.

Przykazanie 4 należy szanować rodziców, wykazywać szacunek i opiekę wobec rodziny.

Przykazanie 5 życie jest wartością nadrzędną.

Przykazanie 6 relacje międzyludzkie odznacza trwałość i uczciwość.

Przykazanie 7 wartości materialne są dla człowieka i nie wolno mu ich odbierać.

Przykazanie 8 prawda jest podstawą poprawnych stosunków międzyludzkich.

Przykazanie 9 każde odstępstwo od ładu w społeczeństwie oznacza niszczenie go.

Przykazanie 10 wartości materialne są dla człowieka i nie wolno mu ich odbierać.

HISTORIA

- historia wychowania - historia instytucji i doktryn pedagogicznych (od akademii Platona po ówczesne szkoły, zmiany w zakresie zmian w myśli pedagogicznej itp.)

KULTUROLOGIA

- człowiek kulturalny to człowiek dobrze wychowany, znający i przestrzegający pewnych norm zachowania,

- odniesienie do pewnych obszarów wartości funkcjonowania w świecie kultury - trzeba się do tego przygotować (nauczyć alfabetu itp.),

- pedagog pomaga wdrożyć do uczestniczenia w kulturze

ANTROPOLOGIA

- pokazuje, że uczenie się jest czymś typowo ludzkim, bo
człowiek od początku swego istnienia uczył się przetrwać i
zdobywał doświadczenie.

Obszary polastyczne:

1. demografia - zależność od stosunków ludnościowych i miejsca (np. ludność ze wsi rzadziej studiuje), od wyżu i niżu demograficznego (brak miejsc w szkołach lub ich likwidacja czy obniżanie poziomu edukacji poprzez niższe progi rekrutacyjne),

2. higiena - przedmioty ścisłe nie na pierwszej i ostatniej lekcji, należy zapewnić w grupie optymalne warunki funkcjonowania organizmu,

3. estetyka - daje aparat teoretyczno-pojęciowy, by wyrażać się o tym, co piękne i o tym co piękne nie jest,

4. etyka - zachowanie amoralne (wynika z nieznajomości panujących reguł) i niemoralne (wynika z łamania panujący reguł),

5. logika - wnioskowanie o całości na podstawie określonych przesłanek,

6. prakseologia - umiejętność budowania tego, co wpływa na sprawne działanie, przygotowanie do niego,

7. cybernetyka (TI, TSI) - umożliwia wyszukiwanie i korzystanie z różnych materiałów przydatnych w edukacji,

8. ekonomika - zachowywanie się tak, by jak najmniejszą pracą jak najlepiej się wykształcić.

Wśród powyższych nauk wyodrębnia się trzy ich grupy:

• nauki deskryptywne (opisowe) - biologia, psychologia, socjologia,

• nauki formalne - logika, historia, prakseologia, kulturologia, cybernetyka, antropologia, ekonomika

• nauki aksjologiczne - (reszta)

WEWNĘTRZNY PODZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH (SUBDYSCYPLINY PEDAGOGICZNE)

Podział wg 7 kryteriów (wg prof. Kawuli):

I kryterium - cel działalności edukacyjnej (czemu ma służyć podejmowanie aktywności)

Subdyscypliny:

1. dydaktyka - zespół ogólnych reguł i norm dotyczących procesu nauczania uczenia się; obejmuje cele, treści, metody, zasady, techniki, formy i narzędzia kształcenia oraz infrastrukturę, problemy oceniania uczniów i kwestię niepowodzeń szkolnych,

2. dydaktyki szczegółowe (metodyki nauczania) - odpowiednie formy i sposób przekazywania wiedzy; dotyczy metodyki przedmiotowej i poziomów nauczania,

3. wychowanie (teoria wychowania) - określa ideał wychowania, który nie jest osiągalny, ale do którego się dąży; wychowanie kulturalne, moralne, estetyczne, fizyczne, seksualne.

II kryterium - metodologiczne (sposoby podejmowania działalności)

Subdyscypliny:

1. pedagogika ogólna,

2. metodologia badań pedagogicznych - jak badać rzeczywistość pedagogiczną,

3. historia wychowania,

4. pedagogika społeczna - odwołanie do praktyki; dotyczy środowisk wychowawczych, rodziny, szkoły, grup rówieśniczych itp.

III kryterium - rozwojowe (rozwój osobowy jednostki)

A - pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna (pedagogika małego dziecka)

Zadania pedagogów: kreatywność, zapewnienie bezpieczeństwa, rozwijanie umiejętności socjalizacyjnych

B - pedagogika szkolna, młodzieży (hebagogika)

Zadania pedagoga: pomoc w rozwijaniu własnej osobowości, doradztwo zawodowe, określenie relacji podmiotowych w funkcjonowaniu jednostki oraz celów i priorytetów życiowych

C - pedagogika osób dorosłych (andragogika)

Zadania pedagoga: doradztwo zawodowe

D - pedagogika osób starszych i starych (gerontagogika)

Zadania pedagoga: animacja życia społecznego, pomoc w znalezieniu radości z życia i radzeniu sobie z coraz bardziej ograniczoną zdolnością, pomoc w przygotowaniu do zakończenia pobytu na tym świecie

IV kryterium - dewiacji i defektów rozwojowych człowieka (zaburzenia w rozwoju jednostki)

Polega na wsparciu pedagogicznym osób, które mają różnego rodzaju defekty rozwojowe. To tzw. pedagogika specjalna, która wyrosła z pedagogiki społecznej (jak resocjalizacja). Subdyscypliny pedagogiki specjalnej:

1. oligofrenopedagogika - pedagogika osób upośledzonych intelektualnie (umysłowo)

• osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim,

• osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym,

• osoby niepełnosprawne w stopniu głębokim i znacznym

rewalidacja - pedagogika osób niepełnosprawnych fizycznie,

tyflopedagogika - pedagogika osób niepełnosprawnych w zakresie narządu wzroku,

surdopedagogika - pedagogika osób niepełnosprawnych w zakresie narządu słuchu,

logopedia - pedagogika osób niepełnosprawnych w zakresie narządu i funkcji mowy

• rozwojowa,

• terapeutyczna,

• afazjologia,

• artystyczna,

• terapia jąkania

7. surdotyflopedagogika - pedagogika osób niesłysząco-niewidomych,

8. pedagogika osób (uczniów) wybitnie zdolnych.

Zadanie pedagoga to dotarcie do tych osób i wsparcie wszystkich jednostek zależnie od jej potrzeby i stąd taki zróżnicowany i szczegółowy podział pedagogiki specjalnej.

V kryterium - instytucjonalne (instytucje edukacyjne i wychowawcze i ich zadania)

Źródłem podziału jest nie tyle sposób ujęć teoretycznych, ale instytucja, w obrębie której istnieje dany zakres badań.

1. pedagogika przedszkolna

Obszarem zainteresowań jest sposób działania przedszkola jako placówki, czyli: organizacja, wyposażenie i infrastruktura (bezpieczne sprzęty, zaplecze kuchenne, dobrze wykwalifikowana kadra, dobrze przygotowany plan pracy z dziećmi i jego realizacja) oraz przygotowanie dzieci do funkcjonowania w społeczeństwie,

2. pedagogika wczesnoszkolna i szkolna

Obszarem zainteresowań jest: bezpieczeństwo, organizacja pracy, zadań i misji szkoły, realizacja wychowania oraz nauczania i kształcenia, sposób pracy jednostek itp.,

3. pedagogika szkoły wyższej

Obszarem zainteresowań i celem jest: odnawianie kadr i kształcenie przyszłych elit intelektualnych (uczenie studentów = praca naukowa),

4. pedagogika pracy pozaszkolnej

VI kryterium - problemowe (dotyczące określonych zagadnień)

Podmiot badań to problem dotyczący edukacji. Wyróżniamy tu:

1. pedagogikę porównawczą - porównuje różne systemu oświatowe w różnych krajach w sposób synchroniczny (priorytety, organizacja systemu kształcenia itp.)

2. pedagogikę systemów oświatowych - zajmuje się różnicami między systemowym funkcjonowaniem a reformowaniem oświaty (np. system 8+4+5 i system 1+6 (3+3)+3+3+3+2+3)

3. pedeutologię - zajmuje się nauczycielem, a zwłaszcza motywacją do pracy w tym zawodzie, cechami osobowości i tymi pożądanymi w zawodzie, dokształcaniem się i doskonaleniem zawodowym (środowisko nauczycielskie jest najmniej otwarte na jakiekolwiek zmiany)

VII kryterium - dziedzin działalności człowieka (formy aktywności w różnych obszarach istoty ludzkiej)

Do tego kryterium należy wszystko to, co nam się podoba. Dotyczy kwestii uczenia i postaw jako niezbędnych do pełnienia ról w społeczności oraz działania w zakresie opieki i wychowania (np. funkcjonowania domu dziecka itp.)

To np. pedagogika pracy socjalnej, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, terapeutyczna, czasu wolnego, kultury, pracy, sportu, artystyczna czy zawodowa (np. wojskowa czy rolnicza), medialna (studia on-line).

Pedagogika pracy socjalnej - dotyczy umiejętności radzenia sobie z trudnościami życia.

Pedagogika pracy - ma pomagać odnajdywać sens pracy i czerpania z niej przyjemności. Dzięki pracy uczymy się punktualności, odpowiedzialności, perswazji (lub manipulacji), umiejętności pracy w zespole, gospodarowania czasem, dyscypliny, szacunku dla pracy (etosu pracy), nowych praktycznych umiejętności, karności, wykonywania poleceń itp. Praca jest „złem koniecznym”, źródłem dochodów i wartością (miejscem, gdzie można się zrealizować, coś osiągnąć).

Pedagogika wojskowa - Uczy dowodzić jednostką wojskową i potrzeby kształtowania podstaw patriotycznych i wykonywania rozkazów w imię ojczyzny.

Pedagogika rolnicza - dotyczy kształcenia w szerokim zakresie (rolnicy na gospodarstwie robią wszystko sami i muszą wiedzieć, co i jak robić; jeśli się nie nauczą, gospodarstwo padnie i będą bezrobotni).

POJĘCIA

WYCHOWANIE - świadome i celowe oddziaływanie pokolenia starszego (wychowawców) na pokolenie młodsze (wychowanków) w celu wpojenia określonych wartości i ideałów służących przygotowaniu do życia w społeczeństwie.

Wychowanie jest:

- dla radzenia sobie w sytuacjach problemowych,

- dla przekazywania wartości moralnych,

- dla radzenia sobie z nowymi technologiami,

- dla rozwoju życiowego,

- do podmiotowości,

- dla społeczeństwa,

- dla przyszłości…

Cztery sposoby postrzegania wychowania (Kunowski):

1. o charakterze działań wychowawczych (czynności wychowawców)

2. o charakterze ewolucyjnym (proces rozwojowy jednostki),

3. o charakterze sytuacyjnym (bodźce wywodzące się ze środowiska wychowawczego i sytuacji wychowawczych),

4. o charakterze adaptacyjnym (efekty oddziaływań wychowawców, czyli zmiany w jednostce).

SOCJALIZACJA - wdrażanie jednostki do reguł i norm życia społecznego. Reguł tych uczymy się od rodziców, rówieśników, wychowawców itp.

Co różni socjalizacje od wychowania? Jeżeli coś przyjmiemy do swojego systemu wartości, to jest to wychowanie. Jeśli po prostu wdrożymy się do panującego systemu, to jest top socjalizacja. Wszystko zależy od świadomości i intencji działania (wychowanie) i formułowania zachowań jako ogólnie przyjętych (socjalizacja).

KSZTAŁCENIE - samodzielne oraz kierowane czynności człowieka podejmowane dla osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym go świecie, poznania samego siebie, zdobycia umiejętności potrzebnych do przeobrażania świata oraz rozwoju uzdolnień, zainteresowań i ogólnej sprawności umysłowej. To najmniej jasny z terminów pedagogicznych.

Efektem kształcenia jest wykształcenie. Wyróżniamy:

1. kształcenie ogólne i zawodowe (niektórzy mają zdolności, jakich inny nie mają),

2. kształcenie formalne (potwierdzone dokumentem, certyfikatem itp.) i nieformalne (niczym nie potwierdzone),

3. kształcenie szkolne (odbywa się w instytucjach edukacyjnych) i pozaszkolne (wszelkie poza instytucjami).

NAUCZANIE I UCZENIE SIĘ (są terminami dopełniającymi się):

1. nauczanie - kierowanie procesem uczenia się rozumiane jako planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, która umożliwia im zdobywanie wiedzy, umiejętności i nawyków oraz rozwijanie zdolności i zainteresowań.

2. uczenie się - proces zamierzonego nabywania wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwijanie zdolności i zainteresowań przez uczący się podmiot w toku bezpośredniego i pośredniego poznania rzeczywistości.

ŚRODOWISKO - dzielimy je na:

1. naturalne (biologiczne, lądowe) - czynniki biotyczne, wpływające na gotowość do przyswajania wiedzy,

2. geograficzne - to, w którym żyjemy i które wynika z uwarunkowań geomorfologicznych,

3. ekonomiczne - związane z mnożeniem kapitału; niektórzy żyją w środowisku bogatym, a inni w biedzie,

4. kulturowe - zbiór reguł i zasad życia człowieka w świecie wartości wyższych (zależy od religii, miejsca przebywania…),

5. społeczne - dotyczy relacji międzyludzkich w obszarze, w którym funkcjonuje jednostka i nakładają się na nie wpływy wszystkich powyższych środowisk.

Szczególnym rodzajem środowiska społecznego jest środowisko wychowawcze, czyli otaczający jednostkę krąg osób i rzeczy oraz innych elementów rzeczywistości, które stanowią dla jednostki źródło bodźców i powodują określone przeżycia psychiczne. To obszar, w którym występuje intencjonalne oddziaływanie jednostek na inne, mające na celu dokonanie zmian w ich osobowości w sposób planowy i zorganizowany.

OSOBOWOŚĆ - zespół względnie stałych cech i mechanizmów wewnętrznych, które warunkują stałość i specyficzne zachowanie się człowieka oraz przebieg jego procesów psychicznych. Osobowość kształtuje się w toku rozwoju społecznego jednostki, początkowo pod wpływem emocjonalnego i socjalizacyjnego oddziaływania najbliższego otoczenia, a później zaś pod wpływem wychowania w środowisku rodzinnym, szkolnym i społecznym oraz dzięki własnej aktywności. Osobowość jest niepowtarzalna i różnicuje jednostki.

KULTURA - Całokształt materialnego i duchowego dorobku człowieka gromadzony, utrwalany i wzbogacany w toku dziejów oraz przekazywany z pokolenia na pokolenie.

1. Kultura elitarna (wysoka) - nie służy wszystkim, gdyż wymaga pewnych kompetencji w zakresie jej odbioru.

2. Kultura popularna - jest przystępna dla każdego.

Pedagogika wykorzystuje fakty i dorobek kultury do ilustrowania swoich tez, uczy wartościowania, gotowości do podejmowana wyzwań.

CZAS WOLNY - czas pozostający do swobodnej dyspozycji jednostki poza praca, nauką, koniecznymi czynnościami dnia codziennego oraz poza zaspokajaniem potrzeb fizjologicznych.

Funkcje czasu wolnego:

2. regeneracja i odnowienie sił witalnych,

3. rozwijanie własnych zainteresowań,

4. samokształcenie,

5. bezinteresowna działalność społeczna.

Cechy stanu wolnego:

• atrakcyjność,

• dobrowolność,

• wykonalność (dostępność).

Zadaniem pedagoga w zakresie zarówno kultury jak i czasu wolnego jest podanie propozycji (oferty), która będzie mieć walory z zakresu spędzania wolnego czasu.

WARSTWICOWA TEORIA ROZWOJU

Altruizm - gotowość do oddania czy poświęcenia części własnych wartości na rzecz drugiego człowieka.

Nostyzm zespołowy - postrzeganie interesów wyłącznie własnej grupy.

Illizm wspólnotowy - postrzeganie interesów innych grup ponad dobro własnej.

ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZE - 4 dynamizmy wychowania (wg Kunowskiego):

bios - etos - agos - los

W obszarze bios różnicuje nas tempo rozwoju (dotyczące nauki chodzenia, mówienia, przebytych chorób itp.). W obszarze etosu nasz rozwój zależny jest od środowiska, w którym się wychowujemy. Wpływ etosu jednak jest determinujący, dlatego potrzeba obszaru agos, który jest wpływem wychowawców na podniesienie sytuacji życiowej jednostki budującej morale. Z kolei los jest nieprzewidywalny i może biec jak to tylko jest możliwe i choć bios, etos i agos zawsze wpływają na jednostkę, to los wcale nie musi (choć może).

Istnieją 4 możliwości wychowania:

1. progresja - harmonijny i pozytywny rozwój wychowawczy,

2. plateau - początkowo progresja, a następnie jedynie zastój,

3. regresja - rozwój jednostki toczy się jako najmniej korzystny,

4. degresja - początkowo progresja, a następnie regresja.

Zaspokajanie odpowiednich potrzeb jednostki:

kjhgfd

---