1)W jakich najważniejszych cyklach biogeochemicznych bierze udział gleba?
-wietrzenie(rozpad mechaniczny i chemiczny skał wskutek działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmow). Jej produktem są: zwietrzelina, rumowisko, glina zboczowa, arkoza;
-wiązanie azotu atmosferycznego;
-krążenie azotu w przyrodzie;
-proces bagienny (humifikacja i gromadzenie się szczątkow roślinnych w warunkach beztlenowych).
-proces bielicowania(zmiany w glebie przebiegające przy odczynie kwaśnym, prowadzi do powstawania poziomu eluwialnego i iluwialnego).
-proces brunatnienia(stopniowy proces uwalniania glinokrzemianow i uwalnianie się związkow żelaza i glinu).
-proces murszenia(zmiany zachodzące w odwodnionych warstwach gleb organicznych(torfowych, mułowych)).
-przemywanie=proces płowienia(przemieszczanie się w głąb profilu glebowego wymytych z wyżej leżących warstw cząstek koloidalnych będących w stanie rozproszenia bez ich uprzedniego rozkładu. Przemywanie odbywa się w słabo kwaśnym odczynie.
2)Jakie funkcje pełnią w glebie związki próchniczne?
Substancje próchniczne wpływają na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby:
-poprawa stosunkow wodno-powietrznych i termicznych;
-ciemne zabarwienie powoduje intensywniejsze pochłanianie promieni słonecznych powodując poprawę właściwości cieplnych gleby, przedłuża okres wegetacji;
-wzrost zawartości próchnicy zwłaszcza w obecności Ca, powoduje powstanie struktury gruzełkowatej co wpływa na polową pojemność wodną, pojemność powietrzną, porowatość i przepuszczalność;
-tworzenie wodoodpornej struktury gleby obniża ilość wyparowanej wody glebowej;
-zwiększa pojemność wodną gleby;
-wpływa na zdolności sorpcyjne, reguluje stężenie roztworow glebowych(chłoną duże ilości Ca2+,Mg2+,NH4+,K+,H+);
-zwiększa zdolności buforowe gleb regulując odczyn ich roztworow;
-stanowią główne żądło energii dla mikroorganizmow oraz magazyn mikro i makroskładnikow uwalnianych podczas mineralizacji.
3)Co to są poziomy diagnostyczne według FAO, podać nazwy i krótką charakterystykę?
-poziom mollic(miękki)-kryterium barwy: probki odłupane od masy poziomu mollic oraz rozkruszone mają czystość barwy (chroma) mniejszą niż 3,5 w stanie wilgotnym oraz mniejszą niż 5,5 w stanie suchym. Jeżeli poziom zawiera ponad 40%(w/w) rozdrobnionych odłamkow węglanowych to jasność barwy w stanie wilgotnym powinna wynosić 5 lub więcej.
-poziom umbric(cień)-jest ciemno zabarwionym poziomem powierzchniowym, zasobnym w materię organiczna ale ubogim w wymienne kationy zasadowe, kryterium zawartości węgla organicznego: co najwyżej 0.6%(w/w), kryterium wysycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami: najwyżej 50%.
-poziom orchic(blady)-jest jasno zabarwionym poziomem powierzchniowym, kryterium barwy: czystość barwy (chroma) co najmniej 3,5 w stanie wilgotnym, a jasność barwy (value) co najmniej 3,5 w stanie wilgotnym i 5,5 w stanie suchym.
-poziom histic(tkanka)-jest poziomem powierzchnio lub płytko zalegającym poziomem podpowierzchniowym zawierającym słabo utleniony minerał organiczny, kryterium zawartości węgla organicznego: co najmniej 18%(w/w), jeżeli frakcja mineralna zawiera co najmniej 60%(w/w) iłu koloidalnego lub co najmniej 12%(w/w) jeżeli frakcja mineralna nie zawiera iłu koloidalnego, kryterium wilgotności: poziom musi być nasycony wodą co najmniej w ciągu jednego miesiąca w roku.
-poziom agric(biały ił)-kryterium podziału frakcji: co najmniej 8%(w/w). Jeżeli poziom znajdujący się ponad poziomem agric zawiera mniej niż 18%(w/w) iłu koloidalnego to poziom agric musi zawierać co najmniej o 3%(w/w) więcej. Jeżeli 15-40%(w/w) to stosunek zawartości iłu koloidalnego w poziomie agric do zawartości iłu w poziomie leżącym wyżej musi wynosić 1,2 lub więcej. Jeśli ponad 40%(w/w) to poziom agric musi zawierać co najmniej o 8%(w/w) więcej.
-poziom albic(biały)-kryterium barwy: w stanie wilgotnym musi mieć jasność barwy (value) wyoszącą 6,7,8 przy czystości barwy (chroma) i nie większą niż 4 lub jasność barwy 5 i czystość 2 lub niższa zaś w stanie suchym jasność barwy 7 lub 8 i czystość barwy nie większą niż 3 lub jasność barwy 5 lub 6 i czystość barwy nie większą niż 2.
-poziom spodic(popioł drzewny)-jest ciemno zabarwionym poziomem podpowierzchniowym leżącym z reguły pod poziomem albic i charakteryzującym się iluwialną akumulacją substancji amorficznych głownie kompleksow organiczno-glinowych i organiczno-żelazowych, kryterium barwy: odcień barwy probki rozkruszonej w wilgotnej 7,5YR lub bardziej czerwony przy jasności barwy (value) co najwyżej 5 oraz czystość barwy (chroma) co najwyżej 4 lub odcień barwy probki rozkruszonej i wilgotnej 10YR przy jasności barwy co najwyżej 3 oraz czystość barwy co najwyżej 2.
-poziom cambic(zmieniać się)-jest poziomem podpowierzchniowym zmienionym w procesie glebotwórczym w porównaniu z poziomami leżącymi poniżej, w profilu jest zlokalizowany między poziomem powierzchniowym a poziomem skały macierzystej.
Poziomy diagnostyczne są to poziomy genetyczne wyodrębnione na podstawie wymiernych kryteriow.
4)Jaką ekologiczną rolę pełnią mikroorganizmy zasiedlające glebę?
Wpływają głownie na właściwości fizyczne:
-spulchnianie gleby poprzez drążenie kanałow wpływające na porowatość, przewiewność, przepuszczalność;
-rozdrabnianie szczątkow organicznych i mieszanie z cząstkami mineralnymi=tworzenie próchnicy;
-rozkład substancji organicznych;
-wiązanie azotu atmosferycznego;
-przemieszczanie związkow azotowych;
-krążenie azotu w przyrodzie;
-gromadzenie żelaza i siarczanow;
-przemieszczanie związkow fosforu;
-są wskaźnikiem aktywności biologicznej=życia gleby.
5)Jakie są podstawowe różnice między warunkami na powierzchni Ziemi i w głębi skorupy ziemskiej?
Warunki na powierzchni Ziemi:
niska temperatura; niskie ciśnienie; najczęściej dużo wody; woda o niskim zasoleniu; woda kwaśna(pH=3-6); obecność żywych organizmow; dużo O2.
Warunki pod powierzchnią Ziemi:
wysoka temperatura; wysokie ciśnienie; względnie mało wody; woda zasolona o wysokiej koncentracji rozpuszczonych związkow; woda o odczynie obojętnym lub alkalicznym(pH=6-10); brak żywych organizmow; mało O2.
6)Co to jest wapnowanie gleby i jakie są jego efekty?
Wapnowanie gleby jest to proces polegający na dostarczaniu do gleby wapnia w postaci CaO(gleby ciężkie) i CaCO3(gleby lekkie i piaszczyste) razem z dolomitem. Działa na glebę osuszająco, neutralizuje kwasowość gleby.
7)Jakie czynniki powodują niszczenie agregatów strukturalnych w glebie?
-uprawa mechaniczna wykonywana w niewłaściwym stanie wilgotności gleby(gleba zbyt sucha-rozpylanie; gleba zbyt wilgotna-rozmazywanie);
-ugniatanie gleby kołami maszyn i narzędzi rolniczych;
-intensywne opady deszczu;
-procesy mikrobiologiczne prowadzące do przyśpieszenia mineralizacji związkow organicznych zlepiających mikroagregaty ze sobą;
-wprowadzanie do gleby jonow jednowartościowych szczególnie Na+ powodujących przejście koloidow ze stanu żelu w stan zolu zwane peptyzacją.
8)Na czym polega sorpcja wymienna i jaką rolę odgrywa w środowisku glebowym?
Sorpcja wymienna polega na wymianie jonow pomiędzy roztworem glebowym a koloidalnym kompleksem sorpcyjnym gleby. Na miejscu jonow w zapsorbowanych na powierzchni koloidow glebowych wchodzi rownoważna chemiczna ilość jonow roztworu glebowego.
Sorpcja ta odgrywa szczególnie doniosłą rolę w procesie nawożenia gleb oraz w odżywianiu roślin. Poszczególne kationy są wchłaniane z roztworu glebowego przez kompleks sorpcyjny z rożną energią. W glebach umiarkowanej strefy klimatycznej ze względu na ujemny ładunek elektryczny kompleksu sorpcyjnego dominuje sorpcja wymienna kationow.
9)Jakie siły decydują o wiązaniu wody przez glebę, wymienić, scharakteryzować.
Siły działające na wodę w glebie:
-molekularne siły kohezji(spojności) i adhezji(przyleganie)-utrzymują wodę między cząsteczkami fazy stałej;
-grawitacja(siła ciężkości)-powoduje ruch wody w głąb gleby;
-osmoza-powoduje przemieszczenie wody przez poszczególne błony roślinne.
Siły molekularne:
-kohezja-jest efektem działania wiązań wodorowych i sił Loudana-van der Wealsa;
-adhezja-jest wynikiem działania podwojnej warstwy elektrycznej;
-siła napięcia powierzchniowego-na granicy faz woda-powietrze powoduje że kropla wody ma kształt kuli;
-gdy siły adhezji i siła grawitacyjna przewyższą siły kohezji, kropla wody przyjmuje kształt półkulisty;
-siły adhezji przeciwdziałają się sile grawitacji to wtedy krople wody nie spadają;
-siła grawitacji większa od adhezji-kropla wody porusza się w dol.
10)Na czym polega wietrzenie chemiczne?
Wietrzenie chemiczne zachodzi pod wpływem wysokiej temperatury i wody(gł. opadowej) z rożnymi związkami chemicznymi obecnymi w środowisku. Polega na rozkładzie skały czyli zmianie jej składu chemicznego i fizycznych właściwości. W wyniku tego procesu powstają tak zwane wtorne minerały.
11)Co to jest profil glebowy i pedon?
Profil glebowy jest to system poziomow genetycznych których liczba, morfologia, fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości oraz następstwo są odbiciem minionych i współczesnych wpływow zmiennego w czasie i przestrzeni środowiska glebotwórczego.
Pedon jest to najczęściej trójwymiarowy fragment pokrywy glebowej o rozmiarach wystarczających dla ujawnienia wszystkich typowych cech, właściwości i funkcji niezbędnych do określenia jego tożsamości na podstawie badań podobieństwa z uprzednio ustalonymi wzorcami.
13)Podać definicję gleby.
Gleba (bryłka, skiba) czyli pedosfera jest produktem oddziaływania lito, hydro, atmo i biosfery; jest nieskonsolidowną mieszaniną minerałow pierwotnych i nowo powstałych (wtornych), martwej i żywej materii organicznej oraz H2O, utworzoną w konkretnym miejscu na powierzchni Ziemi.
14)Co to jest sorpcja glebowa, definicja, rodzaje, znaczenie.
Sorpcja glebowa jest to całokształt rożnych zjawisk w wyniku których gleba pochłania i zatrzymuje drobne zawiesiny, mikroorganizmy, cząsteczki, jony.
Wyróżniamy: sorpcję wymienną, mechaniczną, fizyczną , chemiczną, biologiczną.
Znaczenie: zdolności sorpcyjne gleby odgrywają decydującą rolę w wielu procesach między innymi w procesach odżywiania roślin oraz w procesach nawożenia gleby.
15)Scharakteryzować gleby bielicowe.
Gleby bielicowe (25%)-wytworzone z ubogich piaskow lub na przepuszczalnych zwietrzelinach skał masywnych (gł. granity). Kształtuje się pod wpływem roślinności borowej w kwaśnym środowisku. Poziom ścołki i próchnicy ma miąższość do 20cm, poziom wymywania związkow glinu i żelaza ma miąższość ok. 15cm i jasną barwę, poniżej występuje brunatnordzawy poziom wzbogacenia (iluwialny). Występują na całym obszarze Polski.
16)Co to jest poziom genetyczny gleby?
Poziom genetyczny to warstwa mineralna, organiczna lub organiczno-mineralna znajdująca się w obrębie profilu glebowego, mniej więcej rownoległa do powierzchni gleby przekształcona pod wpływem czynnikow glebotwórczych. Poszczególne poziomy genetyczne rożnią się między sobą barwą, zawartością próchnicy, składem mineralogicznym i chemicznym, strukturą i innymi właściwościami.
17)Jakie czynniki powodują zakwaszenie gleby, omówić.
-kwas węglowy(H2CO3)-wpływa na rozpuszczanie węglanow i wymywanie Ca2+ i Mg2+ z kompleksu sorpcyjnego;
-kwasy mineralne(HNO3,H2SO4,H3PO4) i organiczne- -||-;
-nawozy fizjologiczne kwaśne [(NH4)2SO4]-obniża pH gleby.
19)Człowiek jako czynnik glebotwórczy.
Zagospodarowując gleby człowiek stwarza korzystne warunki do wysiewu, wzrostu i plonowania roślin uprawnych, lecz równocześnie zniekształca i zmienia dynamiczną równowagę wszystkich elementow naturalnego krajobrazu. Zmianie ulega przede wszystkim charakter szaty roślinnej i związanej z nią mikro, mezo i makroflory gleby, jakościowy i ilościowy skład mikroorganizmow. Zmienia się głownie czynnik procesu glebotwórczego czyli przemiana materii i energii w układzie gleby-roślina oraz stosunki wodno-powietrzne, struktura gleby, itp. Zagospodarowanie gleb wywołuje zmianę roli rożnych czynnikow glebotwórczych: klimatu, wody, skały macierzystej, rzeźby terenu.
20)W jaki sposób powstają minerały ilaste, rola w glebie.
Minerały ilaste powstają w procesie wietrzenia(wtorne krzemiany i glinokrzemiany). Minerały i składające się z nich skały stanowią poza glebami organicznymi decydujący składnik tworzywa gleby i są źrodłem mineralnych składnikow pokarmowych roślin z wyjątkiem azotu.
22)Jaką rolę pełnią w glebie związki próchniczne?
Substancje próchnicze wpływają na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby w znacznie większym stopniu niż pozostałe składniki masy glebowej. To co w pyt.2.
23)Co to jest skład granulometryczny gleby, wpływ na inne cechy, znaczenie praktyczne.
Skład granulometryczny jest to procentowa zawartość poszczególnych frakcji granulometrycznych w glebie. Służy do analizy struktury, właściwości fizycznych oraz innych badań gleby(np. mikrobiologicznych). Pod wpływem wietrzenia następuje rozpad materiału skalnego. W rezultacie mineralną część tworzywa gleby składa się z elementow o rożnych wymiarach. Wielkość cząsteczek masy glebowej wpływa bardzo istotnie na fizyczne i chemiczne właściwości gleb.
25)Co to jest kompleks sorpcyjny gleby, rola i znaczenie w środowisku glebowym.
Kompleks sorpcyjny jest to silne rozdrobniona mineralna, organiczna i mineralno-organiczna stała faza gleby, mająca zdolność sorpcyjną. Kompleks sorpcyjny złożony jest z koloidow które mają ogromną zewnętrzną a często i wewnętrzną powierzchnię właściwą. Mineralna część kompleksu sorpcyjnego składa się przede wszystkim z minerałow ilastych oraz krzemionki koloidalnej i żeli, wodorotlenkow żelaza i glinu. Zatrzymuje na powierzchni jak i pod powierzchnią gleby wodę, pary, sole mineralne, gazy, drobne cząstki minerały, jony i mikroorganizmy.
26)Jakie czynniki warunkują powstanie struktury agregatowej, mechanizmy działania.
Agregaty glebowe są to kompleksy cząstek stałej substancji glebowej, izolowane ze wszystkich stron i stykające się ze sobą tylko w jednym lub kilku miejscach.
wielkość; kształt; ułożenie cząstek fazy stałej i porow; prochnica adsorpcyjnie nasycona; wydzieliny drobnoustrojow; zamarzanie i rozmarzanie; występowanie dużej ilości korzeni; koloidy glebowe.
Mechanizm działania:
-koloidy glebowe w stanie skoagulowanym stanowią lepiszcze wiążące poszczególne cząstki elementarne. Sole Ca2+ i Mg2+ stabilizują gruzełki nadając im cechę trwałości;
-prochnica adsorpcyjnie nasycona przez zlepienie cząstek za pomocą próchnicy powstają zlepienia agregatow. Rozluźnianie gleb ciężkich za pomocą tych agregatow;
-wydzielanie drobnoustrojow wiążą poszczególne cząstki mineralne najbardziej trwałę i efektowne;
-zamarzanie, rozmarzanie i występowanie dużej ilości korzeni masa gleby zwarta bezstrukturalna nabiera strukturę.
28)Jaką rolę pełni gleba w środowisku przyrodniczym?
Gleba jest środowiskiem życia podziemnych organow roślin różnorodnej mikroflory i fauny, którym stwarza warunki zakotwiczania odżywiania oraz zaopatrywanie w wodę, tlen i ciepło. Bierze udział w mineralizacji i humifikacji materii organicznej, magazynowaniem próchnicy, przepływie energii oraz retencji i obiegu składnikow mineralnych i wody.
29)Wymienić i scharakteryzować kategorie wody glebowej ze względu na ich dostępność dla roślin.
Kategorie wody
-woda łatwo dostępna woda grawitacyjna przemieszczająca się w głąb gleby i woda kapilarna wypełniająca większe przestwory kapilarne;
-woda trudno dostępna woda ktorą mogą jeszcze pobierać rośliny ze względu na trzymanie jej siłą ssącą. Wypełnia pory średnie;
-woda niedostępna pozostaje w glebie pod ciśnieniem powyżej 15atm, wypełnia najdrobniejsze kapilary.
31)Skała macierzysta jako czynnik glebotwórczy.
Gleba powstaje w powierzchniowej strefie skorupy ziemskiej. Skorupa ziemska o miąższości w strefie kontynentalnej średnio ok. 40km zbudowana jest przede wszystkim z dwu pierwiastkow tlenu i krzemu które stanowią 74,3% jej masy. Na 28,28% składają się glin, żelazo, wapń, sod, potas i magnez. Skorupa ziemska zbudowana jest przede wszystkim ze skał krystalicznych: magmowych i przeobrażonych. Na powierzchni Ziemi dominują jednakże skały osadowe tworzące warstwę o średniej miąższości ok. 15km. To właśnie skały osadowe są najczęściej macierzystym materiałem z którego powstaje gleba. W pełnym cyklu rozwojowym gleb wpływ skały macierzystej zaznacza się najbardziej w pierwszych fazach rozwojowych i może zaniknąć przy całkowitym zwietrzeniu minerałow pierwotnych.
32)Jaką rolę pełni w glebie powietrze, podać skład chemiczny powietrza glebowego?
-przewiewność gleby;
-wymiana gazow pomiędzy powietrzem atmosferycznym a glebą.
Skład chemiczny: Azot(70,8-80,2%), Tlen(10,4-20,7%), CO2(0,15-0,65%)
33)Klimat jako czynnik glebotwórczy.
Dwa podstawowe komponenty klimatu decydujące o powstaniu gleb to temperatura i wilgotność. Termiczne(klimatyczno-glebowe) pory szerokościowe określone zostały na podstawie rocznej sumy średnich dobowych temperatur >10oC. Wewnątrz porow termicznych wyrożnia się strefy wilgotnościowe. Podstawowym kryterium jest wielkość współczynnika Wk obliczanego na podstawie rocznej sumy opadow P i potencjalnego rocznego parowania Ev. Wk=P/Ev.
35)Co to jest porowatość gleb, znaczenie w glebie, gropy porow.
Porowatość gleby porowatość ogolna pozimow próchniczych gleb piaszczystych nie przekracza zazwyczaj 50% w przypadku gleb gliniastych do 65% w glebach silnie zagęszczonych wartość ta spada nawet do 35%. Wyraża się w cm3/100cm3
Gropy porow:
-makropory pory o średnicy >30um wypełnione powietrzem lub w wyjątkowych sytuacjach np. po obfitych opadach deszczową wodą;
-mezopory pory kapilarne o średnicy 30-0,2um wypełnione zależnie od wilgotności gleby wodą przyswajalną dla roślin lub powietrzem;
-mikropory pory mikrokapilarne o średnicy <0,2um wypełnione wodą która nie może być z nich usunięta ani na skutek działania siły ciężkości ani siły ssącej korzeni roślin.
37)Co to jest frakcja granulometryczna gleby, rola poszczególnych frakcji.
Frakcja granulometryczna jest to zbior cząstek o zbliżonej wielkości ujęte w przedziały umownie ustalonych wartościach granicznych.
Rola frakcji:
-frakcje szkieletowe (kamienie, żwir) rozluźniają glebę, zwiększają jej przepuszczalność w nadmiarze u utrudniają uprawę i obniżają pojemność wodną gleby;
-frakcje piaszczyste (odłamki drobnoziarnistych skał i gruboziarniste minerały) kwarc, miki i skalenie zwiększa porowatość gleby, przepuszczalność powietrzną i wodną, obniża pojemność wodną i zwięzłość;
-frakcje pyłowe (drobne ziarna minerałow-kwarc, amorficzna krzemionka, skalenie, minerały ciężkie) nadają mniejszą porowatość, przepuszczalność powietrzną i wodną niż frakcja piasku, większą pojemność wodną i podsiąkową;
-frakcje spławiane gleby podczas nawilżania silnie pęcznieją w czasie suszenia pękają,
-ił pyłowy gruby i średni (krzemionka, skalenie, muskowit, małe ilości minerałow ilastych i substancji organicznych) obniżają porowatość,
przepuszczalność powietrzną i wodną, plastyczność, spoistość, opor mechaniczny stawiany korzeniom roślin
-ił drobny i koloidalny (minerały ilaste, krzemionka, tlenki, wodorotlenki żelaza i glinu, substancje organiczne) duży wzrost spoistości gleby w stanie
suchym i plastyczności w stanie wilgotnym
38)Jaką rolę pełnią w glebie rożne gropy porow?
-wpływają na zaopatrzenie roślin w wodę;
-właściwe przewietrzanie gleby;
-im luźniej położone agregaty tym jest większa porowatość gleby.
40)Rola koloidow w procesach zachodzących w glebie.
W glebie zachodzą następujące procesy: peptyzacja (jest to zjawisko przechodzenia koloidu skoagulowanego w postać zolu) i koagulacja (jest to wytrącenie cząstek koloidalnych ze środowiska dyspersyjnego i tworzenie się osadow)
-zwiększają ujemność ładonkow OH- (peptyzacja);
-peptyzacja OH- jest słabsza od koagulacji Ca2+ i w stanie wilgotnym gleby nie tracą struktury gruzełkowatej;
-koagulacja zmniejsza ruchliwość cząstek (w czasie gdy jest sucho).
41)Mineralizacja materii organicznej w glebie.
Mineralizacja całkowity rozkład połączony z wytworzeniem prostych związkow mineralnych 77-75% substancji organicznej gleby mineralizują, mineralizacja substancji organicznych zachodzący w warunkach tlenowych nazywamy butwieniem zaś w beztlenowych gniciem. Materię organiczną gleby tworzą wszystkie związki zawierające C pochodzenia organicznego. Termin ten obejmuje zarówno żywe organizmy jaki i martwe resztki organiczne i produkty ich przemian czyli substancję organiczną gleby. Związki organiczne stanowią w glebie dynamiczny układ ulegający ciągłym przemianom. Mineralizacja materii organicznej oraz humifikacja i nagromadzenie się próchnicy to podstawowe procesy zachodzące w każdej glebie, przemiany te uzależnione są od rodzaju okrywy roślinnej, fauny i mikroorganizmow glebowych oraz warunkow fizycznych (woda, ciepło, powietrze), fizykochemicznych (odczyn) i chemicznych zawartość pierwiastkow) środowiska glebowego.
42)Które typy gleb zajmują największą powierzchnię, dlaczego, mapy glebowe genetyczne?
Największą pow. gleb w Polsce zajmują gleby brunatne aż 52% oraz gleby bielicowe 25%. Występują w klimacie umiarkowanym - oceanicznym, głownie pod lasami liściastymi i mieszanymi. Możliwość uprawy roślin zbożowych i okopowych, jednak konieczne jest intensywne nawożenie.
Gleby brunatne właściwe wytworzone są pod roślinnością lasow liściastych z utworow pyłowych, glin lodowcowych, piaskow gliniastych, a na terenach gorskich ze zwietrzelin skał masywnych (piaskowcow, granitow, glejsow). Pod warstwą ściółki występuje poziom próchniczy o miąższości do 30cm, a pod nim miąższy poziom brunatnienia. Występuje tam gdzie występują osady pyłowe i uboższe lessy: wyż. lubelska, rejon wyż. krakowsko-częstochowskiej, niz. śląska i przedgorze sudeckie.
Gleby brunatne kwaśne wytworzone ze skał kwaśnych (zwietrzeliny granitow, granito gnejsow, grobo ziarnistych piaskowcow, odwapnionych iłow i glin). Od gleb brunatnych właściwych rożnią się mniejsza aktywnością biologiczną oraz kwaśnym odczynem (pH poniżej 4,5). Występują na terenach gorskich i podgorskich oraz Polska niżowa: pas między Wrocławiem a Kaliszem, niż. szczecińska.
Gleby bielicowe wytworzone z ubogich piaskow lub na przepuszczalnych zwietrzelinach skał masywnych (gł. granity). Kształtują się pod wpływem roślinności borowej w kwaśnym środowisku. Poziom ściółki i próchniczy ma miąższość do 20cm, poziom wymywania związkow glinu i żelaza ma miąszość ok. 15cm i jasną barwę, poniżej występuje brunatno rdzawy poziom wzbogacenia (iluwialny) występuje na obszarze całej polski.
Mapy genetyczne glebowe obrazują rozmieszczenie typow, rodzajow i gatunkow gleb. Podstawowym elementem treści map genetycznych są jednostki systematyczne gleb, których zasięgi są z regoły oznaczone rożnymi barwami lub innymi umownymi znakami. Warunkiem wykonania map genetycznych jest posiadanie umiejętności opisania profilu glebowego w polu oraz zakwalifikowanie gleby do odpowiedniej jednostki systematycznej.
43) Co to jest struktura gleby, typy struktury.
Struktura gleby jest stanem połączenia odmiennych elementow cząstek stałych wyróżniamy znaczne rożnice w stroktusze gleby mineralnej i organicznej.
-w glebach mineralnych wyróżniamy struktury: słupkową, pryzmatow, i warstwową;
-w glebach organicznych wrozniamy struktury: gruzełkowatą, proszkowatą i ziarnistą.
44)Jakie siły decydują o ruchach wody w glebie.
-molekularne siły kohezji (spojności) i adhezji (przylegania) utrzymują wodę między cząsteczkami fazy stałej;
-grawitacyjna (siła ciężkości) powoduje ruchy wody w głąb gleby;
45)W jaki sposób powstaje poziom organiczny a w jaki poziom próchniczy?
Poziom organiczny (O) w glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom O tworzy się na powierzchni utworu mineralnego zwykle przy pełnym dostępie powietrza. Jeśli miąższość poziomu O jest większa od 30 cm to gleba jest zaliczana do gleb organicznych powstałych w warunkach beztlenowych.
Poziom próchniczy(A) najwyższy poziom gleby składający się z rozłożonych szczątków roślin i zwierząt przemieszanych z materiałem nieorganicznym. Na tym poziomie zachodzi proces humifi kacji, prowadzący do powstawania próchnicy, z tego względu jego barwa jest ciemna. Szacuje się, że powstanie 1 cm tego poziomu trwa od 200 do 500 lat;
46)Co to znaczy że gleba jest utworem trójfazowym, wymienić fazy i ich pochodzenie.
Gleba jako układ trójfazowy: gleba składa się z trzech faz: stałej, ciekłej i gazowej.
-faza stała składa się z cząstek mineralnych i organicznych o rożnych wymiarach. Minerały wchodzące w skład fazy stałej to:kwarc, skalenie, miki, pirokseny i amfibole, apetyty, hematyty oraz wtornych np. minerały ilaste(kaolinit). Powstałe na skutek wietrzenia fizycznego i chemicznego(mineralna część). Biologiczna część powstaje w skutek procesow biologiczno-chemicznych.
-faza płynna(ciekła) składa się z wodnych roztworow rzeczywistych i koloidalnych o bardzo zmiennym składzie ilościowym i jakościowym. Stanowi ona tak zwany roztwor glebowy który jest ważnym źrodłem składnikow pokamowych roślin.
-faza gazowa reprezentowana jest przez powietrze glebowe. Stanowi ją mieszanina gazow i pary wodnej.
47)Rodzaje map glebowych i ich wykorzystanie
Rodzaje map w zależności od charakteru:
-gleboznawczo-ogolnoprzyrodnicze dostarczają informacji o podstawowych cechach i właściwościach danego obszaru.
-mapy genetyczne teść tych map stanowią jednostki systematyczne gleb których zasięgi są z reguły oznaczone kolorami lub znakami umownymi. Wyraźnie zaznaczone są rzeki. Koniczna jest znajomość profili glebowych pola.
-mapy gleboznawczo-rolnicze są wykorzystywane do opracowania planow urzędniczo-rolnych gospodarstw wielkoobszarowych, opracowanie planow i programow rozwoju wsi i gmin, doboru gatunkow i odmian roślin uprawnych do lokalnych warunkow klimatyczno glebowych, planowanie produkcji roślinnej, optymalizacja nawożenia i wapnowania, oceny potrzeb i projektowanie melioracji wodnych, prac scaleniowych ochrony gleb, planowania przestrzennego
-mapy gleboznawczo-bonitacyjne obrazuje za pomocą umownych znakow poszczególne klasy gleby, jej wartość przydatności rolniczej.
49)Rola gleby w kształtowaniu urodzajności siedliska
Obejmuje kształtowanie się plonow roślin jako wynik żyzności gleby, właściwości klimatu i działalności człowieka.
50)Jakie gleby noszą nazwę litogenicznych autogenicznych i hydrogenicznych.
-gleby litogeniczne są to gleby w których skała macierzysta warunkuje specyfikę procesu ich powstawania. Do gleb litogenicznych zalicza się:
-gleby mineralne bezwęglanowe słabo wykształcone(litosole, regosole, pelosole, rankery, arenosole)
-gleby wapniowcowe o rożnym stopniu rozwoju(rędziny, pararędziny)
W glebach fitogenicznych skład mineralny i granulometryczny oraz skład chemiczny skały macierzystej wpływają dominująco na procesy glebotwórcze.
-gleby autogeniczne gleby utworzone bez udziału minerałow i czynnikow zewnętrznych(np. wod gruntowych). Należą tu:
-gleby czarnoziemne(czrnoziemy)
-gleby brunatnoziemne(gleby brunatne właściwe, kwaśne, gleby płowe)
-gleby bielicoziemne(gleby rdzawe, bielicowe, bielice)
-gleby hydrogeniczne gleby powstałe z uworow kształtowanych pod wpływem wody stojącej(sedentacja) lub przepływowej(sedymentacja). Typowy proces dla nich to proces bagnienia. Należą tu:
-gleby bagienne(mułowe, torfowe)
-gleby pobagienne(murszenie, murszowate)
51)Jakie gleby noszą nazwę semihydrogenicznych, antropogenicznych i autogenicznych?
-gleby semihydrogeniczne powstają w warunkach okresowego silnego uwilgotnienia, może ono być wynikiem wysokiego poziomu wod gruntowych lub utrudnionego przesiąku wod opadowych wynikających z znajdowania się w glebie ciężkich glin i iłow. Warunki beztlenowe powodują powstanie procesu glejowego oraz gromadzenie się materii organicznej. Należą tu:
-gleby glejobielicoziemne(glejobielicowe i glejobielilce)
-czarne ziemie(czarne ziemie)
-gleby zabagienne(opadowo-glejowe, gruntowo-glejowe)
-gleby antropogeniczne powstają w wyniku działania bezpośredniego człowieka np. nawadnianie gleby lub pośrednie np. wycinanie lasow, modyfikacje roślin. Należą tu:
-gleby kulturoziemne(hortisole-gleby ogrodowe, rigosole)
-gleby urbanoziemne(gleby antropogeniczne o niewykształconym profilu, gleby antropogeniczne próchnicze, pararędziny antropogeniczne, gleby słone
antropogeniczne)
52)Co to jest odczyn gleby, jakie są możliwości regulacji, wymagania roślin
Odczyn gleby jest to jej właściwość uzależniona od aktualnej zawartości w roztworze glebowym jonow H+ i OH- przy równowadze jonow mamy odczyn obojętny, jednostką jest pH.
Jest to jedna z najważniejszych cech, która decyduje o przebiegu wielu procesow glebowych, wpływa na przyswajalność składnikow pokarmowych przez rośliny i bezpośrednio oddziałuje na ich rozwoj.
Możliwość regulacji poprzez:
-wapnowanie
-nawożenie mineralne
-nawożenie organiczne
Rośliny nie mogą rozwijać się prawidłowo w odczynie kwaśnym i ze względu na to stosuje się rożne metody regulacji odczynow co wpływa z korzyścią dla rośliny i gleby.
53)Co to jest gęstość gleby, czym rożni się od gęstości fazy stałej gleby, znaczenie praktyczne.
Gęstość gleby gęstość poziomow próchniczych gleb mineralnych waha się najczęściej w przedziale 1,0-1,6mg/m3. Gleby piaszczyste charakteryzują się gęstością 1,3-1,7mg/m3, gleby gliniaste i ilaste 1,1-1,6mg/m3, gleby o strukorze agregatowej wykazują niższą gęstość 0,9-1,4mg/dm3 niż gleby spoiste 1,5-1,7mg/m3. Wyraża się ją w mg/m 3.
Gęstością gleby nazywamy masę jednego metra sześciennego suchej gleby, nienaruszonej strukturalnie. Jest zależna od uziarnienia oraz struktury gleby. Wyróżniamy dwa rodzaje gęstości:
-gęstość właściwą-rzeczywistą mówi o tym o ile cząstka gleby nie zawierająca powietrza ani wody ma większą masę od cząsteczek wody, które zajmują tę
samą objętość. Zależy od tzw. składu mineralnego.
-gęstość objętościowa przez tą gęstość rozumiemy stosunek masy danej próbki gleby, która jest naturalna w swoim układzie do objętości całkowitej tej
próbki. Ze wzrostem tej gęstości wzrasta stopień porowatości tej gleby i jest ona bardzie zbita.
Gęstość stałej fazy gleby określa stosunek masy stałej fazy gleby do objętości fazy Vs, wyrażony w kg/m3
54)Humifikacja materii organicznej.
Humifikacja jest procesem znacznie bardziej złożonym niż mineralizacja. Humifikacja substancji organicznych polega na rozkładzie zawartych w nich związkow oraz syntezie nowych przez mikroorganizmy. Towarzyszą temu procesy polimeryzacji i kondensacji powstających poduktow.
55)Kompleks rolniczej przydatności gleb, znaczenie praktyczne.
-są to jednostki agroekologiczne obejmujące takie zespoły rożnie położone pod względem klimatycznym i geomorfologicznym gleb które wykazują podobne właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane;
-są wykorzystywane do sadzenia, siania roślin na odpowiednich glebach do tego przystosowanych o określonej wilgotności i określonych wymaganiach siedliskowych.
56)Co to jest zasobność gleby, rodzaje, znacznie.
Zasobność gleby nazywana jest inaczej sorpcją, jest to sumaryczna zawartość w glebie składnikow mineralnych(makro i mikro pierwiastkow) próchnicy i substancji organicznych. Zasobność gleby jest wynikiem procesow akumulacji zachodzących w glebie. Jest ona składnikiem żyzności. Dzielimy ją na: naturalna-występuje w glebach nieużytkowanych rolniczo; sztuczna-tworzy się przy udziale człowieka przez odpowiednie zabiegi agrotechniczne(wapnowanie, nawożenie mineralne i organiczne).
57)Jakim przemianom podlega w glebie materia organiczna?
-mineralizacja próchnicy;
-rozkład substancji organicznej bezazotowej;
-przetworzenie substancji mineralnej w organiczną(uwstecznienie biologiczne);
-mineralizacja związkow organicznych;
-humifikacja(procesy próchniczo tworcze);
-procesy gnicia.
58)Woda jako czynnik glebotwórczy.
Czynnik decydujący o przebiegu niektórych procesow glebotwórczych(np. glejowego) obecność wody warunkuje powstanie gleb hydrogenicznych np.. torfowych czy glejowych. Jej nadmiar lub niedobor wpływa na możliwość wykorzystania poszczególnych gleb do uprawy.
59)Co to jest klasa bonitacyjna, bonitacja gleb w Polsce.
Klasa bonitacyjna jest to jednostka obejmująca gleby o rożnych właściwościach i rożnej przydatności rolniczej ale o podobnej jakości(wartości).
Istotą bonitacji jest stwierdzenie która gleba jest lepsza a która gorsza i o ile jedna jest lepsza lub gorsza od drugiej.
-klasa I i II gleby bardzo dobre 3,3%;
-klasa III gleby dobre 23,3%;
-klasa IV gleby średnie 39,8%;
-klasa V gleby słabe 21,7%;
-klasa VI gleby złe 11,9%.
60)Jaka jest rożnica między żyznością gleby, żyznością siedliska i urodzajnością siedliska?
Żyzność gleby jest to współudział gleby we wzroście i plonowaniu roślin przejawiający się w zdolności gleby do przekazywania roślinom składnikow pokarmowych, wody, powietrza i ciepła na podstawie działania właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz wymiany gazowej.
Żyzność siedliska ilość wytwarzającej się masy roślinnej na danej glebie zależąca nie tylko od właściwości samej gleby ale od takich czynnikow jak klimat i relief.
Urodzajność siedliska jest to kształtowanie się plonow roślin jako wynik żyzności gleb właściwości klimatu i działalności człowieka.
61)Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej podstawy teoretyczne.
Czynniki waloryzacji: gleba, agroklimat, rzeźba terenu, stosunki wodne.
Spośród wymienionych czynnikow największy wpływ na produkcję rolną wywiera gleba stąd punktacja za warunki glebowe jest zdecydowanie wyższa w porównaniu do pozostałych czynnikow.
Na podstawie wynikow wieloletnich doświadczeń polowych ustalono średnie plony i odpowiednie wsołczynniki osobno dla poszczególnych klas bonitacyjnych, a osobno dla kompleksow przydatności rolniczej.
62)Jak się konstruuje ogolny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej?
wskaźnik bonitacji gleby+wskaźnik przydatności rolniczej gleby=suma/2=wskaźnik jakości i przydatności użutkow rolniczych+wskaźnik oceny agroklimatu+1/2wskaźnika oceny rzeźby terenu+1/2wskaźnika oceny warunkow wodnych.
12;18;21;24;27;30;33;36;39;48;58)Scharakteryzuj gleby.
Dział I gleby litogeniczne:
Rząd gleby bezwęglanowelitosole
regosole
pelosole
rankery
arenosole
Rząd gleby wapnicowerędziny
pararędziny
Dział II gleby autogeniczne:
Rząd gleby czarnoziemneczarnoziemy
Rząd gleby brunatnoziemnegleby brunatne właściwe
gleby brunatne kwaśne
gleby płowe
Rząd gleby bielicoziemnegleby rdzawe
gleby bielicowe
bielice
Dział III gleby semihydrogeniczne:
Rząd gleby glejo-bielicoziemnegleby glejobielicowe
glejobielice
Rząd czarne ziemie
Rząd gleby zabagnianegleby opadowo-glejowe
gleby gruntowo-glejowe
Dział IV gleby hydrogeniczne:
Rząd gleby bagiennegleby mułowe
gleby torfowe
Rząd gleby pobagiennegleby murszowe
gleby murszowate
Dział V gleby napływowe:
Rząd gleby aluwialnemady rzeczne
mady morskie
Rząd gleby deluwialne
Dział VI gleby słone:
Rząd gleby słono-sodowesołonczaki
gleby sołonczakowate
sołonce
Dział VII gleby antropogeniczne:
Rząd gleby kulturoziemnehortisole ( gleby ogrodowe )
rigosole
Rząd gleby urbanoziemnegleby antropogeniczne o niewykształconym profilu
gleby antropogeniczne próchnicze
pararędziny antropogeniczne
gleby słone antropogeniczne