zakres przedmiot zainteresowań - pedagogika społeczna koncentruje się na: środowisku życia jednostek i grup; działalności instytucji celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych;- przedmiot zainteresowań: środowisko wychowawcze (środowisko życia); • teoria kształtowania środowiska oraz teoria środowiskowych uwarunkowań edukacyjnych i rozwojowych człowieka; -cel: • edukacja środowiskowa;- charakter: • teoria praktycznego działania - dostarcza teorii do działania praktycznego; • empiryczny - oparcie na badaniach empirycznych, wnioskowaniu indukcyjnym; - zadania:• rozpoznanie, dokonanie opisu i oceny postępowania społeczno-wychowawczego środowisku -> w drodze analizy faktów; • projektowanie działalności społeczno-pedagogicznej, kulturalnej, socjalnej -> w drodze wypracowania wzorów w rzeczywistość pożądanej; kierunki zainteresowań pedagogiki społecznej:

- aktualne problemy społeczne: (Stanisław Kawula;W. Warzywoda-Kxuszyńska;B. Matyjas); - badania historyczne o charakterze pedagogicznym(W. Theiss - Zniewolone dzieciństwo; K. Junchiłł;) - animacja społeczno-kulturowa w środowisku (A. Przecławska;) - czas wolny i uczestnictwo w kulturze (A. Przecławska; A. Zawadzka;M. Wawrzak-Chodaczek) - edukacja międzykulturowa: (Nikitorowicz; T. Lewowicki; T. Pilch;) - praca socjalna: ( B. Kromolicka; E. Marynowicz-Hetke; (E. Kantowicz); - rodzina (warunki życia rodziny, przemiany rodziny, sytuacja życiowa dziecka w różnych typach rodzin-( J. Izdebska; K. Marzec-Holka) - dziecko i dzieciństwo: (J. Izdebska; B. Smołińska-Theiss ) - pedagogika zdrowia: ( E. Syrek;) - media i multimedia: ( 1 Izdebska; M. Braun-Gałkowska;) - metodologia pedagogiki społecznej: ( T. Pilch)

geneza pedagogiki społecznej w Polsce i na świecie

-na świecie:• Adolf Diesterweg- 1834: - pierwsze wprowadzenie do literatur}' pojęcia pedagogiki społecznej; - tendencje do upowszechniania oświaty; - wskazanie na potrzebę przygotowania nauczycieli do pracy w środowisku i na rolę szkoły w podnoszeniu ekonomicznego kulturowego poziomu życia w środowisku; - przygotowanie nauczycieli do złożonych zadań pomocy dziecku - zakres ten nazwany został pedagogiką społeczną; • pedagogika społeczna - zrodzona jako refleksja teoretyczna i praktyczna działalności w środowisku, której podłoże stanowił przemiany ekonomiczne, socjalne, edukacyjne i społeczno-kulturowe Europy i Ameryki; •obecnie pedagogika społeczna rozumiana jako praca socjalna pomoc grupom społecznym, podobnie jak w Polsce, ale o znaczeni szerszym wymiarze;

- w Polsce: •zainteresowanie problemami środowiska wychowawczego - XIX/XX w. • potrzeba zainteresowania wynika z : - uprzemysłowienia - przeludnienia wsi; - podejmowania pracy przez całe rodziny (w tym małoletnie dzieci) - częstszych wypadków przy pracy • pojawienie się problemów społecznych:- opuszczenia lub osierocenia - chuligaństwa - przestępczości - bezdomności //•rozpoczęcie pracy w środowiskach lokalnych; A. Głowacki - inicjator kolonii letnich (1879) dla dzieci najuboższych z< środowisk miejskich; • H. Radliska: - rozwój pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej; - zadaniem pedagogiki społecznej jest „przetwarzanie środowiska siłami człowieka w imię ideału"; - 1908 - Krakowskie Towarzystwo Nauczycieli (referat o pedagogice społecznej): ukazywanie związku między pracą wychowawczą a wpływem środowiska

Okresy rozwoju polskiej ped. społ 1.1908-1939 - kontynuacja"- w latach 1939-1945: • pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez H. Radlińską w 1908 r. w pracy „ Z zagadnie pedagogiki społecznej"; •okres tworzenia się podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce; •głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej — 1925 r. — Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnic Polskiej w Warszawie; •okres okupacji - tajne nauczanie w Wolnej Wszechnicy Polskiej; 2.1945-1980 •etap pierwszy: 1945-50: - początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej; - katedra pedagogiki społecznej w Łodzi (Radłińska); - etap kontynuacji dorobku sprzed wojny i próba adaptacji tegoż dorobku do nowych potrzeb społecznych i wychowawczych; •etap drugi: 1950-56:

- przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej; - likwidacja katedry pedagogiki społecznej Uniwersytetu Łódzkiego;- zakaz pracy np. dla Radlińskiej; •etap trzeci: 1957: - pierwszy zjazd pedagogów społecznych w Warszawie; - utworzenie na UW Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem R. Wroczyńskiego (obecnie A. Przecławska); - reaktywacja pracy Katedry Pedagogiki Społecznej na UŁ — A. Kamiński; •etap czwarty: - powstanie nowych ośrodków (filia UW w Białymstoku — J. Izdebska) - znaczące prace z pedagogiki społecznej; - nowi badacze (T. Pilch); 3.lata 80. •krytyczne reakcje pedagogów społecznych na początku (kryzys formacji politycznej) i pod koniec (przesilenie formacyjne)lata 80.; •kontynuacja poszukiwań empirycznych i przemyśleń teoretycznych na ogół w obszarach dystansujących się do wydarzę politycznych; •definiowanie nowych obszarów zagrożeń społecznych; •samokrytyka i tendencja do powrotu do źródeł; •tworzenie nowych ośrodków pedagogiki społecznej (Olsztyn - Kawula, WSP w Zielonej Górze - Hajduk); 4.lata 90. i przełom XX/XXI w.: •rozwój nowych obszarów badawczych pedagogiki społecznej;

środowisko wychowawcze • ujęcie wąskie - Wroczyński, Kamiński - zamierzony, ukierunkowany na osiągnięcie określonych celów wychowawczych, systen bodźców tworzących środowisko wychowawcze; wyodrębnia się w nim zespół działań celowych, dążąc do poznania i pomiari elementów tego środowiska; •ujęcie szerokie — Sośnicki — ogół sytuacji wychowawczych, zawierających zarówno wpływy i bodźce środowiskowe celowi zorganizowane jak też samorzutne, okazjonalne;

Tradycyjne środowisko lokalne-cechy: 1spójność 2siła 3mają ogromne znaczenie w rozwoju i wychowaniu jednostek 4wlględna izolacja do otaczającego świata 5 samowystarczalność 6bezpośrednie osobiste kontakty członków grupy, opartymi na zasadzie sąsiedztwa i pokrewieństwa 7jednorodnośc majątkowa, zawodowa 8identyczność tradycji, wierzeń, zwyczajów, obyczajów, norm

cechy współczesnego środowiska wychowawczego •globalna wioska - świat się zmniejsza przez rozwój różnych form komunikacji bez granic (państw, kontynentów); rozwój nowych technologii, wzajemnych powiązań gospodarczych, politycznych, kulturowych; środowisko wychowawcze to nie tylko bezpośrednie otoczenie ale wszystko co dociera dzięki przekazowi pośredniemu; •coraz większe zróżnicowanie współczesnego świata (gospodarcze, polityczne, religijne, kulturowe); w obrazie współczesnego środowiska wychowawczego dominuje zróżnicowanie, różnorodność, wielość wpływów, oddziaływań; •otwartość na wpływy z zewnątrz, dynamika, spontaniczność oddziaływań, ale również ambiwalentny charakter wielu wpływów środowiskowych; •środowisko wychowawcze tworzą instytucje wychowania pośredniego (masmedia, multimedia); stwarza to szansę rozwojowe lecz także zagrożenia w sferze zdrowia, rozwoju poznawczego, emocji, społeczeństwa zwłaszcza dzieci i młodzieży; // dalsze cechy: 2akcentowanie wartości (wizja nowego człowieka: odpowiedzialny, świadomy swoich możliwości, twórczy, tolerancyjny) 3uznanie polityki i prawa za istotne elementy środków wychowania 4wspólnowtowośc -> wspólne wartości 5personalizacja środowiska (oddziaływanie wychowawcze skierowane ku jednostce i ku temu, co niewidoczne- aspekt w środowisku lokalnym) 6nadanie szczególnej rangi relacjom międzyludzkim 7odejście od wizji formalnej traktowania z góry 8indywidualizacja

cechy środowiska życia: 1.środowisko jest strukturą zewnętrzną wobec jednostki (w zakres pojęcia wchodzą środ. Wewn. Np. osobowość, temperament, system wartości. Pełnią one rolę filtra wpływów i bodźców z zewnątrz) 2.środow. jest postrzegane i odbierane indywidualnie tj zawsze jest czyimś środowiskiem 3.każdy czł posiada swoje włąsne indywidualne środow. Nawet gdy wydaję się ono takie samo dla grup osób np. rodzeństwa 4.środow. współtworzą różne systemy wpływów zamierzonych i niezamierzonych, dzięki którym czł kształtuje swoją osobowość 5.środo. w koncepcji pedagogiki społ to struktura dynamiczna, historycznie zmienna, o zróznicowanej sile działania.

charakterystyka rodziny jako środowiska: -lata 60te - początki społeczeństw ponowoczesnych; -nowe formy życia rodzinnego oraz zmiany jakościowe; -dynamiczny rozwój rodziny - przejście od epoki klanów, rodów przez epokę rodziny, do epoki indywidualizmu; -„czasy ponowoczesne” wymagaja od wszystkich tego, czego w przeszłości wymagano id niewielu czyli: prowadzenia niezależnego życia, manifestacji indywidualizmu; -w ponowoczesności eksponuje się: jakość relacji, intymność, anonimowość, postrzeganie innych przez pryzmat własnego ja, indywidualność osób, ich emocje, uczucia, specyficzne potrzeby

funkcje rodziny wg TYSZKI: 1.biopsychiczne (prokreacyjna, seksualna) 2.ekonomiczne (materialno-ekonomiczna; opiekuńczo-zabezpieczjąca) 3.społeczno-wyznaczająca (stratyfikacyjna; legalizacyjno-kontrolna) 4.socjopsychologiczne (socjalizacyjno-wychowawcza; kulturalna; religijna; rekreacyjno-towarzyska; emocjonalno-ekspresyjna)

ujęcia rodziny jako środowiska życia: UJĘCIA TRADYCYJNE - PEDAGOGICZNE: 1.rodzina jako grupa społeczna: - podobna do innych grup społecznych, ale różniąca się też specyficznymi cechami; - grupa podstawowa, mała, pierwotna, bezpośrednie interakcje między członkami; - członkowie posiadają wspólne cele, podobne normy moralno-społeczne, zasady, poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup społecznych; - swoista struktura i specyficzne zasady funkcjonowania; - cechy: * sposób wchodzenia do grupy; *podział międzypokoleniowy; * brak wyraźnego przywództwa; * wspólne nazwisko (zwykle); *wspólne własności, miejsce zamieszkania;

- istota- szczególny układ więzi opartej na powiązaniu emocjonalnym i trwałości; 2.rodzina jako instytucja: - pierwsze zadanie - wobec społeczeństwa - przygotowanie do pełnienia ról, przekazanie norm i wartości; - drugie zadanie - wobec członków rodziny - wychowanie indywidualne; - cechy instytucjonalne; -element skomplikowanego systemu wzajemnych powiązań między rodziną jako mikrostrukturą a społeczeństwem jako makrostrukturą; 3.Rodzina jako środowisko wychowawczo-kułturowe:- rodzinajako środowisko wychowawcze:* odchodzi się od tego ujęcia; *przekazuje normy, zasad)', wartości w sposób bezpośredni i pośredni; *środowisko specyficzne, intymne, indywidualne, bezpośrednie; * tworzy warunki do rozwoju i wychowania; *miejsce pierwszego kontaktu, pierwszych więzi psychicznych; -rodzina jako środowisko kulturowe — przez preferowany styl życia, tradycje, zwyczaje, nawyki wprowadza dziecko w świat kultury i stymuluje jego rozwój kulturalny; 4.odzina jako wspólnota: - w kontekście humanistycznego nurtu pedagogiki; - emocjonalny aspekt wspólnoty jest niepowtarzalny w innych grupach; - więzi łączące członków są silne, wielostronne;- również wspólnota majątkowa, wspólnota więzi; UJĘCIA PONOWOCZESNE - SOCJOLOGICZNE: 1. rodzina w ujęciu strukturalnym: - skład i członkostwo w grupie; - definicje przyjmują minimum; - rodzina — minimum 1+1; biologicznie ze sobą powiązana i mająca wspólne miejsce zamieszkania; - małżeństwo - związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali akceptowany aspołecznie związek i którzy wspólni zamieszkują; 2.rodzina w ujęciu funkcjonalnym: - podkreśla cele i funkcje wobec członków i społeczeństwa;; -rodzina minimum 1+1 i więcej, realizująca podstwową funkcję socjalizacyjną i funkcję intymności, zaposkaja potrzeby fizyczne i psychiczne; relacje w małżeństwie są normatywnie określone; -małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali akceptowany aspołecznie związek i którzy wspólnie zamieszkuja. 3.rodzina w ujęciu inkluzywnym:- podkreśla znaczenie relacji między członkami grupy; - rodzina - grupa dorosłych i dzieci podtrzymujących wzajemne relacje, uczucia i więzi; rodzina w ujęciu uniwersalnym: - rodzina — grupa pokrewieństwa normatywnie określona, o zadaniach prokreacyjnych i socjalizacyjnych; - grupa pokrewieństwa; - rodzina - monoparentalne, z dziećmi adoptowanymi i poczętymi w związku; - rodziną nie jest para bezdzietna; - małżeństwo - normatywnie określony związek między kobietą i mężczyzną;

STRATEGIE BADAWCZE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ 1.Pozytywistyczna ilosciowa *dominująca w naukach społecznych (psychologia, socjologia, pedagogika); *przykład: kwestionariusz wywiadu, ankiety; *przedmiotowe traktowanie uczestników badania; *wyniki dotyczą liczby osób, procentów osób; *wyniki w formie tabeli, wykresu; *metody badawcze: - sondaż diagnostyczny; - eksperyment pedagogiczny; - metoda indywidualnych przypadków; - monografia — rozpoznanie i charakterystyka; * przykładowe techniki badawcze: - ankieta; - wywiad; - badanie projekcyjne; *metoda -> technika -> narzędzie badawcze; *sondaż diagnostyczny -> wywiad, obserwacja, rozmowa, techniki socjometryczne -> kwestionariusz wywiadu; *cel metody ilościowej - wykrycie ogólnych prawidłowości; *analiza ilościowa - stosowanie konkretnych kroków procesu badawczego; *etapy procesu badawczego: 1) określenie przedmiotu, 2) określenie celu 3) analiza literatury 4) określenie problemów badawczych (pytanie), 5) określenie hipotezy badawczej (założenie co do efektów6) określenie zmiennych, wskaźników 7) przeprowadzenie badania 8) zliczenie wyników 9) prezentacja 10 weryfikacja hipotezy 11) wnioski *badanie rodziny (pomiar rodziny) - analiza konkretnych czynników:

- czynniki społeczno-ekonomiczne: -struktura rodziny (pełna, niepełna, liczba osób) - poziom wykształcenia; - praca zarobkowa, zawodowa; -sytuacja materialna (poziom dochodu: wysoki, średni, niski); -sytuacja mieszkaniowa (korzystna, średnia, niekorzystna)

- czynniki kulturalne (Kawula): - poziom wykształcenia (występuje częściej niż w części społeczno-ekonomicznych); - dostęp do mediów; -częstotliwość korzystania z kultur)' Wysokiej; -sposoby spędzania czasu wolnego; * czynniki psychopedagogiczne: - relacje w rodzinie -atmosfera życia rodzinnego (stosowanie nagród i kar); 2.fenomenologiczna-jakościowa *Skupienie na osobie badanej- badacz dostosowuje się do sytuacji, osoby badanej i jej wypowiedzi (pytanie = problemy

dodatkowe pytania) * niewielka liczba osób badanych; *solidne przygotowanie badacza; * metody: - biograficzna; - indywidualnych przypadków; - obserwacja uczestnicząca; - jakościowa analiza tekstów; *niemożność uogólniania - badania sytuacyjne (tu i teraz); *badacz winien starać się stworzyć partnerską relację z badanym; różnice między jakościowymi i ilościowymi: 1.ilościowe (ważniejsze jest wyjaśnienie przedmiotu) 1.jakościowe (najwazniejsze jest rozumienie) 2.ilościowe (szuka się kontekstu ahistorycznego) 2.jakościowe (uchwycenie, opisanie i zrozumienie zjawiska w kontekście jego kompleksowości i indywidualności) 3.ilościowe (weryfikacja hipotez odbywa się drogą falsyfikacyjno-dedukcyjną) 3.jakościowe (od obserwacji do teorii czyli indykcyjne) 4.ilościowe (badacz stoi ponad rzeczą, aby móc obiektywnie ująć analizowany przedmiot badań) 4.jakościowe (subiektywność dotyczy kierunku rozważań naukowych wyznaczonych przez badacza) 5.ilościowe (pytanie dlaczego? Poszukiwanie przyczyn) 5.jakościowe (badania te opierają się na paradygmacie interpretatywnym; zadaje się pyt: jak?, do czego?; badaczowi zależy na zrozumieniu sensu przez interpretację) 6.ilościowe (osoby traktowane są jako jednostki zdeterminowane społecznie) 6.jakościowe (polega na otwartości wobec osób z którymi się współpracuje oraz na objaśnianiu przez nich świata społecznego)

GENEZA MIGRACJI ZAGRANICZNYCH

na świecie w historii ruchów migracyjnych wyróżniono fazy przemieszczeń - pierwowzory współczesnych migracji: I człowiek vs natura: - czasy pierwotne i początki Antyku; - przyczyny: konieczność zdobywania pożywienia; pojawienie się osadnictwa, wystąpienie różnic między ludami; II. człowiek vs prowincjonalizm: -Antyk; - migracje w celu zakładania kolonii, zdobywania ziemi i niewolników, przemieszczania związane z wojnami, podbojami;

III. człowiek vs okowy: - od Średniowiecza do Wielkich Odkryć Geograficznych: - ekspansja terytorialna; - wielkie migracje; - przeobrażenia religijne, gospodarcze, społeczne, polityczne i ich konsekwencje; - wojny i prześladowania - uchodźstwo polityczne; - eksplozja demograficzna — pocz. XVIII w.; - migracje z przeludnionych bogatych krajów (Anglia) do biedniejszych lecz oczekujących na szansę rozwoju;

IV. człowiek vs ekonomia polityczna: - od XIX w. do końca II. wojny światowej; - rewolucja przemysłowa, powstanie nowych społeczeństw; - migracje „za chlebem" — najuboższe masy społeczności europejskiej; - migracje prześladowanych Żydów - pod koniec okresu; V. człowiek vs neomerkantylizm: - powojenny; - ruchliwość przestrzenna w obrębie kontynentu i zamorska kształtowała się wahadłowo; - w Polsce: • powszechne migracje zaczęły się w XVIII w. i miały podłoże polityczne, skierowane głównie do krajów Europy Zachodniej; • powstanie kościuszkowskie - pierwsza masowa migracja do USA o charakterze politycznym; • XIX/XX w. - migracje „za chlebem" - uboga cześć społeczeństwa (przeludnienie wsi, powolny rozwój przemysłu) • 1939-1944 - przemieszczenia o charakterze przymusowym; • 1944-1980 - intensywne migracje bezpośrednio po wojnie (osoby pochodzenia niemieckiego, żydowskiego, repatrianci z Rosji); • lata 70.-migracje zarobkowe; • lata 80. - migracje zarobkowe + migracje polityczne i kreacyjne (pracownicy naukowi); • lata 90. - liberalizacja polityki paszportowej; nowe typy migracji - sezonowa, wahadłowa; - Typy migracji kryteria podziału: • przyczyna: -zarobkowa;- polityczna;- ekologiczna; • miejsce: - zamorska;- kontynentalna; • czas: - stała;-okresowa;- wahadłowa; • charakter podejmowanej decyzji: - planowa;- spontaniczna •charakter prawny: - legalna;- nielegalna; - Cieślak Marian — ze względu na czas trwania: • stałe: - ONZ — powyżej jednego roku;- wyjazd z zamiarem pozostania; • czasowe: - okresowe; - sezonowe - trwają w określonym czasie; - wahadłowe - od sezonowych różnią się czasem trwania orz większą systematycznością; - uczestników zjawiska które charakteryzuje zagraniczna mobilność polaków określa się jako ludzi na huśtawce

migracja - proces przemieszczeń przestrzennych ludzi, zmiany miejsca zamieszkania, pobytu osób, które przenoszą się z miejsca z miejsca pochodzenia (wyjazdu) do miejsca przeznaczenia (przyjazdu);

teorie wyjaśniające migracje: •1Teoria neoklasyczna - najczęściej cytowana: ■ model makro: migracja spowodowana jest przez geograficzne różnice w podaży i popycie na pracę; różnice w płacach powodują że osoby z krajów o słabej sytuacji ekonomicznej emigrują do krajów o wysokiej sytuacji ekonomicznej; model mikro -jednostka podejmuje decyzję o migracji gdy bilans kosztów i zysków wynikających z migracji będzie dodatni; 2nowa ekonomiczna teoria migracji - decyzja o migracji podejmowana jest nie przez jednostki działające w izolacji, ale przez gospodarstwa domowe; 3teoria sieci powiązań (network theory): - sieć osobistych powiązań - istotna w rozwoju migracji; -P.Bourdieu- koncepcja kapitału społecznego istniejącego obok kapitału ekonomicznego i kulturowego

Konsekwencji zarobkowych migracji zagranicznych w środowisku lokalnym:

1. SPOŁECZNE Powstanie miejscowości migrancklch -wyjeżdżanie w celach zarobkowych: Siemiatycze, Bielsk, Mońki, Zambrów; mentalność ukierunkowana na wyjazd za granice lub radzenie sobie z kłopotami materialnymi wyjazdem; - społeczność wysyłająca ma na celu podwyższenie stopy życiowej ludności, ewentualnie podtrzymywanie wcześniej osiągniętego poziomu życia przez: stworzenie lub modernizację warsztatu pracy (traktor, samochód, sklep), poprawę warunków mieszkaniowych; zakup dóbr konsumpcyjnych, wytworzenie się sfery usług — usługi transportowe, opiekuńcze, pośrednictwo pracy, obniżenie stopy bezrobocia; marginalizacja migrantów — określanie jako „ludzi na huśtawce // Konsekwencjami są też: obniżenie stopy bezrobocia; łagodzenie objawów kryzysów gospodarczych; podwyższenie się stopy życia ludności; wyjazdy grup zawodowych; 2.RODZINNE - pozytywne i negatywne konsekwencje Danilewicz: - ogromne zróżnicowanie rodzin; niejednorodność; - typy rodzin migracyjnych ze względu na kryterium czasu i osoby nieobecnej: • rodziny czasowo niepełne z powodu migracji jednego rodzica; • rodziny czasowo niepełne z powodu migracji obojga rodziców jednocześnie; • rodziny stale niepełne- przed migracją; -na skutek migracji (rozwód, porzucenie, separacja); - typy rodzin migracyjnych ze względu na kryterium nieobecności przedstawicieli poszczególnych pokoleń: *1za granicą są przedstawiciele najstarszego pokolenia; *2za granicą są przedstawiciele młodszego pokolenia; *3za granicą są przedstawiciele kilku pokoleń; - sytuacja życiowa dziecka w rodzinie migracyjnej uzależniona od: 1typu rodziny 2czasu i miejsca pobytu rodzica; 3wieku dziecka 4jakości i częstotliwości kontaktów; 3.pozytywne konsekw: poprawa dotychczasowej syt. Materialnej rodziców, która gwarantuje podwyższenie standardu życia; większa samodzielność niektórych kobiet, mężczyzn samotnie zajmujących się dziećmi, poprzez wykonywanie codzienncyh ról, wcześniej wykonywanych przez współmałżonka; uświadomienie sobie podczas rozłąki uczuć jakie łączą poszczególnych członków rodziny; odzyskanie poczucia bezpieczeństwa na skutek wyjazdu tych rodziców, którzy zakłócali życie rodzinne; gromadzenie doświadczeń życiowych przez dzieci i doprowadzenie sposobów radzenia sobie z trudnościami przez dorosłych

praca socjalna - wspieranie, wspomaganie jednostki w sytuacji w jakiej się znalazła, wskazanie drogi wyjścia z takiej sytuacji; praca socjalna - profesjonalne działanie społeczne realizowane w określonym czasie i przestrzeni; ukierunkowane na pomoc jednostkom, grupom lub zbiorowościom

Zadania pracy socjalnej • wzmacnianiu zdolności do rozwiązywania problemów, radzenia sobie w trudnych sytuacjach i rozwoju osobowego; • skutecznym interweniowaniu na rzecz jednostek i grup najsłabszych, dyskryminowanych, marginalizowanych; • sprzyjaniu efektywnemu, humanitarnemu działaniu służb zapewniających jednostkom, grupom lub zbiorowościom środki, świadczenia i możliwości pomocy; •tworzeniu nowych lub ulepszaniu istniejących systemów zapewniających pomoc i trafniej zaspokajających oczekiwania podopiecznych i klientów;

cele pracy socjalnej: •ratowniczy - zapewnienie podstawowych warunków do życia, tym którzy są ich pozbawieni; •kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb indywidualnych, których jednostki nie mogą zaspokoić we własnym zakresie;• ochronny - minimalizowanie negatywnego wpływu czynników, które nie mogą ulec zmianie; • promocyjny - wspomaganie w rozwiązywaniu_pxabj£mówi trudności w celu pomocy jednostkom i grupom w osiągnięciu bardziej satysfakcjonującego poziomu życia;

Cechy pracy socjalnej położenie nacisku na osobę jako pewną całość, obejmującą osobę, czynniki środowiskowe i zachowanie; PS kładzie nacisk na rodzinę; konieczne jest wypracowanie umiejętności wykorzystania zasobów społeczeństwa do rozwiązywania problemów; zinstytucjonalizowana forma pomocy; profesjonalna pomoc wg określonych metod

Formy PS 1ratownictwo- wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie możliwości i potrzeby ratunku dla osoby potrzebującej np. pomoc powodzianom 2opieka forma świadczona w sytuacjach życiowych w których ludzie dotknięci nieszczęściem nie umieją albo nie mają sił by przezwyciężyć trudności. Opiera się na dokładniej diagnozie potrzeb. Opiekun jest odpowiedzialny za losy 2czł. Np. opieka w domach dziecka 3pomoc działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakiś względów zagrożonych jak i wszystkich członków społeczności np. poradnia rodzinna 4kompensacja społeczna wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniający pomyślny bieg życia jednostki, grupy np. rodzina zastępcza

Cechy bezrobocia - charakterystyczne cechy polskiego bezrobocia: 1.długotrwałość, co łączy się z utratą prawa do zasiłku i niesie ze sobą specyficzne problemy psychologiczne i społeczne; 2.przestrzenne zróżnicowanie;- jako kwestii społecznej: -dotyczy większych grup i zbiorowości społecznych; - polega na kumulacji negatywnych cech położenia materialnego, społecznego lub politycznego; -odbierane jest przez grupę jako niesprawiedliwe, kryterium stanowi porównanie własnego położenia do aprobowanego społecznie systemu wartości lub położenia innych grup; -zakłóca prawidłowy rozwój grupy; -wywołuje społeczny niepokój i wzburzenie; -jest źródłem napięć społecznych, ostrych konfliktów, wpływa destrukcyjnie na rozwój całego społeczeństwa; - nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy, przy pomocy dostępnych jej metod i możliwości; -może być rozwiązane tylko drogą podjęcia działań przez państwo lub inne podmioty polityki społecznej; Przyczyny bezrobocia: 1recesja ekonomiczna 2wprowadzenie nowych technologii oszczędzającej pracę ludzką 3niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii 4zmiany w organizacji pracy 5ograniczenie produkcji 6likwidacja niektórych gałęzi przemysłu 7trudności mieszkaniowe 8przenoszenie zakładów do innego regionu KONSEKWENCJE BEZROBOCIA 1Ekonomiczne-wzrost wydatków z finansów publicznych na zasiłki i inne świadczenia socjalne oraz na programy przeciwdziałania bezrobociu;- zmniejszenie dochodów budżetowych państwa - nie płacenie podatków dochodowych, składek na ubezpieczenie społeczne przez bezrobotnych, nie kupowanie towarów - praca to ważny czynnik ekonomiczny (niewykorzystany w sytuacji bezrobocia); -emigracja zarobkową młodych wykształconych; 2społeczne: -pogorszenia stanu zdrowia fizycznego i psychicznego w społeczeństwie; -wzrost przestępczości .wśród bezrobotnych; -wzrost liczby rozwodów;- trwałe i groźne społecznie zmiany w psychice (frustracja, obojętność, zahamowanie rozwoju osobowości, obniżenie aspiracji edukacyjnych, lęk o przyszłość -> alkoholizm, narkomania, prostytucją, przestępczość) 3Psychologiczne: - przymus zmiany dotychczasowych wzorów zachowania; poczucie wyobcowania, izolacji społecznej, niska kontrola nad zachowaniami; -fatalizm, apatia, obniżona sprawność psychofizyczna; -poczucie winy, utrata poczucia własnej wartości, autorytetu - stan przymusowej zależności od innych, zmiana ukształtowanego obrazu siebie i relacji z innymi ludźmi; -ograniczenia pola kontaktów społecznych, zaburzenia struktury czasu;

Metody przeciwdziałania bezrobociu: - inicjowanie i finansowanie szkoleń; - tworzenie dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pracodawcom pomocy finansowej; - prace interwencyjne i roboty publiczne; - przyznawanie i utrata zasiłków; - aktywizacja bezrobotnych np. w klubach pracy; - udzielanie pożyczek z funduszu pracy; - wzrost gospodarczy kraju;

UBÓSTWO - ubóstwo (w świadomości społecznej) - brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek; - ubóstwo — stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny, grupy społecznej;

PRZYCZYNY UBÓSTWA W POLSCE 1.osobowe- niezależne od człowieka np. kalectwo, niepełnosprawność (umysłowa lub fizyczna) długotrwała choroba, podeszły wiek 2sybiektywne- zależne od człowieka. Są to cechy osób dotkniętych ubóstwem np. lenistwo, brak chęci do pracy i kształtowania się, rozrzutność. Przyczyny te powodują znalezienie się w grupie osób: młodych matek z dziećmi, samotnych, ofiar nałogu: alkoholizm, narkomania 3obiektywne- istniejące niezależnie od woli człowieka np masowe bezrobocie wynikające ze zmian strukturalnych w PL /// -pochodzenie robotnicze i chłopskie, niski poziom dochodów, niskie wykształcenie i klasyfikacje zawodowe rodziców, duża liczba dzieci w rodzinie, katastrofalna sytuacja mieszkaniowa, państwowy mechanizm alokacji dochodów, występowania alkoholizmu w rodzinie, inwalidztwo, pozostawianie w kręgu subkultury ubogich ludzi SKALA PROBLEMU UBÓSTWA W POLSCE wyznaczniki ubóstwa: -Niedożywienie; Dezorganizacja rodziny; Zaniedbania w warunkach mieszkaniowych; Alkoholizm; Enklawy ubóstwa i przestępczości CZYNNIKI SYTUACYJNE DETERMINUJĄCE STYL ŻYCIA BIEDNYCH 1 niski poziom dochodów bieżących - źródła głównie świadczenia społeczne, zasiłki celowe zasiłki rodzinne, alimentacyjne. wychowawcze, pielęgnacyjne; renta socjalna; zbieranie i sprzedaż złomu makulatury, butelek; praca legalna, sezonowa, na czarno; ,skutki: rygor oszczędnościowy - ograniczenie wydatków na produkty żywnościowe, nową odzież, leki, opał, opłaty za czynsz, energię elektryczną; 2zła sytuacja mieszkaniowa - zmiana mieszkania na niższy standard; przeprowadzenie się do rodziców, dziadków, słabe wyposażenie w infrastrukturę sanitarną.; skromne wyposażenie w meble i sprzęty; małą powierzchnia mieszkalna; zdewastowanie wnętrza 3pogarszjący się stan zdrowia -niski poziom dbałości o higienę ciała i jamy ustnej; nieracjonalny sposób odżywiania; niedożywienie; brak systematycznej kontroli zdrowia; palenie tytoniu, stresy, nadużywanie alkoholu; 4 nadmiar wolnego czasu -życie pozbawione regularności; nieograniczony czas. wolny, pusty; zabijanie czasu (spanie, stanie na ulicach, oglądanie telewizji); życie z dnia na dzień — orientacja na teraźniejszość; apatia pasywność, depresja; 5 niska aktywność zawodowa - praca nie stanowi wartości; niechęć i brak szacunku dla pracy; praca dzieci;

kierunki działań w walce z ubóstwem (UE): -kształcenie zawodowe i oświata; -stworzenie warunków korzystnej komunikacji społecznej i informacji z udziałem ubogich; -gwarantowane dochody najniższe jako droga do samodzielnego zorganizowania sobie życia z pomocą państwa i społeczeństwa lokalnego; - praca w środowisku i samopomoc; Konsekwencje ubóstwa: 1krotsze trwanie życia 2wyższa umieralność niemowląt i dzieci, matek 3notuje się 2 razy więcej zachorowań na gruźlicę 4ubóstwo powoduje różne ograniczenia np. w zakupie odzieży, jedzenia, obuwia, ograniczenie uczestnictwa w kulturze, ograniczenia w korzystaniu z transportu w zakresie korzystania z ochrony zdrowia, a także w zakresie utrzymania higieny 5wykluczenie społeczne

Środowisko lokalne- gromada ludzi zamieszkujących względnie izolowane terytoriu, posiadające wspólną tradycję, wartości, symbole, instytucje kulturowe; gotowi są do wspólnego dziłania; żyją w poczuciu przynależności; jest to składniki struktury otaczającej osobnika które działają jako system bodzców i wywołują określone reakcje psychiczne Cechy środowiska lokalnego 1tożsamość etniczna, religijna, kulturowa, narodowa 2zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków; pewnien stopień odizolowania od innych środowisk 3jednolitość ekonomiczna i zawodowa 4homogeniczność zawodowa i gospodarcza 5poczucie jedności wspólnoty (jej zewnętrznym wyrazem jest zdolność do zbiorowego działania w obronie, rozwiązywania celów i interesów społecznych) Więzi społeczne- zaplanowany i ukształtowany system stosunków między instytucjami, które sprawują kontrolę społeczną, a jednostkami i podgrupami w danej zbiorowości, tak, aby tworzyły one całość i nieustannie się rozwijały Więzi: Naturalne(powstają od momentu i zamieszkanie społeczności) stanowione (ustanowione prze społeczeństwo) zrzeszeniowe (nieprzymuszone zrzeszenie się ludzi) Więzi społeczne w środowisku lokalnym: 1kształtują się one poprzez bezpośrednią styczność przestrzenną jej członków, przestrzeganie obecności drugiego człowieka, oraz łączność psychiczną, a więc gotowość do nawiązania kontaktów, utożsamiania się z innymi członkami społeczność lokalną w oparciu o więzi wg Pilcha to: aprobująca świadomość uczestnictwa, intencjonalne współdziałanie, poczucie wzajemnej niezbędności

metody pracy socjalno-wychowawczej: 1indywidualnych przypadków a) Mary Richmond 1992 proces, który rozwija osobowość poprzez świadomie przeprowadzone dostosowanie kolejno każdej z jednostek, zachodzące w relacjach pomiędzy ludźmi i ich otoczeniem społecznym;

- elementy: wgląd w cechy osobowościowe jednostki; rozpoznanie zasobów, zagrożeń, wpływów otoczenia społecznego na jednostkę; bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę; bezpośrednie oddziaływanie poprzez otoczenie społeczne; b)szkoła funkcjonalna,- założenia: rozumienie natury ludzkiej jak w psychologii rozwojowej, polegające na podkreśleniu własnej roli jednostek w rozwoju u dokonywaniu wyborów; relacje z otoczeniem służą nieustającemu kreowaniu siebie;

o ujmowanie metody indywidualnego przypadku nie jako formy psychospołecznej terapii jednostek i rodzin ale jako administrowania usługami społecznymi (by zostały użyte dla dobra jednostki i społeczeństwa) casework jako proces w trakcie którego zasoby i świadczenia społeczne są udostępnianie jednostce; - cel pracy socjalnej: ulepszenie i ułatwienie funkcjonowania jednostki w społeczeństwie; - wartości podejścia funkcjonalnego: respektowanie godności i wartości każdej jednostki; dbałość, by każdy miał możliwość samorealizacji jako osobowość pełna i wnosząca swój wkład w społeczeństwo;.dbałość, by społeczeństwo jako całość poprzez instytucje i politykę sprzyjało i popierało takie możliwości; c)podejście psychospołeczne - Gordon Hamilton (Szkoła Pracy Socjalnej w NY): - uwzględnienie struktury psychologicznej i człowieka i kontekstu społecznego, w którym żyje (rodzina, sąsiedzi, przyjaciele, pracodawcy, instytucje o wymiarze lokalnym i globalnym - organizacje społeczne, placówki służby zdrowia, pomocy społecznej, instytucje państwowe); -formy działania — psychoterapia i terapia społeczna - mobilizacja sił jednostki i otoczenia społecznego dla stworzenia możliwości rozwoju osobowości jednostki i jej realizacji z otoczeniem; d) w Polsce • Aleksander Kamiński: prowadzenie przypadku jest sztuką - pracownik winien posiadać zdolności twórczego interpretowania i komponowania elementów wiedzy, intuicję w odczuwaniu. ETAPY Pierwszy z nich polega na przeprowadzeniu dokładnego rozpoznania, znalezieniu powodów i przyczyn trudnej sytuacji człowieka (diagnoza środowiskowa). Kolejny ma na celu próbę znalezienia dróg wyjścia z tej sytuacji akceptowanego przez obydwie strony(plan działania). Ostatni etap to konkretna praca z przypadkiem, polegająca głównie na czuwaniu nad realizacją ustalonego wspólnie planu działania.

2metoda grupowa ETAPY 1.tworzenie grupy 2.stabilizacja jej struktury i norm 3. realizacja jej celów 4. oceny efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu grupy

Rodzaje grup 1rozwojowo wychowawcza. Celem jest rozwój osobowości jednostek, które identyfikują się ze stylami i wartościami grupy. Są one kształtowane np. w domach kultury 2rewalidacyjne- stosują one pracę rozwojowo wychowawczą do oddziaływań na jednostki społeczne 3psychterapeutyczne, ich zadaniem jest usprawnianie społecznego społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostki w oparciu o techniki z dziedziny psych. Klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków 3organizowania środowiska- charakteryzuje się skoncentrowaniem uwagi na społeczności jako całości. W metodzie tej zasadniczym celem jest w każdym przypadku wspomaganie rozwoju jednostki, inspirowanie do pozytywnych zmian. Ważnym aspektem w tej metodzie jest budowa więzi, wymiany i przypływu informacji o tym co dzieje się w środowisku Etapy 1.rozpoznawanie, diagnoza potrzeb, braków i zagrożeń 2. organizowanie zespołu pracy, polega ono na podziale zadań miedzy instytucje, zespoły itd. 3. planowanie i koordynacja działań opiekuńczo-wspomagająco- rozwojowych 4. wtórne pobudzenie 5. systematyczne ulepszanie środowiska 6. kontrola i doskonalenie

CZAS WOLNY - (Aleksander Kamiński) jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, a nie przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych (sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, pranie, opieka nad członkami rodziny niezdolnymi do samoobsługi) i może być spożytkowana na swobodne wczasowanie lub na życie rodzinne, aktywność przynoszącą doraźne korzyści. FUNKCJE CZASU WOLNEGO 1.odpoczynek- jest on konieczny dla odreagowania tempa produkcji i związanych z tym napięć psychicznych jak również wynikających ze stopnia zurbanizowania miejsca zamieszkania ( hałas, brak ruchu) a także jego jakości (nadmierne zagęszczenie, niski standard). Ilość i rodzaj odpoczynku są uwarunkowane zmiennymi socjodemograficznymi ( wiek, zawód, płeć), ekologicznymi i kulturowymi ( wzory i style życia funkcjonujące w najbliższym otoczeniu człowieka) 2rozrywka (zabawa)- jest wypoczynkiem czynnym. Jest nasycona bogactwem i zmiennością wrażeń. Przynosi odprężenie po zmęczeniu monotonią codziennych obowiązków 3Praca nad sobą - zakłada doskonalenie jednostki w jakiejś dziedzinie kultury. Jest funkcją kreatywną w sferze norm życia społecznego, postaw, wiedzy i wyobraźni. Umożliwia jednostce znalezienie własnego miejsca w społeczeństwie. Formy spędzania czasu wolnego: 1.gry i zabawy ruchowe (sportowe), turystyka, imprezy artystyczne, środki masowego przekazu, aktywność intelektualną, zajęcia Artystyczne, aktywność społeczna, inne formy aktywności uwzględniając indywidualne zainteresowania

Pomoc społeczna instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu tymczasowych trudności. W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się pomoc w instytucjach opiekuńczych typu domy pomocy społecznej, świetlice środowiskowe, ośrodki pobytu dziennego itp., oraz pomoc materialną i rzeczową świadczoną przez gminne, gminno-miejskie, miejskie ośrodki pomocy społecznej

Zadania pomocy społecznej: 1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń (np.: zasiłek celowy, zasiłek okresowy) 2) pracy socjalnej 3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, 4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, 5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych (np. usługi opiekuńcze specjalistyczne .usługi. opiekuńcze, ośrodki .wsparcia ), 6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb Cele pomocy społecznej -zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych, bytowania w warunkach odpowiadających godności czł oraz zapobieganie skrzywieniom rozwoju; -ma ona umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać przy wykorzystaniu własnych uprawnień, zasobów i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, -promowanie i podtrzymywanie bezpieczeństwa socjalnego jednostek, rodzin i grup społecznych i uczynienie ich zdolnymi do pełnienia specyficznych dla nich funkcji, -Zapobiegania (prewencji) powstawania trudnych sytuacji życiowych i problemów społecznych, Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1)ubóstwa; 2)sieroctwa; 3)bezdomności; 4)bezrobocia; 5)niepełnosprawności; 6)długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7)przemocy w rodzinie; 8)potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietnośd; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze; 11)trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

13)alkoholizmu lub narkomanii; Siły społeczne zespół określonych czynników lub czynności, cech, wartości, które posiadają wszyscy, dzięki którym ludzie stają się lepsi; wszelkie czynności oddziaływujące na ludzi; - aktualnie ujawniające się lub ukryte wartości jednostek iub grup społecznych dające pedagogom społecznym oparcie w ich pracy. Jeśli zostaną zaktywizowane, stanąsią czynnikami przewodnimi w przebudowie i asymilacji wartości. Są wszelkimi czynnikami oddziaływającymi na ludzi: •jawne - gdy oddziaływają bezpośrednio wpływając na środowisko jednostek •ukryte - utajnione, niespodziewane, których nie można przewidzieć. Składnikiem każdej siły społecznej są komponenty wychowawcze.

Źródła sił społecznych: - grupa rówieśnicza - instytucje społeczne - role społeczne pełnione przez jednostkę - sam człowiek - sytuacje zagrożenia

Kategorie sił społecznych: * jawne (mobilizujące do działania , do przekształcania środowiska)

*ukryte utajnione , ujawniające się w sytuacjach krytycznych w odpowiednich warunkach w określonych okolicznościach ; jednostek lub grup społecznych , urządzeń , instytucji - każdy

człowiek może być siłą społeczną, ponieważ w każdym tkwi pewien potencjał możliwości; siłą społeczną mogą być też urządzenia lub instytucje , które pomagają i ułatwiają pracę .

Służby społeczne- wsparcie społeczne: powszechnie oczekiwaną pomoc dostępną dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, a których, sami nie są stanie przezwyciężyć. Ten szczególny sposób i rodzaj pomocy, ma służyć mobilizacji sił po to by móc radzić sobie ze swoimi problemami Najczęściej wyróżniane są następujące rodzaje i formy wsparcia;- informacyjne, czyli udzielanie red, porad prawnych i medycznych, informacji pomocnych w rozwiązywaniu życiowych problemów jednostki -emocjonalne, polegające na okazywaniu zrozumienia, współczucia, podtrzymywania na duchu w chwilach kryzysu emocjonalnego i dawaniu komunikatów werbalnych i niewerbalnych typu: "jesteś przez nas kochany", "nie poddawaj się". Fakt towarzyszenia, "bycia razem", troskliwość i gotowość niesienia pomocy, powinny istnieć przez cały okres zmagania się z problemem

-materialne, polega na dostarczaniu środków materialnych, różnego rodzaju darów etc, ułatwiających egzystencję osoby z problemem. Wsparcie to uzupełnia przede wszystkim deficyt finansowy i braki materialne -instrumentalne, polega na udzielaniu pomocy przy wykonywaniu dodatkowych czynności codziennych, prac domowych oraz czynności poza domem. Pomoc udzielana jest w formie bezpłatnych lub odpłatnych usług umożliwiających w miarę normalne funkcjonowanie;- wartościujące, polegające na okazywaniu uczuć uznania, akceptacji, potwierdzaniu znaczenia i wartości partnera dla życia społecznego. Przejawiać się ono może w dawanie jednostce komunikatów typu: "jesteś dla nas bardzo ważny", "jesteś dla nas kimś znaczącym

---