1, Co oznacza pojęcie strategii ewolucyjnie stabilnej

chodzi o to, że każda populacja dąży do stanu stabilności. proces stabilizacji

populacji można przedstawić na modelu populacji w której są stosowane tylko dwie strategie - jastrzębia i gołębia (przy założeniu, że nie ma innych różnic ind między osobnikami). strategia jastrzębia oznacza duże zyski przy dużym ryzyku odniesienia strat (gdy spotkają się dwa jastrzębie to każdy z nich ma 50% szans na zwycięstwo - wygrany podwaja swoje zasoby a przegrany ginie). Strategia gołębia jest bardziej pokojowa, gdy spotkają się 2 gołębie to tez każdy ma 50% szans na zwycięstwo, z tym, że wygrany podwaja swoje zasoby, a przegrany ponosi niewielkie koszta (np: ucieczka czy lekkie rany). Zatem która strategia się opłaca? Wygląda na to, że gołębiowa - są zyski zwycięzcy i małe straty pokonanego. Jednak, jeśli w tej populacji pojawi się jastrząb, to w starciu z nim gołębie są bez szans. Czyli 100% zysków dla jastrzębi i śmierć na miejscu dla gołębi. Efekt - jastrzębie się rozprzestrzeniają w populacji. Ale! Im więcej jastrzębi, tym większe ryzyko starcia jastrzab-jastrzab, czyli znów - jeden zwycięża a drugi ginie. Im więcej jastrzębi, tym bardziej zaczyna opłacać się stosowanie strategii gołębia. Czyli populacja stabilizuje się - zwiększenie się ilości osobników stosujących daną strategię sprawia, ze opłacać zaczyna się strategia konkurencyjna. W takiej ewolucyjnie stabilnej populacji jest ok 58% jastrzębi i 42% gołębi. I gdy pojawi się jakiekolwiek odchylenie od tego, to stosowane strategie sprawiają, że populacja "wraca" do tej proporcji
2. CO oznacza pojęcie „wrodzony mechanizm wyzwalający”

Odnosi się do zdolności rozpoznawania prostych ale biologicznie znaczących bodźców zwanych bodźcami kluczowymi

Zdolność zwierząt do właściwego reagowania na niektóre znaczące biologicznie bodźce środowiskowe (bodźce kluczowe) bez konieczności wstępnego uczenia się

Przykłady:

-głosy alarmowe

-schemat dziecięcości

-ubarwienie dzioba

-sylwetka ptaka drapieżnego

Polega na ośrodkowym filtrowaniu bodźców Oparty jest na prostej analizie bodźca

Jest nieodporny na nietypowe sytuacje, np.:

wysiadywanie jaj przez mewę srebrzystą

-usuwanie skorupek przez mewę śmieszkę

-agresja u ciernika

-lęk wzbudzany przez oko

-zachowania epimeletyczne delfinów

-migracje syberyjskich gęsi

-bodźce ponadnormalne

3. Co to jest łączne dostosowanie?

Dostosowania łączne Hamiltona- Hamilton twierdził, ze klasyczna kategoria dostosowania- zgodnie z którą sukces reprodukcyjny jednostki polega na przekazaniu swoich genów potomstwo- jest zbyt wąska, aby opisać proces ewolucji poprzez dobór naturalny. Uważał, ze dobór naturalny faworyzuje cechy, dzięki którym geny organizmy są przekazywane nastopnym pokoleniom niezależnie od tego, czy dany organizm bezpośrednio płodzi potomstwo. Opiekę rodzicielska- która otacza się własne dzieci- zinterpretował jako szczególny przypadek opieki nad przedstawicielem tego samego rodu, który posiada te same geny. Dany organizm może zwiększyć reprodukcje swoich genów , pomagając swoim braciom, siostrom, kuzynom przetrwać i spłodzić potomstwo. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, ze wszyscy ci krewni noszą w sobie kopie genów danego organizmu. Geniusz Hamiltona polegał na dostrzeżeniu, ze dotychczasowa definicja dostosowania łącznego jest zbyt wąska i należy ja poszerzyć

dokładnie dostosowanie łączne oznacza:

suma skutków danej cechy, wywieranych przez każdy z łańcuchów przyczynowych i ich sumę, służących przetrwaniu oraz reprodukcji danej jednostki ( sukcesja bezpośrednia), a także przetrwaniu i reprodukcji jej krewnych, mierzona w zależności od stopnia pokrewieństwa.

Tak chyba jaśniej; p

Dobór krewniacy z reguły łączony jest z nazwiskiem Williama D. Hamiltona, biologa, twórcy genetycznej teorii altruizmu Zgodnie z tą teorią pomoc krewnym nie jest czysto bezinteresowna, ponieważ służy interesom genów, których wspólnymi nosicielami są osoby blisko ze sobą spokrewnione, tym samym chęć pomocy maleje wraz z malejącym stopniem pokrewieństwa. Sedno teorii altruizmu Hamiltona stanowi pojęcie dostosowania łącznego - tzw. inclusive fitness. Dostosowanie łączne to nic innego, jak wkład osobnika do puli genowej jego gatunku; mówiąc prościej, jest to liczba wszystkich jego krewnych, a dokładniej wspólny zasób genów, które z nimi dzieli. Każdy z nich przenosi z pokolenia na pokolenie jakąś część jego materiału genetycznego. Hamilton wprowadza do swych rozważań jeszcze jedną ważną nowość, perspektywę genu i stwierdza, że to gen, a nie osobnik, czy też grupa (jak wcześniej przypuszczali tak znamienici badacze jak etologowie Irenäus Eibl-

-Eibesfeldt czy Konrad Lorenz) jest faktyczną jednostką doboru. Pomyślmy logicznie: skoro każdy osobnik pojawia się tylko raz i nigdy więcej się nie pojawi (wyłączając rodzeństwo jednojajowe), jak może on ewoluować? Tylko geny są wystarczająco trwałe, by uczestniczyć w wyścigu przez kolejne pokolenia. I dlatego właśnie Hamilton pyta, co jest korzystne z punktu widzenia konkretnego genu, co służy jego przetrwaniu i replikacji, a więc rozmnożeniu, a dokładniej powieleniu swoich kopii? Takim zachowaniem

niewątpliwie jest pomoc krewnym, gdyż to oni z dużym prawdopodobieństwem (wprost proporcjonalnym do stopnia pokrewieństwa) są nosicielami danego genu i będą go przekazywać dalej. Za teorią tą, oprócz prostego stwierdzenia faktu, że chętniej pomaga się krewnym, niż nie-krewnym, przemawia również nieco mniej popularne zjawisko, oparte jednak na dokładnie tych samych mechanizmach: nepotyzm. Przydzielanie ciepłych i wygodnych posadek „krewnym i znajomym Królika” było, jest i chyba jeszcze długo będzie

bolączką cywilizacji (a przy okazji tematem genialnych powieści, jak choćby „Ojciec chrzestny” Mario Puzo).

4. Czym różni się rozwój zabawy u typowego ssaka oraz ssaka „wysoko funkcjonującego”?

U typowego ssaka do momentu odstawienia od mleka matki rośnie intensywność zabawy oraz eksploracji, poczym częstotliwość zabawy dość gwałtownie spada do osiągnięcia preadolescencji. Wraz z osiąganiem dorosłości przez osobnika typowego częstotliwość nadal spada, natomiast częstość zachowań eksploracyjnych spada w wieku preadolescencji, jednak u dorosłych osobników utrzymuje się na stałym dość wysokim poziomie.

U ssaka „wysoko funkcjonującego” zarówno częstość zabawy jak i zachowań eksploracyjnych rośnie do momentu odstawienia od mleka matki. Jednak na późniejszych etapach rozwoju osobnika delikatnie zmniejszają się i przez cały okres dorosłości utrzymują się na wyrównanym dość wysokim poziomie.

Jak widać u ssaka „wysoko funkcjonującego” intensywność zabaw utrzymywana jest na wyższym poziomie po osiągnięciu dorosłość. U typowych ssaków na wysokim poziomie utrzymują się jedynie zachowania eksploracyjne.

Stąd wysnuwa się wniosek, że eksploracja, zabawa i inteligencja Idą zawsze razem i są dowodem na istnienie złożonego życia psychicznego.
5.  Dlaczego bogaci rodzice chętniej przekazują spadek synom niż córkom, a biedni odwrotnie?

Synowi dostaje się spadek bo tylko bogaci mężczyźni mogą spłodzić wielu potomków, biedni, z nizin społecznych są wykluczani z reprodukcji, zaś kobiety niezależnie od statusu rodzą tyle dzieci, ile mogą. Wyjaśnia to teoria socjobiologii.

Według teorii socjobiologii rozmnażają się tylko samce ze szczytu hierarchii społecznej (np szympansy płaszczowe- samiec alfa), te z nizin nie. Zatem u ludzi może nie są ci biedni mężczyźni całkiem eliminowani z procesu reprodukcji ale ten co na więcej zasobów na szansą spłodzić większą ilość potomków czyli skopiować geny. U kobiety nie zależy to od zasobów, ma ona ograniczone możliwości jeśli chodzi o ilość potomków. U biednych osób większą szansę na potomka (przekazanie genów) ma kobieta, dlatego otrzyma wsparcie. Częściej jest też tak, że bogaty mężczyzna wiąże się z biedniejszą kobietą niż odwrotnie (motywy kopciuszka itp).

 Kobiety: ważniejsze stosunki rodzinne

Mężczyźni: mniej ważne stosunki rodzinne

Bogate rodziny będą trwalsze niż biedne, zwłaszcza gdy dzieci dziedziczą rodzinne zasoby.

Kobiety rozdzielają swój majątek pomiędzy większą liczbę spadkobierców.

Mężczyźni mogą więcej płodzić, a więc zapewniają lepiej trwanie rodzin.

„Mężczyzna na wyżynach społecznych jest w stanie spłodzić więcej potomków, ponieważ jego dostęp do partnerek w warunkach dostatnich jest lepszy. Natomiast mężczyźni z nizin społecznych są wyeliminowani z konkurencji i nie posiadają najczęściej żadnych dzieci, dlatego będąc zamożnym lepiej przekazać spadek synowi. Natomiast w przypadku kobiet nie ma takiej różnicy, ponieważ jest ona w stanie spłodzić określoną liczbę potomstwa i nie liczy się w jej przypadku tak bardzo jak w przypadku mężczyzn status społeczny.”
6.
Feministyczna teoria gwałtu traktuje o tym, iż ofiarami gwałtów są przeważnie kobiety o wysokim statusie społecznym. Jednakże gwałt ma służyć zapewnieniu sukcesu reprodukcyjnego gwałcicielowi, który jest najczęściej osobą o niskim statusie społecznym, zatem wybiera on kobiety młode, w optymalnym wieku reprodukcyjnym. Sprzeczność wynika z tego, że takie kobiety posiadają z reguły niski status społeczny

Otóż owa teoria jest taka, że gwałcone są częściej kobiety o wysokim statusie w społeczeństwie. Natomiast socjobiologia mówi, że ofiarami gwałtu będą kobiety młode, w optymalnym wieku reprodukcyjnym. Dlatego to się gryzie, ponieważ młode z reguły mają niski status, bo jeszcze za dużo w życiu nie osiągnęły. Ale to tylko takie kombinowanie; -

7. Dlaczego samce ssaków dopuszczają się zabijania młodych osobników tego samego gatunku?

W królestwie zwierząt matki maja stuprocentowa pewność, ze przekazują swoje geny potomstwu. Kiedy samica rodzi nie ulega wątpliwości, że jej dzieci będą miały 50% jej genów. Samce natomiast nigdy nie mogą być tego pewne gdyż nie można wykluczyć, że to jakiś rywal zapłodnił jego samicę. Samce nie mają żadnego sposobu na wykrycie czy młode są ich własnym potomstwem i dopuszczają się ich zabijania, eliminując w ten sposób potencjalną możliwość dalszego przekazania genów swoich rywali tego samego gatunku. Zachowanie takie jest zachowaniem adaptacyjnym z punktu widzenia "samolubnego genu". Z badań wynika, że ok. 40% niedźwiedzi ginie z powodu ataku starszych samców, podobnie jest u kotów, lwów czy ogierów.

8. Jaką rolę w zachowaniu ludzi i zwierząt pełni reakcja znieruchomienia?

ZNIERUCHOMIENIE - pozwala lepiej ocenić sytuację, schronić się przed napastnikiem, a czasami powoduje zaniechanie ataku. Jeśli nie jesteśmy pewni czy zostaliśmy zauważeni lub nie możemy zlokalizować napastnika znieruchomienie może być lepszym wyjściem niż zadawanie ciosów lub ucieczka. Znieruchomienie pełni funkcje obronna

Reakcja znieruchomienia to forma zachowania, polegającą na zwrocie, zatrzymaniu wszelkiej aktywności ruchowej. Może przybierać formę znieruchomienia przy wysokim napięciu mięśniowym, lub wiotkość (udawanie martwego - tzw tanatoza). U kręgowców jest to wskaźnik tzw. biernego strachu. Znieruchomienie pełni funkcje obronną, pozwala lepiej ocenić sytuację, przygotować do ucieczki lub ataku, schronić się przed napastnikiem. Czasami zachowanie takie powoduje zaniechanie ataku. Jeśli nie jesteśmy pewni czy zostaliśmy zauważeni lub nie możemy zlokalizować napastnika znieruchomienie może być lepszym wyjściem niż zadawanie ciosów na oślep lub ucieczka.

9. Jakie czynniki ewolucyjnie determinowane wpływają na przemoc wobec dzieci?

Czynnikiem wpływającym na przemoc wobec dzieci jest hipoteza niepewności ojcostwa oraz hipoteza dotycząca stopnia pokrewieństwa genetycznego. Kiedy kobieta rodzi nie ulega wątpliwości, że jej dzieci będą miały 50% jej genów, mężczyźni nie mogą być tego pewni, gdyż nie można wykluczyć, że kobieta została zapłodniona przez innego mężczyznę. Mężczyźni ponoszą ogromne koszty, użyczając swoich zasobów potomkom innym mężczyzn. Dlatego też stopień pokrewieństwa genetycznego ma wielki wpływ na poziom inwestycji rodzicielskich oraz prawdopodobieństwo maltretowania dzieci. Zgodnie z teorią dostosowania łącznego stopień pokrewieństwa genetycznego wpływa na prawdopodobieństwo dzieciobójstwa - im mniejszy stopień pokrewieństwa między dzieckiem a dorosłym, tym wyższe to prawdopodobieństwo. Mężczyźni więcej inwestują w wykształcenie dzieci biologicznych niż przybranych. Inwestują mniej, jeżeli podejrzewają, że nie są prawdziwymi ojcami danego dziecka. Dzieci wychowywane przez przybranych rodziców są o wiele bardziej narażone na dzieciobójstwo i maltretowanie niż dzieci mieszkające ze swoimi rodzicami biologicznymi. Dostępne obecnie dane potwierdzają hipotezę, że stopień pokrewieństwa genetycznego ma ogromny wpływ na dystrybucję korzyści oraz ponoszenie kosztów wynikających ze związku z rodzicami. Opieka rodzicielska jest kosztowna, więc u ludzi rozwinęły się mechanizmy psychiczne pozwalające otaczać nią przede wszystkim biologiczne potomstwo.

10. Jakie funkcje biologiczne pełni więź u zwierząt?

Swoistym przełomem w teoriach przywiązania była koncepcja etologiczna. Powstała ona w oparciu o badania nad zwierzętami, prowadzonymi między innymi przez Harlowa, Lorenza i Hessa. Całkowitą nowością było stwierdzenie, że więź wytworzona między matką a dzieckiem nie dość, że jest pierwotna i wrodzona, to także nie opiera się tylko na zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych: "Miłość małego dziecka nie żywi się wyłącznie mlekiem matki"- Zazzo. W klasycznych już dziś badaniach Harlowa nad rezusami zostało dobitnie wykazane, że istotą więzi nie jest wcale zaspokajanie potrzeb głodu czy pragnienia, ale jest nią coś więcej - poszukiwanie bliskości, poczucia bezpieczeństwa, tworzonego na bazie przytulności, miękkości i "stopnia przyjazności" obiektu przywiązania (małpki nie wybierały matki drucianej, chociaż to ona je "żywiła", przebywały natomiast na matce futrzanej, traktując ją jako tzw. bezpieczną bazę, dającą oparcie psychiczne i redukującą lęk).

Całokształt przywiązania (wytworzonego przy pomocy zachowań przywiązaniowych) umożliwia, zdaniem etologów, przeżycie niemowlęcia. Te, które umieją wytworzyć i utrzymać bliskość stosunków z otoczeniem, mają większą szansę na przetrwanie. Jako że system ten zapewnia zachowanie pierwszego prawa biologicznego (wg Kempińskiego jest to przetrwanie), został ewolucyjnie utrwalony

11. Jakie miary stosuje się do porównawczej oceny wielkości mózgu?

Do miary porównawczej oceny mózgu stosuje się współczynnik encefalizacji, czyli stosunek faktycznego rozmiaru mózgu do rozmiaru oczekiwanego, na podstawie regresji wagi mózgu w stosunku do wagi ciała przedstawiciela danego gatunku. EQ = 1 średni mózg, mnij niż 1 rozmiar poniżej średniej, większy niż 1 powyżej średniej (Pisula str. 101)

13. Jakie zachowania zwierząt są interpretowane jako dowód na ich zdolność do formowania „teorii umysłu”?

teoria umysłu - zdolność do odwzorowania umysłu osobnika w interakcji np szympans widząc szereg osób skieruje się do tej, która ma otwarte oczy, bo wie że aby zaszła interakcja musi zostać zauważony, wymaga to złożonych procesów

14. Jakie zachowania zwierząt są interpretowane jako dowód na istnienie „samoświadomości”?

Zdolność rozpoznania własnego odbicia w lustrze występuje w królestwie zwierząt bardzo rzadko. Do niedawna obserwowano to zjawisko jedynie u ludzi i małp człekokształtnych.

Umiejętność badania własnego ciała jest pochodną zdolności poznawczej związanej z fizycznym poczuciem własnego JA na tyle silnym, aby móc sobie zdawać sprawę i zastanawiać się nad nim. U większość ludzi pojawia się w wieku 18-20 miesięcy.

Delfiny butlonose wykorzystywały lustro do oglądania części swoich ciał, na których rysowano znaki.
15.
"syndrom młodego mężczyzny" to zjawisko posługiwania się niebezpiecznymi formami agresji niosącymi za sobą ryzyka poważnych obrażeń albo nawet śmierci, charakteryzujące młodych mężczyzn.. Zaobserwowano to zjawisko u chłopców w wieku dojrzewania do 25 roku życia. Ewolucyjne ujęcie tego zjawiska odnosi go do pierwotnego rywalizowania o partnerkę i wzrostu agresji w tym wieku. (Buss, str. 319)

16.Jakie zachowanie opisuje termin zachowania upustowe

Jeśli przez dłuższy czas osobnik nie może natrafić w środowisku na bodziec kluczowy to może mieć miejsce zachowanie typu vacuum activity czyli upustowe. Pojawia się kolejne zachowanie z ciągu ogniw łańcucha chociaż nie ma biologicznego sensu.

vacuum activity = (emp, eth) the occurrence of a fixed action pattern in the apparent absence of its usual releaser or sign stimulus. Restated, this is the appearance of a respondent as an operant. According to theory these events occur when an animal is in a state of high drive.-Ger. Leerlaufreaktion.

familiar example to cat owners is the slow rhythmic trampling by a cat with its front paws in its owner's lap, always accompanied by purring and often by dribbling, such behaviour being interpretable as a milk-treading fixed-action pattern normally triggered in a kitten by its mother lying down and exposing her nipples. Also called a vacuum response or an overflow response.

zachowanie upustowe - występowanie sztywnych wzorców ruchowych przy braku bodźca wyzwalającego, według teorii zjawisko to wystepuje gdy poziom popędu zwierzęcia jest bardzo wysoki.

np kotki:) wyciagają się na naszych kolanach i drepczą przednimi łapkami ugniatając nasze kolana albo na przykład poduszkę, mrucząc przy okazji. takie zachowanie jest porównywane do zachowania małych kociaków, które dotykają w ten sposób sutków swojej matki
17. Jakie zmysły odgrywają główną rolę w zachowaniach społecznych ssaków?

U ssaków do zmysłów odgrywających dużą rolę w życiu społecznym dołączyły: dotyk i węch. Dotyk pełni ważną rolę w tworzeni więzi społecznych. Matki opiekując się swoim potomstwem często je myją i przygarniają do siebie. Eksperymenty wykazały, że potomstwo używało atrapy matki z siatki, która dawała pokarm jedyni Edo uzyskania go, później przenosiły się do prawdziwej „miękkiej” matki.

Węch natomiast ułatwia odnajdywanie drogi do pokarmu oraz obronę przed przeciwnikami.

18. Jakie zmysły wykorzystują przede wszystkim w życiu społecznym ptaki? Wymień dwa i uzasadnij wybór.

Najważniejszym zmysłem ptaka jest wzrok. Istotną funkcję pełni również słuch. Pozwalają one odnaleźć pokarm i uniknąć niebezpieczeństw. Powonienie i smak odgrywają rolę drugorzędną. U ptaków został dobrze rozwinięty podstawowy schemat prostego oka. Jest on zmodyfikowany na drodze ulepszenia systemu soczewek, co dało wyraźniejszy obraz. U większości ptaków drapieżnych skuteczność zmysłu wzroku wspierana jest systemem dwuocznym.

Ptaki słyszą dźwięki o największym zakresie częstotliwości. Nietoperz nie jest w stanie słyszeć dźwięków niskotonowych, jednak potrafi wysyłać i odbierać dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości (ultradźwięki), co pozwala mu posługiwać się echolokacją. Ptaki nie mają małżowin usznych, a otwory słuchowe są tylko widoczne u gatunków o nagiej głowie. Ucho wewnętrzne jest zarówno narządem słuchu, jak i równowagi. Narząd równowagi znajduje się w uchu środkowym i spełnia ważna rolę podczas lotu ptaka. Narządy węchu i smaku są bardzo słabo rozwinięte.

19. Jakie zwierzęta dużo się bawią?

Pisałem esej z tego i wiem ze ZABAWA jako forma zachowań eksploracyjnych jest charakterystyczna głównie dla ssaków i ptaków. U ssaków w szczególności u naczelnych.

Poza tym bawią się głównie młode osobniki ponieważ dla nich jest to forma poznawania świata (najbliższej okolicy) oraz wchodzenia w interakcje z innymi osobnikami (np. gryzące się szczeniaki)

odp na pyt 18 nawet z dopiskiem "do egzaminu":)
zabawa - głównie ssaki, młode, są też takie, które bawią się w wieku dorosłym o tzw. wysokim współczynniku umózgowienia (duża kora mózgowa)

a z psychologii porównawczej pisuli: częściej bawią się te, które:

- żyją w środowisku o wysokim poziomie zmienności, ponieważ są narażone na większą nieprzewidywalność sytuacji, nagłe zmiany, itp

- zabawa jest pozytywnie skorelowana ze współczynnikiem encefalizacji a nie z masą ciała lub szybkością przemiany materii, wynika to z wysokich wymagań poznawczych zabawy

- są młode, częściej w okresach szybkiego wzrostu allometrycznego - gwałtowne zmiany proporcji ciała prowadza do utraty równowagi

Przedstawiciele gatunków podejmujących zabawę należą głównie do gromad ssaków i ptaków i cechują się największą intensywnością i złożonością zachowań eksploracyjnych.

21. Na czym polega proces cefalizacji układu nerwowego u bezkręgowców?

Zjawisko cefalizacji polega na ugłowowieniu tkanki nerwowej (skupień) - wyodrębnienie odcinka głowowego. Encefalizacja, cerebralizacja, ewolucyjny proces prowadzący do koncentracji komórek nerwowych (neuron) w przedniej części ciała zwierzęcia, związany z wykształceniem się głowy i powstaniem mózgu - im wyżej dany bezkręgowiec stoi w rozwoju filogenetycznym, tym większa koncentracja komórek nerwowych i tym większa złożoność zachowań;

- od kinez (ruchy postępowe lub skręty ciała w różnych kierunkach niezorientowane względem kierunku działania bodźca) i nastii (skurcze całego ciała zwierzęcia w wyniku oddziaływania bodźca sensorycznego, u kręgowców występuje jedynie u jeża),

- przez tropizmy (wygięcie osi ciała w kierunku wyznaczonym przez kierunek działania bodźca, dodatnie „do” bodźca i ujemne „od” bodźca; traumatotropizm) i taksje (mechanizm reakcji prowadzących do przyjęcia bądź utrzymania właściwej pozycji ciała w odniesieniu do bodźców kierunkowych; człowiek geotropotakcja ujemna, czyli kąt 180 stopni względem siły przyciągania ziemskiego),

- reakcje optokinetyczne (podążanie oczu lub całego ciała za poruszającymi się obiektami) bezwarunkowe odruchy obronne (wrodzone reakcje na oddziaływanie określonych bodźców, kierowane przez OUN, np. odruch cofania, wymioty), reakcje startowe (rekcja inicjująca jakiś właściwy łańcuch zachowań, lecz nie przechodzi do kolejnego etapu; porównywane do ruchów intencjonalnych rozpoczynających sztywny wzorzec ruchowy), reakcje znieruchomienia (występuje w wyniku oddziaływania bodźców nowych oraz silnych i zagrażających; u kręgowców traktowana jako wyraz silnego lęku), do wrodzonego mechanizmu wyzwalającego lub sztywnego wzorca ruchowego.

A. Parzydełkowce posiadają wyspecjalizowaną tkankę nerwową, lecz układ nerwowy przyjmuje postać mało zróżnicowanej sieci, łączącej jedno- i dwubiegunowe neurony.

B. Płazińce - układ nerwowy posiada tendencje do centralizacji, szczególnie widoczne u wirków, które posiadają dwa zwoje w części głowowej i odchodzące od nich ku tyłowi pnie nerwowe. W ich zachowaniu zaznacza się rola centralnej części układu nerwowego.

C. Pierścienice - układ nerwowy wykazuje wyraźną tendencję centralizacyjną. Dżdżownica posiada zwoje nadprzełykowe, obręcz okołoprzełykową, zwoje podprzełykowe, a następnie zwoje pni brzusznych.

D. Stawonogi - układ nerwowy przyjmuje postać zwojów głowowych, tworzących mózg stawonogów, zwojów brzusznych i segmentowych oraz nerwów obwodowych. W porównaniu z pierścienicami stawonogi cechują się wyraźniejszym rozwojem mózgu i większym urozmaiceniem ogólnego planu budowy układu nerwowego.

22. Na czym polega proces centralizacji układu nerwowego u bezkręgowców?

Centralizacja, zagłębianie się układu nerwowego do wnętrza ciała i wytwarzanie się

wyższych ośrodków nerwowych są ogólnymi zasadami ewolucji układu nerwowego bezkręgowców. Ewolucyjne kształtowanie się układu nerwowego było związane z powstaniem organizmów tkankowych, a następnie ze zmianą symetrii ciała z promienistej na dwuboczną (bilateralna) oraz ze wzrostem aktywności zwierząt. U pierwotnych zwierząt tkankowych wyspecjalizowały się komórki zdolne do odbierania, przewodzenia i reagowania na bodźce. Wyrazem przystosowani do pełnienia takiej roli wypustki komórek nerwowych i ich łączenie się między sobą oraz tworzenie połączeń z innymi częściami ciała.

O układzie nerwowym można mówić dopiero u zwierząt tkankowych. U nich wykształciły się dwie formy tego układu: Układ siatkowaty

= rozproszony, dyfuzyjny; Układ centralizujący się.

Komplikowanie się układu nerwowego polega na zwiększaniu różnorodności komórek nerwowych i złożoności ich budowy. Zwiększa się też złożoność wzajemnego rozmieszczenia neuronów, głównie ich związków miedzy sobą, jak związku ich z narządami odbiorczymi (receptorami) i wykonawczymi (efektorami).

Powstanie centralizującego się układu nerwowego było wynikiem koncentracji komórek (ganglionizacja) i tworzenia się ich skupisk - które przejmując rolę centrów nerwowych łączyły się z obwodowymi częściami ciała za pomocą wypustek.

Ważnym czynnikiem przyspieszającym koncentrację komórek nerwowych w przedniej części ciała był proces cefalizacji - tworzenia się głowy. Powstanie odcinka ciała odbierającego wiele najważniejszych bodźców pobudziło dalszy rozwój zwoju centralnego - mózgu (proces cerebryzacji).

Wraz z doskonaleniem się budowy układu nerwowego następował rozwój receptorów i części wykonawczej - efektorów. Im bardziej złożony i doskonały układ nerwowy, tym bardziej złożone i różnorodne reakcje organizmów na bodźce. Komplikacji

towarzyszy powstanie różnorodnych struktur ochronnych, wzmacniających i innych przystosowań usprawniających pracę układu nerwowego. Ewolucyjny rozwój układu nerwowego doprowadził do takiego skomplikowania jego budowy, że możemy wyrazić w nim część ośrodkową i obwodową.

podtyp układu scentralizowanego (rura położona w grzbietowej części ciała) występuje u strunowców.

23. Na czym polega proces kortykalizacji (ukorowienia) u kręgowców?

ograniczanie autonomii niższych struktur nerwowych i przejmowanie ich funkcji przez struktury wyższe w miarę rozwoju filogenetycznego; pozbawienie np. żaby półkul mózgu nie wpływa na jej zdolność wykonywania złożonych ruchów gdyż te są kierowane przez rdzeń kręgowy; u ssaków tymi ruchami kierują ośrodki w mózgu; u naczelnych (zwł. u człowieka) występuje kortykalizacja - przejęcie przez korę mózgową tych funkcji, które u niższych ssaków wykonują ośrodki podkorowe; proces e. trwa przez całe życie (np. automatyczne opróżnianie pęcherza i odbytnicy u noworodka sterowane przez ośrodki rdzeniowe jest - w miarę upływu lat - przejmowane przez korę i staje się zależne od woli).

24. Na czym polega zasada regulacji zachowania „zbliżanie / oddalanie” (approach/withdrawal)?

W 1906 roku Henry Jennings zauważył, że organizmy wykazują dwie podstawowe formy ustosunkowania się do stymulacji zewnętrznej: dodatnią - polegającą na zbliżaniu się do źródła bodźca (approach), oraz ujemną - polegającą na oddalaniu się od niego (withdrawal). Zjawisko to jest uniwersalne, czyli występuje zarówno u bardzo prostych organizmów (np. ameby), jak i u złożonych. Theodore C. Schneirla, rozwijając myśl Jenningsa, zaproponował dwuprocesową teorię regulacji zachowania, w myśl której stymulacja słaba wyzwala w organizmach procesy powodujące zbliżanie się do źródła bodźca, a silna - oddalanie.

interakcja musi zostać zauważony, wymaga to złożonych procesów

25. Na czym polega zdolność ekstrapolacji wg L. Kruszyńskiego?

Ekstrapolacja to zdolności do przewidzenia zdarzeń fizycznych, szczególności ruchu obiektów znaczących biologicznie. No. Pościg drapieżnika za ofiarą, podczas której uciekające zwierzę gwałtownie zmienia kierunek ucieczki, często ścigającemu z pola widzenia

26.

hierarchia popędów- popędy różnią się ważnością dla organizmu. Popędy zajmujące wyższą pozycje w hierarchii redukowane as jako pierwsze , hamując popędy niższe ranga. Np. ból hamuje głód

27.

zachowania przeniesione- przerzutowe -działanie, biol. jedna z form konfliktowego zachowania się, symulująca jakieś zachowanie instynktowe, niezwiązane z daną sytuacją; np. dziobanie nieistniejących ziaren przez zaatakowanego koguta, drapanie się, poprawianie włosów w zakłopotaniu.

28.

jestem młoda, 20 letnia kobieta, długie lśniące włosy, ponętne duże wargi, gładka skóra. Jestem osoba żywa, pełna energii, zdrowa fizycznie. Szukam pana starszego o maksimum 5 lat, cieszącego się wysoka pozycja społeczna, powszechnym szacunkiem, inteligentnego, który nie stoi w miejscu, podnosi swoja kwalifikacje. Kandydat powinien być osoba odpowiedzialna, zawsze dotrzymująca słowa. Jeśli chodzi w wygląd fizyczny, preferuje mężczyzn wysokich, dobrze zbudowanych, sprawnych fizycznie i dobrym zdrowiu. Szukam osoby gotowej do zaangażowania się w związek, która w przyszłości pragnie potomka

29. O czym mówi hipoteza rozhamowania?

Interesująca koncepcję zachowań przerzutowych przedstawił van Iersel i Bol. Funkcjonuje ona w literaturze przedmiotu jako hipoteza rozhamowania. Załóżmy istnienie hipotetycznych ośrodków popędowych A,B i C. Ośrodki A i B hamują się wzajemnie. Wywierają także hamujący wpływ na ośrodek C. Ośrodki A i B pobudzone jednocześnie (sytuacja konfliktu popędów) blokują wzajemnie swoje działanie. W tej sytuacji nie hamują efektywnie ośrodka C. Pobudzony nawet przez niewielki bodziec ośrodek C może wyzwolić właściwy dla siebie wzór zachowania (Strelau str192)

30.faza apetencyjna

Jest to jedna z dwóch faz zachowań popędowych, która prowadzi do osiągnięcia warunków umożliwiających redukcję danego popędu, np. skradanie się przez rysia w kierunku ofiary, zabicie jej i wyszarpanie kawałka mięsa. Po fazie apetencyjnej następuje faza kosumacyjna, czyli zachowanie redukujące popęd, która jest finalnym elementem łańcucha działań - w przykładzie połknięcie kawałka mięsa.

31. Opisz mechanizm uczenia się topografii terenu odkryty przez N. Tinbergena.

Tinbergen otoczył gniazdo pszczół doniczkami, poczekał aż pszczoła wyleci po czym przestawił doniczki w inne miejsce. Kiedy pszczoła wracała do domu szukała biedaczka gniazda w obrębie tego koła z doniczek. Wniosek: zwierzęta zapamiętują wskazówki terenowe, jakieś charakterystyczne elementy i dzięki temu uczą się topografii.

32.Opisz zjawisko określane jako “łańcuch działań popędowych”

Jest to sekwencja działań, w której każdy etap pobudzany jest właściwym dla niego bodźcem kluczowym, zaś cała sekwencja motywowana jest jednym popędem, na przykład seksualnym. Gdy brakuje bodźca kluczowego dla danego etapu, sekwencja jest albo powtarzana póki nie pojawi się ów bodziec albo całkowicie przerywana, do momentu wystąpienia bodźca początkującego całą sekwencję. Bodziec kluczowy A -> działanie A -> bodziec kluczowy B -> działanie B itd.

Np. zaczerwienione narządy płciowe szympansic i ich zapach sprawia iż samiec podchodzi i pokazuje swoją siłę; samica odpowiada przychylnie, więc samiec zachodzi ją od tyłu przygotowując się do kopulacji; kolejna odpowiedź przychylna sprawia, iż kopulacja się rozpoczyna.

33

Dobór naturalny- składają się na nią trzy podstawowe elementy

a) zróżnicowanie- organizmy żywe różnią się od siebie pod wszystkimi możliwymi względami: grubością kości, ilością włosów, długością skrzydeł, siłą mięśni itp. Zróżnicowanie jest konieczne, aby mogły zachodzić procesy ewolucji- dostarcza im ono ,,surowego materiału"

b) dziedziczenie- tylko cześć zmienności cech indywidualnych jest dziedziczalna tzn przekazywana potomstwu przez rodziców, z pokolenia na pokolenie. Cechy indywidualne, takie jak zniekształcenie skrzydła spowodowane wypadkiem, nie jest dziedziczne. W procesie ewolucyjnym liczy się jedynie zmienność dziedziczalna

c) dobór- organizmy o pewnych określonych cechach dziedzicznych zostawiają więcej potomstwa, ponieważ cechy te sprzyjają przetrwaniu i reprodukcji

Dobór naturalny to jeden z czynników warunkujących przebieg ewolucji.

Populacje naturalne charakteryzują się zmiennością, a niektóre z osobników mogą mieć cechy dające im większą szansę przeżycia w określonych warunkach środowiskowych, to zaś daje im większą możliwość osiągnięcia dojrzałości płciowej i wydania potomstwa, które odziedziczy korzystne cechy rodziców.

Osobniki gorzej przystosowane mają mniejszą szansę na sukces rozrodczy, a tym samym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że zostawią po sobie potomstwo dziedziczące ich cechy. Dzięki temu kolejne pokolenia przyczyniają się do zmian w populacji, które mogą doprowadzić do powstania nowego gatunku.

Zasadę działania doboru naturalnego jako pierwszy opisał Karol Darwin

34. przytocz główną myśl altruizmu wzajemnego.

Istnieją pewne stałe relacje między zwierzętami np. wiewiórkami, które musiałby pamiętać , kto im pomógł a kto nie i odwzajemnić się tylko tym, od których otrzymały pomoc

Teoria wzajemnego altruizmu

mechanizmy psychiczne odpowiedzialne za działania na rzecz osób niespokrewnionych mogą się wykształcić jeżeli uczynki altruistyczne będą odwzajemniane. Można to nazwać współpracą między 2 lub więcej osobnikami z której wszyscy odnoszą korzyści - czerpanie korzysci z wzajemnej wymiany (np. u nietoperzy wampirów, pawianów, szympansów, ludzi)

35.

Zasada Morgana mówi o tym, że nie można interpretować działania jako wyniku wyższej czynności psychicznej, jeśli może być ono interpretowane jako wynik procesu przebiegającego na niższym poziomie. Morgan wysunął ten pogląd przeciwko prostemu antropomorfizmowi w stosunku do zwierząt. Zasada ta przeciwstawiała się analizowaniu zachowania zwierząt w kierunku analogii do psychiki człowieka np. błędne jest wnioskowanie, że jeżeli budowa gniazda przez ptaka da się porównać do budowy domu przez człowieka, i jeśli funkcje gniazda okażą się podobne do funkcji domu ludzkiego, to można przypuszczać że procesy psychiczne leżące u podłoża tych zachowań są podobne.

36.

Elementarne formy zachowania:

A) nieukierunkowane względem bodźca

- kinezy: ruchy postępowe (ortokineza) lub skręty ciała w rożnych kierunkach (klinokineza)

- nastia: zachowanie polegające na skurczu całego ciała zwierzęcia w wyniku zadziałania bodźca sensorycznego.

B) Ukierunkowane względem bodźca

- tropimy: wygięcie osi ciała bądź jego części w kierunku wyznaczonym przez kierunek działania bodźca

• taksja- mechanizm reakcji prowadzący do przejścia lub utrzymania właściwej pozycji ciała(kierunku ruchu) w odniesieniu do bodźców kierunkowych

38.

Bodziec ponadnormalny - większa siła działania bodźca np. pisklęta kukułki wydają z siebie głośniejszy pisk i dlatego, gdy zostają podrzucone do innego gniazda zwracają na siebie uwagę rodziców

przez człowieka wykorzystywane np w magazynach pornograficznych (mężczyźni preferują kobiety z większym biustem a kobiety bardziej muskularnych mężczyzn)

rzadko występują w naturalnych warunkach

39.
Bodziec kluczowy

bodziec kluczowy, bodziec wyzwalający, wyzwalacz, bodziec wywołujący swoiste dla danego gatunku czynności, uruchamiający wrodzony (instynktowy) lub nabyty mechanizm reakcji. Pawłow badając fizjologię wydzielania śliny stwierdził, że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał. Jedzenie, które powodowało ślinienie nazwano pierwotnym bodźcem kluczowym, a dzwonek bądź lampka bodźcem obojętnym. W wyniku powtarzania tej samej czynności bodziec obojętny przekształcił się we wtórny bodziec kluczowy. Manipulując tymi bodźcami Pawłow nazwał związek między takim bodźcem i reakcją odruchem warunkowym w odróżnieniu od wrodzonego odruchu bezwarunkowego

40.

Sztywny wzorzec ruchowy - stereotypowe sekwencje zachowań zwierzęcych , wyzwalane przez ściśle określone bodźce ( Tinbergen, 1951). Kiedy taki wzorzec zostanie uruchomiony, zwierze stara się wypełnić go do końca. Jeżeli pokażemy kaczorowi drewniana atrapę kaczki, uruchomi to w nim rytuał zachowań godowych. Dzięki takim pojęciom jak sztywne wzorce ruchowe , etologowie mogli wyodrębnić z ciągu zachowań osobne jednostki
Najczęściej składa się z ciągu dziedzicznych reakcji behawioralnych, z których jedna może być stosunkowo prostym odruchem, ale też wszystkie człony mogą być nieskomplikowane np. dziobanie i połykanie. Wykonanie SWZ jest torowane przez popęd (głodny zjada więcej).

Sztywne wzorce ruchowe:

¨        Pierwotnie zachowanie instynktowne

¨        Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań

¨        Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego gatunku

¨        element fazy konsumacyjnej zachowania instynktowego

¨        Sztywność wzorca oznacza: morfologiczną stałość (ale przy słabym pobudzeniu nie dochodzi do pełnej ekspresji sztywnego wzorca ruchowego - ruchy intencjonalne) oraz genetyczną determinację (ale doświadczenie osobnicze ma znaczenie)

¨        Przykłady SWR

§          ruchy ogona u kijanek

§          ruchy skrzydeł u jaskółek [małe jaskółki ćwiczą skrzydła]

§          zaloty kogutów

§          polowanie mątwy

§          dziobanie u kurczaków [w pierwszych dniach życia pudłuje i nie trafia w ziarenka. Przez kilka pierwszych godzin życia uczy się dziobać]

§          budowa gniazda u papużek nierozłączek

§          śpiew wróbli

§          polowanie tchórza [np. kotka przynosi uszkodzone zwierzę, kociątka uczą się na nim polować]

W przeciwieństwie do odruchu sztywny wzorzec ruchowy:

¨        Jest wyzwalany przez zbiór bodźców

¨        Jest motywowany

¨        Może wystąpić bez udziału bodźców zewnętrznych (zachowania upustowe)

41.
Wyjaśnij pojęcie adaptacji.

Adaptacja to ewolucyjne rozwiązanie konkretnych problemów, przyczyniające się bezpośrednio lub pośrednio do sukcesu reprodukcyjnego. Adaptacja mogą być np. gruczoły potowe które pozwalają rozwiązać problem regulacji termicznej ciała. Pojęcie adaptacji stosuje się do wytłumaczenia nieprawdopodobnych przydatności. Tłumaczy sens pojawienia się przydatnych narządów, mechanizmów. (Boss 38)

42.
Konflikt płci

Związany z teorią strategicznego niedopasowania, która mówi o występowaniu konfliktu między mężczyzną a kobietą mającego źródło w różnicach strategii seksualnych. Strategiczne niedopasowanie występuje, gdy jedna osoba posługuje się określoną strategią, aby osiągnąć swój cel (m domaganie się dostępu seksualnego by zwiększyć sukces reprodukcyjny; różnorodność seksualna), a druga osoba skutecznie blokuje wdrożenie tej strategii w życie (k ociąganie się z przyzwoleniem na kontakt seksualny; czekanie na zaangażowanie). Występują:

- konflikty na tle seksualnym: doszukiwanie się zamiarów seksualnych u kobiet; udawanie zaangażowania przez mężczyzn; molestowanie seksualne (ofiarami najczęściej młode, ładne kobiety; im mężczyzna wyżej w hierarchii, tym bardziej przyzwalają na molestowanie; za molestowanie bardziej uchodzą oznaki zainteresowania czysto seksualnego niż sygnały zaangażowania uczuciowego); przemoc seksualna, czyli minimalizacja kosztów uzyskania dostępu seksualnego; odmawianie seksu przez kobiety (wybiera zaangażowanych emocjonalnie, podbija swoją cenę jako trudno osiągalne i cenne dobro).

- konflikt na tle zazdrości: zazdrość wyczula na sytuacje, podczas których może wydarzyć się zdrada; stymuluje działania zmierzające do przerwania kontaktów partnera z rywalem; skłania do jak najlepszego zaspokajania potrzeb partnera by nie odchodził; wszczynanie kroków odstraszających rywala. Zazdrość kobieca przejawia się na tle zdrady emocjonalnej, a męska na tle zdrady fizycznej.

• sposoby zatrzymania partnera: im bardziej wartościowy partner (k młody wiek, uroda; m wysokie dochody i pozycja), tym silniejsze starania o jego zatrzymanie. Zachowania to: m - nie zabieranie do miejsc gdzie są inni mężczyźni, staranne pilnowanie, posługiwanie się groźbą i przemocą zarówno wobec rywali, jak i partnerki, popisywanie się zamożnością, lecz także podporządkowanie i samoponiżanie; k - upiększanie wyglądu, dbanie o atrakcyjność, wzbudzanie zazdrości.

43.  Wymień główne podobieństwa i różnice pomiędzy eksploracją i zabawą.

Zachowania eksploracyjne, badawcze zachowanie - biol. aktywne badanie otoczenia, nie związane z zaspokajaniem aktualnych potrzeb biol., takich jak: zdobywanie pokarmu czy wody, poszukiwanie osobnika przeciwnej płci, potomstwa lub wydostawanie się z pułapki. Zachowania eksploracyjne - zachowania poszukiwawcze. Lorens, - że zwierzęta charakteryzują się ściśle wyspecjalizowanymi zachowaniami eksploracyjnymi, które mogą wiązać się z ich przystosowaniami do danych warunków życia. Wyróżnia się tez kilka form zachowań związanych z eksploracją: zachowania związane z reakcją orientacyjną, ogólna nie ukierunkowaną eksploracje ruchowa, percepcję ukierunkowaną na pojedynczy obiekt oraz (różnorodne ruchowe i percepcyjne) zachowania związane z eksploracja otoczenia.
Zabawa - forma zachowania nieregularna ( przeciwnie do snu, zachowań płciowych, pokarmowych) różny czas, okoliczności, odpowiedzią na różne bodźce, różne formy jako zachowania społeczne, twórcze, własna zabawa ciałem, z użyciem obiektów, zanika przy dojrzewaniu płciowym pozostaje u naczelnych, drapieżnych, walenie, trening odwracania ról jako forma zabawy. Eksploracja, zabawa i inteligencja idą zawsze w parze. Młoda ewolucyjnie, wyrafinowana forma. Zwierzęta żyjące krótko bawią się i uczą mniej wyjątek to ośmiornica jako wyjątek.

 Różnice:

        Rolą eksploracji może być nauczenie się się unikania niebezpiecznych sytuacji (przez zgromadzenie informacji), a celem zabawy jest nauczenie się radzenia sobie w podobnych okolicznościach ( przez doskonalenie umiejętności improwizowania zachowań)

·         W eksploracji nie występuje celowe samoutrudnianie, w przeciwieństwie do zabawy

·         O ile zabawa odbywa się w okolicznościach pozwalających na relaks i pozbawionych większego zagrożenia, o tyle eksploracja wiąże się ze strachem i potencjalnym niebezpieczeństwem

 

Podobieństwa

·         Eksploracja bywa często łączona z zabawą, jest to tzw. Zabawa na serio. Kiedy zwierzę po raz pierwszy napotyka jakiś element środowiska, bada go przez poważną eksplorację, sprawdzając czy nie jest niebezpieczny i czy ma jakąś wartość. Jeśli jest bezpieczny zwierzę zaczyna się nim bawić.

·         Jedne i drugie dostarczają zwierzętom informacji o środowisku, poprzez bezpośredni kontakt fizyczny z zewnętrznym źródłem stymulacji.

·         Obie formy zachowań obejmują  aktywnośc motoryczną która wywołuje określona reakcję ze strony towarzysza bądź badanego przedmiotu

 

 

Eksploracja bywa często połączona z zabawą. Jednak są między nimi pewne zasadnicze różnice. Rolą eksploracji może być nauczanie się unikania niebezpiecznych sytuacji(przez zgromadzenie informacji) podczas gdy celem zabawy jest nauczenie się radzenia sobie w podobnych sytuacjach poprzez doskonalenie umiejętności improwizowania zachowań. Po drugie, w eksploracji nie występuje celowe samoutrudnianie jak to mam miejsce podczas zabawy. I po trzecie zabawa odbywa się w okolicznościach pozwalających na relaks i jest pozbawiona większego zagrożenia to eksploracja wiąże się ze strachem i potencjalnym niebezpieczeństwem. Eksploracja jest powszechna u wszystkich zwierząt w bardziej lub mniej złożonej formie. Natomiast zabawa charakteryzuje zwierzęta wysoko zorganizowane, rozwinięte. Występuje u nielicznych zwierząt np. u krukowatych. Bawią się przede wszystkim ssaki młode i nieliczne dorosłe. Eksploracja nawet o dorosłych osobników utrzymuje się na dość wysokim poziomie, czego nie możemy powiedzieć o zabawie. Podobieństwem jest to, że zarówno eksplorację jak i zabawę łatwo jest rozpocząć jak i zakończyć.  

44.  Opisz najprostsze formy uczenia się zwierząt.

Warunkowanie klasyczne:  jest to rodzaj uczenia w którym skojarzone zostają ze sobą 2 początkowo niepowiązane zjawiska. Neutralny początkowo bodziec taki jak dźwięk dzwonka (bodziec warunkowy), można połączyć z innym bodźcem, na przykład pożywieniem (bodziec bezwarunkowy). Jeżeli to połączenie powtarza się wielokrotnie, dźwięk dzwonka powoduje u psów i innych zwierząt wydzielanie śliny.Warunkowanie instrumentalne: W toku warunkowania instrumentalnego organizm uczy się tego, że osiągnięcie bodźca bezwarunkowego np. pożywienia jest możliwe dopiero po wykonaniu pewnej określonej reakcji np. naciśnięcia kładki. Jeżeli dane zachowanie zostanie wzmocnione pozytywnie, będzie powtarzane w przyszłości.  Jeżeli dane zachowanie nie zostanie wzmocnione pozytywnie ( albo zostanie ukarane) nie będzie powtarzane w przyszłości.Warunkowanie instrumentalne: Yerkes trenował dżdżownice w labiryncie typu T, wybór jednego ramienia wzmacniany był negatywnie poprzez niewielki szok elektryczny, drugiego zaś pozytywnie -wejście do wilgotnej ziemi. W zależności od warunków eksperymentalnych po około 20 do 150 próbach dżdżownice osiągały kryterium wyuczenia wyboru właściwego ramienia labiryntu.

---