Przedmiot: Pracownia architektury krajobrazu

TEKST PRZEWODNI;

temat: Elementy kompozycji w architekturze krajobrazu

(przypomnienie wiadomości z kl. II)

Projektowanie terenów zielonych łączy wiele dyscyplin: stanowi mieszaninę architektury, malarstwa, dekoratorstwa wnętrz, rzeźby oraz znajomości ogrodnictwa. Projektując ogród i wybierając styl, w jakim będzie urządzony, możemy czerpać inspirację:

- z otaczającej nas przyrody,

- z przeszłości, z historii sztuki ogrodniczej,

- typograficznego ukształtowania terenu,

- z otaczającej architektury,

- z wnętrza domu.

Podstawowym elementem w kategoriach kompozycyjnych w zakresie formowania i kształtowania architektury krajobrazu jest wnętrze. W każdym wnętrzu wydzielić można cztery główne tworzące go elementy:

- „płaszczyznę” poziomą, stanowiącą niejako podłogę wnętrza, ograniczającą je poniżej linii horyzontu; w pomieszczeniu będzie to podłoga, w ogrodzie - trawnik, tafla jeziora, w krajobrazie - płaszczyzna upraw wraz z drogami, rzekami, łąkami, - „ściany” wydzielające wnętrze z otoczenia i odcinające go całkowicie lub częściowo czy też pozornie od wnętrz sąsiednich; w pomieszczeniu będą to ściany; w ogrodzie -

szpalery, w krajobrazie - ściany lasu, łańcuchy wzgórz,

- „sklepienie” zamykające wnętrze od góry; w pomieszczeniu będzie to sufit, w ogrodzie nadwieszenie koron drzew lub niebo, podobnie w krajobrazie,

- „elementy wolno stojące” umieszczone we wnętrzu; w pomieszczeniu będzie to np. stół, krzesło czy inne sprzęty, w ogrodzie - grupa drzew, ozdobny krzew, w krajobrazie - pojedyncze wzgórze, zagajnik, grupa domów.

Elementy te w specyficzny sposób oddziałują na krajobraz, dając wrażenie jego zamknięcia lub otwarcia, chaosu lub ładu, charakteru zabytkowego lub współczesnego. Decydują one również poprzez oświetlenie, koloryt pory roku, nastawienie oglądającego o subiektywnych wrażeniach z nim związanych.

Płaszczyzna pozioma, czyli podłoga wnętrza w warunkach ogrodowych zazwyczaj pokryta jest trawą. Kształt podłogi i jej kolorystyka powinna współgrać z pozostałymi elementami kompozycji. Każde zróżnicowanie podłogi wnętrza poprzez stopniowanie, pochylenie wzbogaca i uatrakcyjnia kompozycję. Błękit nieba, tworzący sufit, jest najdynamiczniej zmieniającym się elementem wnętrza krajobrazowego. Nieboskłon stanowi ważny element kompozycji, źródło doznań estetycznych i orientacji względem stron świata. Korony drzew na tle nieba tworzą niewyczerpany katalog faktur i kolorów. Ściany wnętrza krajobrazowego izolują wnętrze od otoczenia. Chcąc uzyskać delikatny światłocień, należy sadzić drzewa o luźnych koronach, jeśli zaś celem jest uzyskanie głębokiego cienia, wtedy korony drzew muszą być zwarte. Dla oglądającego kompozycję, ważne jest, aby wyższe rośliny nie zasłaniały niższych. Tło powinny tworzyć najwyższe rośliny. Pozostałą kompozycję stopniuje się w kierunku centrum wnętrza, tak, żeby oglądający mógł podziwiać piękno wszystkich posadzonych roślin. Wnętrza krajobrazowe łączą się z otoczeniem przez system różnorodnych otwarć w ścianach. Otwarcia te można porównać z drzwiami i oknami obecnymi w architekturze. To, w jaki sposób są one zakomponowane, decyduje o odbiorze wnętrza. Ze względu na rodzaj ścian, stopień ich zwarcia, rozróżnia się wnętrza: konkretne, obiektywne i subiektywne. Wnętrze konkretne to takie, w których ściany są jasno i czytelnie zdefiniowane, a ilość otwarć nie przekracza 30%, przykładem może być - leśna polana. We wnętrzach konkretnych ilość otwarć waha się między 30% a 60%. Wnętrza subiektywne, to takie, w których ilość otwarć w ścianach przekracza 60%. Podział na wnętrza jest podziałem teoretycznym, ułatwiającym działanie projektowe. W kształtowaniu wnętrz ogrodowych najważniejszy udział przypada roślinności. To od niej zależy charakter ścian, rodzaj podłogi, a także elementy wolno stojące.

Przystępując do projektowania wnętrz ogrodowych, należy pamiętać o złożoności i różnorodności form pokrojowych roślin, fakturze ich ulistnienia oraz kory w wypadku drzew, barwie iści w różnych okresach wegetacji i charakterystycznych okresach kwitnienia i owocowania. Ważne są również rozmiary osiągane przez rośliny, gdyż decydują o odległości sadzenia. Sporządzenie dobrego projektu, polega na połączeniu funkcji praktycznych i wymogów estetycznych. Aby uzyskać spójną i czytelną kompozycje, ustanawiającą ład przestrzenny w procesie projektowania, należy uwzględnić wszystkie elementy i czynniki występujące w projektowanej przestrzeni. Czynniki decydujące o niepowtarzalności projektu:

- właściwe wykorzystanie światła i cienia,

- elementy ruchu,

- kolorystyka,

- struktury zastosowanych materiałów,

- zapach zasadzonych roślin.

Przed przystąpieniem do projektowania obiektów architektury krajobrazu należy:

- dokonać podstawowych pomiarów terenu,

- określić usytuowanie projektowanego obiektu względem otoczenia (wymiar i kształt terenu, usytuowanie względem stron świata, nasłonecznienie),

- uwzględnić znajdujące się zabudowania z oznaczeniem frontu, dojazdu i ustaleniem, z których pomieszczeń powinien roztaczać się najpiękniejszy widok,

- właściwie podzielić przestrzeń, którą się dysponuje,

- zaznaczyć roślinność już porastającą teren.

Posiadając taki ogólny plan, można przystąpić do sporządzania szczegółowych planów poszczególnych kompozycji roślinnych i powiązania ich z różnymi konstrukcjami, jak na przykład: pergolami, altanami, a także rozmieszczenia twardych nawierzchni. Ogrody są trójwymiarowe, co wymaga umiejętności zachowania równowagi i właściwych proporcji pomiędzy fragmentami wolnej przestrzeni (polanki, trawniki, tarasy) a obszarami zagospodarowanymi, czyli pokrytymi bujną roślinnością, zabudowanymi lub ozdobionymi elementami dekoracyjnymi. W kompozycji terenów zielonych należy umieścić poszczególne elementy w precyzyjnie wybranym miejscu, aby utworzone w ten sposób proporcje, zachodzące w całym układzie były widoczne i czytelne. Najpiękniejsze ogrody to najczęściej te, które urządzono stosując najprostsze rozwiązania. Sztuka dobrego planowania terenów zielonych polega na funkcjonalnym podziale całego obszaru w taki sposób, by można było swobodne korzystać z poszczególnych części i aby jednocześnie tworzyły one kompozycje przyjemne dla oka. Podczas tworzenia kompozycji przyjmuje się następującą kolejność działań:

• Ustalenie cech jakościowych elementów, z których ma powstać układ. Ustalenie tych cech określa, jakie będą elementy tworzące komponowany układ, ich kształt, wielkość, fakturę, barwę i odcień, czy będą pełne - bryłowe, czy puste - strukturowe, czy będą nieruchome, czy może będą pozostawać w ruchu.

• Ustalenie cech ilościowych elementów, z których ma powstać układ. Ustalenie tych cech odpowiada na pytanie, ile obiektów o określonych cechach jakościowych powinno się umieścić w projekcie (różne rodzaje drzew, bylin, kwiatów, rzeźb, mebli ogrodowych, latarni, z jakiego materiału będą wykonane, w jakiej kolorystyce, jaka będzie ich faktura).

• Ustalenie rodzajów związków między poszczególnymi elementami, mówi o stosunkach, jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi elementami kompozycji i między poszczególnymi elementami a całością układu. W kompozycji plastycznej rozróżniamy związki: wartości podobnych, wartości przeciwstawnych, kontrastowych i wartości relatywnych.

• Ustalenie rodzaju układu, w jakim mają występować związki elementów, jest określeniem rodzaju kompozycji. Określeniem cech jakościowych, ilościowych elementów tworzących kompozycję, stosunków zachodzących pomiędzy nimi oraz celu, któremu ma służyć. Projekt jest koncepcją, ideą aranżacji terenu (ogrodu). W wersji podstawowej wykonania zawiera rzut pionowy, na którym umieszczone są różne (wszystkie) elementy projektowanego terenu oraz przynajmniej dwa rysunki perspektywiczne. Rysunki te mają za zadanie przybliżyć wyobrażenie o projekcie. Mogą zatem prezentować projektowane tereny zielone w konkretnej porze roku.

Rys.1. Studium pejzażu, powiązanie elementów krajobrazu z domem

[Wykonał: Adrian Rogala student I roku architektury].

---