Definicje zagrożeń i kryteria ich podziału

Zagrożenie bezpieczeństwa państwa jest to taki splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych, w którym z dużym może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego bądź naruszenie lub utrata suwerenności państwa oraz jego partnerskiego traktowania w stosunkach międzynarodowych - w wyniku zastosowania przemocy politycznej, psychologicznej, ekonomicznej, militarnej itp. 
W innym ujęciu zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego stanowi działanie lub ciąg działań, które zagrażają drastycznie i w stosunkowo krótkim okresie jakości życia mieszkańców danego państwa lub niosą za sobą istotne zagrożenie ograniczenia możliwości dokonywania wyborów politycznych przez rząd państwa lub prywatne instytucje pozarządowe (osoby prywatne, grupy, korporacje) w ramach danego państwa. 
Można wyróżnić różne podziały typologiczne zagrożeń bezpieczeństwa narodowego. Może to być kryterium przedmiotowe, kryterium źródła zagrożenia, kryterium środowiska zagrożenia, kryterium zasięgu, skali, skutków lub miejsca zagrożenia jak również kryterium charakteru stosunków społecznych zagrożeń
Uwzględniając to, najczęściej stosowane kryterium możemy zagrożenia podzielić na :
• polityczne,
• militarne,
• ekonomiczne,
• społeczne (społeczno-kulturowe),
• ekologiczne 
Zagrożenia polityczne bezpieczeństwa narodowego można zdefiniować jako stany, 
w których nasilają się działania zorganizowanych grup społecznych (politycznych) uniemożliwiające wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a przez to osłabiające lub niweczące działania organów lub instytucji realizujących cele i interesy narodowe .
Tak zdefiniowany zakres obejmuje zarówno politykę wewnętrzną jak i zewnętrzną państwa. Powoduje to, że liczba i rozmiar zagrożeń politycznych jest w tym przedmiocie największa.
W poszczególnych przypadkach były to:
• niepodporządkowanie się rezolucjom ONZ
• nieprzestrzeganie umów i prawa międzynarodowego
• brak gotowości do współpracy międzynarodowej
• rozwój agresywnych ideologii i religii
• zmiany granic w otoczeniu państwa
• przeciwstawianie się tendencjom stabilizacyjnym i integracyjnym w regionie
• istnienie w państwie secesjonistycznych grup i ich dążenie do autonomii
• konflikty wielkich mocarstw o strefy wpływów
• korupcja i przenikanie struktur przestępczych do władz
• antynarodowa polityka innych państw
• zastraszanie państw
• sprawowanie władzy przy użyciu siły
• nieprzestrzeganie praw i wolności obywateli
• fałszerstwa wyborcze
Zagrożenia militarne bezpieczeństwa narodowego, zwłaszcza w kontekście narastających w ostatnich latach zagrożeniach atakiem terrorystycznym ze strony organizacji nie będącej podmiotem prawa międzynarodowego, to najogólniej militarna słabość kraju i jego nieprzygotowanie do obrony . Może to być:
• demonstracja siły,
• dywersja militarna,
• szantaż militarny,
• prowokacja militarna,
• incydent graniczny,
• ograniczone użycie środków przemocy zbrojnej,
• zbrojne starcie graniczne,
• napaść zbrojna grup nieformalnych,
• konflikt lokalny,
• konflikt między państwami. 
Zagrożenia ekonomiczne bezp. Narod. dotyczą problemów produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego dysponowania nimi w celu pomnażania ogólnego dobrobytu. Obejmują finanse państwa, proces produkcji handel i dostęp do surowców, w szczególności energetycznych. Definiuje się te zagrożenia najczęściej jako stany , w których państwo nie może przeciwstawić się takim oddziaływaniom wewnętrznym i zewnętrznym, które uniemożliwiają rozwój ekonomiczny zgodny z określonym kierunkiem i tempem, a przez to osłabiają jego potencjał gospodarczo-obronny .
Zagrożenia ekonomiczne mogą urzeczywistniać się poprzez:
• niskie tempo rozwoju gospodarczego, pogłębiające dysproporcję w rozwoju ekonomicznym w stosunku do innych państw,
• ograniczenie dostępu do rynków wewnętrznych innych państw, środków finansowych i zasobów naturalnych,
• egoizm ekonomiczny rozwiniętych państw świata i międzynarodowych konsorcjów,
• niszczenie i zakłócanie sieci informacyjnych,
• reglamentację lub ograniczanie przez państwa rozwinięte dostępu do najnowszych technologii,
• powstawanie stref głodu i ubóstwa,
• ograniczenie wydatków na badania naukowe i brak transferu osiągnięć naukowych do gospodarki,
• blokady gospodarcze i dyskryminacje gospodarcze,
• obecność w gospodarce międzynarodowych grup przestępczych,
• tworzenie warunków do „prania brudnych pieniędzy”,
• niestabilność finansowa państwa (deficyt bilansu płatniczego, odpływ kapitału)
i kryzys wydatków publicznych,
Kolejną grupą mogą być zagrożenia społeczne bezpieczeństwa narodowego - 
w różnych publikacjach nazywane również zagrożeniami społeczno-kulturowymi, psychospołecznymi, kulturowymi lub społecznymi. Niezależnie do przyjętej nazwy można przyjąć, że rozróżniana grupa odnosi się do wszystkiego, co zagraża utratą życia lub zdrowia, tożsamości kulturowej, narodowej i etnicznej, bezpieczeństwa socjalnego i publicznego. Jako definicję zagrożeń społecznych możemy przyjąć, że są to stany świadomości społeczeństwa objawiające się takim stopniem nasilenia negatywnych oddziaływań i zjawisk, w wyniku których zachwiane zostają egzystencjalne wartości oraz interesy narodu i państwa a także istnieje możliwość obniżenia świadomości społecznej .
Zaliczyć można do nich:
• naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności,
• uprzedzenia kulturowe i religijne oraz dyskryminacja mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych, religijnych i językowych,
• dyskryminacja płci,
• manipulacja świadomością i psychiką za pośrednictwem środków masowego przekazu,
• ograniczanie wolności mediów,
• nacjonalizm, szowinizm, ksenofobia, fundamentalizm religijny,
• patologie społeczne (przestępczość, terror, struktury mafijne, narkomania, epidemie społeczne, prostytucja, alkoholizm, analfabetyzm, masowe bezrobocie, rodziny dysfunkcjonalne),
• masowe migracje,
• alienacja społeczna (konsumeryzm, sekciarstwo religijne),
• nadużycia wiedzy przeciwko ludzkości,
• dewaluacja wartości ludzkich, zacieranie różnic między dobrem a złem,
• kult przemocy, brutalizacja stosunków międzyludzkich,
• katastrofy i kataklizmy (klęski) prowadzące do naruszenia systemu społecznego,
• upadek systemu ochrony zdrowia ludności,
• kradzieże dóbr kultury,
Zagrożenia ekologiczne bezpieczeństwa narodowego są to zagrożenia związane 
z funkcjonowaniem żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w środowisku i trwałego rozwoju narodu. Najogólniej zagrożenia ekologiczne są to zdarzenia, w których istnieje możliwość wystąpienia trwałego (nieodwracalnego w sposób naturalny) uszkodzenia 
lub zniszczenia dużego obszaru środowiska przyrodniczego, wpływającego negatywnie (pośrednio lub bezpośrednio) na zdrowie lub życie ludzi.
Do tego typu zdarzeń można zaliczyć:
• niekontrolowaną eksploatację zasobów naturalnych,
• masowe zanieczyszczenie wody, powietrza, gleby,
• brak gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi, nuklearnymi,
• stosowanie niebezpiecznych technologii przemysłowych,
• katastrofy naturalne i przemysłowe,
• naruszenie stosunków wodnych w środowisku,
• chaotyczna urbanizacja,
• próby nuklearne i testy nowych typów broni.

Zagrożenia naturalne i ich charakterystyka

Zagrożenia naturalne to takie, które nie są spowodowane działalnością człowieka - zanieczyszczeniami, efektem cieplarnianym itp. Istniały od zawsze, zagrażając ludziom, zwierzętom oraz roślinom. Spowodowane są różnymi czynnikami - ruchami skorupy ziemskiej, klimatem, czy różnymi żywiołami.

Susze mogą występować w prawie każdym klimacie. Susza jest okresem zmniejszonych opadów atmosferycznych. W suchych regionach odnosi się do braku pory deszczowej, gdy przez cały rok nie odnotowuje się prawie żadnych opadów, zaś w krajach takich jak np. Polska, mówimy o suszy gdy opady nie występują przez kilka tygodni.

Powodzie Wywoływane są przez nadmierne opady. Gdy występują one w górnym biegu rzeki, przez całą jej długość przemieszcza się fala powodziowa, zalewając nadrzeczne tereny. W niektórych rejonach wylewy rzek są rzeczą powszednia. Doskonałym tego przykładem jest Egipt, gdzie rolnictwo opierało się na cyklicznych wylewach Nilu.

Pożary są bardzo częstym zjawiskiem na suchych terenach, gdzie wysoka temperatura i duże nasłonecznienie powoduje samozapalanie się wysuszonej ściółki. Czasem pożar wywołuje piorun, uderzając w drzewo. Wiatr potrafi rozprzestrzenić ogień nawet na duże odległości. Australijskie eukaliptusy wydzielają łatwopalny olejek, który ułatwia rozprzestrzenianie się ognia. Niektóre drzewa australijskie są przystosowane do pożarów - ogień jest im potrzebny by wydać owoce i nasiona.

Tornada Mają one postać trący powietrznej, lub wodnej, gdy występują na morzu. Pierwszym ich objawem są wirujące chmury, po czym formuje się charakterystyczny lej. Tornada osiągają prędkość 480 km/h. Powstają w chłodnym froncie atmosferycznym, kiedy wilgotne ciepłe powietrze gwałtownie stygnie.

Trzęsienia ziemi Są serią fal wstrząsowych wywoływanych ruchami tektonicznymi, lub ruchami uskoków. Najczęściej występują na granicach płyt tektonicznych. Ognisko trzęsienia to hipocentrum - z niego rozchodzą się fale. Hipocentra znajdują się w górnej warstwie Ziemi. Epicentrum to punkt będący rzutem pionowym ogniska na powierzchni Ziemi.

Tsunami Zwane też falą samotną, są ogromną falą oceaniczną, wywołaną podwodnym trzęsieniem Ziemi lub wybuchem wulkanu. Fala przybiera coraz większe rozmiary w miarę zbliżania się do brzegu, dlatego jest tak bardzo niebezpieczna.

Erupcje wulkanów Wybuchy wulkanów są bardzo widowiskowe, lecz bardzo groźne. Podczas takiego wybuchu do atmosfery uwolnione zostają olbrzymie ilości pyłów i gazów, a na powierzchnię Ziemi wydobywa się lawa. Płynąc, roztopiona magma niszczy wszystko, co napotka na swej drodze, a duże ilości pyłów mogą nawet zasypać miasta. 

a) lawiny (występują w górach, potężne zwały śniegu odrywają się od stoków i z wielkim impetem zsuwają się w dół, nabierając zawrotnych prędkości, niszczą wszystko, co napotkają na swej drodze, pochłaniają setki ofiar, kiedy schodzą, nie da się ich już zatrzymać);

b) susze (długotrwały brak wody wysusza glebę, niweczy uprawy oraz zabija bydło, przynosi głód, choroby, śmierć i pożary na masową skalę, susze mogą przybierać charakter ciągły, sezonowy bądź całkowicie nieprzewidywalny, susze ciągłe występują na terenach pustynnych; sezonowe są zjawiskiem właściwym dla stref klimatycznych, w których istnieje podział na pory roku suche i deszczowe; susze całkowicie nieprzewidywalne mogą występować wszędzie i są konsekwencją anomalii pogodowych, w postaci ograniczenia opadów);c) mrozy i śnieżyce (są szczególnie niebezpieczne, gdy przychodzą nagle, niespodziewanie i trwają długo; powodują chaos komunikacyjny, zrywają linie energetyczne oraz niszczą wszelkie uprawy; zabijają ludzi i zwierzęta);

d) osuwiska i spływy błotne (zwykle towarzyszą innym kataklizmom jak powódź, trzęsienie ziemi czy wybuch wulkanu, ginie wiele osób, są ogromne straty materialne, rozpędzone do 150 km/h zwały błota mogą pokonać dziesiątki kilometrów, unosząc wielotonowe głazy, samochody, a nawet domy);

e) upały (intensywny, długotrwały upał powoduje niszczenie upraw, susze oraz pożary, stanowią także zagrożenie dla życia ludzi; przy temperaturze powyżej 32 stopni organizm człowieka się broni poprzez intensywne wytwarzanie potu, jeśli towarzyszy temu duża wilgotność powietrza, wtedy regulacja temperatury parowania może być nieskuteczna, co grozi odwodnieniem lub udarami cieplnymi, rozwijają się również rozmaite epidemie chorób zakaźnych);

f) pożary (mogą być wywołane przez długotrwałe upały, susze, palą drzewa i wszystko, co napotkają na swej drodze, powodując również śmierć wielu osób poprzez uduszenie czadem);

g) wulkany (potężna eksplozja, powietrze spowite trującym gazem, wyrzucany na powierzchnię pył powoduje ciemność, rozgrzana do czerwoności lawa z prędkością ponad 100 km/h pochłania wszystko, co napotka na swej drodze, doszczętnie pali drzewa, ludzi, całe miasta, a potem zastyga; wulkany są nieprzewidywalne);

h) tsunami (potężne fale, które nierzadko osiągają wysokość 30 metrów, a swym zasięgiem obejmują nawet tysiące kilometrów, rozchodzą się z prędkością przekraczającą 1000 km/h i nabierają niebywałej siły niszczenia, gdy rozszalała woda uderza w ląd, rujnuje go doszczętnie ogromnymi masami wody; jeśli ewakuacja nie nastąpi na czas, nie ma szans przeżycia; ich źródłem są najczęściej ruchy dna morskiego powodowane przez podwodne trzęsienia ziemi lub erupcje oceaniczne wulkanów);

Stare i nowe zagrożenia cywilizacyjne

Rozwój cywilizacyjny niesie za sobą wiele korzyści i sprawia, że ludziom lepiej się żyje. Pojawiają się nowe gałęzie przemysłu, rozwija się nauka,  technika i kultura, rośnie stopa życiowa. Kolejne osiągnięcia przynoszą wiele ułatwień w codziennym życiu, ale pociągają też za sobą wiele niebezpieczeństw związanych ze zdrowiem i stanem środowiska.

Wciąż rosnące potrzeby człowieka sprawiają, że zasoby przyrody są coraz bardziej eksploatowane a samo środowisko ulega stopniowej degradacji. Prężnie rozwijający się przemysł i transport dostarcza wielu potrzebnych produktów i usług, ale jednocześnie jest źródłem ogromnej ilości zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb. Zanieczyszczenia, a wiec substancje niepożądane w środowisku i występujące w stężeniu zmieniającym jego właściwości, wywierają niekorzystny wpływ na zdrowie i życie człowieka. Oddziałują nie tylko lokalnie tzn. w miejscu ich powstawania, ale są też przyczyną negatywnych zjawisk obejmujących całą kulę ziemską takich, jak globalne ocieplenie czy rozrzedzenie ozonowe.

Najbardziej groźne dla środowiska są zanieczyszczenia powietrza, ponieważ nie tylko z łatwością przemieszczają się na duże obszary, ale też przenikają do wód i gleb.

Do najczęstszych należą produkty spalania paliw kopalnych: tlenki siarki, azotu i węgla. Niebezpieczne są również węglowodory, ozon i freony a także pyły. Substancje emitowane do atmosfery ulegają rozproszeniu i przenoszone są przez wiatr na znaczne odległości. Zdarza się również i tak, ze unoszą się w postaci chmury nad danym obszarem, zazwyczaj blisko miejsca ich wytwarzania tworząc smog. Dzieje się tak w warunkach braku ruchu powietrza i inwersji temperatury. Smog tworzy się w dużych ośrodkach miejskich i przemysłowych. Wyróżnia się dwa zasadnicze typy smogu różniące się charakterem chemicznym i mechanizmem powstawania: kwaśny (londyński, zimny) oraz fotochemiczny (kalifornijski). Smog kwaśny powstaje w klimacie wilgotnym, zimą. Jego toksyczność wynika głównie z obecności tlenków siarki i węgla, pochodzących ze spalania paliw kopalnych (chemicznie działa redukująco). Smog fotochemiczny powstaje w upalne dni, przy dużym nasileniu ruchu samochodowego. Czynnikiem toksycznym są przede wszystkim tlenki azotu, ozon i węglowodory, ulegające fotochemicznym przemianom (chemicznie działa utleniająco). Smog bez względu na pochodzenie stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, a także zwierząt i roślin.

Tlenki siarki i azotu nie tylko unoszą się w powietrzu, ale tez mogą łączyć się z parą wodną lub kropelkami wody zawieszonymi w nim i tworzyć kwasy. Te wraz z opadami spadają na powierzchnię Ziemi, zakwaszając gleby, wody, niszcząc budynki i roślinność.

Z kolei wzrost ilości dwutlenku węgla, który jest naturalnym składnikiem  powietrza, wywołuje wzmożenie tzw. efektu cieplarnianego.

Efekt cieplarniany polega na zatrzymywaniu na Ziemi części ciepła docierającego ze Słońca. Jest to możliwe dzięki pochłanianiu przez niektóre gazy atmosferyczne odbitego od naszej planety promieniowania podczerwonego (promieniowanie długofalowe o długości fali od 4 do 80 mm), które bez atmosfery powróciłoby w przestrzeń kosmiczną.  Efekt ten sprawia, że temperatura panująca na Ziemi (średnio +15°C) pozwala na rozwój i utrzymanie życia na naszej planecie. Jednak nasilenie efektu cieplarnianego związanego z pojawieniem się większej ilości CO2 w powietrzu, a także innych gazów cieplarnianych (metan, ozon, tlenki azotu, freon ) może wywołać ogromne zmiany klimatyczne i ekologiczne. Do najbardziej znaczących skutków należą: ocieplenie się klimatu, topienie się lodowców (a co za tym idzie podniesienie poziomu mórz i oceanów, zalanie lądów), wyparcie niektórych gatunków roślin i zwierząt, choroby, zaburzenia funkcjonowania ekosystemów.

Równie groźna dla środowiska i człowieka jest emisja freonów. Są to związki chemiczne będące fluorochlorowco pochodnymi węglowodorów (głównie metanu), stosowane niegdyś powszechnie w przemyśle i gospodarstwie domowym, głównie w urządzeniach chłodniczych i aerozolach. Wywołują inne negatywne zjawisko o zasięgu globalnym zw. rozrzedzeniem ozonowym.

Freony są gazami niepalnymi, nietoksycznymi, nierozpuszczającymi się w wodzie, mało aktywnymi chemicznie, stosunkowo lekkimi, dzięki czemu łatwo unoszą się do górnych warstw atmosfery. Tu rozkładają się pod wpływem promieniowania nadfioletowego z uwolnieniem chloru, który powoduje rozbijanie trójatomowej cząsteczki tlenu (ozonu), czym przyczynia się do zubażania warstwy ozonowej. Freony cechuje długa żywotność. Raz wprowadzone do atmosfery mogą w niej pozostać nawet ponad 130 lat. Zniszczenie warstwy ozonowej pozwala swobodnie docierać do powierzchni Ziemi promieniowaniu UV, które jest szkodliwe dla zdrowia i życia organizmów. W przypadku człowieka powoduje nowotwory skóry i choroby oczu.

Zanieczyszczenie innych elementów środowiska nie jest tylko efektem oddziaływania substancji występujących w powietrzu. Do wód niebezpieczne substancje doprowadzane są również w sposób bezpośredni, wraz ze ściekami, do tego dochodzą wycieki z tankowców, platform wiertniczych, spływy powierzchniowe z pól. Podobnie jest w przypadku zanieczyszczenia gleb. Te również przedostają się z powietrza wraz z wodami opadowymi, czy opadającym pyłem, ale są tez doprowadzane bezpośrednio, np. na skutek nadmiernego nawożenia, gromadzenia odpadów w miejscach do tego nieprzystosowanych. Degradacja gleb, a więc obniżenie żyzności i upośledzenie ich funkcji, następuje nie tylko w sytuacji dopływu do nich zanieczyszczeń. Jej przyczyną jest również nadmierny wypas zwierząt, niewłaściwa uprawa roli, eksploatacja surowców ziemnych, nadmierne stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, niewłaściwa melioracja.

Postęp cywilizacyjny jest potrzebny i nie da się go zahamować. Musi jednak również uwzględniać dbałość o jakość środowiska, bo jest to miejsce, w którym żyje człowiek. Dlatego współcześnie stosuje się wiele rozwiązań, które pozwalają eliminować lub ograniczać negatywne skutki rozwoju cywilizacji. Są to np.  filtry na kominach, ograniczanie emisji spalin, wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii, budowa oczyszczalni, nowoczesnych składowisk odpadów, rolnictwo ekologiczne.

Zagrożenie i klęska - podobieństwa i różnice

Pojęcia zagrożenia naturalnego oraz klęski żywiołowej są ze sobą powiązane. Zagrożenie naturalne oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia ekstremalnego zjawiska przyrodniczego lub katastrofy naturalnej, które wywołują straty. Z klęską mamy do czynienia w momencie gdy zagrożenie to się zmaterializuje. Zagrożenie jest czymś, co istnieje cały czas w mniejszym lub większym stopniu. Klęska ma natomiast charakter konkretnego wydarzenia. Istnienie zagrożenia wyprzedza wystąpienie klęski, ale poziom zagrożenia oceniany jest na podstawie występujących wcześniej klęsk. Z tego rozróżnienia definicyjnego wynikają praktyczne skutki. Okres zagrożenia jest różny od okresu klęski, dlatego też wymaga ze strony władz i organizacji innych działań. Również zachowanie jednostek i całych społeczności jest w tych okresach całkowicie odmienne.

W okresie zagrożenia potrzebne jest zanalizowanie potencjalnie niebezpiecznych zjawisk, określenie miejsc ich występowania oraz okresów, w których mogą się pojawić. Z tym wiąże się wskazanie grup mieszkańców, którzy mogą ucierpieć wskutek wystąpienia danego zjawiska. Na tej podstawie można wprowadzić pewne rozwiązania i zabezpieczenia oraz poinformować społeczeństwo o zagrożeniu i jego skutkach. Celem tych działań jest jak najlepsze przygotowanie się do zagrożenia, które może w każdej chwili zrealizować się jako klęska żywiołowa. Natomiast w okresie wystąpienia klęski podejmowane są już wyłącznie działania ratunkowe ludzi, mienia i infrastruktury. Po przejściu klęski i uporaniu się z jej skutkami następuje ponownie okres zagrożenia. Trzeba wówczas dokonać kolejnych analiz i zrewidować przyjęte wcześniej rozwiązania, które nie sprawdziły się w okresie klęski. Zachowania ludzkie w obu okresach są różne. Okres zagrożenia to z reguły okres zwyczajnych, rutynowych działań, w którym, jak wskazują badania zainteresowanie potencjalnym niebezpieczeństwem spada. Ryzyko zamieszkiwania na obszarach zagrożonych jest minimalizowane. Pierwszoplanową pozycję zajmują troski życia codziennego. Dopiero nadejście klęski zwraca ludziom uwagę, że tak naprawdę żyją w stanie zagrożenia. Klęska mobilizuje ich do działań. Jednocześnie przynosi falę oskarżeń wobec władz, które według nich zaniedbały przygotowania do klęski. Po wyjątkowym okresie, jakim jest czas wystąpienia klęski, następuje powrót do normalności. W tym okresie ludzie powinni wyciągnąć wnioski z wydarzenia, które je dotknęło i podjąć działania zabezpieczające. Jednak zachowania ludzi po wystąpieniu powodzi czy wichury nie są tak racjonalne, jakby nam się to wydawało. Podstawową kwestią jest zatem odpowiedź na pytanie: jak uświadomić ludziom istniejące zagrożenie w okresie, w którym nie mają oni bezpośredniego doświadczenia klęski żywiołowej? Mimo że eksperci oraz władze lokalne zazwyczaj dobrze orientują się w zagrożeniach naturalnych właściwych dla danego obszaru, chociażby na podstawie analiz występowania klęsk żywiołowych w przeszłości, to kształtowanie świadomości za-grożenia wśród mieszkańców bywa bardzo trudne, zwłaszcza na obszarach, gdzie klęski występują stosunkowo rzadko. Pojawia się kolejne pytanie: jak przekonać tych mieszkańców, którzy choć pamiętają katastrofalne w skutkach zjawiska, to ignorują zagrożenie i nie podejmują żadnych działań zabezpieczających?

Formy pomocy ofiarom klęsk żywiołowych

Bezzwrotne pieniężne zasiłki celowe do 6 tys. zł; uruchamiane przez MSWiA na wniosek wojewody; wypłacane przez ośrodki pomocy społecznej po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego.

Kredyty preferencyjne dwuprocentowe, objęte dopłatami z budżetu do oprocentowania, na remont, odtworzenie budynku mieszkalnego lub zakup lokalu; kredyt może być właścicielom lub zarządcom budynków; realizowane są przez banki we współpracy z MSWiA.

Stosowanie uproszczonego trybu uzyskiwania pozwolenia na budowę, zgłoszenia remontu; ograniczenie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Dotacje dla samorządów na odbudowę infrastruktury komunalnej; wniosek do Biura do Usuwania Skutków Klęsk Żywiołowych MSWiA powinien być uzasadniony protokołem szkód sporządzonym przez komisję z udziałem przedstawiciela wojewody.

MEN kontroluje środki na remonty i wyposażenie szkół i placówek oświatowych.

Ministerstwo Rolnictwa kontroluje uzyskiwanie preferencyjnych kredytów inwestycyjnych i obrotowych na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i w działach z nimi związanymi.

Ponadto udzielana jest pomoc innym przedsiębiorcom dotkniętych powodzią; pomoc w wynajmie kontenerów mieszkalnych; opłacana jest pomoc psychologiczna; oraz współfinansowanie wypoczynku dzieci.

Reakcje ludzi poszkodowanych przez powódź w Polsce

Często, gdy dotykają nas klęski żywiołowe najpierw się załamujemy. Pierwszą fazą obcowania z klęską żywiołową jest bezsprzecznie szok. Nie możemy uwierzyć w to, co się stało i obwiniamy wszystko i wszystkich naokoło, dlaczego akurat nas to spotkało. Nie umiemy się nijak pogodzić z zastaną rzeczywistością. Ta pierwsza faza szoku mija zazwyczaj po kilku dniach lub wcześniej w zależności od naszego charakteru i wiary w Boga oraz ludzi, którzy nas otaczają. Jeśli są obok nas, którzy odpowiednio umieją nas pocieszyć, szok mija szybciej. Jeśli jednak brakuje takich osób, które umiałyby nas pocieszyć, depresja związana z klęską żywiołową nie mija szybko. Dobrze zachowują się wówczas ludzie, którzy już następnego dnia po nieszczęśliwym wydarzeniu tłumaczą sobie zaistniała  sytuację jedną sentencją : „Tak miało być”. Wydawałoby się, że to zwykłe słowa, które nic nie znaczą. Nie są jednak stekiem bzdur, bo przecież znajdują swoje uzasadnienie w pocieszeniu, jakiego dostarczają. Warto pamiętać, że zwykłe słowa czasem więcej znaczą niż wyszukane zdania.

Psychologia o rozwoju człowieka

Psychologia rozwoju człowieka (psychologia rozwoju poznawczego[1]) - jeden z najstarszych działów psychologii. Zajmuje się przemianami psychiki człowieka jakie zachodzą od momentu jego poczęcia (zapłodnienia) do śmierci.

Na ogół przyjmuje się istnienie następujących faz rozwojowych człowieka[potrzebne źródło]:

• zapłodnienie

• okres embrionalny

• okres płodowy

• niemowlęctwo (1 rok życia)

• wczesne dzieciństwo (2 i 3 rok życia)

• średnie dzieciństwo (od 4 do 6 roku życia)

• późny okres dzieciństwa (od 7 do 10 lub 12 roku życia)

• okres dojrzewania, (13-18 lat)

• wczesna dorosłość (18-25 lat)

• dorosłość (25-60 lat)

• starość (+60 lat)

• śmierć

Wnioski płynące z eksperymentu „psy Pawłowa” dla ludzkich zachowań

Ponieważ losowość oznacza też, że coś może się powtórzyć nawet kilka razy z rzędu, a ludzie reagują na powtórzenia jak psy Pawłowa na dzwonek, może się zdarzyć, że istotnie losowa seria będzie wyglądać na nielosową.

Popędy i ich przezwyciężanie według psychoanalizy

Popęd jest jednym z kluczowych pojęć psychoanalizy. Jest to psychiczna reprezentacja pobudzenia pochodzącego z wnętrza organizmu, z pogranicza tego co biologiczne i tego co psychiczne. W rozumieniu psychoanalitycznym popęd nigdy nie jest uświadamiany. O jego istnieniu możemy się przekonać jedynie dzięki reprezentacji popędu, która jest obsadzona przez popęd.

• Popędy życia (Eros) - służą przetrwaniu jednostki i zachowaniu gatunku. Forma energii, za pośrednictwem której popędy życia spełniają swoje funkcje to libido.

• Popęd seksualny - tłumiony prowadzi do zaburzeń osobowości i nerwic.

• Popęd śmierci (Tanatos) - popęd destrukcyjny, realizujący nieświadome pragnienie śmierci.

• Popęd agresji - autodestrukcja zwrócona na zewnątrz przeciw obiektom zastępczym.

Freud spekulował na temat źródła popędów. Stwierdził, że zgodnie z zasadą przyjemności, cechą organizmów jest minimalizacja pobudzenia, czyli przejście od stanu wyższego do stanu niższego pobudzenia. Psychicznym efektem tej zmiany jest odczuwanie przyjemności. Popęd jest zatem dążeniem do tego rodzaju zmiany. Autor Poza zasadą przyjemności zwrócił uwagę, że ostateczną granicą redukcji pobudzenia jest dla organizmu śmierć - moment dezintegracji.

Zatem ostatecznym celem popędu jest śmierć. Jednakże z pewnych zewnętrznych przyczyn organizm musi oddalić się od tego głównego celu, przejść do stanu większej organizacji. Takie wydarzenia wydłużają jedynie drogę do osiągnięcia śmierci. Freud jednakże stwierdził, że śmierć organizmu nie może nastąpić na najprostszej drodze do śmierci, ale na drodze poprzednio przebytej w odwrotnym kierunku. Zatem popęd samozachowawczy chroni indywidualną drogę organizmu do śmierci jest popędem śmierci.

Twórca psychoanalizy zauważył jednak, że nie wszystkie komórki organizmu podążają drogą rozwoju (specjalizacji). Część z nich pozostaje w formie nierozwiniętej. Są to komórki rozrodcze. Cel, jakim jest minimalizacja stanu pobudzenia osiągają poprzez nierozwijanie się - pozostawanie ciągle na niskim poziomie zorganizowania. Z uwagi na to muszą żyć dalej z pokolenia na pokolenie w nierozwiniętym stanie. Mogą to realizować poprzez rozmnażanie się całego organizmu, czyli przekazywanie komórek rozrodczych do kolejnego organizmu. Stąd popęd seksualny jest wynikiem ochrony komórek rozrodczych przed ich rozwojem.

Przyczyny destrukcyjnych zachowań człowieka

A.  Czynniki społeczne:

• Powszechny dostęp do broni

• Modelowanie agresji (sceny przemocy prezentowane w mediach, grach komputerowych),

• Zdezorganizowane środowisko domowe (brak uczuć, ostra, niespójna dyscyplina, słaby nadzór, rozwody rodziców, brak wzmocnienia zachowań prospołecznych, brak wsparcia),

B. Czynniki biologiczne:

• Predyspozycje genetyczne (dziedziczność),

• Niższy poziom serotoniny (neuroprzekaźnik związany z występowaniem depresji),

• Nieprawidłowości w obrębie płata czołowego mózgu (zmiana zachowań, obniżenie zahamowań, impulsywność),
• Niższy poziom pobudzenia fizjologicznego (poszukiwanie ryzykownych, stymulujących doświadczeń podwyższa poziom pobudzenia fizjologicznego),

Profil psychologiczny psychopaty i seryjnego mordercy

Psychopaci mają trudności ze współodczuwaniem i kompletnie nie radzą sobie z normami życia społecznego. Zaburzenia osobowości antyspołecznej charakteryzują się między innymi brakiem empatii, nieprzyswajaniem odruchów moralnych, agresją, łamaniem norm i zasad, traktowaniem innych osób w sposób przedmiotowy, zubożonym życiem psychicznym, tworzeniem płytkich i bezwartościowych związków. Psychopata nie jest w stanie wyobrazić sobie, jak czuje się jego ofiara, stąd nie ma oporów przed robieniem krzywdy. Zdrowy człowiek, zdolny do współczucia, nie zabija, gdyż nie chce zadawać cierpienia. Bardzo często seryjni mordercy w dzieciństwie znęcali się nad zwierzętami

Człowiek uznawany jest za seryjnego mordercę, jeżeli popełnił trzy zabójstwa.
Bardzo ciężko go złapać, gdyż ma często słaby związek z ofiarami.
Jest zwykle białym mężczyzną, między 25 i 35 rokiem życia. Z reguły zabija ludzi tej samej rasy. Wiek jego ofiar zmienia się w znacznym stopniu i zależy od jego "zainteresowań". Intelekt waha się między górną i dolną granicą przeciętności. Z reguły nie zna ofiar i nie czuje do nich osobiście nienawiści (pomimo tego mogą mu w jakiś sposób coś symbolizować). Jego ofiary najczęściej nic mu nigdy nie zawiniły. Są zwykłymi, obcymi ludźmi. Nie pochodzi z tej czy innej warstwy społecznej; może pochodzić z getta lub dzielnicy willowej, jak my wszyscy. Może pracować nieregularnie lub w ogóle nie pracować. Raczej niezdolny do utrzymywania swoich stosunków z innymi ludźmi, dlatego też podejrzewany jest typ samotnika. Działa od 4 do 6 lat. Do procesu najczęściej dochodzi jeszcze później, więc świadkowie częściowo zapominają istotne szczegóły itp. Czas działa na korzyść zabójcy. Badania przeprowadzone przez FBI na 36 wielokrotnych mordercach wykazały, że większość z nich była pierworodnymi dziećmi. Ojcowie połowy z nich porzucili rodzinę gdy chłopcy mieli 2 lata. Mniej niż połowa badanych sprawców określiła swoje stosunki z matką jako chłodne i obojętne. 26 stwierdziło podobne relacje z ojcem. W 70% rodzin istniał problem alkoholizmu. W 1/3 były przypadki narkomanii. Prawie wszyscy byli w dzieciństwie prześladowani psychicznie, fizycznie albo seksualnie. Jako dzieci wielokrotni mordercy torturowali zwierzęta. Większość nie skończyła szkoły średniej. Mimo, że byli wystarczająco inteligentni by zostać wykwalifikowanymi pracownikami, większość miała ubogie doświadczenia zawodowe. Przeważnie wykonują zawody nie wzbudzające szacunku. Tylko 20%, czyli 6 z badanych zabójców kiedykolwiek posiadało stałą pracę. Większość tych ludzi wygląda zupełnie normalnie. Często są inteligentni, uczuciowi, są dobrymi rozmówcami, poziom inteligencji mają zupełnie normalny albo nawet wyższy. Są do tego łatwowierni. Mieszkają lub pracują blisko miejsca swej pierwszej zbrodni. Często rozpoczynają swą działalność na terenie, gdzie czują się najbezpieczniej. Czerpią sadystyczną przyjemność z cierpienia swych ofiar. Impulsywni mordercy działają w sposób nie przemyślany i wówczas cały obraz zbrodni jest nieuporządkowany, jest po prostu odbiciem impulsywnych działań mordercy. Jeżeli natomiast zabójca jest osobowością chłodną i wyrachowaną to nie podejmuje zbędnego ryzyka. Ten typ zachowań także znajduje odbicie w scenariuszu zbrodni.
Jakakolwiek klasyfikacja seryjnych zabójców, nawet na podstawie dowodów zbrodni, jest bardzo trudna. Osobowość niektórych morderców charakteryzuje współwystępowanie nawyków chaotycznych i zorganizowanych. Zazwyczaj prowadzący śledztwo patrząc na miejsce zbrodni i odtwarzając cały akt stara się wetknąć zabójcę do konkretnej szufladki. Jakież jest jego zdziwienie gdy aresztowany okazuje się nie pasować do takiej kategorii, do której został przypisany.
Psychopata a zwłaszcza zboczeniec seksualny wyobraża sobie, że to on jest najsprytniejszy i nikt go nie złapie. Jednak w gruncie rzeczy pod wieloma względami wielokrotni mordercy wydają się być całkiem normalni.

Profil psychologiczny pedofila i „stalkera”

Stalker uderza znienacka - ofiara, niemająca pojęcia, kto i czego od niej chce, zaczyna się czuć  jak osaczona  zwierzyna łowna. Prześladowca  „czuje krew”, jest podniecony  i nasila akcję  nękania:  telefonami,  SMS-ami, listami.  Znany profiler  tworzy dla nas portret psychologiczny stalkera.

„Stalkler” - to zazwyczaj mężczyzna w trzeciej i czwartej dekadzie życia (choć istnieje również odmiana prześladowania wśród młodzieży, określana często jako „bullying”). Relacja, jaką uroił sobie w związku z ofiarą, ma najczęściej zabarwienie erotyczne lub wręcz seksualne (chociaż nie tylko). Prześladowca cierpi na zaburzenia osobowości, ma skłonność do paranoi i obsesji.

Typowy stalker jest co najmniej przeciętnie rozwinięty intelektualnie. Najczęściej żyje samotnie i ma kłopoty w życiu zawodowym: poszukuje pracy lub pozostaje bezrobotny. Ponad połowa sprawców była już notowana: za stosowanie przemocy, agresję, nadużywanie alkoholu, awanturowanie się, akty wandalizmu czy nękanie innych ofiar. Mogą zatem figurować w policyjnych bazach danych.

Analiza zjawiska „tradycyjnego” - czyli telefonicznego bądź listownego - stalkingu dowodzi, że w ponad połowie przypadków (dokładnie w 57 proc.) ofiara zna sprawcę. Często stalker nie ukrywa swojej tożsamości, także wtedy, kiedy ofiara jest obcą osobą. Jeden z najbardziej znanych stalkerów - John Hinckley, który uroił sobie romans z aktorką Jodie Foster - swoje listy podpisywał prawdziwym imieniem i nazwiskiem. Obecnie prześladowcy często wykorzystują najnowsze technologie do osaczania swoich ofiar. Specjaliści nazywają to z angielskiego cyberstalkingiem.

Stalkerzy często kierują się obsesyjną potrzebą identyfikacji z ofiarą. W takim przypadku nękany może być tej samej płci co prześladowca. Stalker tego typu najczęściej ma duże problemy emocjonalne i może cierpieć na jakąś chorobę psychiczną.

Zachowania seksualne ze strony pedofila mogą przyjmować różne formy. Od rozbierania i dotykania ciała dziecka, poprzez rozbieranie się w jego obecności i masturbację w obecności dziecka. Skrajną formą są dotykanie i penetracja narządów płciowych z użyciem różnie nasilonej przemocy. Najczęściej zachowania takie są racjonalizowane przez pedofilów i tłumaczone dobrem dziecka, czy też walorem edukacyjnym takich praktyk. Na ofiary wybierane bywają dzieci z najbliższego otoczeniu lub rodziny, ale pedofil potrafi się także posunąć do zatrudnienia się na stanowisku obejmującym kontakt z dziećmi. Pedofilię cechuje duża częstość nawrotów.

Według SCOSAC (Standing Committee On Sexual Abused Children) za dziecko seksualnie wykorzystane uznać można każdą jednostkę w wieku bezwzględnej ochrony, jeśli osoba dojrzała seksualne, czy to przez świadome działanie czy też przez zaniedbywanie swoich obowiązków społecznych lub obowiązków wynikających ze specyficznej odpowiedzialności za dziecko dopuszcza się zaangażowania go w jakąkolwiek czynność natury seksualnej, której intencją jest zaspokojenie osoby dorosłej"

O czynnościach seksualnych wobec małoletnich mówi Art. 200 par. 1 kodeksu karnego, który dotyczy małoletnich poniżej 15 roku życia i przewiduje karę od 2 do 12 lat pozbawienia wolności

Kondycja psychiczna narcyza

We współczesnej psychiatrii narcyzm uznaje się za zaburzenie osobowości (DSM IV), chociaż w ICD-10 nie jest wyróżniony jako odrębna jednostka nozologiczna. Psychoanaliza podchodzi do tego zagadnienia szerzej, mówiąc, że jest to stan psychiczny, polegający na skierowaniu libido do wewnątrz, wówczas ego staje się obiektem seksualnym. W tym sensie można wyróżnić dwa rodzaje narcyzmu: narcyzm pierwotny i narcyzm wtórny. Narcyzm pierwotny jest stanem małego dziecka, w którym popędy są nieukierunkowane i nie nastąpiła jeszcze kateksja obiektu. Okres narcyzmu pierwotnego kończy się w momencie uświadomienia sobie przez dziecko własnej odrębności oraz zależności od innych (jest to moment, który waży na całym późniejszym życiu). Jeżeli rozwój przebiega prawidłowo dziecko jest w stanie zrezygnować z nieprawdziwego przekonania o własnej omnipotencji i bez większego uszczerbku wejść w stan narcyzmu wtórnego kiedy to zauważa, że własne potrzeby może zaspokajać przy użyciu przedmiotów i innych ludzi. W tym miejscu następuje wspomniane wiązanie z obiektem (kateksja). Siła wiązania oraz jego charakter zależeć od tej pory będą od wielu czynników, zarówno środowiskowych, jak i w późniejszym wieku, osobowościowych.

Definicje stresu

Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki, a wymogami sytuacji (stresorem; bodźcem awersyjnym[potrzebne źródło]), charakteryzująca się brakiem równowagi. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi.

Istnieją 3 typy definicji stresu:

1. Stres jako bodziec - sytuacje występujące w naszym otoczeniu mające naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji.

2. Stres jako reakcja - zarówno fizjologiczna jak i psychologiczna będąca odpowiedzią na działanie stresorów (sytuacji wywołujących stres). Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: homeostatyczna teoria Cannona czy koncepcja Selyego (GAS, LAS).

3. Stres jako proces lub transakcja - relacja między jednostką a otoczeniem: transakcyjny model Lazarusa, koncepcja Antonovsky'ego, koncepcja Hobfolla, koncepcja sytuacji trudnych Tomaszewskiego, regulacyjno-informacyjna teoria stresu Reykowskiego.

Psychologiczne i społeczne źródła stresu

Czynniki powodujące stres nazywane są stresorami. Są one bardzo różnorodne i mogą być charakteryzowane z różnych punktów widzenia, z uwzględnieniem różnych właściwości bądź wymiarów. Przede wszystkim bierze się ich siłę oraz zakres oddziaływania ( czy dotyczą wielu ludzi czy pojedynczych osób). Stanowi to podstawę rozróżnienia:

- dramatycznych wydarzeń o rozmiarach katastrof, obejmujących całe grupy - wojny, klęski żywiołowe, katastrofy komunikacyjne o większej skali.

- poważnych wyzwań i zagrożeń, dotyczących jednostek lub kilku ludzi - koncepcja zmian życiowych np. śmierć współmałżonka, rozwód, separacja, kara więzienia, śmierć kogoś z rodziny, zawarcie związku małżeńskiego i utrata pracy.

- drobnych codziennych utrapień - niemożność znalezienia potrzebnej rzeczy, drobne nieporozumienia w rodzinie, trudności zdążenia na czas.

Źródła stresu

• trudności intelektualne związane z rozwiązywaniem problemów i podejmowaniem optymalnych decyzji (zwłaszcza przy braku pełnej informacji);

• wysokiego poziomu ryzyka towarzyszącego powyższemu;

• odpowiedzialność za podejmowane decyzje;

• stały deficyt czasu niezbędnego dla wykonania zadań;

• pojawiające się konflikty międzyludzkie;

• występowanie sytuacji rywalizacji i zagrożenia;

• duża intensywności pracy (dłuższy czas pracy, podróże służbowe, dyspozycyjność, itp.);

• konieczności permanentnej kontroli swojego zachowania z uwagi na stałą ekspozycję społeczną (jest obserwowany przez podwładnych i przełożonych).

Radzenie sobie ze stresem - zjawisko i proces

Radzenie sobie ze stresem (coping) to poznawcze i behawioralne wysiłki skierowane na opanowanie, zredukowanie lub tolerowanie zewnętrznych lub wewnętrznych żądań.

Radzenie sobie jest najczęściej rozpatrywane w literaturze naukowej jako proces, strategia i styl. Proces radzenia sobie jest definiowany przez Lazarusa i Folkman jako „stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby”. Strategie radzenia sobie mogą być rozumiane jako poznawcze i behawioralne wysiłki, które są używane przez jednostkę w celu zredukowania efektów stresu. Zgodnie z Heszen-Niejodek, styl radzenia sobie jest określany jako charakterystyczny dla jednostki posiadany repertuar strategii radzenia sobie w sytuacjach stresujących. Styl radzenia sobie stosowany w obliczu stresujących wydarzeń wpływa na względną stałość określonych zachowań związanych ze stosowaniem tego stylu. Według Strelaua styl radzenia sobie to „względnie stała tendencja do stosowania specyficznych dla jednostki sposobów radzenia sobie mających na celu usunięcie lub redukcję stanu stresu”. Proponuje on następujące rozróżnienie stylu, strategii oraz procesu radzenia sobie: „styl jest traktowany jako trwała dyspozycja podmiotu do określonego zmagania się z sytuacjami stresowymi; strategia to określone działania, które jednostka podejmuje w konkretnej sytuacji stresowej; proces radzenia sobie jest rozumiany jako ciąg zmieniających się w czasie strategii”. Według kontekstowego, poznawczego modelu Lazarusa i Folkman, radzenie sobie ze stresem jest procesem, który rozwija się w kontekście sytuacji, która jest oceniana jako osobiście ważna dla jednostki i jednocześnie jako nadwerężająca lub przekraczająca możliwości radzenia sobie. Radzenie sobie jest często rozpoczynane w środowisku emocjonalnym osoby i jednym z pierwszych jego zadań jest obniżenie poziomu negatywnych emocji, które są stresujące i mogą kolidować z zadaniowymi formami radzenia sobie. Radzenie sobie ze stresem jest dzisiaj postrzegane jako złożony, wielowymiarowy proces, który podlega wpływom zarówno środowiska oraz jego wymagań i zasobów, jak również dyspozycji osobowościowych, które wpływają na ocenę stresu i zasobów radzenie sobie. Radzenie sobie ze stresem nie jest więc wyizolowanym zjawiskiem, ale jest osadzone w dynamicznym procesie który angażuje jednostkę, środowisko, oraz wzajemne relacje pomiędzy nimi. DeLongis i Holtzman uważają, że przyczyną często sprzecznych wyników badań dotyczących radzenia sobie jest to, że stosowanie konkretnych strategii radzenia sobie różni się w zależności od zaistniałych okoliczności kontekstowych, takich jak rodzaj stresora, kontekst społeczny, oraz osobowość. Eksi uważa, że stabilne strategie radzenia sobie z repertuaru danej jednostki mogą być używane bez żadnego odniesienia do wymagań stresujących wydarzeń. Jednak ludzie mają tendencję do używania różnych sposobów radzenia sobie zależnie od rodzaju wydarzenia, oceny wydarzenia, oraz zasobów, które posiadają.

Konsekwencje stresu

stres prowadzi do złego samopoczucia, obniżenia zdolności do działania, do chorób psychosomatycznych znanych jako choroby cywilizacyjne. Należą do nich: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zaburzenia układu krążenia, dyskineza dróg żółciowych, nadkwasota żołądka, zawał mięśnia sercowego, cukrzyca regulacyjna, naczyniowe bóle głowy, dychawica oskrzelowa, świerzbiączka ogniskowa, pokrzywka, śluzowe zapalenie jelita grubego, łysienie plackowate, impotencja.

Wypalenia jako efekt stresu zawodowego

Czym jest stan wypalenia zawodowego? Najkrócej można go zdefiniować jako przewlekłe zmęczenie, nieprzemijające nawet po długim odpoczynku, wyczerpanie emocjonalne, złe samopoczucie, obniżony poziom funkcjonowania psychofizycznego. Mogą się też pojawiać zaburzenia w układzie krążenia, oddychania, trawienia, a także bóle mięśni, przykurcze, zwiększona podatność na zachorowania. Pojawiają się trudności z zasypianiem, zanika zdolność i umiejętność odprężania się i wypoczywania, mogą wystąpić stany lękowe i depresyjne. Tym symptomom towarzyszy uczucie niepowodzenia i rozczarowania efektami własnego działania zawodowego.

Człowiek dotknięty zespołem wypalenia zawodowego, mimo angażowania całej swej energii w pracę, tak że nie starcza jej na inne sfery ludzkiej aktywności, czuje się tak, jakby nagle stracił całą swoją wiedzę i umiejętności. Jego samoocena coraz bardziej się obniża, traci poczucie własnej wartości. Narzeka na swoją pracę, chciałby od niej uciec jak najdalej, robić coś zupełnie innego, ale nie ma żadnego konkretnego pomysłu? Już samo myślenie o zmianie jest przeszkodą nie do pokonania, ponieważ wymaga pewnej energii i wysiłku.

Najbardziej znana badaczka zjawiska wypalenia zawodowego Christina Maslach zdefiniowała je, jako zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób realizujących się zawodowo przez relacje interpersonalne. Brak satysfakcji w tego typu relacjach generuje negatywne postawy wobec otoczenia i wobec samego siebie.

Stres pourazowy - przyczyny i konsekwencje

Istnieje kilka możliwych przyczyn.

Podłoże psychologiczne

• Dokładne odtwarzanie w pamięci wydarzeń po przeżytym szoku pozwala lepiej zrozumieć, co się stało i być może pomaga w przetrwaniu.

• Nawroty wspomnień zmuszają nas do myślenia o tym, co się stało.  Łatwiej nam wtedy zdecydować, jak się zachować, jeśli sytuacja się powtórzy.

• Zachowania unikowe i odrętwiałość powstrzymują ciągłe przeżywanie wydarzeń, zapobiegając tym samym nadmiernemu wyczerpaniu fizycznemu i psychicznemu.  Dzięki temu nasza psychika ogranicza liczbę „powtórek”.

• Ciągłe „trzymanie się na baczności” przyśpiesza reakcje na wypadek, gdyby sytuacja się powtórzyła.  Dzięki temu mamy siłę nadal funkcjonować.

Podłoże fizyczne

• Żywe wspomnienia tego, co się stało podtrzymują w organizmie wysoki poziom adrenaliny, co powoduje uczucie napięcia, poirytowania i nie pozwala się odprężyć, zrelaksować i zasnąć.

• Hipokamp to obszar w mózgu odpowiedzialny za pamięć.  W warunkach stresu pourazowego wysoki poziom hormonów stresowych takich jak adrenalina może powstrzymać proces przetwarzania wspomnienia o danym wydarzeniu, tworząc w zamian ciągłe nawroty wspomnień i koszmary.

Konsekwencją zespołu zaburzeń stresu pourazowego jest proces stawania się ofiarą,

który nazywany jest wiktymizacją. Jest to pokrzywdzenie, czyli doznanie krzywd i szkód w

wyniku jakiegoś zdarzenia, a także działania prowadzące do tego, że dana osoba staje się

ofiarą przemocy. Pokrzywdzenie takie obejmować może szkody materialne, krzywdy

moralne, zmiany w psychice. Wiktymizacja pierwotna to proces stwarzania się ofiarą w

wyniku popełnienia przestępstwa jego konsekwencją jest wyrządzenie przez sprawcę szkody

ofierze. Doznanie szkody podlega zazwyczaj subiektywnej ocenie, dlatego skutki

wiktymizacji ofiara odczuwa indywidualnie. Wiktymizacja degradująca zmienia poczucie

tożsamości. Osoba pokrzywdzona traci podstawowe poczucie bezpieczeństwa, zaufanie do

siebie, zaczyń źle myśleć o sobie.

Objawy PTSD

przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks) i koszmarach sennych

• poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego

• odizolowanie od innych ludzi

• brak reakcji na otoczenie

• niezdolność do przeżywania przyjemności

• unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć przebyty uraz

• stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z nadmierną czujnością i wzmożoną reaktywnością na bodźce oraz bezsennością

• lęk

• depresja

• myśli samobójcze

Leczenie PTSD

Zaburzenia psychiczne z grupy PTSD bez wątpienia wymagają leczenia ze strony wykwalifikowanego i kompetentnego personelu medycznego, który podejdzie do problemu pacjenta z należytą uwagą i zaangażowaniem. Samo przepisanie recepty na leki uspokajające czy nasenne jest tylko pozornym rozwiązaniem. Leki te, choć bardzo dobrze redukują objawy lękowe i poprawiają komfort życia pacjenta, nie są leczeniem przyczyny zaburzenia i często wywołują jedynie zależność lękową. Elementem koniecznym w leczeniu PTSD jest psychoterapia, obejmująca na przykład terapię ekspozycyjną (powrót w myślach lub realnie do przeżytych wydarzeń) oraz trening oswajania stresu i adaptacji do nowej rzeczywistości.

Stres wojenny i stres bojowy - objawy fizjologiczne i psychologiczne

STRES BOJOWY

Stres u żołnierzy to zespół reakcji psychologicznych, fizjologicznych oraz zachowań alarmowych i obronnych organizmu, wobec sytuacji zagrożenia lub skierowanej przeciwko niemu (żołnierzowi) agresji..

OBJAWY FIZYCZNE I ZMIANY W ZACHOWANIU: 

Silne napięcie mięśni aż do odczuwania bólu, dygotanie, nerwowoœć ruchów,

niemożność usiedzenia w jednym miejscu, niezgrabność i brak precyzji w

działaniu; Nadwrażliwość na bodźce i podrywanie się z przerażeniem z powodu nagłego, głośnego dźwięku lub gwałtownego ruchu; Zimny pot, suchość w ustach, bladość skóry, trudności ze skupieniem; Kołatanie serca, zawroty głowy, poczucie bycia skołowanym; Poczucie braku tchu w piersiach, zbyt szybki oddech, mrowienie w kończynach; Skurcze i drętwienia; Rozstrój żołądka, mogą występować wymioty; Wypróżnianie się i/lub moczenie w sytuacji nagłego zagrożenia; Rozwolnienie lub zatwardzenie, częste oddawanie moczu; Znużenie: poczucie bycia zmęczonym, wypompowanym, wykonywanie najmniejszych ruchów z wielkim wysiłkiem; Poczucie bycia nieobecnym, uporczywe wpatrywanie się w dal. 

 

PSYCHICZNE OBJAWY:  

Niepokój: rozstrojenie nerwowe, poczucie udręczenia, oczekiwanie na najgorsze;

Drażliwość: przeklinanie, narzekanie, wybuchowość;

Trudności w skupieniu uwagi, w przypomnieniu sobie szczegółów;

Trudności w myśleniu, mówieniu, komunikowaniu się z innymi;

Trudności w zasypianiu, budzenie się z powodu koszmarów sennych;

Smutek, zgryzota, płaczliwość;

Ciągłe rozpamiętywanie np. śmierci, ran odniesionych przez kolegów, uniemożliwiające dalsze działanie;

Wyrzuty sumienia z powodu popełnionych błędów lub uporczywe rozpatrywanie tego, co powinno się wtedy zrobić, a nie zrobiło;

Poczucie opuszczenia przez dowódców lub kolegów z pododdziału;

Zachwianie poczucia pewności siebie i zaufania do pododdziału.

Wielu żołnierzy odczuwa takie symptomy, jednakże jest w stanie dalej walczyć i wykonywać swoje obowiązki

Terapia stresu bojowego

Przeciwdziałanie skutkom stresu bojowego  

Utrzymywanie broni, odpowiedniego zapasu amunicji oraz opatrunków osobistych w stałej gotowości do użycia

Poruszanie się w hełmie i kamizelce kuloodpornej podczas wykonywania zadań mandatowych poza terenem bazy

Przemyślana organizacja przejazdu konwojów oraz ich systemu obserwacji i ognia

Systematyczne szkolenie podwładnych w zakresie samopomocy i pomocy medycznej

oraz psychologicznej

Obserwowanie otoczenia i podwładnych (kolegów), ostrzeganie o grożącym

niebezpieczeństwie, osłanianie (ubezpieczenie) ich podczas działań

Wnioskowanie o zagrożeniach na podstawie zachowania podwładnych (kolegów) 

Udzielanie kolegom pomocy w potrzebie i poszkodowanym, rannym, zagrożonym w różny sposób i wg generalnej zasady: nikogo nie pozostawiamy bez pomocy

ścisłe i bezzwłoczne realizowanie rozkazów, zadań i planów działania;

poruszanie się wyłącznie po wyznaczonych i nakazanych drogach

Utrzymanie stałej łączności z przełożonym (oficerem dyżurnym/operacyjnym)

Ograniczanie kontaktów z miejscową ludnością do skali absolutnie niezbędnej;

unikanie sporów i zbyt radykalnych reakcji wobec lokalnych władz i ludności

Wymiana doświadczeń i informacji np. zachowań ludnoœci cywilnej, tradycji oraz lokalnych zwyczajów

Okazywanie szacunku wobec lokalnych praw, zwyczajów i tradycji - zwłaszcza religijnej

Niezbliżanie się do najświętszych miejsc kultu religijnego poza granice przyjęte i uznawane przez strony (niezapuszczanie się w te miejsca, nawet w warunkach dynamicznie prowadzonych akcji)

Unikanie działań pochopnych i podejmowania zbędnego ryzyka, nieprzemyślanego użycia broni lub innych środków przemocy, akcji niezaplanowanych i bez odpowiedniego zabezpieczenia, wsparcia

Zbieranie i analizowanie doświadczeń w tym rozpoznawczych informacji o terenie, działaniu zorganizowanych grup oporu i przebiegu manifestacji osób cywilnych

Dokładne planowanie i zabezpieczenie akcji

Koncentrowanie się podczas działań na wykonywaniu zadań zgodnie z planem, ale z jednoczesną psychiczną gotowością do działania w sytuacji nieprzewidzianego obrotu zdarzeń

Każdorazowo po drastycznym, traumatycznym wydarzeniu, akcji, korzystanie z dostępnych form odreagowania silnych emocji (rozmowa z zaufanym kolegą, przełożonym, kapelanem, psychologiem, defusing, odprawa po akcji)

Etapy zostawania terrorystą

Faza bycia terrorystą to krystalizacja tego, co dzieje się z jednostką, która coraz bardziej angażuje się w terroryzm i dochodzi do udziału w zdarzeniach terrorystycznych. Wcześniej określiliśmy konkretne czynniki

związane z incydentem terrorystycznym, ważne dla zrozumienia, co wpływa na

aktywnego terrorystę. Najważniejsze czynniki związane z tym procesem obejmują:

szybkie nabycie umiejętności,

dopasowanie się do roli,

nauczenie się specjalnego języka,

zwiększoną akceptację i przyjęcie roli (i towarzyszącą jej integrację osobistych fantazji),

zwiększone poczucie kontroli i osobistego sprawstwa,

posłużenie się zaangażowaniem jako nagrodą i obietnicą uzyskania pewnego statusu.

Zagrożenia techniczne i ich charakterystyka

zagrożenia techniczne to takie , które są powodowane przez człowieka i rozwój

gospodarczy ( ogólnie związane z cywilizacją) są to :

wypadki komunikacyjne ( lotnicze , kolejowe , samochodowe )

awarie ( gazowe , wodociągowe , energetyczne)

skażenia gleb ,wody ( radioaktywne , chemiczne )

katastrofy ( górnicze , budowlane )

Zagrożenia biologiczne i ich charakterystyka

Mianem zagrożenia biologicznego określa się organizmy lub substancje pochodzenia organicznego, które stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Mogą to być odpady medyczne, np. mikroorganizmy, wirusy lub toksyny (pochodzenia biologicznego), które mogą zagrażać życiu człowieka. Zagrożeniem biologicznym mogą być również substancje stanowiące zagrożenie dla zwierząt. Substancje takie są oznaczane specjalnym symbolem Substancje te stanowią zagrożenie w użytkowaniu, dlatego nie powinny być użytkowane przez osoby nie znające procedur obchodzenia się z nimi. Symbol zagrożenia biologicznego zakodowany w systemie Unicode ma kod U+2623. Substancje stanowiące zagrożenie biologiczne podczas transportu mogą być oznaczone 4 kodami (Numer UN):

UN 2814 - substancje zakaźne działające na ludzi

UN 2900 - substancje zakaźne działające na zwierzęta

UN 3373 - preparaty diagnostyczne, preparaty kliniczne lub substancje pochodzenia biologicznego

UN 3291 - odpady medyczne

Zagrożenie biologiczne poziomu 1. Pożyteczne bakterie i wirusy z rodzaju Bacillus substilis, Escherichia coli, varicella, które nie są zakaźne. W tym poziome zagrożenie biologiczne jest minimalne. Zazwyczaj takie odpady są

usuwane razem (chociaż zalecane jest oddzielnie) z innymi śmieciami. Procedury dekontaminacji na tym poziomie są podobne jak współczesne metody z oczyszczania z wirusów. W środowisku laboratoryjnym wszystkie materiały mające kontakt z bakteriami i/lub kulturami bakterii są oczyszczane w autoklawie.

Zagrożenie biologiczne poziomu 2. Różne bakterie i wirusy o średniej zaraźliwości dla człowieka, lub które są trudne w unieszkodliwieniu aerozolem w laboratorium, np. wirusy WZW typu A, B lub C, wirus grypy typu A, bakterie powodujące boreliozę, salmonella, wirus świnki, odry i HIV.

Zagrożenie biologiczne poziomu 3. Bakterie i wirusy, które mogą wywołać ciężkie, fatalne w skutkach choroby u ludzi, ale dla których istnieją odpowiednie szczepionki, np. wąglik, Gorączka Zachodniego Nilu, SARS, ospa,

gruźlica, tyfus, gorączka doliny Rift, gorączka plamista.

Zagrożenie biologiczne poziomu 4. Wirusy, które mogą wywołać ciężkie choroby u ludzi i dla których szczepionki nie są dostępne, np. argentyńska gorączka krwotoczna, wirus Marburg i Ebola i gorączka Lassa.

Metody adaptacji do stresu

Przy długotrwałym stresie powstają trzy fazy ogólnego adaptacyjnego syndromu:

a) reakcje napięcia

b) faza obronna kojarzy się z maksymalnymi energetycznymi stratami

c) faza wykończenia zrywa z adrenalinową aktywnością czyli z nadprodukcją adrenaliny.

Dostosowanie polega na obecności u ludzi adaptacyjnej energii, która powstaje u nas po urodzeniu.

---