§ 1. Źródła Prawa Karnego.

Podstawowym źródłem prawa karnego jest kodeks karny. Oprócz kodeksu karnego przepisy prawa karnego zawierają również niektóre inne akty normatywne (np. kodeks handlowy). Są to ustawy regulujące kompleksowo jakąś dziedzinę (np. ochronę przeciwpożarową), a przepisy prawa karnego stanowią w nich jedynie konieczne uzupełnienie przepisów o charakterze administracyjno - prawnym lub innym.

Kodeks karny składa się z trzech części: ogólnej, szczególnej i wojskowej. W części ogólnej zostały uregulowane podstawowe zagadnienia prawa karnego. Należą do nich na przykład: zasady odpowiedzialności karnej, formy popełnienia przestępstwa, okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną, kary, przedawnienie, zatarcie skazania. Część szczególna to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa (art. 278 - kradzież, art. 168 - gwałt itd.). Część wojskowa zawiera ogólne
i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy.

§ 2. Zakres Obowiązywania Prawa Karnego.

Obowiązywanie polskiego prawa karnego jest rozpatrywana na dwóch płaszczyznach:
w czasie i w przestrzeni, na których może dochodzić do kolizji. Chodzi tu o rozważenie kilku kwestii, np.: do jakich przestępstw, kiedy i gdzie oraz przez kogo popełnionych, odnoszą się przepisy polskiego prawa karnego, czy dotyczą tylko przestępstw popełnionych na terenie Polski, czy obcokrajowiec, który popełnił przestępstwo w Polsce, może być sądzony w Polsce
i na podstawie polskich przepisów karnych, czy Polak, który dokonał przestępstwa za granicą
i został tam ukarany, może być powtórnie sądzony w kraju na podstawie polskiego prawa karnego?

1. Obowiązywanie prawa karnego w czasie.

Na podstawie przepisów karnych mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania. Nie można sądzić i skazać sprawcy za popełnienie czynu zabronionego przez ustawę przed wejściem jej w życie, ani po jej uchyleniu. Zasada
ta obowiązuje w większości cywilizowanych państw, a swoje istnienie zawdzięcza francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1791 r. Która głosiła: „Prawo, które by karało za czyny popełnione przed wejściem jego w życie stanowiłoby tyranię, a jego wsteczna działalność byłaby zbrodnią".

W polskim prawie karnym obowiązuje w tej mierze łacińska maksyma: lex retro non agit, czyli - prawo nie działa wstecz.

Odstępstwa od tej zasady miewało w przeszłości miejsce jedynie w zupełnie wyjątkowych przypadkach np.: dekretu z 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla
faszystowsko - hitlerowskich zbrodniarzy i zdrajców Narodu Polskiego. W najnowszej historii Polski wsteczną moc uzyskały przepisy dotyczące przedawnienia przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności i wymiarowi sprawiedliwości, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych w okresie od 1944 do 1989 roku, co było podyktowane brakiem realnych możliwości ścigania zbrodni stalinowskich i późniejszych przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy tamtejszego ustroju - w czasie jego panowania.

Zasada o nie działaniu prawa wstecz jest stosowana także przy zmianie przepisów. Jeśli sprawca popełnił czyn przestępczy podczas obowiązywania starej ustawy, a sądzony jest już po wejściu w życie nowej, przewidującej surowszą karę za dane przestępstwo sąd wymierza karę według starych przepisów. Natomiast gdy nowa ustawa jest łagodniejsza dla sprawcy lub
w ogóle popełnionego czynu nie uznaje za przestępstwo - sąd stosuje nową ustawę. Obowiązuje tu zasada przyjęcia tego przepisu, który jest korzystniejszy dla oskarżonego.

2. Obowiązywanie prawa karnego w przestrzeni.

W zależności od tego kto przestępstwo popełnił oraz gdzie zostało popełnione, polskie przepisy karne znajdują lub nie znajdują zastosowania.

1. Polskie przepisy karne stosuje się do wszystkich osób, które popełniły przestępstwo na terytorium Polski oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym. Nie ma znaczenia obywatelstwo sprawcy. Obywatel obcego państwa, który w czasie pobytu w naszym kraju popełnił przestępstwo, odpowiada przed polskim sądem na podstawie polskiego kodeksu karnego, na równi z obywatelami polski.

Od reguły tej są wyjątki. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów, a także polskim przepisom karnym:

1. szefowie przedstawicielstw państw obcych uwierzytelnieni w Polsce
   (np. ambasador, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny),

2. osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,

3. osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,

4. członkowie rodzin wymienionych wyżej osób, jeżeli pozostają z nimi
   we wspólnocie domowej,

5. inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego.

W rzeczywistości mogą powstać wątpliwości, czy przestępstwa dokonane zostało
na terenie Polski. Będzie tak wówczas, gdy działanie przestępcze miało miejsce w innym miejscu, a skutek przestępstwa nastąpił w innym (np. sprawca wysyła z USA przesyłkę zawierającą bombę, która w Polsce po otwarciu wybucha i powoduje śmierć adresata).

Przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu, gdzie:

1. sprawca dopuścił się czynu,

2. nastąpił skutek,

3. skutek miał nastąpić.

Jeśli choć jeden z wymienionych czynników wystąpił na terytorium Polski, stosuje
się polskie prawo karne.

2. Polski kodeks karny stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo
za granicą (art. 109 k.k.). Wszczęciu postępowania karnego i wymierzeniu odpowiedniej kary
w Polsce nie stoi na przeszkodzie fakt, że sprawca został już za to samo przestępstwo ukarany za granicą.

W razie skazania w Polsce osoby, ukaranej za ten sam czyn za granicą, sąd polski zalicza na poczet kary wykonaną za granicą całość albo część kary (podobnie jak z aresztem tymczasowym). Mamy tu do czynienia z podwójną odpowiedzialnością karną obywatela polskiego, złagodzoną ewentualnym zaliczeniem kary już wykonanej.

Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie
go za przestępstwo również za granicą, w miejscu jego popełnienia. Nie można więc w Polsce skazać sprawcy czynu, który polskie prawo uznaje za przestępstwo, ale który w miejscu popełnienia jest legalny. Ograniczenie to nie dotyczy polskiego funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaną funkcją,
a także do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej jurysdykcji.

Jeżeli zachodzą różnice między polskim i obcym prawem karnym, sąd - stosując polskie prawo - może je uwzględnić na korzyść sprawcy.

Obywatel polski, który popełnił przestępstwo za granicą i powrócił do kraju, nie podlega ekstradycji do obcego państwa. Prawo te dotyczy także cudzoziemców korzystających z prawa azylu.

3. Polskie przepisy karne mogą być stosowane do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, w dwóch przypadkach:

1. jeśli przestępstwo jest skierowane przeciwko interesom państwa polskiego, polskiego obywatela, polskiej osoby prawnej lub innej polskiej jednostki organizacyjnej,

2. jeśli przestępstwo, bez względu na jego charakter, jest w polskim prawie karnym zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać. Warunkiem odpowiedzialności jest uznanie czynu za przestępstwo również w miejscu popełnienia.

4. Bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia i obywatelstwo sprawcy, polskie prawo karne stosuje się w razie popełnienia przestępstwa:

1. przeciwko bezpieczeństwu państwa polskiego,

2. przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,

3. przeciwko istotnym interesom gospodarczym Polski,

4. fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego,

5. ściganego na mocy umów międzynarodowych.

Do tych ostatnich zalicza się m.in. handel narkotykami, handel niewolnikami, handel kobietami i dziećmi, rozbójnictwo morskie.

Odpowiedzialność karną według polskiego prawa karnego ponosi sprawca, który popełnił czyny zabronione po ukończeniu 17 lat. W przypadku niektórych, najgroźniejszych przestępstw, (m.in. zabójstwo, rozbój, bardzo ciężkie uszkodzenie ciała, porwanie samolotu lub statku, udział w zbiorowym gwałcie - art. 10 § 1 k.k.) odpowiadać mogą sprawcy, którzy dopuścili się czynu
po ukończeniu 15 lat.

§ 3. Pojęcie Przestępstwa

Nie każdy czyn zabroniony przez prawo jest przestępstwem. Za przestępstwo uważa się tylko taki czyn, który został zabroniony w pewien szczególny, kwalifikowany sposób: pod groźbą kary. Inne czyny zabronione, nie zagrożone taką sankcją, są tylko delikatami, czynami niedozwolonymi, bezprawnymi. Wywołują one skutki w innych dziedzinach prawa - prawo karne

się nimi nie zajmuje.

Przestępstwem nazywamy zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny
i zabroniony pod groźbą kary.

Sąd badając sprawę, nie jest obowiązany sprawdzać, czy popełnione przestępstwo było rzeczywiście społecznie szkodliwe. Samo umieszczenie danego czynu w kodeksie karnym, wśród czynów przestępnych, fakt ten przesądza. O społecznym niebezpieczeństwie przestępstwa decyduje ustawodawca.

Każde przestępstwo ma charakterystyczne cechy, które pozwalają odróżnić je od innych przestępstw. Innymi cechami odznacza się oszustwo, innymi kradzież, jeszcze innymi morderstwo. Cechy charakterystyczne dla danego przestępstwa nazywamy znamionami.

W każdym przestępstwie występują cztery poniższe elementy:

1. podmiot przestępstwa,

2. przedmiot przestępstwa,

3. strona przedmiotowa przestępstwa,

4. strona podmiotowa przestępstwa.

Podmiotem przestępstwa nazywamy sprawcę przestępstwa.

Stroną podmiotową przestępstwa nazywamy subiektywne okoliczności sprawy
i okoliczności związane z psychiką sprawcy, do których przede wszystkim należy wina sprawcy.

Przedmiotem przestępstwa jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane: rzecz, życie człowieka, dobre imię, wolność, mienie itd.

Stroną przedmiotową przestępstwa określa się sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne, w jakich do niego doszło, a więc zewnętrzną, dostrzegalną zmysłami, obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce, użyte narzędzia, pozostawione ślady itd.). Utrwaleniem strony przedmiotowej przestępstwa zajmuje się ekipa policyjna, która przyjeżdża na miejsce popełnienia przestępstwa.

§ 4. Rodzaje Przestępstw.

Wśród przestępstw, zależnie od przyjętych kryteriów wyodrębnia się różne kategorie:

1. Ze względu na wysokość grożącej kary przestępstwa dzielą się na zbrodnie i występki.

Zbrodnia to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą. Występek to czyn, za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca miesiąc, kara ograniczenia wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych. Zbrodnie
i występki są ścigane w trybie postępowania karnego i sądzone przez sądy.

Podstawą powyższego podziału jest wysokość kary, grożącej za dane przestępstwo niezależnie od przedmiotu przestępstwa. Dlatego nie należy utożsamiać zbrodni tyko
z zabójstwem.

2. Z uwagi na skutek, przestępstwa dzielą się na materialne (skutkowe) i formalne (bezskutkowe).

Przestępstwo materialne to takie, na które składa się:

1. działanie sprawcy,

2. skutek tego działania.

Wystąpienie obu elementów jest konieczne. Przestępstwa materialne stanowią zdecydowaną większość. Należy do nich kradzież, rozbój, zabójstwo, uszkodzenia ciała i inne.

Przestępstwo formalne to takie, do którego popełnienia dochodzi przez samo działanie sprawcy, bez względu na skutek. Wystąpienie - lub nie - skutku nie jest istotne. Skutek ten może wystąpić i przestępstwo przez to nie staje się materialnym. Przykładem przestępstwa formalnego jest nieudzielenie pomocy człowiekowi, któremu grozi utrata życia (art. 162 k.k.). Przestępstwem w tym przykładzie jest już samo powstrzymanie się od udzielenia pomocy osobie zagrożonej, jeśli można jej udzielić bez narażenia siebie na podobne niebezpieczeństwo. Nie ma znaczenia, czy zagrożony zdoła się uratować, czy też nie.

3. Ze względu na rodzaj winy sprawcy, odróżnia się przestępstwa umyślne i nieumyślne. Elementem przestępstwa umyślnego jest umyślna wina sprawcy (w postaci zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego). Przestępstwo nieumyślne popełniane jest z winy nieumyślnej (w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa).

4. Ze względu na sposób zachowania się sprawcy, można przestępstwa podzielić
na popełnione przez działanie i popełnione przez zaniechanie.

W większości przypadków przestępstwo polega na aktywnym zachowaniu się człowieka. Niekiedy przestępstwem może być powstrzymanie się od aktywności, bierne zachowanie się, zaniechanie wykonania obowiązku.

5. Przestępstwa podzielić można także na zasadnicze, kwalifikowane i uprzywilejowane. Można wyodrębnić grupę przestępstw podobnych do siebie, przy czym jedno z nich odgrywa rolę zasadniczą (np. kradzież wśród przestępstw przeciwko mieniu), a pozostałe różnią się dodatkowymi cechami.

Przestępstwem kwalifikowanym jest przestępstwo posiadające takie cechy dodatkowe, które powodują, że jest ono społecznie niebezpieczniejsze od zasadniczego. Kara
za przestępstwo kwalifikowane jest też odpowiednio wyższa. Przykładem przestępstwa kwalifikowanego jest rozbój w stosunku do kradzieży.

Przestępstwo uprzywilejowane jest czymś odwrotnym niż kwalifikowane. Posiada takie dodatkowe cechy, które czynią je mniej niebezpiecznym niż przestępstwo zasadnicze, a co za tym idzie, kara za przestępstwo uprzywilejowane jest niższa aniżeli za zasadnicze. W stosunku do zabójstwa jako przestępstwa zasadniczego, przestępstwami uprzywilejowanymi są tzw. zabójstwo w afekcie, zabicie dziecka przez matkę w okresie porodu i pod wpływem jego przebiegu, eutanazja.

6. Ze względu na sposób ścigania, przestępstwa dzielą się na przestępstwa ścigane
z urzędu i przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Przeważająca część przestępstw jest ścigana z urzędu. Należą do nich wszystkie poważniejsze przestępstwa. Do przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (tzw. Prywatno - skargowych) należą przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej (np. obraza, naruszenie nietykalności cielesnej). W charakterze oskarżyciela występuje tu pokrzywdzony.

7. Ze względu na rodzaj dóbr chronionych przez prawo karne, rozróżnia się przestępstwa polityczne i przestępstwa pospolite. Przestępstwa polityczne skierowane są przeciwko podstawom ustroju państwa, a sprawca działa z pobudek politycznych. Do przestępstw pospolitych zalicza się wszystkie pozostałe przestępstwa. W tej grupie wyróżnia się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, obyczajności, mieniu, wymiarowi sprawiedliwości, dokumentom i szereg innych.

§ 5. Związek Przyczynowy.

Związek przyczynowy w prawie karnym zachodzi między działaniem sprawcy a skutkiem przestępnym, wywołanym przez te działanie i występuje tylko przy przestępstwach materialnych.

Istnienie związku przyczynowego jest warunkiem odpowiedzialności karnej, Żeby zapadł wyrok skazujący prokurator musi udowodnić, że przestępny skutek jest konsekwencją działania sprawcy czyli, że zachodzi tu związek przyczyny i skutku. Związek przyczynowy nie zostanie udowodniony, sprawca nie ponosi za swój czyn odpowiedzialności. Związek taki musi być ścisły. W prawie karnym istnienie luźnej zależności między działaniem sprawcy a skutkiem nie wystarcza do przyjęcia istnienia związku przyczynowego. Konieczny związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy określone działanie z reguły pociąga za sobą dany skutek przestępny. Warunkiem odpowiedzialności sprawcy czynu jest istnienie między jego działaniem a przestępnym skutkiem takiego właśnie koniecznego związku przyczynowego. Oskarżenie
o zabójstwo człowieka, który uderzył drugiego nożem, wymaga udowodnienia, że ofiara zmarła wskutek rany, a nie np. w następstwie zapalenia płuc, którego nabawiła się w szpitalu.

§ 6. Formy Popełnienia Przestępstwa.

Do popełnienia przestępstwa dochodzi głównie w ten sposób, że człowiek zachowuje się w sposób zakazany przez konkretny przepis szczególny prawa karnego: zabija, kradnie, podrabia podpis na dokumencie itd. Jednakże nie jest to jedyna forma, w jakiej może być popełnione przestępstwo. Przestępcą może być też ktoś, kto sam nie dopuścił się zabronionego działania, a tylko w określony sposób przyczynił się do popełnienia czynu przestępczego przez inną osobę.

Formami popełnienia przestępstwa są:

1. sprawstwo,

2. przygotowanie,

3. podżeganie,

4. pomocnictwo,

5. usiłowanie.

Sprawcą jest przede wszystkim ten, kto wykonuje czyn zabroniony pod groźbą kary, sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą np. współsprawcą. Za sprawcę przestępstwa prawo karne traktuje także tego, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę,
a również osobę, która wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleciła jej wykonanie takiego czynu.

Przygotowanie polega na tym, że sprawca, chcąc popełnić czyn zabroniony, wykonuje czynności mające stworzyć po temu odpowiednie warunki, na przykład sporządza plan działania, wchodzi w porozumienie z inną osobą, zbiera informacje, przygotowuje środki techniczne itd. Przygotowanie z reguły nie jest karalne. Z karalnością czynności przygotowujących wykonanie czynu zabronionego mamy do czynienia tylko w przypadkach wyraźnie przewidzianych przepisami szczególnymi prawa karnego. Do tych nielicznych przypadków należą np. przygotowania do fałszowania pieniędzy i papierów wartościowych,
a także przygotowania do popełnienia najpoważniejszych przestępstw wojennych. Jednak również w tych przypadkach przygotowanie nie jest karalne, jeśli sprawca dobrowolnie od niego odstąpił.

Podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia określonego przestępstwa. Istotą podżegania jest budzenie i umacnianie woli popełnienia czynu zabronionego. Podżeganie występuje zazwyczaj w formie ustnej namowy, ale może też przybrać inną postać np.: gestu. Za podżeganie sąd uzna więc każde zachowanie, mające skłonić drugą osobę do popełnienia przestępstwa. Podżegacz ponosi odpowiedzialność
w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Podżegacz jest traktowany jak ktoś, kto chce popełnić przestępstwo cudzymi rękami. Podżegacz nie ponosi odpowiedzialności, jeśli dobrowolnie zapobiegł dokonaniu przestępstwa. Jeśli - bez powodzenia - starał się temu zapobiec, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Gdy sprawca nie usiłował dokonać czynu zabronionego, sąd może zastosować wobec podżegacza nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet w ogóle odstąpić od jej wymierzenia. Gdy ktoś namawia drugą osobę do popełnienia przestępstwa w tym celu, aby skierować przeciwko niej postępowanie karne, również odpowiada jak podżegacz.

Pomocnictwo polega na ułatwieniu sprawcy popełnienia przestępstwa. Pomocnik, chcąc by sprawca dopuścił się czynu zabronionego, swoim zachowaniem umożliwia lub ułatwia mu osiągnięcie tego celu. Pomocnictwo może wystąpić w różnych formach, będzie nim na przykład dostarczenie narzędzi lub środków transportowych, udzielenie rad lub informacji potrzebnych sprawcy (np. przekazanie przez skorumpowanego funkcjonariusza wiadomości o planowanej akcji policji) itd.

Za pomocnictwo, podobnie jak za podżeganie, grozi kara w granicach przewidzianych
za sprawstwo, ale sąd zawsze może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie podlega karze pomocnik, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu przestępstwa.

Usiłowanie polega na tym, że sprawca w zamiarze popełnienia przestępstwa, swoim zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Brak rezultatu stanowi istotę usiłowania. Obojętna jest przyczyna, dla której przestępne działanie nie zostało uwieńczone powodzeniem. Usiłowania dopuszcza się sprawca, który strzela do człowieka, ale nie trafia, w trakcie włamywania się zostaje ujęty itd.

Odróżnić należy usiłowanie udolne i usiłowanie nieudolne. Usiłowanie udolne ma miejsce wtedy, gdy osiągnięcie zamierzonego celu jest obiektywnie rzecz biorąc możliwe, lecz sprawcy staje coś na przeszkodzie. Z usiłowaniem nieudolnym mamy do czynienia, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że w okolicznościach, w jakich działa, osiągnięcie zamierzonego celu nie jest w ogóle możliwe. Usiłowaniem nieudolnym jest na przykład włamanie się z zamiarem kradzieży do kasy, która okazuje się pusta itp. Nieudolność usiłowania wynika bądź z braku przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim przestępstwa, bądź też z użycia nieskutecznego środka. Usiłowanie jest karalne. Sąd wymierza karę za usiłowanie w tych samych granicach co za dokonanie. Sprawca nie ponosi odpowiedzialności za usiłowanie, jeśli dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkom przestępnym. Jeśli sprawca starał się zapobiec skutkom swego działania, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary,
a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

§ 7. Wina.

Wina jest jednym z niezbędnych elementów przestępstwa. Nie jest przestępstwem taki czyn, który odpowiada wprawdzie opisowi zamieszczonemu w jednym z przepisów kodeksu karnego, ale popełniony został w sposób niezawiniony. Bez winy nie ma przestępstwa.

Wina to na ogół: określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

Wina jest cechą subiektywną, związaną z psychiką sprawcy, wyraża psychiczne zaangażowanie sprawcy w dokonywany czyn, stopień zaangażowania i jego charakter.
W zależności, w jaki sposób sprawca odnosi się do przestępstwa przed i w czasie jego popełniania, wina przejawia się w różnych formach.

Na formę winy wpływa decydująco psychiczne ustosunkowanie się sprawcy do czynu: czy chciał popełnić przestępstwo i świadomie dążył do celu, czy też przewidując możliwość przestępstwa zgadzał się na nie, nie mogąc na innej drodze osiągnąć jakiegoś ważnego celu.

Zależnie od stopnia świadomości i natężenia złej woli, prawo karne odróżnia winę umyślną i winę nieumyślną. Każda z nich występuje w dwóch formach. Wina umyślna ma postać zamiaru bezpośredniego albo zamiaru ewentualnego. Wina nieumyślna występuje jako: lekkomyślność albo niedbalstwo.

Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony. Forma ta występuje najczęściej. Charakteryzuje się świadomym dążeniem sprawcy do popełnienia przestępstwa. Wina złodzieja, który włamawszy się do sklepu kradnie z niego towary, to właśnie zamiar bezpośredni.

Zamiar ewentualny ma miejsce wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to. W tym przypadku sprawca nie dąży
do przestępstwa, lecz do innego celu, legalnego lub nielegalnego - jednakże zdaje sobie sprawę, że osiągnięcie tego celu jest niemożliwe bez popełnienia przestępstwa i z góry zgadza się na to przestępstwo. Formę zamiaru ewentualnego ma wina sprawców rozboju, którzy pozbawioną ubrania ofiarę napadu pozostawiają na mrozie. Nie zamierzali oni jej pozbawić życia, lecz z takim skutkiem swego działania liczyli się i z góry go akceptowali.

Lekkomyślność zachodzi wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć. Lekkomyślność występuje np. w czynie kierowcy, który jedzie z niedozwoloną szybkością i powoduje wypadek. Typową lekkomyślnością jest strzelanie na polowaniu do zwierzęcia przebiegającego w pobliżu drugiego myśliwego.

Niedbalstwo ma miejsce, gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i może przewidzieć. Wina w postaci niedbalstwa występuje np.:
w działaniu człowieka, który bawi się bronią palną, nie wiedząc, że jest nabita i skutkiem tego rani człowieka. Sprawca nie wie, że broń jest gotowa do strzału, nie ma zamiaru strzelania, jednak powinien sprawdzić jej stan, jak to robi każdy rozważny człowiek. Zaniedbanie tego obowiązku, o ile doprowadzi do wypadku, będzie decydujące dla odpowiedzialności karnej.

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Koniecznym elementem każdej zbrodni jest więc zamiar bezpośredni lub zamiar ewentualny.

Występek można popełnić także nieumyślnie, jeśli przepis dotyczący danego przestępstwa uznaje za wystarczające lekkomyślność lub niedbalstwo. W zasadzie do występku konieczna jest wina umyślna.

Jeśli popełniono czyn zakazany przez prawo karne, a w działaniu sprawcy nie ma
w ogóle winy, (sprawca ani go nie chciał popełnić, ani nie przewidywał, ani nie mógł i nie powinien przewidywać) mamy do czynienia z przypadkiem. Za czyn taki sprawca nie odpowiada. Czyn nie jest przestępstwem ze względu na brak winy,

§ 8. Okoliczności Wyłączające Odpowiedzialność Karną.

Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność karną są wszystkie okoliczności, które powodują, że popełniony czyn przestępczy nie pociąga za sobą wymierzenia kary.

W niektórych przypadkach powodem jest psychiczny stan sprawcy, nie pozwalający mu pojąć znaczenia popełnianego czynu lub też uzasadnione przekonanie, iż dany postępek jest nieszkodliwy i słuszny. Wówczas popełnione czyny charakteryzują się pełną społeczną szkodliwością, ale ukaranie sprawców byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami sprawiedliwości. W innych przypadkach sprawcy dopuszczają się czynu zabronionego
i zagrożonego karą, ale okoliczności w jakich czyn zostaje popełniony są szczególne, nietypowe. One to właśnie powodują, że czyn, choć w innych warunkach społecznie niebezpieczny, przestaje być szkodliwy dla społeczeństwa, a niekiedy staje się wręcz pożądany. Wyłączenie społecznego niebezpieczeństwa czynu pociąga za sobą zaniechanie przez państwo ukarania jego sprawcy.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną dzielą się na:

1. Okoliczności wyłączające winę,

1. niepoczytalność,

2. błąd.

2. Okoliczności wyłączające bezprawność czynu.

1. obrona konieczna,

2. stan wyższej konieczności,

3. rozkaz przełożonego,

4. zgoda pokrzywdzonego,

5. działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego,

6. ryzyko nowatorstwa.

Ad. 1a. Niepoczytalność.

Jest to określony stan psychiczny człowieka, polegający na tym, że nie rozpoznaje
on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem.

Przyczyną niepoczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejściowe.

Niepoczytalność to albo choroba intelektu, albo choroba woli. W pierwszym przypadku człowiek nie rozpoznaje znaczenia swoich czynów, nie zdaje sobie sprawy, że są złe, zabronione. W drugim przypadku, ze względu na zniesienie hamulców moralnych, człowiek dysponujący pełną świadomością nie może kierować swoim postępowaniem, nie może się oprzeć pewnym bodźcom, chociaż zdaje sobie w pełni sprawę, że popełnia czyn zabroniony.

Wina jest uwarunkowana prawidłowym funkcjonowaniem świadomości i woli sprawcy. Dlatego niepoczytalność, której istota polega na wadliwym działaniu świadomości lub woli, należy do okoliczności wyłączających winę. Uniemożliwia przypisanie sprawcy winy,
czyli stwierdzenie, że popełnił on czyn w sposób zawiniony.

Zakłócenie prawidłowego działania psychiki może występować z różnym natężeniem, dlatego obok niepoczytalności wyróżnia się także ograniczoną poczytalność.

O ograniczonej poczytalności mówimy wtedy, gdy zdolność człowieka do rozpoznawania znaczenia czynów i kierowania postępowaniem nie jest całkowicie wyłączona, lecz tylko
w znacznym stopniu ograniczona. Ograniczenie poczytalności nie wyłącza odpowiedzialności karnej człowieka, który w takim stanie dopuścił się przestępstwa, jednak sąd, biorąc je pod uwagę, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Nie jest istotne, czy sprawca jest poczytalny w czasie rozpoznawania sprawy, lecz jaki był stan jego psychiki w momencie popełnienia przestępstwa. Dlatego też nie podlega karze człowiek, który popełnił przestępstwo w stanie niepoczytalności, a sądzony był po wyzdrowieniu.

Zasady oddziaływania niepoczytalności na odpowiedzialność karną doznają istotnego ograniczenia. Gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia przewidując albo przynajmniej mogąc przewidzieć, że pociągnie ono za sobą wyłączenie lub ograniczenie poczytalności ponosi pełną odpowiedzialność karną. Dlatego sprawcy przestępstw popełnionych w stanie całkowitego upojenia alkoholowego nie są zwolnieni z kary, mimo
iż mogą swoich czynów nawet nie pamiętać. Ogólnie można powiedzieć, że niepoczytalność nie zwalnia od odpowiedzialności, jeżeli została przez sprawcę zawiniona.

Ad. 1b. Błąd.

Błąd jest drugą okolicznością wyłączającą winę. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego. Jest to tzw. błąd faktyczny. Wyłącza on winę wówczas, gdy nie został przez sprawcę zawiniony.

Pod wpływem błędu faktycznego działa na przykład kobieta, który wychodząc z zakładu kosmetycznego zabiera z wieszaka kapelusz, będąc przekonana, że należy on do niej.

Z błędem faktycznym mamy do czynienia także wówczas, gdy sprawca dopuszcza się czynu zabronionego świadomie, ale w błędnym, usprawiedliwionym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca winę lub bezprawność czynu, np.: że działa w obronie koniecznej. Jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Oprócz błędu faktycznego istnieje także błąd prawny. Sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie, że popełniany przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karną, gdy jest usprawiedliwiony. Może to mieć miejsce na przykład, gdy przepisy kraju odwiedzanego przez cudzoziemca w jakiejś dziedzinie zdecydowanie różnią się od standardów światowych. W praktyce są to przypadki wyjątkowe. Poza tym ma zastosowanie maksyma ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi), zgodnie z którą przepisy obowiązują niezależnie od tego, czy są zainteresowanym znane.

Ad. 2a. Obrona konieczna.

Obroną konieczną nazywamy takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Człowiek działający w obronie koniecznej używa takich środków, jakie w innych warunkach byłyby przestępstwem i pociągnęłyby za sobą ukaranie sprawcy (bije, powoduje uszkodzenie ciała, w skrajnym przypadku zabija). Czyn taki nie jest społecznie szkodliwy, lecz odwrotnie, społecznie pożyteczny, gdyż zmierza do udaremnienia przestępstwa.

Przedmiotem obrony koniecznej może być jakiekolwiek dobro chronione prawem, własne lub cudze - życie, zdrowie, mienie, dobre imię itd.

Zamach, przeciwko któremu jest skierowane działanie w obronie koniecznej musi być bezprawny. Zamach musi być także bezpośredni, tzn. musi zagrażać lub trwać w chwili podjęcia obrony koniecznej. Nie można zastosować obrony koniecznej przed zamachem ani po zamachu. Niedozwolone jest więc uderzenie zbliżającego się człowieka „prewencyjnie",
w przewidywaniu napaści z jego strony (nawet gdyby się okazało, że zamierzał rzeczywiście napaść), ani oddanie strzału do uciekającego napastnika. Zamach musi być wreszcie rzeczywisty, a nie urojony. Nie wystarczy subiektywne przekonanie sprawcy, że do napadu doszło, jeśli w rzeczywistości nie miał on miejsca.

Nasilenie obrony powinno być proporcjonalne do wielkości zagrożenia, nie należy więc używać środków niewspółmiernych, nadmiernie gwałtownych, jeśli wystarczyłby środek łagodniejszy. Zastosowanie metody zbyt gwałtownej, zbędnej w danej sytuacji, nosi nazwę przekroczenia granic obrony koniecznej. Sprawca odpowiada wówczas za swój czyn, ale sąd biorąc pod uwagę, że jego intencje były właściwe, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Sąd nie może wymierzyć kary, jeśli nastąpiło wprawdzie przekroczenie granic obrony koniecznej, ale było ono wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. W takiej sytuacji z reguły znajduje się osoba działająca w obronie koniecznej, zwłaszcza gdy broni własnych dóbr.

Ad. 2b. Stan wyższej konieczności.

Ze stanem wyższej konieczności mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa nie można odwrócić w inny sposób. Poświęcone dobro nie może też przedstawiać wartości
w sposób oczywisty większej niż dobro chronione.

Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego powstaje pewna kolizja interesów. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić, powodując inną szkodę.

Niebezpieczeństwo powodujące powstanie stanu wyższej konieczności może być wywołane klęskami żywiołowymi (powódź, pożar, huragan), zachowaniem się zwierząt (napadnięcie człowieka przez dużego psa), wypadkiem (właściciel samochodu zostaje zmuszony do przewiezienia ofiary wypadku ulicznego do szpitala), zachowaniem się człowieka (napadnięty zasłania się przed ciosem noża ciałem drugiego człowieka).

W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Nie może się powoływać na stan wyższej konieczności sprawca, który poświęcił takie dobro, nad którym miał obowiązek czuwać, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste (np. strażnik, policjant).

Ad. 2c. Rozkaz przełożonego.

Rozkaz ma szczególne znaczenie w wojsku, policji, straży granicznej ze względu na obowiązującą tam dyscyplinę.

Sprawa przestępstwa na rozkaz ma wyraźne uregulowanie w części wojskowej kodeksu karnego. Art. 318 k.k. stanowi; „Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego, będącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo".

Zgodnie z tym przepisem, żołnierz, który zdaje sobie sprawę, że rozkazano mu popełnić czyn zabroniony, powinien odmówić wykonania takiego rozkazu, w przeciwnym bowiem razie naraża się na odpowiedzialność karną. W przypadku, gdy nie można mu przypisać winy umyślnej, odpowiedzialność ponosi tylko osoba, która wydała rozkaz. Tak więc, tylko w tej ostatniej sytuacji działanie na rozkaz jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu.

Ad. 2d. Zgoda pokrzywdzonego.

Zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie
w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki, nie zaś przeciwko interesom społecznym. Jeśli czyn zagraża jednocześnie interesom jednostkowym i społecznym - zgoda zainteresowanej osoby nie może wyłączyć karalności.
W niektórych przypadkach przepis wyraźnie stanowi, że zgoda osoby zainteresowanej wyłącza karalność. W innych przypadkach czyn przestępczy dokonany za zgodą zainteresowanego nie podlega karze. Dotyczy to na przykład wielu przestępstw przeciwko mieniu. Jeśli właściciel wyrazi zgodę na to, by sprawca zabrał jego rzeczy lub je nawet zniszczył, to nie mamy do czynienia ani z kradzieżą, ani z uszkodzeniem mienia.

Zgoda pokrzywdzonego nie wyłącza natomiast odpowiedzialności przy takich przestępstwach jak zabójstwo, uszkodzenie ciała itp. Obcięcie człowiekowi palca za jego zgodą pozostaje przestępstwem. Życie i całość ciała nie są bowiem dobrami, którymi człowiek ma prawo dysponować w sposób nieograniczony.

Ad. 2e. Działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego.

Nie jest bezprawnym działanie osób, które dopuszczają się czynów, w innych warunkach zabronionych, realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy.

Wykonywaniem obowiązku urzędowego jest usprawiedliwiona interwencja funkcjonariusza policji, który stosując siłę doprowadza przestępcę do komisariatu lub komornika dokonującego zajęcia rzeczy wbrew woli właściciela.

W wielu przypadkach wykonywanie określonego zawodu daje prawo do działań normalnie zabronionych. Zranienie człowieka jest surowo karane, nie podlega jednak karze lekarz, który w czasie operacji otwiera jamę brzuszną itd.

Również osoby, wykonujące ciążący na nich obowiązek wychowawczy, przede wszystkim rodzice, nie popełniają przestępstwa wymierzając dziecku karę cielesną.

Ad. 2f. Ryzyko nowatorstwa.

Wszelki postęp, zwłaszcza w dziedzinie techniki, związany jest z podejmowaniem przez ludzi określonego ryzyka. Doświadczenia, próby, eksperymenty prowadzą niekiedy
do wystąpienia skutków zabronionych przez prawo karne. Ma tu miejsce swoista sprzeczność.
Z jednej strony interes społeczny wymaga ciągłego rozwoju, z drugiej zaś ten sam interes wymaga poszanowania życia i zdrowia człowieka oraz innych interesów jednostki i zbiorowych.

Nowy model samolotu lub statku kosmicznego, po wielokrotnym badaniu w warunkach laboratoryjnych i różnorakich symulacjach, musi się kiedyś po raz pierwszy oderwać od ziemi. Nowy lek kiedyś po raz pierwszy podaje się człowiekowi. W tych i podobnych decyzjach tkwi pewien element ryzyka.

Nie popełnia przestępstwa, kto podejmuje decyzję o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści, a to oczekiwanie, a także sposób przeprowadzenia eksperymentu,
są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy. Eksperyment wymaga udzielenia uczestnikowi wyczerpujących informacji i jego zgody na udział, którą może wycofać na każdym etapie eksperymentu.

§ 9. Zbieg Przestępstw.

O zbiegu przestępstw mówi się wówczas, gdy sprawca popełni kilka przestępstw przed wydaniem pierwszego wyroku, odnoszącego się do jednego z nich. Zazwyczaj więc sprawca dopuszcza się kilku czynów zabronionych, za które następnie jest sądzony łącznie, na jednej rozprawie.

Zbieg przestępstw może być jednorodny lub różnorodny. Zbieg jednorodny występuje, gdy sprawca popełnia kilka przestępstw tego samego rodzaju, na przykład kradzież, rozbój
i przywłaszczenie (wszystkie trzy przestępstwa przeciwko mieniu). Zbieg różnorodny polega na popełnieniu kilku przestępstw różnego rodzaju, nie należących do tej samej grupy. Ze zbiegiem różnorodnym będziemy więc mieli do czynienia, gdy sprawca podrobi czek oraz pobije sąsiada.

Sąd każde przestępstwo rozpatruje oddzielnie, za każde przestępstwo wymierza osobną karę, a na ich podstawie karę łączną.

Systemy prawa karnego innych państw przyjmują różne zasady, w oparciu o które następuje połączenie kar. Jeden skrajny system polega na dodaniu do siebie poszczególnych kar, co jest najbardziej niekorzystne dla sprawcy. Drugi sprowadza się do wchłonięcia przez karę najwyższą wszystkich pozostałych kar. Ten system jest z kolei bardzo korzystny dla skazanego, gdyż kara łączna równa się najwyższej z wymierzonych kar.

Polskie prawo karne przyjęło rozwiązanie pośrednie. Sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Podstawowa zasada określająca wysokość kary łącznej stanowi, że nie może ona być niższa od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa, ani wyższa od sumy tych kar.

Jeżeli najsurowszą karą orzeczoną za jedno z przestępstw jest kara 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, sąd tę właśnie najsurowszą karę wymierza jako karę łączną. Gdy sprawcę skazano na dwie lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności, sąd jako karę łączną może wymierzyć karę dożywotniego pozbawienia wolności.

W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary z zawieszeniem ich wykonania i bez zawieszenia, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej. Zawieszając wykonanie kary łącznej sąd może orzec grzywnę, choćby jej nie orzeczono za żadne
z przestępstw.

Łączeniu podlegają w zasadzie tylko kary tego samego rodzaju. W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kilka kar pozbawienia wolności i kilka kar grzywny, sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności obok kary łącznej grzywny. Tylko w razie skazania na kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności. W tym celu zamienia miesiąc ograniczenia wolności na 15 dni pozbawienia wolności.

W granicach przewidzianych dla kary łącznej sąd decyduje swobodnie o wysokości kary.
W praktyce jest ona z reguły znacznie niższa od sumy kar za poszczególne przestępstwa,
a jej wymierzenie jest zawsze korzystne dla sprawcy.

Środki karne stosuje się wobec skazanego, chociażby je orzeczono tylko za jedno
z przestępstw.

§ 10. Zbieg Przepisów Ustawy.

Od zbiegu przestępstw, należy odróżnić zbieg przepisów ustawy (art. 11 k.k.). Zbieg przepisów ustawy ma miejsce wtedy, gdy czyn wyczerpuje jednocześnie znamiona kilku przestępstw. Tak jest na przykład w razie gwałtu dokonanego na osobie pozostającej w bliskim pokrewieństwie. Zbiega się tu przepis art. 197 § 1 k.k. („Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10") oraz przepis art. 201 k.k. („Kto dopuszcza się obcowania płciowego

w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5").

Jeden czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. Jeżeli więc czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kodeksu karnego, sąd wymierza karę zasadniczą na podstawie tego przepisu, który przewiduje najsurowszą karę.
W przytoczonym przykładzie sąd posłuży się przepisem art. 197 § 1 k.k. Niezależnie od tego sąd może wymierzyć środki karne przewidziane przez inne zbiegające się przepisy.

§ 11. Przestępstwo Ciągłe

Kiedy sprawca dopuści się kilku przestępstw, to sąd każde z nich rozpatruje oddzielnie, wymierza za nie karę i dopiero wtedy orzeka karę łączną.

Niekiedy jednak dzieje się inaczej, w szczególności, gdy sprawca dopuszcza się większej liczby przestępstw, często takich samych lub podobnych (np. kradzieży), niekiedy bardzo drobnych. Rozpatrywanie każdego osobno byłoby niepotrzebnym mnożeniem pracy sądu. Wystarczy uznać je za jeden czyn, a wielokrotność popełnienia uwzględnić jako okoliczność obciążającą przy wymiarze kary.

Każde z przestępstw ciągłych to w istocie zbieg przestępstw, do którego nie stosuje się jednak normalnego postępowania, lecz ze względów dyktowanych ekonomią procesową sądzi jako jeden czyn.

Z przestępstwem ciągłym mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok (art. 91 k.k.). Traktuje się je jako jeden czyn i wymierza jedną karę, stosując nadzwyczajne zaostrzenie kary. W takim przypadku sprawcy grozi kara do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę,

Jako jedno przestępstwo ciągłe należy potraktować kradzież pracownika zakładów mięsnych, który przez trzy miesiące codziennie wynosi pęto kiełbasy. Wprawdzie popełnia
on kilkadziesiąt kradzieży, ale potraktowanie tego jako zbiegu przestępstw, wymierzenie kilkudziesięciu kar byłoby bardzo pracochłonne. Przyjmuje się więc, że popełniono przestępstwo ciągłe kradzieży, polegające na wynoszeniu tytoniu w danym okresie.

Podobnym pojęciem jest tzw. przestępstwo trwałe. Nazywa się tak przestępstwo, które składa się z czynu oraz utrzymującego się przez pewien czas bezprawnego skutku. Takie dwa elementy zawiera na przykład pozbawienie człowieka wolności przez przestępcę: bezprawny jest sam czyn i bezprawny jest stan, który przez jakiś czas trwa. Jest to jednak traktowane jako jedno przestępstwo.

18

Prawo karne - cz. I.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---