Egzamin dydaktyka

7) program kształcenia - typy programów, elementy opracowania autorskiego programu kształcenia( adresat, cele, materiał metody, ewaluacja), ewaluacja programu kształcenia- podejście humanistyczne i scjentyczne.

Program - zakłada

• cel

• drogę do celu

• środek realizacji celu

W pedagogice występują różne interpretacje programu nauczania ważne jest aby odpowiedzieć sobie na 3 pytania:

- czego nauczać?

- z jakim uzasadnieniem nauczać?

- na jakie procesy uczenia się liczyć, nauczając

Definicje Program można rozumieć jako

1) wykaz treści nauczania- postać inwentarza ( wykaz materiału nauczania przeznaczanego do realizacji, stanowiący zestaw haseł programowych. Świadomie nie wprowadza się tu uszeregowania haseł, nie narzuca się ich układ ani nie zestawia w szersze bloki programowe, pozostając przy prostym wyliczeniu kwestii, który nie można pominąć w procesie nauczania.

PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA

• próbuje się wprowadzić jednolite rozwiązanie programowe dla różnych instytucji programowych

• tak buduje się program w krajach, gdzie ilość podręczników i metod nauczania utrudnia bardziej szczegółowe rozwiązania programowe

• w systemach, gdzie szkołę danego typu kończy się serią egzaminów sprawdzających pewną wiedzę i umiejętności, gdzie nie uważa się za istotne sposobów dochodzenia do owych kompensacji, a liczy się jedynie fakt, iż kompetencje te zostały osiągnięte)

TYPY PROGRAMÓW

1. Zasady podziału ZASADY ORGANIZAYJNE PROGRAMU

• Przedmiotowy

• Blokowy

• Interdyscyplinarny

2. Kryterium podział: ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PROGRAMU

• MINIMUM

• MAKSIMUMU

3. Kryterium podziały; ZASADY SEGMENTACJI TREŚCI

• Programy całościowe

• Programy modularne ( różnią się zakresem i poziomem treści)

4. Kryterium podziału : ZASADY SZEREGOWANIA ( NASTĘPSTWA ) BLKOÓW TREŚCI:

• Układ liniowy

• Układ spiralny

Zasady organizacyjne programu :

• PRZEDMIOTOWY - program można potraktować dany zakres treści jako pewien przedmiot nauczania, czy kurs lub moduł kursowy, a więc zakres niezależny np.(np. fizyka)

• Blokowy- dany zakres treści jako element szerszego bloku, w skład którego będą wchodzić jeszcze inne treści wówczas cały blok nie tylko zakres treści cieszyć się będzie niezależnością ( przyrodoznawstwo)

• Interdyscyplinarny - treści, którymi jest zainteresowany konstruktor programu, będą funkcjonowały w powiązaniu z innymi treściami jednak nie w obrębie szerszego bloku przedmiotowego a w obrębie pewnych prac projektowych podejmowanych przez zespoły uczących się ( np. kompleksowa charakterystyka terenu, na którym odbywa się obóz)

Reasumując np. język angielski

• Może odbywać się jako przedmiot nauczany kilka razy w tygodniu w wymiarze 45 minut ( program przedmiotowy)

• Może stanowić element bloku o nazwie humanistyka którego nauka będzie trwała 2 tyg ( program blokowy)

• Może stanowić element programu międzynarodowej wymiany młodzieży, w toku której dana klasa w czasie pobytu za granicą będzie opracowywała projekt kulturoznawczy ( program interdyscyplinarny)

ZASADY ZAGOSPDAROWANIA PROGRAMU

Programy różnią się od siebie

• Proporcjami ujętych w nich treści w stosunku do innych treści, jakie ewentualnie chciałby uwzględnić nauczyciel lub bywają proponowane przez uczących się.

PROGRAM MINIMUM dlaczego jest stosowany : nie doprowadzamy do fikcyjnej realizacji programu( którzy realizują tylko cześć programu), o

raz do przeciążenia uczniów w wypadku realizacji zbyt rozbudowanego programu

Gdzie bywa wprowadzany

• tam gdzie występują problemy z uczeniem się

• gdzie wiodącą tendencją jest swoboda działania nauczyciela

program minimum ( masowość, trudność realizacji, zapewnienie swobody działania nauczycieli )

Program maksimum ( elitarność, selekcja wejściowa dla uczniów, ograniczenie swobody nauczycieli)

Zastosowanie:

• młodzież wybitnie uzdolniona

• pedagodzy którzy chcieliby aby młodzież opanowywała ich treści nie liczący się z realiami

• zasada maksymalistycznego zagospodarowania programu

• powiększenie zasięgu treści

• wysoki poziom trudności materiału

• nauczyciel nie ma praktycznie żadnych możliwości wpływu na dobór treści, nie może bowiem nic z niego usunąć, nie może wprowadzać nowych treści

Medium ( pozostaje podstawa oraz coś ponad - obowiązkowe lub nie)

• zasada pośredniego zagospodarowania programu

• klasycznie ustawienie trzonu 60% + 40% marginesu swobody

zasada zagospodarowania programu pozwala na wprowadzenie

• minimum programowego

• maksimum programowego

• trzonu wspólnego + marginesu swobody

ZASADA SEGMENTACJI TREŚCI

• program całościowy ( program jednego kursu, którego czas trwania wyznacza autor programu

• program modularny ( podzielony na mniejsze zwane modułami, które dopiero pewnej liczbie złożą całość materiału programowego w program modularny)

- moduły tematyczne( różnią się od siebie zakresem treści )

- moduły kompetencyjne ( moduł skoncentrowany na cel nauki ( co mamy osiągnąć))

- moduł o zwiększającym się poziomie trudności ( poziom zaawansowania)

Np. Język angielski

- programy całościowe - przygotowane np. dla licealistów dla szkół o jednolitej strukturze

- program modularne związane z poziomem trudności ( niższym, średnim, wyższym)

- programy modularne o module tematyczno-sprawnościowym , opracowane dla kursów językowych dla dorosłych opanowujących język dla celów zawodowych

ZASADY SZEREGOWANIA BLOKÓW TREŚCI

Linearny układ treści - dawki materiału ułożone są kolejno jedna po drugiej, następując szeregowo od momentu rozpoczęcia kursu do jego zakończenia

Założeniem takie układu jest : pełne opanowanie poprzedniej dawki materiału przed przystąpieniem do realizacji kolejnej części.

Zastosowanie; kursy krótkie, kursy przedmiotowe

Spiralny układ treści

• materiał ułożony w cykle

• cykl pierwszy - zawiera cały materiał nauczania w zarysie podstawowym

• cykl drugi- pogłębia informacji następne zwiększają zakres informacji oraz umiejętności

( w obrębie każdego cyklu materiał jest ułożony linearnie; układ spiralny dotyczy tylko powtarzalnych treści w kolejnych cyklach)

Systemy aproksymacyjne - spiralne, stopniowe zbliżanie się do celu dydaktycznego, w sposób przypominający koncentryczne kręgi.

Programy spiralne - krytyka nauczycieli , którzy zwracają uwagę na proces zapominania.

Krytyka po części jest nie słuszna gdy wiele zapominamy, proces przypominania lub ponownego uczenia jest z reguły szybszy

PODEJŚCIE DO SPOSOBÓW FORMUŁOWANIA CELÓW W PROGRMACH KSZTAŁCENIA ( WG ORNSTAINA I HUNKINSA)

1. BEHAWIORYSTYCZNE CECHY :

• Ujęcie techniczno- scjentystyczne

• Szczegółowość, opracjonalizacja

• Zakłada się, że rezultaty uczenia się i wychowania można ustalić i precyzyjnie opisać

• Cele jako zamierzone rezultaty

2. Systemowo - menedżerskie cechy:

• Cele są elementem procesu kształcenia

• Kierowanie systemem wychowania poprzez cele

• Cel ukierunkowuje pozostałe elementy systemu edukacyjnego

3. Humanistyczne

• Cel kierunkowany na jednostkę

• Obecność wartości w celu

• Rozwój wychowanka i jego samorealizacja jak kryterium doboru celu

• Radość i szczęście jako punkt odniesienia do konstrukcji celów

4. rekonceptualistyczne

• poszukiwanie osobistego sens w procesie wychowania;

• postawa krytyczna wobec porządku społecznego, wrażliwość społeczna

• program wychowania pod kontrolą wychowanka

• cele dobierane z maksymalnym świadomym i krytycznym udziałem wychowanka

Metody ewaluacji programu kształcenia:

• model SWOT ( mocne strony, słabe strony, możliwości, zagrożenia)

• model „ action research” badanie w działaniu ( planowanie, realizacja, obserwacja, działanie , refleksja

• model klasyczny - analiza ujętych wynikowo celów kształcenia ( pomiar osiągnięć końcowych uczniów )

• model akredytacyjny - przyznawanie „ certyfikatów” i nadawanie uprawnień

przykład : system kontroli prowadzącej o nadawania szkołom niepublicznym uprawnień szkół publicznych w wyniku czego świadectwa i dokumenty wydawane przez szkoły są honorowane na równi z dokumentami szkoły publicznej.

• model triangulacyjny- ocena danego programu z punktu widzenia różnych grup użytkowników

główne działania ewaluatora - obserwacja, gromadzenie danych za pomocą kwestionariuszy i ankiet wywiadów

zagrożenia- wzrost konfliktów pomiędzy osobami o różnych poglądach na funkcjonowanie programu

nauczyciel + uczeń+ „ właściciel szkoły”

• model CIPP -przebieg procesu nauczania i uczenia się, jak i rezultaty

cel: ułatwienie podejmowania decyzji i usprawnienie procesu dochodzenia do decyzji właściwych

( warunki, środki, przebieg procesu, rezultat)

• model socjologiczny - analiza programu i wszelkich aspektów jego funkcjonowania

( stwierdzenie co jest przyczyną uzyskiwania określonych rezultatów i jakie skutki powodują określone działania pedagogiczne)

ELEMENTY OPRACOWANIA AUTORSKIEGO PROGRAMU NAUCZANIA

1.Struktura programu nauczania

• Szczegółowe cele nauczania

• Materiał nauczania związany z celami kształcenia

• Procedury osiągnięcia celu

• Opis założonych osiągnięć i propozycje metod ich pomiaru

2.informacje zawarte w programie

• Jaki to przedmiot ,lub blok przedmiotów

• Etap nauczania

• Liczba godzin

• Typy kursów

• Charakterystyka adresata ( typowego)

• Wymagane wyposażenie materialne

• Dane o autorze jako właścicielu praw autorskich

5. elementy opracowania

• adresat - dla jakich uczniów jest to program kształcenia

• cele ( ogólne, operacyjne)

• materiał - jakie treści , zagadnienia będą zrealizowane

• metody - jak będziemy realizować program

• środki dydaktyczne

• wymagania wobec nauczyciela

• ewaluacja - sposób sprawdzenia osiągnięć celów

13. TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA BENJAMINA BLOOMA.

Taksonomia Blooma to hierarchiczny układ celów nauczania uporządkowany w 6 kategoriach celów:

*wiedza -najniższa w hierarchii, jest to umiejętność odtworzenia uprzednio nauczonych inf.; wiedza oznacza tutaj zapamiętanie wcześniej wyuczonego materiału, faktów, definicji, wzorów, zadań. Czynności wykonywane przez ucznia określają czasowniki: zdefiniować, odtworzyć, nazwać, rozpoznać.

*rozumienie - umiejętność rozumienia znaczeń zapamiętanego materiału (wyuczonych inf.); zwykle demonstrowana drogą wyjaśnienia materiału własnymi słowami lub przez podanie odpowiednich przykładów. Czasowniki: wyjaśnić, przewidzieć, interpretować, ocenić.

*stosowanie - umiejętność wykorzystania wyuczonych inf. w nowej sytuacji. Czasowniki: rozwiązać, obliczyć, zademonstrować, zastosować, wykorzystać.

*analiza - umiejętność podziału materiału na jego części składowe. Wyjaśnienie zależ między częściami w celu zrozumienia jego struktur czasowniki: wyróżnić, rozróżnić, streścić.

*synteza - powiązać części składowe W nową całość utworzenie czegoś co nie istniało wcześniej. Czasowniki: stworzyć, zaprojektować, wyprowadzić, sformułować.

*ocena-ewaluacja - umiejętność oceny wartości materiału zgodnie z określonym zbiorem kryteriów. Czasowniki: zrecenzować, zbadać, ocenić, wywnioskować, skrytykować, przeciwstawić

podział zasad nauczania:

Wg W. Okonia

Systematyczności

Poglądowości

Samodzielności

Związku teorii z praktyką

Efektywności

Przystępności

Indywidualizacji i uspołecznienia, czyli związku interesów jednostki i zbiorowości

22. MODEL KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO.

Kształcenie wielostronne - (w różnych kierunkach) to kształcenie, które poprzez rozwinięcie zdolności poznawczych, oraz zdolności do twórczej działalności praktycznej wpływa na rozwój harmonijnie ukształtowanej osobowości wychowanków. Przedmiotem kszt wielostr jest złożony proces rozwoju człowieka. Z terminem tym związana jest:

Aktywność intelektualna zmierzająca do poznania świata i siebie. Realizuje ona uczący się podmiot w dwojaki sposób:

• Przyswaja nagromadzenie przez ludzkość wiedzę przyrodniczą i społ., korzystając z pomocy nauczycieli i z licznych źródeł tej wiedzy.

• Doskonaląc własne potrzeby, sam poszukuje wiedzy, rozwiązuje problemy przez myślenie: dywergencyjne (wiele sposobów), konwergencyjne (1 sposób rozwiązania problemu), twórcze, odtwórcze, reproduktywne. Powinno się stworzyć motywacje-siłę napędową.

Przez problemy pobudzamy do myślenia.

Aktywność emocjonalna - uczenie się przez przeżywanie; polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu. Mówiąc o niej, trzeba mięć na myśli tą stronę procesu edukacji, która jest najczęściej zaniedbywaną. Chodzi tu o radość, którą uczy się młody człowiek może czerpać z przezywania i ich skutki z postaci własnych systemów wartości w szczególnie mu bliskich dziedzinach. Nauczyciel powinien stworzyć warunki. Np. radość, satysfakcja.

Aktywność praktyczna wymaga poznania wiedzy o rzeczywistości (realnej i wirtualnej), którą jednostka ma zmienność lub stwarzać. Wiedza staje się tu bezpośrednio użyteczna w twórczości techniczna i w procesie pracy produkcyjnej. Dają wiedzę o świecie i znajomości wzorów przekształcenia rzeczywistości. Szkoła ma jednocześnie wszelkie dane na to, aby przysposabiać swoich wychowanków do rozwiązania nowych problemów technicznych, w zakresie produkcji, do działania dywergencyjnego

LEKCJA

W systemie klasowo-lekcyjnym lekcja to podstawowa, najbardziej znana, powszechnie obowiązująca forma organizacyjna procesu kształcenia (nauczania).

Jedną z form nauczania zbiorowego jest system klasowo-lekcyjny. Charakteryzuje się tym, że:

• pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel, on też ocenia postępy w nauce oraz decyduje o promowaniu lub nie promowaniu poszczególnych uczniów do następnej klasy;

• uczniowie podzieleni są na grupy 25-30 osobowe i w tych grupach nauczyciel prowadzi zajęcia trwające 45 minut;

• w grupach uczniowie są w zbliżonym wieku, na podobnym poziomie rozwoju intelektualnego;

• treści kształcące ujęte są w przedmiotach;

• każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi z wyjątkiem klas najniższych.

Lekcja wg Półturzyckiego to swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, celowo i porządnie zbudowaną, uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco-wychowawczym.

Lekcja stanowi integralną całość, która określa temat i czas jego opracowania. To, jaki temat mamy zrealizować, narzucony jest przez program, który nauczyciel może sam skonstruować.

Budowa lekcji wg Półturzyckiego

Każda lekcja trwa 45 minut. Powinna składać się ze stałych elementów - są to tzw. określone części:

• część przygotowawcza - wprowadzenie (powtórzenie)

• część podstawowa (główna) - opracowuje (tu ma nastąpić realizacja celu)

• część końcowa - utrwala nowy materiał lekcyjny

Część podstawowa (główna) jest najważniejsza, najistotniejsza. Tak powinniśmy planować lekcję, aby na tę część poświęcać jak najwięcej czasu.

Taka trójczłonowa struktura lekcji nie jest całkowicie zamknięta, ponieważ w każdej z tych części znajdują się malutkie elementy tzw. sytuacje dydaktyczne.

Każda część składa się z sytuacji dydaktycznych:

• część przygotowawcza składa się z trzech sytuacji dydaktycznych:

• czynności organizacyjne, czyli kontrola obecności, przygotowanie środków (materiałów) dydaktycznych;

• kontrola pracy domowej* polega na ogólnym sprawdzeniu wykonania pracy pisemnej w postaci zadań, ćwiczeń, wypracowań, a następnie przedstawienie konkretnych rezultatów pracy przez jednego z uczniów;

• wprowadzenie do nowego tematu

• część podstawowa (główna) składa się z różnej liczby sytuacji dydaktycznych, w zależności od rodzaju prowadzonej lekcji

• Część końcowa składa się z trzech sytuacji dydaktycznych:

• Powtórzenie i utrwalenie

• Zadanie i omówienie pracy domowej

• Czynności porządkowe

Rodzaje lekcji:

Lekcja problemowa - ma na celu rozwiązanie jakiegoś problemu. Część podstawowa:

• Zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie (stworzenie problemu)

• Określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań lub zagadnień (rozwiązywanie problemu)

• Ustalenie pomysłu rozwiązania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia (rozwiązywanie problemu)

• Wykonanie zadania, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez przez dobór i analizę danych, ich interpretację, przemyślenie i ocenę (dawanie i weryfikacja pomysłów)

• Sprawdzanie poprawności rozwiązania

Lekcja podająca - ma na celu zaznajomienie uczniów z nowymi treściami i dbałość o to, aby te treści były zrozumiane i zapamiętane przez uczniów. Część podstawowa to:

• Podanie nowych treści

• Zrozumienie

• opracowanie i zebranie

Lekcja eksponująca - ma za zadanie rozwijać wyobraźnię i przeżycia estetyczne. Część podstawowa:

• ekspozycja utworu np. projekcja filmu, nagranie z płyt, magnetofonowe, magnetowidowe, przezrocza, program komputerowy

• analiza i zrozumienie utworu (rozmowa o utworze) - dyskusja, interpretacja

• podsumowanie naszych rozważań, rezultatów pracy, korekta błędów

• ponowna ekspozycja całości lub fragmentu

Lekcja ćwiczeniowa - ma na celu kształtowanie umiejętności i nawyków. Ćwiczenie polega na opanowaniu określonych czynności, które są powtarzane w celu rozwinięcia odpowiedniej sprawności lub umiejętności. Część podstawowa:

• uświadomienie uczniom zadania i podanie tematu

• wprowadzenie nowego materiału, omówienie zasad i reguł

• pokaz czynności z objaśnieniem

• próbne ćwiczenia uczniów

• korekta i dodatkowe objaśnienia

• ćwiczenia wdrażające

• kontrola i korekta wykonywanych ćwiczeń

Lekcja mieszana - może się składać ze wszystkich rodzajów lekcji. Lekcje te wydają się być najbardziej wartościowe i pozwalają rozwinąć pełny zakres skutecznych metod nauczania i uczenia się.

Rodzaj lekcji to taka jej odmiana, której układ odpowiada ogólnym zasadom systemu dydaktycznego lub określonym przez Okonia strategiom dydaktycznym.

Strategie Okonia:

A - podająca

P - problemowa

E - emocjonalna

O - ćwiczeniowa

Typ lekcji to taka jej odmiana, która wynika z realizacji funkcji dydaktycznych w toku procesu nauczania i uczenia się oraz z organizacji pracy na lekcji, zastosowanych metod czy środków dydaktycznych.

Typy lekcji wynikające z realizacji funkcji:

• lekcje wprowadzające i zaznajamiające uczniów z nowym materiałem

• lekcje utrwalające - utrwalanie wiadomości, umiejętności i nawyków

• lekcja służąca opracowaniu poznanego materiału

• lekcja powtórzeniowo-systematyzująca - powtórzenie, uogólnienie i utrwalenie poznanych wiadomości i umiejętności

• lekcja korektywno-uzupełniająca - korekta błędów i uzupełnienie braków

• lekcja zawierająca wszystkie ogniwa procesu nauczania i uczenia się

• lekcja obejmująca kilka ogniw procesu nauczania i uczenia się

• lekcja sprawdzająca postępy uczniów

• lekcja służąca ukształtowaniu pojęć

Typy lekcji wynikające z organizacji pracy na lekcji:

• lekcja dyskusyjna

• lekcja wycieczka

• lekcja z wykorzystaniem komputera

• lekcja z wykorzystaniem filmu

• lekcja w laboratorium

• lekcja pracy zespołowej

• lekcja uczenia się pod kierunkiem

• lekcja referatowa

• lekcja samodzielnej pracy uczniów

• lekcja w warsztatach szkolnych

• lekcja łączona

Typy lekcji zazębiają się z rodzajami lekcji np. lekcja dyskusyjna może być lekcją eksponującą lub problemową.

Od czego zależy typ, rodzaj i budowa lekcji:

1. przedmiotu nauczania, czyli treści

2. wieku ucznia, roku nauczania, wykorzystywanego dotychczas poziomu wiedzy

3. systemu dydaktycznego, który przyjął nauczyciel (herbartowski, deweyowski, wielostronnego nauczania wg Okonia, systemu łączenia teorii z praktyką)

4. kolejnego ogniwa (elementu) realizowanego w procesie kształcenia

5. możliwości organizacyjnych

6. środków dydaktycznych, jakimi dysponuje nauczyciel

7. dojrzałości uczniów do samodzielnej realizacji zadań dydaktycznych

PRZYGOTOWANIE NAUCZYCIELA DO LEKCJI składa się z 3 zakresów:

1. przygotowanie merytoryczne - zwane przedmiotowym, związane z treściami - znajomość treści, wybór konkretnych zagadnień, które będą omawiane, wybór treści, które wg nauczyciela są niezbędne. W trakcie tego przygotowania nauczyciel określa, jakie treści, w jakim celu i w jakim porządku będzie realizował

2. przygotowanie metodyczne - jest odpowiedzią na pytanie „jak poprowadzić przygotowaną lekcję?”. Podstawowe zadania to:

1. określić rodzaj lekcji

2. określić typ lekcji

3. określić metody nauczania

4. przegląd środków dydaktycznych

5. ustalić czynności nauczyciela i ucznia

6. ustalić formy i metody kontroli

7. ustalić zakres pracy domowej

3. przygotowanie organizacyjne, - czyli sprawy, które należy przewidzieć poza treścią przedmiotową i rozwiązaniami metodycznymi. Przygotowanie organizacyjne to przygotowanie miejsca pracy i środków dydaktycznych

Zewnętrznym wyrazem przygotowania nauczyciela jest konspekt zajęć, zawierający plan, układ materiału do przekazania i opracowania z uczniami, metody i środki dydaktyczne do wykorzystania w toku pracy.

Konspekt lekcji (scenariusz zajęć)

1. Temat

2. Cele, - po co ma być ta lekcja

1. Ogólne - np. przekazywanie wiadomości na temat komórki roślinnej

2. Szczegółowe, - co ja chcę żeby uczeń wyniósł z zajęć np. uczeń potrafi (wie) z jakich elementów składa się komórka, uczeń potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej, uczeń rozumie na czym polega funkcja komórki w organizmie.

3. Formy pracy

1. Zbiorowa

2. Grupowa

3. Indywidualna

4. Określenie rodzaju i typu lekcji

5. Metody - sposoby postępowania nauczyciela z uczniami w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów np.:

1. dyskusja - metody oparte na słowie

2. wykład - oparte na słowie

3. „burza mózgów” - metody problemowe

4. pogadanka - „giełda pomysłów” (polega na wytwarzaniu pomysłów) - oparte na słowie

5. opowiadanie - metoda oparta na słowie

6. pokaz - oparte na obserwacji i pomiarze

7. wyjaśnienie

8. prezentacja - na obserwacji i pomiarze

9. laboratoryjna - oparte na praktycznej działalności

10. ćwiczeniowa - j.w.

6. Środki dydaktyczne - to wszystkie przedmioty, z których korzystamy podczas realizacji zajęć

7. Przebieg zajęć - po kolei w punktach to, co będziemy robić. Część wstępna, główna, końcowa (zależy od rodzaju lekcji)

CELE KSZTAŁCENIA

Podział:

• Cele ogólne - wyrażają to, co ma być produktem końcowym szkoły, stąd określenie celów instytucjonalnych

• Cele pośrednie - otrzymuje się w rezultacie podziału ogólnych celów wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności

• Cele szczegółowe - charakteryzuje większa precyzja i konkretność. Celom tym nadaje się postać operacyjną - cel operacyjny opisuje pożądany rezultat wyrażony w konkretnym zachowaniu końcowym, w sposób, który umożliwia nauczycielowi ocenienie, czy jego cele zostały osiągnięte. Cele operacyjne wyróżniają się takimi cechami jak:

• odpowiedzialność

• jednoznaczność

• wykonalność

• logiczność

• obserwowalność

• mierzalność

Formułując cel musimy mieć jasność tego, co ma robić uczeń oraz kiedy jego działanie uznamy za osiągnięcie celu.

Do formułowania celów w postaci operacyjnej służą taksonomie (od takis - układ, porządek) W dydaktyce pod pojęciem taksonomii celów operacyjnych rozumie się ich hierarchiczne uporządkowanie, charakteryzujące się:

• poprawnością terminologii

• zwięzłością i jasnością haseł

• jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się

2) STYLE NAUCZANIA

Autorzy tej publikacji wykazują , że od sposobu podejścia nauczyciela do nauczania w dużej mierze zależy , co on robi w klasie . Opisują oni trzy style nauczania : kierowniczy , terapeutyczny i wyzwalający .

Styl kierowniczy .

Styl kierowniczy przypisuje nauczycielowi rolę aktywnego szefa , którego obowiązkiem jest doprowadzić do nauczenia się tego a tego . W tym celu ma on zrobić najlepszy użytek ze swoich umiejętności i metod . Dla tego stylu szczególnie istotne są starannie opracowane materiały programowe oraz badania nad efektywnością nauczania . Stąd bowiem nauczyciel czerpie wzory postępowania dydaktycznego i kierowania klasą i na tym opiera swoją wiedzę , jak wywoływać u uczniów uczenie się .

Klasa to coś bardzo powikłanego . Dwudziestu pięciu , do trzydziestu pięciu uczniów skupionych na skąpej przestrzeni z jednym dorosłym . Na skomplikowane stosunki w klasie nakładają się wymagania , co ma się w niej dziać . Znaczy to , że trzeba w jakiś sposób pokierować klasą . Ustalić , czego należy uczyć . Następnie wypada zorientować się , czy uczniowie w tej klasie poradzą sobie z przewidywanym materiałem i czy gotowi są podjąć nad nim pracę . Trzeba zastanowić się , jak poprowadzić uczniów przez materiał . Jak wzbudzić motywację do nauki i zainteresować uczniów tym materiałem ? Jak zorganizować klasę : podzielić na grupy , pracować równym frontem lub oprzeć się na pracy jednostkowej ? Wszystko to jest tak skomplikowane , że niezbędne okazują się staranne planowanie , uważne działanie oparte na planie , ewaluacja , przebudowanie planu i ponowne nauczanie . Tak przebiega praca kierowników . Planują , wcielają plan w życie , oceniają efekty , wprowadzają poprawki . Praca kierowników zasadniczo polega na zarządzaniu ludźmi i zasobami . Decydują , co ludzie mają zrobić , kiedy , w jakim czasie i jakie przyjąć kryteria jakości pracy .

Styl kierowniczy wpływa na osiągnięcia uczniów nie dlatego , że jest szczególnie przydatny do kształcenia istot ludzkich , ale dlatego , że sprawdza się w pomieszczeniu o powierzchni 40 metrów kwadratowych wypełnionych trzydziestką młodych ludzi , z których więcej niż dwie trzecie , gdyby tylko im pozostawić wybór , najchętniej widziałoby się gdzie indziej . Styl kierowniczy wydaje się skuteczny , gdyż dopasowany jest doskonale do współczesnych warunków nauczania . Gdybyśmy zmienili warunki , skuteczność tego stylu zapewne by zmalała . Siła stylu kierowniczego bierze się z jego związków ze strukturą oświaty : klasy wypełnione gromadą uczniów ; odpowiedzialność za wyniki ; sprawdziany i oceny ; kolejne klasy i cenzurki ; uprawnienia do nauczania tylko określonej kategorii uczniów i określonych przedmiotów .

Styl terapeutyczny .

W podejściu terapeutycznym nauczyciel charakteryzuje się empatią . Wspomaga rozwój osobniczy indywidualnych uczniów . Ułatwia im osiąganie wyższych szczebli samorealizacji , zrozumienia siebie i akceptacji . Psychoterapia , psychologia humanistyczna , filozofia egzystencjalna wytyczają ów styl , nakierowany głównie na rozwój niezafałszowanej osobowości ucznia . Proces ten przebiega przez sensowne - z punktu widzenia danego ucznia- doznania pedagogiczne . Celem nauczania w przypadku stylu terapeutycznego jest wyposażenie ucznia w potencjał umożliwiający mu stanie się autentyczną jednostką ludzką , osobą zdolną z własnej chęci ponosić odpowiedzialność za swój rozwój , zdolną do samookreślenia poprzez świadomie dokonywane wybory . Nauczyciel terapeuta nie sądzi , by autentyczność ucznia rozwijała się dzięki przyswajaniu martwej wiedzy pozbawionej osobistego znaczenia i niewpływającej na kształtowanie poczucia tożsamości. Napełnianie głowy ucznia szczegółową wiedzą , wybraną , poporcjowaną i przetransportowaną przez kogoś innego , jedynie utrudnia uczniowi zrozumienie siebie jako odrębnej istoty ludzkiej .Separuje ucznia od siebie samego , bo zmusza go do liczenia się nie z własnymi uczuciami , myślami i koncepcjami , ale z jałowymi dla siebie przemyśleniami , wyobrażeniami i postawami prezentowanymi przez innych . Nauczyciel jako terapeuta , zajmuje się powyższymi cechami ucznia , nie lekceważy ich , ale też nie próbuje posłużyć się nimi jako instrumentami wspomagającymi uczenie się treści z podręcznika . Jako terapeuta , nauczyciel nie podejmuje się przelewania z zewnętrznych źródeł do umysłu ucznia wyszczególnionej wiedzy i umiejętności . Przyjmuje natomiast odpowiedzialność za pomaganie uczniowi w dokonywaniu wyborów , jaką wiedzę poznać , za pomoc w procesie uczenia się jej i posługiwaniu się nią tak , by służyło to kształtowaniu się tożsamości ucznia .

Styl wyzwalający .

Styl wyzwalający nauczania nie jest kompromisem między stylami dotąd omówionymi , w żadnej też mierze nie usuwa sprzeczności , jaką zrodziło zestawienie behawioryzmu z psychologią humanistyczną . Trzeci styl kładzie nacisk na materiał , co rzutuje na jego odmienność pod względem nauczania i celów .

W stylu kierowniczym nauczyciel dąży do tego , by uczeń przyswoił sobie określone wiadomości i umiejętności . W stylu terapeutycznym nauczyciel wspiera ucznia i ukierunkowuje tak , by stawał się człowiekiem autentycznym . Wyzwalający styl nauczania wysuwa materiał na pierwsze miejsce . Nauczanie tym stylem wydaje się w dużym stopniu wyznaczone przez zręczność , z jaką nauczyciel posługuje się technikami dydaktycznymi , których efektywność w przekazywaniu określonej wiedzy została dowiedziona . Specyficzny sposób wykonywania czynności nauczania można nazwać manierą . Maniera to względnie trwała dyspozycja do działania w określony sposób w powtarzających się warunkach . Dla stylu wyzwalającego maniera nauczania ma znaczenie krytyczne , gdyż w poważnej mierze decyduje , czy przewidziane do opanowania wiadomości i umiejętności uwolnią umysł , czy też oplączą go siecią banalnych , nie mających nic do rzeczy faktów i szablonowych umiejętności . Maniera jest częścią materiału nauczania , ponieważ za każdym razem , gdy przekazujemy materiał jakiegoś przedmiotu uczniom , przekazujemy im sposób obchodzenia się z nim . Uczą się więc oni nie tylko z tego , co im mówimy , i z zadań , które poleciliśmy wykonać , ale i z tego , jak to robimy . W stylu wyzwalającym jest to kluczowy składnik nauczania . Uczniowie mają bowiem przyswoić sobie manierę z równie dobrym efektem , jak wiadomości i umiejętności ; materiał nauczania pozbawiony składnika maniery nie przyniesie wyzwolenia .

Podsumowanie

Są to tylko style - różne sposoby podchodzenia do tego samego : nauczania . Pozwalają oderwać się od mnóstwa sprzecznych koncepcji , spojrzeć na nie z wysoka i dojrzeć wyraźniej podobieństwa , różnice i problemy w chaotycznej mieszaninie współczesnych teorii i praktyk pedagogicznych . Opierają się na teoretycznych i etycznych koncepcjach z wyglądu przeciwstawnych logicznie . Logicznie uzasadnione granice między tymi stylami należy rozumieć jako sposób myślenia o nauczaniu i wykształceniu , jako konstrukt naukowy , w praktyce szkolnej wcale nie muszą stanowić barier . Przy jednych okazjach można być nauczycielem - menadżerem , przy innych terapeutą , przy innych jeszcze nauczycielem wyzwalającym uczniowskie umysły . Można oczywiście nauczać , nie zaprzątając sobie głowy stylami nauczania , tak jak można być zakochanym , nie zastanawiając się nad istotą miłości , albo rodzicem , nie wnikając w sens rodzicielskich obowiązków . Nauczyciel jest w każdym calu profesjonalistą dopiero wtedy , kiedy z namysłem wybiera takie , a nie inne stanowisko wobec ważkiego obowiązku edukowania ludzi . Znajomość rozmaitych stylów nauczania daje władzę dokonywania wyboru sposobu nauczania , który umożliwi osiągnięcie najważniejszych celów jednego z najszlachetniejszych zawodów . Ponadto zrozumienie odmiennych stylów nauczania pozwala zastanowić się nad tym , jak wykonuje się pracę i jak mają się nasze zamiary jako nauczycieli do tego , co rzeczywiście robimy z uczniami . A to właśnie między innymi charakteryzuje odpowiedzialnego , refleksyjnego , oddanego pedagoga .

Motywacja

Cele motywują ludzi, dostarczają też informacji na temat zdolności (informację czerpiemy z doświadczenia sukcesu lub porażki).

• Cele sprawnościowe - uczenie się aby osiągnąć sprawność, mistrzostwo.

• Cele wykonaniowe - nastawienie na zdobycie wyższych osiągnięć niż inni.

• Motywacja wewnętrzna - dla siebie samego, mistrzostwo.

• Motywacja zewnętrzna - wynika z zdarzeń zewnętrznych ((poszukiwanie nagród lub unikanie kary).

Kiedy powstaje motywacja zewnętrzna i wewnętrzna

Zewnętrznych nagród możemy używać na dwa sposoby;

a/ do sterowania (Nagroda sterująca połączona z dużą kontrolą - motywacja

zewnętrzna)

b/ do informowania(Nagroda informująca - motywacja wewnętrzna)

Otrzymywanie nagród sterujących osłabia motywację wewnętrzną , informowanie o oczekiwaniach , wyzwania, informacja ją wspiera.

Nastawienie na sprawność , motywacja wewnętrzna sprawia, że uczniowie stosują strategie elaboracji i organizowania .

Nastawienie wykonaniowe, motywacja zewnętrzna, uczniowie koncentrują się na powtarzaniu, szukają ułatwień i szybkich zysków

zasady ogólne

• Najważniejszy cel - rozwijanie motywacji do uczenia się.

• Kształtowanie motywacji , nie poprzestawaniu i nawiązywaniu do motywacji już istniejącej.

• Postaranie się aby nauczyciel i lekcje były dla ucznia atrakcyjne .

• Kierowanie precyzyjnie klasą.

• Klasa powinna być wspólnotą dydaktyczną - wspólnie podejmują czynności dydaktyczne.

• Ucz tego co warto uczyć tak, aby uczniowie mogli docenić wartość tego co się uczą.

• Nauczaj tak, aby uczniowie rozumieli, cenili i stosowali opanowaną wiedzę.

• Uwzględniaj trzy składniki motywacji oczekiwanie, wartość, emocje

Metody wspierające wiarę w siebie (ucznia )

• Programuj drogę do sukcesu (ciągłe postępy przy umiarkowanym wysiłku).

• Pomagaj uczniom ustanowić cele , oceniać postępy i dostrzec związek między nakładem pracy a efektami.

• Udzielaj dodatkowej pomocy uczniom zmagającym się z niepowodzeniami .

• Stosuj zabiegi wychowawcze wobec uczniów z wyuczoną bezradnością .

• Pomóż uczniom chroniącym dobre samopoczucie, zastąpić cele popisowe dydaktycznymi.

• Wpłyń na zmianę postaw uczniów osiągających słabe wyniki - pomóż dobrać zadania o odpowiednim stopniu trudności

Motywowanie za pomocą zachęt zewnętrznych

• Chwal i nagradzaj uczniów za sprostanie kryterium wykonania.

• Chwal i nagradzaj tak, żeby uczniowie docenili wyniki uczenia się.

• Kieruj uwagę uczniów na praktyczną wartość nauczonych wiadomości.

• Rywalizację trzymaj pod kontrolą - kieruj uwagę na cele dydaktyczne.

Metody stymulujące motywację wewnętrzną

• Wychodź naprzeciw uczniowskiej autonomii, zachęcaj do samodzielności, pozwól dokonywać wyborów.

• Wzmacniaj potrzebę kompetencji wybieraj czynności, które wymagają od uczniów aktywnego zachowania i dostarczają natychmiastowej informacji zwrotnej ; wzbogacaj nauczanie elementami gier, stawiaj zróżnicowane, integralne i istotne zadania

• Wychodź naprzeciw uczniowskiej potrzebie włączania - pracy z kolegami tak aby uczyli się współpracy.

• Dostosuj środki dydaktyczne do zainteresowań.

• Wzbogacaj tradycyjne czynności dydaktyczne elementami symulacji i fantastyki.

• W dydaktyce łącz elementy praktyczne z inspirującymi poznawczo .

Metody pobudzania motywacji do nauki

• Kształtuj motywację do nauki jako dyspozycję ogólną ( demonstruj własną chęć do nauki , komunikuj właściwe oczekiwania i atrybucje , minimalizuj lęki uczniów związane z wykonaniem).

• Kształtuj oczekiwania uczniów w stosunku do nauki - wykazuj zapał i pasję.

• Pobudzaj motywację do nauki manipulując cechami sytuacji ; odwołuj się do ciekawości , wywołuj napięcie , materiał abstrakcyjny zmień w osobisty , konkretny , znajomy , zainteresuj zadaniem .

• Stosuj dydaktyczne przybliżanie ; stawiaj cele , formułuj organizujące zapowiedzi , zaplanuj czynności dydaktyczne i pytania,

• wywołuj świadomość metapoznawczą i świadome kontrolowanie strategii uczenia się.

• Koryguj postawy zniechęconych- pracuj w bliski kontakcie.

Nauczyciel -motywator

• Pracuj nad własnym poczuciem skuteczności , atrybucjami sukcesu i porażki.

• Rozwijaj umiejętności samokontroli metapoznawczej, autoregulacji reakcji emocjonalnych.

---