DORAŹNA POMOC PRZEDMEDYCZNA
Ogólne zasady postępowania w nagłych zagrożeniach życia - łańcuch ratunkowy
Nagły przypadek - każda osoba, u której doszło do zatrzymania lub zaburzenia czynności życiowych, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Czynności życiowe to te wszystkie czynności, które decydują o życiu człowieka:
Czynność oddychania
Czynność pracy serca i krążenia krwi
Stały skład płynów ustrojowych
Przyczyny zatrzymania czynności życiowych:
Ciężkie obrażenia ciała (uszkodzenie głowy, brzucha, klatki piersiowej)
Nagłe, ostre schorzenia (zawał serca)
Zatrucia
Łańcuch ratunkowy:
Dzwonimy po pogotowie
Podajemy swoje dane osobowe, co się zdarzyło, miejsce zdarzenia, ilość ofiar
Czynności doraźne
Zabezpieczenie miejsca wypadku (trójkąt ostrzegawczy)
Proces resuscytacji (ma na celu przywrócenie pracy serca)
Ułożenie pacjenta w pozycji bocznej ustalonej
Hamowanie krwotoku
Postępowanie p/wstrząsowe (wstrząs - zaburzenie ogólnoustrojowe)
Pierwsza pomoc
Czynności, które zapobiegają powikłaniom
np. unieruchomienie kości, opatrywanie ran, walka z bólem (nie można podawać leków! Wyjątek - osoby przewlekle chore np. cukrzyk), stosowanie zimnych opatrunków
Transport (czekamy na pogotowie)
Profesjonalna pomoc medyczna
Pomoc przedmedyczna w przypadku krwotoku zewnętrznego (kończyna, brzuch, klatka piersiowa, głowa)
Krwotok zewnętrzny - przerwanie dużych naczyń krwionośnych z następowym, szybkim wydostaniem się krwi spoza naczynia w wyniku zranienia ostrym narzędziem, wylew na zewnątrz ciała, przerwanie ciągłości skóry; krwotok jest bezpośrednim zagrożeniem życia.
Pomoc przy krwotoku zewnętrznym:
Wzywamy pogotowie
Osobę należy szybkom położyć lub posadzić
Jeżeli krwotok dotyczy kończyny należy ją podnieść powyżej poziomu serca, powoduje to, że krew z rany płynie o wiele wolniej
Trzeba zatamować krwotok, nakładamy opatrunek uciskowy (bierzemy dużą ilość gazy, potem bandażujemy)
Opaska uciskowa jest zakładana, gdy nie ma innego wyjścia tamowania krwotoku: jeżeli krwotok dotyczy kończyny górnej zakładamy ją na ramieniu, gdy kończyny dolnej na udzie; zakładamy ją gdy jest bardzo rozległa rana, gdy jest ciało obce; najlepiej ją używać do pół godziny, bo na dłuższy czas może spowodować nieodwracalne straty; do opaski należy zaczepić kartkę, od której trwał zacisk
Przy większej utracie krwi może dojść do wstrząsu - postępowanie: coś pod głowę i kolana, przykrywamy osobę ciepłym kocem, nie podajemy nic do ust chyba że lekko zwilżamy, opieka psychiczna
Omówienie podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (BLS)
BLS - (ang. basic life support) podstawowe zabiegi resuscytacyjne - polega m.in na uciskaniu klatki piersiowej i oddechach ratowniczych;
Działania reanimacyjne podejmujemy w następującej kolejności:
A (airways) - udrożnić drogi oddechowe;
B (breath) - zacząć sztuczne oddychanie;
C (circulation) - przywrócić krążenie.
A - Udrożnienie dróg oddechowych (BLS dla dorosłych)
Należy odchylić głowę do tyłu. Poszkodowany powinien być ułożony na plecach. Przyłożyć rękę do czoła i odchylić głowę do tyłu. Unieść żuchwę do góry (palcami nacisnąć oba kąty żuchwy i przesunąć do przodu). Gdy poszkodowany nie zaczyna ponownie sam oddychać wykonujemy kolejny krok.
B - oddechy ratownicze
Można je wykonać metodą usta-usta oraz usta-nos. W wydychanym powietrzu znajduje się 16% tlenu, co zupełnie wystarczy nieprzytomnemu. Robimy głęboki wdech i wdmuchujemy nasze wydychane powietrze pacjentowi do ust lub nosa. Jeśli klatka piersiowa poszkodowanego się unosi, oznacza to poprawne wykonanie oddechu ratowniczego. Jeśli sie tak nie dzieje może to być przyczyną naszej niedokładności w wykonywanym procesie. Należy wtedy sprawdzić czy w przypadku metody usta-usta jest szczelnie zatkany nos pacjenta, lub czy szczelnie przykładamy nasze wargi do ust pacjenta. Po wykonaniu 4 oddechów należy sprawdzić, czy serce ofiary bije. W razie braku reakcji następuje działanie kolejne.
C - uciskanie klatki piersiowej
Aby wykonać należy wiedzieć, gdzie poprawnie jest umiejscowione serce człowieka. Serce człowieka znajduje się między dolną połową mostka i kręgosłupem. Ucisk wywieramy obiema rękami nałożonymi jedna na drugą na dolną połowę mostka przesuwając go o 4-5 cm w stronę kręgosłupa. Zabieg ten ma na celu usunięcia krwi z serca i wprowadzenie jej do układu krążenia. Czynność te powtarzamy w rytmie przewyższającym normalną aktywność serca (około 100 razy na minutę). Przy takiej częstotliwości można zapewnić około 1/3 normalnej wydajności serca jako pompy. Gdy pomoc udzielana jest przez dwie osoby, jedna stosuje masaż serca, a druga stosuje sztuczne oddychanie. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji reanimacja winna być prowadzona w stosunku 30:2 (30 uciśnięć mostka, 2 oddechy) bez względu na ilość ratowników biorących udział w reanimacji.
UWAGA: Zewnętrznego masażu serca u dzieci nie wolno wykonywać z nakładem sił potrzebnych u dorosłego! U niemowlęcia wystarczy ucisk dwoma palcami! Należy zadzwonić po pomoc i rozpocząć reanimację! 5 oddechów na początku; 30 uciśnięć i 2 wdechy; na zmianę 30 uciśnięć i 2 wdechy.
Zabiegi ratownicze prowadzimy do chwili:
przyjazdu specjalistycznych służb medycznych
gdy poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać
gdy ulegniemy wyczerpaniu.
Pomoc przedmedyczna w przypadku urazów wielonarządowych, ze szczególnym uwzględnieniem opieki nad osobą będącą we wstrząsie
Urazem wielonarządowym jest uraz, w którym dochodzi do uszkodzenia dwóch narządów pełniących różne funkcje, niezależnie od ich lokalizacji w jamach ciała. W urazach tych dochodzi zwykle do utraty dużej objętości krwi.
Pierwsza pomoc u osoby ze wstrząsem:
Wzywamy pomoc
Musimy usunąć przyczynę wstrząsu np. krwotok, trzeba zmniejszyć ból, lecz nie zawsze to jest możliwe
Pozycja p/wstrząsowa - kładziemy osobę na plecach i unosimy nogi na wysokość 30-40 cm
Ochrona przed utratą ciepła
Bezwzględny zakaz podawania czegoś do ust (można tylko zwilżać), ponieważ i tak nic nie wchłonie się; osoba może stracić przytomność i się zachłysnąć
Opieka psychiczna - bycie z tą osobą, dodawanie otuchy, trzymanie za rękę, rozmowa
Ostra niedrożność dróg oddechowych - postępowanie w przypadku astmy oskrzelowej, ciał obcych w drogach oddechowych
Postępowanie w przypadku astmy oskrzelowej:
Astma oskrzelowa jest to zespół chorobowy wywołany odwracalnym, napadowym zwężeniem dróg oddechowych. Spowodowane jest ono skurczem nadwrażliwych oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej i nadprodukcją wydzieliny przez gruczoły śluzowe.
Posadzić poszkodowanego. Dzięki temu łatwiej będzie mu oddychać
Zapewnić dostęp świeżego powietrza
Podać choremu leki wziewne - jeśli zażywał je wcześniej i są dostępne podczas ataku
Zawiadomić pogotowie ratunkowe
Oceniać regularnie podstawowe funkcje życiowe
Postępowanie w przypadku ciał obcych w dr. oddechowych
Ciało obce w krtani lub tchawicy
Gdy podczas jedzenia mówimy, śmiejemy się może dojść do zakrztuszenia się, a nawet do uduszenia
Osoba jest czerwona, sina
Pierwsza pomoc
Osobę nachylamy głową do dołu i dłonią stukamy między łopatkami 3 razy po 5razy
Jeżeli to nie pomoże możemy zastosować manewr Heimlicha - stajemy za poszkodowanym i obejmuje go rękoma na wysokości pasa. Jedną dłoń zaciska w pięść, druga ją obejmuje, a następnie przykłada obydwie na brzuchu pomiędzy pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym (dolną część żeber) poszkodowanego i energicznie uciska przeponę ku górze. Takie działanie powoduje nagły wzrost ciśnienia powietrza znajdującego się w drogach oddechowych co może pomóc usunąć obiekt będący przyczyną zadławienia. Nie wykonujemy tego u małych dzieci i kobiet w ciąży - u nich trzeba uciskać mostek
Pierwsza pomoc w przypadku ostrych, nagłych bólów w klatce piersiowej (zawał serca, ch. niedokrwienna m. sercowego)
Choroba niedokrwienna serca - (ChNS; łac. morbus ischaemicus cordis, MIC; ang. ischaemic heart disease, IHD) - zespół objawów chorobowych będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze. Zaburzenie równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem a możliwością ich dostarczenia, pomimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych zwiększających przepływ przez mięsień sercowy, zwanych rezerwą wieńcową, doprowadza do niedotlenienia zwanego również niewydolnością wieńcową.
W konsekwencji często doprowadza do dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia sercowego. Choroba niedokrwienna serca ze wszystkimi jej podtypami jest najczęstszą przyczyną śmierci w większości państw zachodnich. Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca tętnic wieńcowych
Zawał serca jest to upośledzenie zaopatrywania w krew mięśnia sercowego wskutek niewydolności wieńcowej, której następstwem jest mniej lub bardziej rozległe zniszczenie tkanek ściany serca.
Najczęstszą przyczyną zawału serca, obok powstania skrzepów, jest miażdżyca tętnic wieńcowych. Rzadziej źródłem zawałów jest zablokowanie tętnicy na skutek dostania się powietrza, tłuszczu lub innych ciał obcych.
Objawy zawału serca:
nagły, kłujący ból w okolicy mostka;
wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej;
często promieniowanie bólu przez lewe ramię aż do małego palca.
niepokój, strach przed śmiercią;
chłodna, blada skóra, zimny pot;
czasem nudności i wymioty;
często nieregularny puls.
Pierwsza pomoc:
Właściwie nie istnieją metody pierwszej pomocy przy zawale serca. Decydująca w takich przypadkach jest
szybka fachowa pomoc lekarska. W oczekiwaniu na lekarza, chorego należy ułożyć w pozycji odciążającej serce, tzn. z lekko podwyższonym tułowiem. Bardzo ważne jest ułatwienie choremu oddychania. Dlatego należy mu rozluźnić krępujące części garderoby. Na dłonie i ręce można położyć wilgotne, gorące okłady. W razie potrzeby trzeba zastosować sztuczne oddychanie połączone z uciskiem klatki piersiowej. Ważną rolę odgrywa także uspokajanie chorego, gdyż zawałowi serca towarzyszy silny niepokój i strach przed śmiercią, które dodatkowo pogarszają jego i tak już bardzo ciężki stan.
WAŻNE
Niestety zawał serca może się powtórzyć, dlatego pacjenci po pierwszym ataku otrzymują środki z nitrogliceryną do zastosowania
w nagłych przypadkach. W razie interwencji, ratownik powinien sprawdzić, czy chory nie ma ich przy sobie.
U pacjenta z zawałem serca absolutnie nie wolno stosować pozycji wykorzystywanych przy normalnym wstrząsie.
Objawy wskazujące na utratę przytomności i pomoc przedmedyczna
Utrata przytomności jest to zniesienie wszystkich procesów, które umożliwiają prawidłowe spostrzeganie, skupianie uwagi i uprzytomnianie sobie wydarzeń.
Objawy:
Osoba nie reaguje na nasze pytania
Brak reakcji na lekkie potrząsanie
Zwiotczenie mięśni (czasem są sztywne w wyniku ciężkich urazów mózgu)
Brak odruchów obronnych (np. zachłyśnięcie się własną śliną)
Pomoc:
Jak najszybsze wezwanie pomocy
Sprawdzenie czy osoba oddycha
Gdy osoba jest nie przytomna kładziemy ją na wznak
Gdy nie czujemy, że osoba oddycha odchylamy głowę do tyłu, by była drożność oddychania
Gdy dalej nie oddycha patrzymy czy nie ma ciała obcego
Gdy nie oddycha rozpoczynamy resuscytację
Gdy oddycha kładziemy w pozycji bocznej ustalonej
Postępowanie doraźne w przypadku napadu dużego padaczki, hipoglikemii, zatruć.
Napad padaczki
W napadzie dużym osoba traci przytomność (osoba może się uderzyć, skutki mogą być katastrofalne); epileptyk czasem przeczuwa, że będzie napad, gdyż za bardzo się stresuje, ma bóle głowy ; jednak nie zawsze przeczuwa i od razu traci przytomność, występuje bezdech na chwilę (osoba jest sina); następnie uderza się głową o kolana; oczy ma otwarte widać tylko białka, występuje szczękościsk, osoba się ślini (często z krwią), może oddać w czasie ataku mocz lub kał
Pomoc:
Zachować spokój
Nie podtrzymywać osoby, bo to nic nie da
Trzeba odsunąć wszystkie niebezpieczne przedmioty
Trzeba uchronić głowę - leciutko podłożyć coś pod głowę
Nie można dla takiej osoby nic wkładać między zęby (język jest wiotki, wyst. szczękościsk, może ten przedmiot przegryźć, zakrztusić się, złamać zęby)
Gdy napad przedłuża się do 5 min należy wezwać pogotowie
Osoba po napadzie najczęściej zasypia
Hipoglikemia (cukrzyca)
Osoba z hipoglikemią nagle staje się agresywna, pobudzona, dziwnie się zachowuje; robi się blada; wyst. drżenie rąk i nóg; wyst. uczucie głodu, zaburz. widzenia, uczucie gorąca od środka, może dojść do utraty przytomności, a nawet do śpiączki
Pomoc:
Gdy osoba jest przytomna podać coś słodkiego
Gdy straciła przytomność jak najszybciej wezwać pogotowie
Zatrucia
Zatrucie jest to zaburzenie czynności org z powodu działania na organizm trucizny ( trucizna to każda substancja, która jest szkodliwa dla organizmu w określonej dawce)
Pierwsza pomoc:
Wzywamy pogotowie
Jak najszybsze odizolowanie osoby od czynnika trującego, nie zawsze jest to możliwe, ale np. gdy osoba wdycha trujący gaz, jednak trzeba dbać o własne bezpieczeństwo (czad jest bezwonny i bezbarwny i jest to subst. wybuchowa, znajduje się tam gdzie są niesprawne rury, zatkane kominy, spaliny samochodowe, dym pożarowy)
Trzeba nisko wejść do pomieszczenia z trującym gazem, gdyż niżej jest mniejsze stężenie
Osoba jest sparaliżowana, wyst. skurcz mięśni, ból głowy
Gdy wyniesiemy osobę sprawdzamy czy osoba jest przytomna
Gdy nie jest przytomna przystępujemy do rescucytacji
Gdy jest przytomna układamy wyżej
Gdy osoba połknęła truciznę prowokujemy wymioty (podać dorosłej osobie 2 szkl solonej wody i prowokujemy wymioty, dla dzieci słodki sok)
Nie prowokujemy wymiotów, gdy osoba jest nieprzytomna lub gdy zatruła się subst. chemiczną
Usuwanie trucizny ze skóry - przemycie powierzchnię zatrutą dużą ilością wody pod warunkiem, że nie ma tam rany
Zabezpieczamy wszystkie przedmioty wokół osoby (wszystkie pudełka po lekach, jedzenie, itd.), aby dobrać odpowiednie antidotum
Urazy czaszkowo-mózgowe zasady postępowania na miejscu wypadku
Każdy uraz głowy jest groźny; najczęściej gdy dochodzi do urazu głowy także dochodzi do urazu mózgu.
Wstrząsienie mózgu
Do wstrząsienia mózgu dochodzi gdy na głowę działa tępe narzędzie i wewnątrz czaszki powstaje fala uderzeniowa; jest to uraz zamknięty; fala uderzeniowa powoduje obijanie się mózgu o wewnętrzną ścianę czaszki
Objawy kliniczne:
Utrata przytomności
Obrzęk mózgu
Niepamięć przed- i powypadkowa tzw. amnezja
Objawy:
Wymioty, mdłości, nierówne źrenice, zwolnienie pracy serca, wzrost ciśnienia krwi
Postępowanie
Wzywamy pogotowie
Gdy osoba jest przytomna położyć ją na plecach, położyć coś pod głowę, żeby była lekko wyżej
Taka osoba nie może wstawać, chodzić, siedzieć
Taka osoba nie może spać, rozmawiamy z nią, badamy tętno, pracę serca, oddech
Gdy nie jest przytomna przystąpić do rescucytacji
Złamanie podstawy czaszki:
Złamanie jest wynikiem uderzenia głowy o dużą powierzchnię w wypadku komunikacyjnym; pęka kość podstawy czaszki, powstaje szczelina, jest to uraz otwarty; może dojść do uszkodzenia mózgu
Objawy:
Wyciekanie płynu rdzeniowego przez uszy, nos, a nawet usta (wtedy raczej dojdzie do zgonu), płyn jest ten bezbarwny, ale najczęściej połączony z krwią (jasnoczerwony)
Po około 2 godz od uszkodzenia pojawiają się wylewy krwawe nad i pod okiem, oko staje się sine; podbite 1 oko - monokla, 2 oczu - okular
Postępowanie:
Gdy jest wypadek trzeba zobaczyć czy coś wycieka z ucha lub nosa
Trzeba osobę położyć wznak i unieść leciutko głowę, położyć koc pod głowę
Pod ucho i nos trzeba podłożyć jakieś waciki, nie można tego płynu wycierać, nie można wyciskać
Taka osoba nie może spać, nie może wstawać, rozmawiamy z nią
Sprawdzamy puls, oddech, pracę serca
Rany głowy
Powstają w wyniku uderzenia ostrym narzędziem, im większa siła, tym większa rana; przy głębokich ranach dochodzi do uszkodzenia podstawy czaszki i mózgu
Postępowanie:
Każda rana na głowie wymaga obserwacji lekarz, rany na głowie ulegają b. łatwo zakażeniu
Nie można rany przemywać
Nakrywamy opatrunkiem jałowym, bandażujemy i wieziemy do lekarza
Pomoc przedmedyczna w przypadku: porażenia prądem, oparzeń, odmrożeń
Porażenie prądem
Najpierw trzeba odłączyć źródło prądu
Należy odciągnąć osobę od źródła prądu, lecz nie gołymi rękami dotykając skóry, nie można mieć na sobie mokrych ubrań, ani nic metalowego
Odciągamy osobę na suchą powierzchnię
Gdy nie oddycha przystąpić do rescucytacji
Oparzenia
Jest to następstwo działania czynnika oparzenia. W miejscu oparzenia wyst. zmiany skórne. Są rózne stopnie oparzenia. Oparzyć się można różnymi substancjami: oparzenie chemiczne, oparzenie termiczne, oparzenie elektryczne, oparzenie prom. Jonizującymi.
Pierwsza pomoc:
Oparzenie pod wpływem wysokiej temp
Jak najszybsze odciągnięcie osoby od źródła parzącego
Gdy osoba się pali, nie może ona biec, trzeba ją położyć na ziemię i nakryć kocem by stłumić ogień
Zdjąć ubranie z palącej się osoby, bo może się ono wtopić w skórę ( zwłaszcza jak są to materiały syntetyczne)
Gdy oparzenie dotyczy dłoni trzeba wszystko pościągać z niej (biżuteria itd.)
Oparzone miejsce trzeba jak najszybciej schłodzić pod bieżącą wodą; można również ochładzać robiąc zimne okłady np. na plecy, brzuch; schładzanie zmniejsza ból, gdy schłodzimy jest mniejszy stopień oparzenia, gdy skóra jest ciepła prowadzi to ciepło do głębszych warstw
Gdy oparzenie dotyczy powyżej 20% powierzchni skóry trzeba schładzać stopniowo, aby nie doszło do szoku termicznego
Schładzamy min 15 min, aby był pozytywny efekt
Nie smarujemy żadną maścią, ani żadnych innych płynów niż woda
Gdy są pęcherze nie można ich przebijać
Gdy są rany trzeba ją lekko przykryć opatrunkiem jałowym, by nie doszło do zakażenia
Może dojść do wstrząsu (osoba staje się blada, odczuwa zimno, ma przyspieszoną pracę serca, niskie ciśnienie)
Gdy jest poparzenie twarzy schładzamy wodą, a gdy są rany nie można przekrywać niczym, bo opatrunek może się przykleić
Oparzenie chemiczne
Może dojść do oparzeń skóry, ale też często dochodzi do oparzeń błon śluzowych np. oka
Wyst. pieczenie lub ból oka
Trzeba jak najszybciej wypłukać oko ze środka chemicznego - rozszerzamy powieki i płuczemy pod bieżącą wodą, osoba oparzona musi poruszać oko we wszystkie strony; długo płuczemy, a potem osoba oparzona idzie do okulisty
Gdy dojdzie do oparzenia wapnem gaszonym - nie lać wody, trzeba wyjąć na sucho
Gdy ktoś połknie środek chemiczny może dojść do oparzenia przewodu pokarmowego
Gdy osoba może łykać podajemy 2-3 szklanki wody by rozcieńczyć śr. chem
Nie można prowokować wymiotów, bo może dojść do wtórnych oparzeń
Może dojść do uduszenia
Przy pierwszej pomocy używamy rękawiczek
Gdy ubranie jest polane śr. chem trzeba je zdjąć
Gdy nie ma rany trzeba polewać wodą
Gdy jest rana nakryć gazą i wysyłamy do lekarza
Odmrożenia
Jest to następstwo zadziałania niskiej temp na org człowieka. Może dojść do zmian miejscowych lub do zmian ogólnoustrojowych (hipotermia lub ogólne przechłodzenie org). Gdy ciało osiąga 30 stopni jest już nieprzytomna.
Pierwsza pomoc:
Osoba, u której zachodzą zmiany ogólnoustrojowe, spadek temp poniżej 36 stopni C (w temp 27 stopni zatrzymuje się oddech, człowiek umiera)
Trzeba jak najszybciej osobę odizolować od niskiej temp, przenosimy do ciepłego pomieszczenia i stopniowo ogrzewamy
Jeśli ma mokre ubranie zmieniamy na suche, okrywamy kocem, można osobę ogrzać własnym ciepłem, folią termiczną (strona srebrna do środka, złota na zewnątrz)
Jeśli osoba jest przytomna podać jej gorący, ale słodki napój, nie można podawać alkoholu
Nie można osoby masować gdy temperatura jest poniżej 36 stopni C, może to powodować dalszy spadek temp ciała
Spadek temp poniżej 34 stopni C
Bardzo trudno wyczuć tętno, oddech i bicie serca
Trzeba dłużej sprawdzać oddech, tętno
Człowiek jest zimny, blady, sprawia wrażenie nieżywego
Czekamy na pogotowie
Zmiany miejscowe:
I stopień charakteryzuje się przejściowymi zaburzeniami w krążeniu krwi w skórze, bólem, często silnym, bladością lub sinoczerwonym zabarwieniem skóry, obrzękiem, pieczeniem i świądem skóry.
II stopień odmrożenia to pojawiające się na skórze pęcherze z płynem surowiczym,
III stopień - rany tętnicze, martwica powierzchowna skóry,
IV stopień - martwica głęboka, której ulegają np. palce, uszy lub nos. W takim przypadku może dojść do samoistnej amputacji odmrożonej części ciała.
Pierwsza pomoc:
Odizolowanie osoby od niskiej temp
Przebranie w ubranie suche
Podanie gorącej herbaty słodzonej, może być z dodatkiem alkoholu
Gdy dłonie nam zmarzną najlepiej najpierw ogrzać je własnym ciepłem, potem kąpiele wodne - najpierw zimne, potem cieplejsze do 38 stopni C
Gdy są pęcherze zakładamy opatrunek jałowy i wysyłamy osobę do lekarza
Miejsc odmrożonych nie można nacierać, gdyż wtedy skóra schodzi i powst. rany
Ruchy czynne kończyny
U palaczy szybciej dochodzi do odmrożeń