1. GARŚĆ ISKIER TYTUŁEM WSTĘPU

Pozwolę sobie w poniższych - przesiąkniętych wonną spalenizną - wersetach, wykazać jak fenomenalnym źródłem ciepła, światła i optymizmu jest zwykłe, poczciwe ognisko.

Jedną z podstawowych umiejętności, którą winien wykazać się w terenie turysta ambitny - jest sprawne wzniecanie płomieni, ich utrzymanie, dbałość o prawidłowy rozwój, powstrzymywanie przed niekontrolowanym rozprzestrzenianiem oraz skuteczne duszenie.

Ognisko wielkim jest dobrodziejstwem i rozliczne zapewnia wędrowcom korzyści. Nie znajdziesz, bowiem drugiego tak efektywnego a jednocześnie łatwego do uzyskania w terenie źródła energii cieplnej. Dzięki niej możemy krążenie przywrócić w skostniałych kończynach, zaparzyć herbatę czy też upichcić jadło smakowite w malowniczo okopconym kociołku. Ognisko prócz energii cieplnej, również światło wydziela. Gdy noc skradać się zaczyna, a wokół ścielą się już roztoczańskie ciemności - kojący blask płomieni otuchy dodaje samotnemu włóczędze. Gdy zaś siedzimy w kompanii - czas szybciej zleci i wesołość pośród biesiadników zagości wyśmienita.

Nasi jaskiniowi pradziadowie z trudem płomienie inicjowali, głównie po to by odpędzić straszliwego zwierza lub by tego zwierza upiec. Gdy udało im się wspólnymi siłami jaskiniowego kolektywu go ukatrupić. Oczywiście rozpalali w sposób prymitywny, bo jeno taką posiadali wówczas technologię. Tłukli, więc kamieniem o kamień, przez co kilka nędznych iskier inicjując, próbowali hubkę podpalić i tym samym płomień zrodzić. Podobny efekt uzyskiwano również trąc patykiem o patyk. Nie trudno sobie wyobrazić jak niewdzięczne i czasochłonne to było zajęcie. Pot z czół ich obficie spływał kroplami słonymi wprost w hubkę - nierzadko, paradoksalnie - gasząc rodzący się ogień w zarodku i całe dzieło niwecząc. Nie dziwi więc, że raz pozyskany ogień był skarbem drogocennym i starano się go jak najdłużej utrzymywać. Po to by nie powtarzać żmudnej czynności krzesania po raz wtóry. I to właśnie (jak przypuszczam) było przyczyną epokowego przeistoczenia się paleolitycznych łowców zbieraczy w pędzących osiadły tryb życia - neolitycznych rolników. Właśnie ciągłe i niewdzięczne rozpalanie ognia od nowa - zmusiło naszych pradziadów do założenia osad stałych - by i ogień mieć stały. Nie ma bowiem bardziej irytującego zajęcia, jak codzienne tłuczenie kamieniem o kamień dla paru nędznych iskier.

Dowodem na uzasadnienie tej tezy są znajdowane tu i ówdzie szkielety ludzkie, które w zaciśniętych kostkach dłoni trzymają dwa krzemienie, służące iskier krzesaniu. A trzymają je zwykle w jakże znaczącym i tragicznym w swym wyrazie - geście rozpaczy. Świadczy to niezbicie, iż ludzie Ci umierali z wycieńczenia i głodu nie doczekawszy się wzniecenia ogniska. Rozważa się też i inną przyczynę zgonu. Okazuje się, że irytacja i złość wielka, wespół z osłabieniem głodowym - mogły do zgonu również doprowadzić nieszczęśnika.

Wspomnę na koniec jeszcze o niejakim Prometeuszu, synu Japeta. Nikczemnik ów i oszust - jak wykazały najnowsze odkrycia - nie ogień ludzkości przyniósł a bimbrownictwo i nie bogom go wykradł, a ot po prostu poczekał aż piorun trzaśnie w kopicę siana. Za wodę ognistą zaś od ludzkości zażądał horrendalnej należności, spłacanej w ratach na tak zdzierski procent, że za wynalazcę lichwy go uznać jedynie można by było, jednak i w tej materii odkrywcy byli zdaje się inni.

Prometeusz jak wiemy ze szkolnych lektur - nadużywał swej wolności w zakresie nadmiernego spożycia, stąd później jego słynna marskość wątroby się wzięła. Pierwszy chorobę tą zresztą na swoim przykładzie rozpoznał, podobnie jak Dalton - Daltonizm. Objawy marskości wątroby i towarzyszące jej dolegliwości są dziś w żargonie medycznym zwane „Ogniem Prometeusza”.

Aby oszczędzić zacnym Czytelnikom podobnych męk podczas rozpalania ogniska - nie będę rozpisywał się na temat takich właśnie - prymitywnych sposobów ich rozniecania, mimo że i dziś zwolennicy najbardziej surowych form survivalu wolą łupać krzemieniem, gardząc zapałkami czy zapalniczką.

Przekonamy się dalej, iż wzniecanie płomieni zapewnia wędrowcom moc różnorakich korzyści i wielką stanowi pomoc oraz ukojenie w dni i noce zimnem podszyte. Zaś rozpalanie nie musi być udręką i przebiegać może bardzo sprawnie ta czynność, sama w sobie będąc uciechą nie byle jaką.

2. GDZIE PŁOMNIENIE ROZTROPNIE WZNIECAĆ?

Aby odpowiedzieć sensownie na to nazbyt ogólne pytanie winniśmy wpierw określić swoją kondycję psychofizyczną, w jakiej akurat w terenie się znajdujemy. Jeśli na przykład grozi nam śmierć z głodu, zimna lub zadana z łapy zwierza - rozpalajmy gdziekolwiek byle szybko i skutecznie. W obliczu zagrożenia życia ludzkiego - wszelkie zasady tracą ważność i tylko człek obłąkany lub normom niewolniczo poddany - przejmowałby się nimi. Jeśli jednak oprócz dyskomfortu nic nam nie zagraża ani nie dolega, i ot po prostu chcielibyśmy się ogrzać, bądź przekąsić coś ciepłego - stosować winniśmy się do pewnych zasad dobrego wychowania. Kodeks dobrych manier turystycznych, ale też zwykły zdrowy rozsądek zakazuje rozpalania ognisk na terenie:

• parków narodowych (nie krajobrazowych!)

• szkółek leśnych (nie chodzi tu o szkoły o profilu leśnym, chociaż i tam również ogniska są niewskazane)

• młodników

• bliżej niż 100 metrów od zwartej ściany lasu (nie od drzew jakichkolwiek)

• bardzo blisko pni pojedynczych drzew (ogrzane mocno drzewo może uschnąć)

• w pobliżu gospodarstw wiejskich, a zwłaszcza stogów z sianem

• na torfowiskach (szczególnie zmeliorowanych, czyli przesuszonych)

• w wysokiej trawie podczas silnego wiatru, podczas suszy. (niebezpieczeństwo pożaru jest w takich warunkach według mnie większe niż w lesie, gdzie wiatr jest zawsze słabszy)

• generalnie w pobliżu wszystkiego, co może się zapalić i przeistoczyć w pożar

Nie warto zapalać ognia, ze względu trudności w jego zainicjowaniu i utrzymaniu, na:

• bagnach i terenach o podłożu przesyconym wodą

• w głębokim śniegu, gdyż ognisko nań rozpalone szybko zapadnie się i zgaśnie - o ile w ogóle uda nam się płomień zainicjować. Po odgarnięciu warstwy śniegu problem oczywiście znika. Nie należy obawiać się, iż odgarnięte zwały śniegu roztopią się i spłyną nam do ogniska w postaci wody. Śnieg bowiem pierwej wyparuje za sprawą zjawiska sublimacji

• na terenach odkrytych i na wierzchowinach przy pogodzie wietrznej. Oczywiście chodzi tu o trudności w rozpaleniu, bo gdy już uda się ta sztuka - ogień będzie się palił wspaniale, nowymi porcjami tlenu nasycany

• na terenach zasłoniętych, oraz w zagłębieniach i dolinach podczas pogody zupełnie bezwietrznej, gdy powietrze stagnuje, a dodatkowo panuje reumatyczna wilgoć i mgieł gęste woale, niczym anakonda, duszą ognia zarodek

Nie warto zapalać ognia, ze względu na zanieczyszczenie podłoża, gdy zamierzamy na ognisku przyrządzać pożywienie:

• na terenach, gdzie kiedyś składowano rozmaite chemikalia, węgiel, dzikich wysypiskach śmieci itd.

• gdzie były parkingi dla pojazdów mechanicznych

• oraz w miejscach do tego wyznaczonych (sic!)

Ten ostatni podpunkt może wydawać się z pozoru absurdalny, jednak szybko przekonamy się, że tkwi w nim źdźbło sensu. Zauważmy, iż w miejscach takich spala się nie tylko drewno, a gasi się ogień nie samą wodą źródlaną. Po upieczeniu kiełbasek osobnicy myślący tylko o swych własnych czterech literach (zgodnie z liberalnym hasłem: „Rróbta co chceta”), wrzucają w ogień foliowe worki, plastykowe kubki, puszki po piwie i wszelkie śmieci, a na końcu dogaszają ognisko płynami fizjologicznymi. Jeśli w ciągu sezonu choćby kilkadziesiąt razy dokona się takie „wzbogacenie” - jesteśmy sobie w stanie wyobrazić jak nasączone są rozmaitymi paskudztwami stare popioły. To wszystko w jakiejś części dostaje się do kolejnych kiełbasek i innych specjałów na takim palenisku podgrzewanych.

Wspomnieliśmy pokrótce, jakie miejsca raczej winniśmy omijać, a teraz może przyjrzyjmy się terenom korzystnym z punktu widzenia użytkowania ogniska. Sprawą podstawową jest bliskość rezerwuaru suchego opału. Odradzam wycinania rosnących drzewek, bo są surowe i kopcą paląc się opornie, a przede wszystkim szkoda niszczyć żywego organizmu gdy zwykle ze znalezieniem uschłych gałęzi nie ma problemu. Najbezpieczniej jest rozpalać ogień na nagiej ziemi, piasku, skałach (aby nie porowatych, bo te po nagrzaniu mogą eksplodować i okaleczyć nas!).

Właściwie zawsze powinno się rozsuwać liście by odsłonić ziemię. Żywa, zielona trawa nie zapali się, ale już przy suchej i wysokiej nie trudno o kłopoty. Paradoksalnie w terenach zalesionych jest czasem bezpieczniej, bo i ściółkę łatwo do nagiej ziemi rozsunąć, no i wiatr jest zawsze słabszy, a to on przyczyną jest główną przenoszenia ognia jęzorów.

Przed wybraniem miejsca pod nasze przyszłe ognisko trzeba przyjrzeć się okolicy pod względem korzystnego, bądź niekorzystnego wpływu jej na jego przyszłość. Mikroklimat danego miejsca ma istotny wpływ na to czy z łatwością uda nam się rozpalić ogień czy wprost przeciwnie. Sprawa jest ważka, a pamięć o niej zaoszczędzi nam późniejszych utrapień.

Generalnie, gdy jest wietrznie - szukamy miejsc osłoniętych od wiatru. Trudno rozpalić ognisko, gdy wietrzysk dzikie porywy i zapałkę gaszą, i ledwo rozpaloną podpałkę. A gdy już ogień zapłonie - jego języki wszędobylskie trawy okoliczne muskając, mogłyby płomień dalej przenieść, by w skrajnym wypadku pożar zainicjować, co nie jest naszym celem. Zbyt silny wiatr jest ponadto nieprzyjemny i należy się wystrzegać takiego owiewania, szczególnie po intensywnym wysiłku. Rozgrzani i owiani jesteśmy narażeni na przeziębienia.

Niedobór wiatru z kolei (czyt. tlenu), jest jeszcze gorszy. Podczas pogody wyżowej, szczególnie o zmroku, powietrze jakby zamiera. Mgły gęstnieją w dolinach, najmniejszy wiaterek nie zasila naszego ogniska ożywczą dawką tlenu. Bez ustawicznego dmuchania i wachlowania - drwa ledwo się tlą i tylko zapas suchego, twardego drewna może być wówczas ratunkiem. Jednak w dolinach takowe zwykle nie rosną, a to co jest - przesiąknięte wilgocią z owych mgieł i bliskiej wody gruntowej palić się nie chce.

Odradzam, więc biwakowania w takich miejscach podczas wyżowej aury. W dni i noce bezwietrzne najlepiej wspiąć się na pierwszy lepszy pagórek, z dala od wód wszelakich. Tam jest zwykle sucho i cieplej w stosunku do otaczających dolin, bo jak wiemy powietrze cieplejsze lżejszym jest i wzlatuje chętnie, zaś te chłodne masy cięższymi będąc, zsuwają się ślamazarnie po zboczach w dół, i tam stagnować lubią, aż do świtu, gdy budzące się słońce ogrzeje je znowu do lotu pobudzając.

Jeśli jednak wiaterek jest obecny, trzeba zorientować się skąd wieje, by miejsce pod ognisko wybrać. Gdyby bowiem wiał ciut za mocno, a my z różnych względów chcielibyśmy jednak rozpalać płomienie na otwartej przestrzeni - dobrze jest wykorzystać jakąś terenową zaklęsłość lub nawet samodzielnie ją wykopać. Jeśli jest to niemożliwe, postawmy namiot od strony wiatru, by osłaniał nieco nas i ognisko albo wykorzystajmy jakąś naturalną zasłonę - skarpę drogi, wał ziemny, zakrzaczenie czy zadrzewienie śródpolne, miedzę itp. Odwrotnie postępujemy gdy wiatru nie ma. Wtenczas można rozpalać ognisko na wielkim kretowisku, jakimś innym wzgórku, lub sztucznie coś takiego usypać. A wszystko to by dostęp tlenu od dołu jak najlepszy zapewnić. Zabiegi te z pewnością pomogą ognisku i nam samym.

Te zasady szczególnie ważne są zimą, z tym, że łatwiej wówczas uzyskać rozmaite zasłony - usypując wały ze śniegu, bądź wykorzystując zaspy.

3. SPRAWNE OGNIA INICJOWANIE

Pierwszą myślą po dotarciu na miejsce nocnego spoczynku (lub dziennego gdyśmy się w nocy w terenie umęczyli) - jest pragnienie napełnienia żołądka ciepłą strawą. Gdy już zrzucimy z garbu plecak nie chce się nam za bardzo rozbijać namiotu czy rozstawiać prowizorycznego szałasu. Chcemy jeść. I nie widzę powodów by najpierw szamotać się z namiotem jak radzi większość autorów. Wiadomą rzeczą jest, że gdy zanosi się na deszcz albo co gorsza już pada - pierwszeństwo ma budowa schronienia. Jednak w warunkach względnej suchości najpierw należy zadbać o ognisko. Namiot można rozbić i w zupełnych ciemnościach, zaś wyszukiwanie drwa w terenie nieznanym i do tego o zmroku - nie wydaje się przedsięwzięciem skazanym na większe sukcesy.

Bez ogniska noc jest odarta z romantyzmu, a my odarci z niewątpliwie najwspanialszego źródła energii cieplnej jaką w terenie można bez trudu uzyskać. Trzeba jednak spełnić pewne warunki, by ogień w ogóle udało się wzniecić i by był to prawdziwy ogień, a nie kłęby duszącego dymu, od których boli głowa, a ubranie cuchnie niczym wędzony ser z supermarketu.

Gdy jest jeszcze widno, powinniśmy zgromadzić jak największe zapasy opału. Jeśli okolica dysponuje jednie sośniną - zapasy muszą być odpowiednio większe, bo sośnina pali się jak siano. Dobrze jest zbierać szczególnie grubsze konary.

Podstawowym błędem, jaki popełnia niedoświadczony turysta jest pośpiech podczas podpalania. Zapewne ma nań wpływ głód i chłód - wówczas człek mniej trzeźwo myśli i chciałby błyskawicznie wesołe płomieni języki zobaczyć. I tu popełnia się kardynalny błąd, który ogniska zagłady jest główną przyczyną, u samego jego zarania. Im gorsze warunki (wilgotność) tym większą finezją, podczas rozpalania winniśmy się wykazać.

Główną zasadą jest zgromadzenie najwartościowszego od strony „łatwopalności” materiału, który podzielić można na hubkę, podpałkę i opał. Ci z nas, którzy upierają się przy najprostszych metodach uzyskania płomienia za pomocą krzesiwka, muszą zaopatrzyć się w hubkę. Hubka to wszelkie materiały na tyle delikatne w swej strukturze i zarazem łatwopalne - by padająca na taki podatny grunt iskra - mogła płomyk zrodzić. On zaś następnie zajmie, ostrożnie podłożoną podpałkę. O tym jednak szczegółowiej napiszę poniżej

Zapałki, zapalniczka czy krzesidełko?

Nie wzniecimy ognia bez powyższych przedmiotów. Wprawdzie krzesidełko jest niewrażliwe na zamoknięcie ale potrzebuje hubki, a ta jest na zamoknięcie bardzo wrażliwa. Podobnie z zapałkami - można zabezpieczyć parafiną same zapałki, ale draska również może zawilgotnieć. Z kolei zapalniczka zapali się nawet mokra ale jest bardziej zawodna, szczególnie gazowa odmawia współpracy przy niskich temperaturach powietrza. Najlepsza byłaby na benzynę lecz i ona nie jest idealna. Optymalne rozwiązanie to zdaje się dobrze zabezpieczone zapałki, oraz dodatkowo albo krzesidełko albo zapalniczka, noszone w cieple przy ciele.

Aby zapalić ognisko poprzez krzesanie iskier, musimy mieć hubkę, czyli jak to już zostało wcześniej wspomniane, materiały o najdelikatniejszej, włóknistej strukturze i dużej łatwopalności, a przede wszystkim jak najmniejszej wilgotności. Mogą to być: kora z brzozy, włókna drzewne i roślin innych, wióry, siano, uschnięta paproć, torf, ptasi puch, wyściółka gniazda, itp.

Posługując się zapałkami czy zapalniczką odpada problem posiadania suchej hubki - wystarczy podpałka i to nie koniecznie bardzo wysuszona. Podpałką mogą być następujące materiały: drobne patyki, wióry, drzewne, drewniane drzazgi, kawałki papieru, drewna, spróchniałego drewna, rozmaite ciecze łatwopalne, proch strzelniczy.

Zapałki mogą nam zamoknąć i warto je przed tym zabezpieczyć w prosty sposób, który dodatkowo sprawi, że będą się palić długo i gigantycznym płomieniem. Owija się każdą zapałkę niebyt grubą warstwą waty po czym zanurza się w roztopionej stearynie lub po prostu kapie się nią z palącej świeczki. Tak samo można zabezpieczyć całe pudełko, a w momencie gdy będziemy ich potrzebować - zdrapujemy parafinę z główki i z draski.

Jest jeden niezawodny sposób na zapalenie ogniska jakby „na pilota”. Błyskawicznie i z fasonem. Do tego nie trzeba się przejmować, że drewno ocieka z wody i nie mamy drobnych gałązek na początek. Tym cudownym środkiem jest benzyna! Ciecz wybuchowa i niesamowicie łatwopalna, więc wymaga niebywałej ostrożności przy obchodzeniu się z nią. Do zapalenia jednego ogniska wystarczy mieć niewielką szmatkę, nasączoną benzyną, którą przenosimy w zakręconym szczelnie słoiczku, czy puszce. Dodatkowo warto owinąć pojemnik kilkoma workami foliowymi aby smród paliwa nie przeniknął do ubrań, prowiantu, pasty do zębów, itp. Przy zapalaniu należy najpierw ostrożnie wyjąć nasączoną szmatkę i ułożyć na ziemi. Następnie przykryć podpałką (nie ważne czy suchą czy nie) od strony zawietrznej i od nawietrznej podpalić. Przy zapalaniu benzyna wybucha więc najlepiej po prostu rzucić zapaloną zapałkę na szmatkę nie używając zapalniczki, by nie zbliżać ręki do eksplodujących oparów. Ogień, jak wspomniałem wręcz wybucha i za pierwszym razem potrafi nieźle przestraszyć, bo pojawia się w postaci płonącej kuli, doskonale znanego zjawiska wielbicielom głupkowatych filmów akcji. I tu ważna uwaga.

Przed zapaleniem należy sprawdzić czy nie pochlapaliśmy się benzyną po ubraniu czy rękach. Wówczas lepiej niech ktoś inny zapali ognisko! Właśnie po to zalecam stosowanie nasączonej szmatki by paliwo zostało „uwięzione” w tkaninie i by uniknąć niebezpiecznego polewania brewion. Po za tym, nasączona szmatka staje się knotem, przez co pali się dłużej, a benzyna paruje zeń wolniej i nie wsiąknie w ziemię. Płonąca szmatka pali się energicznie i dostatecznie długo by zajęły się nawet grubsze patyki, zupełnie mokre. Jest więc idealna w najbardziej nieprzyjaznych i ekstremalnych warunkach, podczas opadów ciągłych - gdy potrzebujemy super środków.

Dla osób obawiających się wybuchowych skłonności benzyny polecam naftę oświetleniową. Nią również najlepiej nasączyć jakąś szmatkę, by nie wsiąkła w ziemię i zbyt szybko nie wyparowała. Zaletą nafty jest spokojne spalanie i wręcz anemiczny zapłon. Można zapalać spokojnie zapalniczką. Zapala się bardzo powoli i nie ma niebezpieczeństwa, że zapłoniemy razem z ogniskiem - jak ma to miejsce przy stosowaniu benzyny. Podobne właściwości ma również terpentyna i denaturat oraz wszelkie podpałki do grilla oparte o alkoholu. Polecam je zwłaszcza tym, którzy obawiają się nazbyt intensywnych zapachów. Oczywiście ogień uzyskany ze spalania alkoholu nie jest już tak wydajny i koniecznie trzeba używać szmatki w roli knota bo gdy polejemy tylko brewiona - szybko okaże się, że wszystko zagaśnie w chwilę później - bo alkohol wyparuje błyskawicznie.

Tych oto powyższych sposobów nie stosujemy oczywiście gdy nie ma takiej potrzeby. Są to sztuczki na najgorsze warunki w terenie, oraz gdy jesteśmy straszliwie umęczeni i wyziębieni przez co ledwo trzymamy się na nogach. Zwłaszcza gdy wszystko wokół jest mokre lub gdy pada deszcz i zwykłe metody byłyby niewystarczające lub zbyt praco- i czasochłonne.

Nieco gorszym sposobem awaryjnym, jeśli chodzi o skuteczność, jest ułożenie podpałki, częściowo nad zapalonym wkładem do znicza lub świeczką. Wadą takiego rozwiązania jest wrażliwość płomyka w jego początkowej fazie na podmuchy wiatru, stąd w pogodę wietrzną trzeba osłaniać to proto-ognisko ciałem, dobytkiem lub zgromadzonym opałem od strony nawietrznej.

Do naturalnych podpałek należą kora brzozowa, która pali się nawet gdy jest mokra bo zawiera łatwopalną substancję organiczną. Dzięki temu pali się podobnie jak terpentyna.

W warunkach optymalnych powinno wystarczyć do rozpalenia ogniska to co znajdziemy w terenie, zaś nasze super-skuteczne wynalazki zostawmy na czarną godzinę.

4. DBAŁOŚĆ O OGNIA TRWAŁOŚĆ

Myliłby się ten, kto sądziłby, iż wystarczy rozpalić ogień, zarzucić go bezładną górą opału i spocząć na laurach. Ognisko wymaga stałego doglądania, troski i opieki wręcz rodzicielskiej, by nie zgasło lub nie przerodziło się w pożar, na skutek liberalnego stylu wychowania, pozwalającego na wszystkie najgłupsze zachcianki naszej pociechy.

Ognisko wprawdzie jakiś czas palić się może bez znaczących ingerencji z naszej strony, ale nadchodzi czas, gdy cieńsze patyki znikną nam zupełnie w pożodze, a z grubszych sam żar pozostanie. Te niedopalone zaś, leżąc po za zasięgiem żaru same palić się przecież nie będą. Jasne jest jak ogień, że co jakiś czas owe niedopałki wrzucić do centrum trzeba, a gdy i one spłoną wypadałoby dodać nowego opału. Nie należy oczywiście dorzucać niedbale i chaotycznie, bo od tego jak drwa ułożymy zależą właściwości naszego ogniska, a chyba warto wykorzystać je i dostosować do aktualnych naszych potrzeb. Czasem zdarza się, że musimy spać ot po prostu na ziemi, a podczas nocy chłodnych aby w ogóle zasnąć - potrzebne jest ciągle palące się ognisko. Nawet niewielkie ognisko płonące przez większą część nocy potrzebuje sporych zapasów opału. Szczególnie drewno sosny spala się błyskawicznie i aby utrzymać długo ogień trzeba sośniny zgromadzić prawdziwą górę, a najlepiej jakieś grube konary. Zupełnie inaczej przedstawia się wydajność ogniska zasilanego ciężkim drewnem drzew liściastych (grab, buk). Ogień jest wówczas silny, długotrwały. Nie namawiam do spalania dębiny, boć jest zbyt cenna by puszczać ją z dymem, ale gdy natkniemy się na uschłego dęba - zaskoczy nas jak taki opał może długo się palić bez podrzucania i jak jest kaloryczny. Doskonale płonie też buczyna i daje mnóstwo ciepła. Według mnie jest najlepszym opałem na Roztoczu, biorąc pod uwagę jej dostępność. Podobnie bardzo wolno i wydajnie spala się Jawor czy kasztanowiec, chociaż ten ostatni daje wiele iskier. A iskry są największym wrogiem dzisiejszej aktywnej odzieży wierzchniej wykonanej w 100% z włókien syntetycznych. Jeśli jednak mamy odzież „pasywną” - prędzej skóra nam zapłonie niż jej włókna, szczególnie gdy będą wilgotne. Przyjrzyjmy się teraz rodzajom ognisk, - czyli sposobom układania opału i niezwykłych konsekwencjach stąd wynikających.

Sterować wydajnością oraz czasem palenia się ognia można nie tylko odpowiednim doborem gatunku spalanego drewna. Istotnym czynnikiem wpływającym na zachowanie się naszego ogniska jest świadome ułożenie opału. Są stąd rozmaite typy ognisk i oto poniżej przedstawię pokrótce główne ich rodzaje oraz krótko wyjaśnię, co daje takie a nie inne ułożenie brewion.

Ognisko bezpieczne (nocne)

Niektórzy nazywają ją nocnym gdyż zapala się je głównie nocą. Jest bowiem bezpieczne dla śpiącego przy nim. Jednak nazwijmy je lepiej bezpiecznym, bo można je zapalać również w dzień, a konstrukcja jego chroni nie tylko śpiącego, ale i okolicę przed pożarem, na przykład podczas długotrwałej suszy. Zapewne każdy, kto obserwował rozwój płonącego ogniska, zauważył, iż w miarę spopielania patyków i grubych konarów, stopniowo przepalają i przełamują się a wiele z nich turlając - wypada poza obręb ogniska. Gdy zamierzamy spać przy ognisku, korzystając z ciepła, jakie wydziela obficie - musimy mieć gwarancję, że podczas błogiego snu, żaden rozpalony kawałek polana nie stoczy się nam za koszulę. Podobną pewność musimy mieć, rozpalając ognisko w terenie przesuszonym, w sytuacji, gdy z różnych przyczyn - na jakiś czas - ognisko pozostawiamy same. Nic płonącego nie może stoczyć się w suchą trawę.

Szczególnie, gdy przy ognisku śpimy - ważne jest by ognisko paliło się jak najdłużej. By nie trzeba było ciągle podkładać opału. Ognisko, które spełnia powyższe warunki nazwano bezpiecznym ogniskiem nocnym.

Aby takowe zbudować - rozpalamy najpierw ogień w dowolnym układzie, a gdy zgromadzimy dostateczną ilość żaru, lekko go rozsuwamy. Potem układamy na nim jedna obok drugiej, średniej grubości polana, przełożone niewielką ilością drobnych gałęzi. Polana, jak widzimy na fotografii leżą równolegle do siebie. Z góry przyciskamy je dwoma grubymi kłodami, tak by ogień palił się między nimi i tam od czasu do czasu dokładamy opał - układając polana równolegle do dużych konarów. Dzięki temu, to co się między nimi pali nie ma możliwości stoczenia się na nas, zapewniając nam sen spokojny i wesoły.

Ognisko długotrwałe

Zdarza się, ze podczas wędrówki zapragniemy dłużej posiedzieć w jednym miejscu lub zapalić ognisko,

które dotrwa do rana. Aby nie paliło się zbyt szybko należy tak ułożyć drwa by dopływ powietrza był

nieco ograniczony. W tym celu na dwóch cieńszych, świeżych patykach kładziemy grube kłody o średnicy

minimum 15cm, między którymi pozostawiamy niewielką przestrzeń, w której płonąc będzie niewielkie

ognisko ułożone w sposób właściwie dowolny. Jeśli wieje silny wiatr - owe grube kłody winno się ułożyć

prostopadle do kierunku wiatru. Jeśli zaś wiatr jest bardzo słaby a warunki do utrzymywania ognia

niekorzystne - lepiej ułożyć je równolegle do kierunku z którego wieje.

Ognisko „T”

Najpierw kopiemy dwa dołki, które połączone przypominają literę `T”. W dołku będącym górną belką litery

T zapalamy ognisko, zaś do części dolnej zbieramy żar, nad którym możemy przypiekać mięsiwo lub

postawić garnek by ogrzać jego zawartość. Ognisko zapalone w dołku jest mniej wrażliwe na wiatr zbyt

silny. Oczywiście trzeba mieć saperkę by wykopać dołek w ziemi przesuszonej i zbitej. W sypkim piasku z

powodzeniem wystarczą nam do kopania dłonie i nóż, którym wytniemy wpierw darń. Nie ma sensu

tworzenie takiego ogniska gdy jesteśmy w drodze i tylko na chwilę robimy popas.

Ognisko „Wigwam”

Jest chyba najpopularniejszym typem ogniska. Wygląda następująco:

- O wbity w środek pal opiera się ze wszystkich stron drobniejsze patyki - pamiętając jednak by od strony

nawietrznej zapewnić przestrzeń, przez którą dopływać będzie tlen. Ten typ ogniska zużywa wiele opału,

jest jednak doskonały do ogrzewania się i suszenia obuwia oraz odzienia. Niektórzy twierdzą, ze nadaje

się do wieszania garnków - jednak wydaje mi się, że ze wszystkich typów ognisk takie jest najmniej do

tego typu ewolucji przydatne. Uwaga! Ognisko takie, prędzej czy później zawala się (po przepaleniu

owego pala) i rozsypuje do postaci bezładnej zbieraniny, płonących brewion. Wówczas zalecam ułożenie

tego co pozostało w formę ogniska „piramidy” lub „studni”, o których niżej.

Ognisko „Gwiazda”

Takie ognisko tworzymy w przypadku, gdy chcemy zaoszczędzić na opale lub gdy zależy nam z różnych

względów na utworzeniu ogniska dyskretnego.

Układ polan jest niezwykle prosty. Wszystkie grubsze patyki układamy promieniście tak by stykały się w

centrum. Tam pali się ogień. Gdy płomień staje się zbyt wielki - nieco odsuwamy gałęzie na zewnątrz. Gdy

przygasa - przeciwnie - podsuwamy je do centrum, nawet by zachodziły tam jedne na drugie. Przy takim

ognisku najlepiej spisuje się opał z twardego drewna drzew liściastych. Ognisko takie jest szczególnie warte

polecenia, gdy gotujemy coś podczas wielkich upałów, bo nie wydziela za dużo ciepła i w takich

warunkach nie męczy nas dodatkowo nadmierną temperaturą.

Ognisko „Studnia

Ognisko „Studnia” przygotowane na wypadek deszczu, nakryte korą. W takim stanie doczeka do czasu,

gdy będziemy potrzebować jego płomieni.

Bardzo ciekawy typ ogniska, warty polecenia ze względu na mnóstwo ciepła i światła jakim obdarowuje

siedzących przy nim kamratów. Polana okłada się w sposób przedstawiony na zdjęciu, tworząc ażurową

konstrukcję, która zapewnia dostęp tlenu i wytwarza efekt komina, przez co ogień bucha z wielką werwą.

Ognisko „Piramida”

Nazwa jego mniej więcej zdradza jak wyglądać winno a jak widzimy na ilustracji przypomina nieco

poprzednią „studnię”. Różni się jednak ciasnym ułożeniem polan, których jest co raz mniej w miarę wzrostu

jego wysokości. Ognisko takie wydaje mi się najbardziej efektywnym i najlepszym rozwiązaniem w

większości przypadków. Zapewnia dużo ciepła a na ściśle ułożonych polanach bezpiecznie można układać

menażki, nie ryzykując, że ich zawartość stracimy. Ten typ ogniska sprawdza się doskonale gdy siedzimy

przy ogniu większą część nocy lub gdy chcemy zostawić je i później rano mieć wciąż żarzące się węgle do

błyskawicznego rozpalenia nowego ogniska, na którym szybko przyrządzimy śniadanie. Mało kto o tym

pisze ale ten typ ogniska jest dobry gdy pada deszcz - ściśle ułożone polana nie dopuszczają kropel do

wnętrza i osłaniają żar.

Ognisko „Wodoodporne”

Jest to mój wynalazek i stosuję taki typ ogniska gdy pada. Oczywiście przy deszczach ulewnych,

trwających dłuższy czas i ono zagaśnie ale przy umiarkowanych opadach ciągłych lub krótkich ulewach -

spisuje się znakomicie. Aby je wzniecić - najpierw musimy wytworzyć sporo żaru najlepiej szybkim ogniskiem typu „wigwam” a następnie ściśle ułożyć raczej drobniejsze polana w taki sposób jak to czynimy układając piramidę ale kształtem ma ono być zbliżone do studni. Czyli ściśle ułożone gałęzie - jednak całość o płaskim wierzchołku. Na wierzchołku zaś układamy grube, najlepiej wilgotne konary. Im większe tym lepsze. Tak by zakrywały to co pod nimi a tlen do ogniska niechaj dopływa przewiewnymi bokami. W ten sposób ognisko może palić się nawet podczas deszczu i do całkiem efektywnie. Materiał dorzucamy - a raczej wtykamy w wolne miejsca, które utworzą się po spaleniu poszczególnych polan. Ognisko „Chaos”

Tak należałoby nazwać ognisko, w którym drwa nie leżą ułożone w przemyślany sposób. Czasem i tak można postąpić, szczególnie gdy nie mamy czasu lub sił na układanie drew, lub gdy mamy jako opał gałęzie z krzewów kolczastych, których niepodobna łamać bo kłują niemiłosiernie, dłonie nasze cierniami kalecząc. Lepiej wówczas narzucić je w postaci chaotycznej sterty, by przepaliły się, a to co na zewnątrz zostanie, wrzucić w płomienie w późniejszym czasie. Ognisko takie, dzięki sporym wolnym przestrzeniom pomiędzy drwami pali się intensywnie i daje wiele ciepła i światła. Jeśli gałęzie nie są zbyt grube - pali się intensywnie a w zależności od gatunku drew - krócej lub dłużej.

5. PŁOMIENNE CIEPŁO ZADOWOLENIA PRZYCZYNĄ

Ognisko dla aktywnego turysty jest zawsze obiektem godnym czułych westchnień. Im człek bowiem dłużej wędruje, im częściej moknie i marznie dotkliwiej, wstrząsany parkosyzmami drgawek - tym bardziej będzie chwalił zalety choćby najmniejszego płomyczka. Szczególnie w „zimnych” porach roku oraz w terenach górskich, również latem - ogień zapewnia kojące nasze zziębnięte jestestwo ciepełko. Mamy wprawdzie możliwość zakupu rozmaitych „chemicznych ciepełek”, w postaci woreczków z dwoma substancjami, które po zmieszaniu ze sobą (reagując) wytwarzają energię cieplną. Utyka się te wynalazki po rozmaitych cielesnych zaułkach, które akurat nam przemarzły. Wymyślono nawet bluzy polarowe, podgrzewane prądem elektrycznym. Jednak dziwactwa te po pierwsze kosztują, a po drugie obciążają nasz plecak, który i tak zwykle pęka w szwach od ekwipunku. Drewno zaś leży niemal wszędzie i czeka tylko by jakiś litościwy turysta ułożył je i podpalił - przed niechybnym zgniciem ratując.

Ogień z płonących brewion daje wiele energii cieplnej w jej odmianie promienistej, przeto ogrzewa te jedynie strony przedmiotów i ludzi, które doń zostały skierowane. Spora, więc część owego ciepła leci w przestrzeń -energię swą trwoniąc po próżnicy. Aby tę przeciekającą energię pochwycić i dogrzać również te partie naszego ciała, które skierowane są w stronę przeciwną od ogniska - budujemy tzw. ekrany. Dzięki mniej lub bardziej szczelnej zasłonie takich konstrukcji, częściowo otaczających ognisko - powodujemy niejako uwięzienie części energii promienistej. Wtenczas ona odbijając się i wracając w kierunku ognia - po pierwsze „dogrzewa” od tyłu nam plecy, a po drugie podnosi temperaturę powietrza w tej przestrzeni (gdzie my się znajdujemy). Wytwarza się wówczas korzystny dla nas mikroklimat. Nawet podczas silnych mrozów w takim odgrodzonym ekranami otoczeniu będzie znacznie cieplej. Nie trzeba zresztą budować szczelnego kordonu, lecz jedynie jeden ekran za naszymi plecami i co ważne - od strony wiatru! Dodać należy, iż ów ekran dodatkowo zabezpiecza nas przed wychłodzeniem przez wiatr właśnie. Prawię o przymiotach owego „ekranu” ale nie mówię cóż to jest za ustrojstwo. Ekranem może być właściwie cokolwiek od koca NRC począwszy, poprzez ścianę bardzo gęstych zarośli, a na stosie ściętych drzew skończywszy.

6. JADŁA PRZYSTOJNE WAŻENIE

Ogień uzyskany ze spalania drewna jest wydajnym i w miarę stabilnym źródłem energii, którą człek sprytny do podgrzania jakiegoś jedzonka łatwo wykorzysta.

Nauka i technika zaprzęgnięte w kierat komercji podsuwają nam rozmaite palniki, kuchenki i samowary, zasilane wszelkimi znanymi ludzkości łatwopalnymi miksturami. Jeśli jednak chodzi o wydajność - żaden z tych wynalazków do pięt ogniskom nie dorasta. Gaz na przykład w ujemnych temperaturach oraz wysoko ponad poziomem morza (gdzie ciśnienie słabnie) - z niechęcią z butli ulatuje, do szewskiej pasji doprowadzając łaknącego cieplej strawy nieszczęśnika. Pomijam już zagadnienie zawartości gazu w gazie. Dzięki ogniskowym płomieniom woda błyskawicznie zawiruje wrzątku bąbelkami, a posiłek zawrotną osiągnie temperaturę i jedynym kłopotem będzie by go nie przypalić zanadto. Oczywiście okolica musi być w drewna chociaż minimalne ilości zasobna, w razie potrzeby i ściśle związane pęczki traw wyschłych również mogą je zastąpić.

Najprostsze danie na ognisku przyrządzone smakuje lepiej od wykwintnych potraw, podanych na złotych talerzach, jedwabnych obrusach, w komnatach kapiących od bogactwa. Wysiłek fizyczny wespół z rześkim powietrzem podczas włóczęgi najlepiej nam apetyt zaostrzą i w takim też środowisku najlepiej pochłonięte z lubością jadło strawimy. Strawimy o ile mądrze wybierzemy opał. Wielce nieroztropnym jest pieczenie wszelkich mięsnych specjałów, a nawet wody zwykłe gotowanie na herbatę, z wykorzystaniem drewna pochodzącego z desek z resztkami farb, smarów czy pospolitej zgnilizny. Podobnież niewłaściwym opałem jest sośnina co kopci jak wściekła lokomotywa, dymem czarnym osmalając jadło okropnie. Można wprawdzie z braku innych możliwości i na sośninie potrawy przyrządzać - jednak by osmalenia uniknąć - trzeba albo nad samym żarem to czynić, albo od strony wiatru kiełbaskę trzymać, by smrodliwe wyziewy precz leciały, mięsiwa nie tykając kłębami swymi. Odradzam też użycia drew z drzew co bagniska i trzęsawiska porastały. Woń zgniłych liści, wydzielająca się zeń w trakcie spalania w kiełbasiane wyroby wniknie bowiem, mimo że wcześniej zostałyby nawet i prażącym słońcem wysuszone na wiór. Zatem do przyrządzania wszelkich potraw na ogniu najlepiej nadają się drzewa owocowe i ciężkie drewno z drzew liściastych, co smrodu nie daje i żywym bezdymnym płomieniem nas obdarza. Niektórzy targają ze sobą rozmaite metalowe ustrojstwa, na których to wieszają lub stawiają menażki, czy nadziewają mięsiwo. Tylko po co? Wszelkie żelastwa są ciężkie, a do tego osmolone muszą być zabezpieczone by nie zabrudziły sadzą nas i ekwipunku.

Grill to wynalazek nad wyraz szkodliwy, z tego oto względu, że działanie jego opiera się na kapaniu tłuszczu z rozgrzanego mięsiwa na rozgrzane do czerwoności węgle a to z kolei powoduje spalanie tłuszczów doszczętne i wnikanie toksycznych spalin, z powrotem w nasz posiłek. Zaś na końcu ów dioksynami przesiąknięty depozyt śmierci ląduje w naszym żołądku serwując mu porcję trucizn, których dzisiejszy człowiek i tak ma pod dostatkiem z różnych źródeł. Sumując się - wszystkie one na koniec nowotworów są przyczyną rozlicznych i do grobu łakomczuchów doprowadzają niepostrzeżenie. Pieczenie kiełbasek i wszelkich innych mięsnych wyrobów oraz ryb na ognisku jest o wiele zdrowsze, o ile nie będziemy trzymać ich w ogniu ani blisko nad nim - lecz obok, tak by dym wiatr zwiewał i by w mięso nie wnikał.

Wolne od tych problemów są dania podgrzewane lub przyrządzane od nowa w menażkach, kociołkach i wszelkich garnkach. W tym przypadku wystarczy garczek taki przykryć pokrywką i w samo piekielne centrum ogniska wsadzić a dymne kłęby do wnętrza się nie prześlizgną.

7. OGNISKO JAKO ŚWIATŁA ŹRÓDLISKO

Łatwo się przekonać nocą zwłaszcza, o tym że ognisko świeci nie gorzej od najmocniejszej latarki, chociaż blask jego w postaci rozproszonej ściele się jedynie w najbliższym otoczeniu. Lecz tam przecież i my jesteśmy i nasz dobytek. Tam właśnie światło jest więc najbardziej potrzebne.

Bez światła człek nocą razi bezradnością wręcz niemowlęcą. Potyka się nieborak o elementy krajobrazu (np. drzewa), o ekwipunek oraz o swoich, również niedowidzących towarzyszy.

Rozsądny obieżyświat (obieżyroztoczanin) wprawdzie winien być zaopatrzony w sprawną latarkę lecz po cóż trwonić energię jej ogniw bez uzasadnionego powodu? Wszak lepiej wykorzystać ją podczas wędrówki nocnej gdy do miejsca obozowiska wracamy. Na miejscu zaś ogień wzniecić wypada, którego świecenie zależeć będzie li tylko od zasobności rezerwuaru opału w okolicy.

Nie przeceniona jest rola ogniska we wzywaniu pomocy i wszelkiej sygnalizacji miejsca naszej obecności. Widoczność blasku ogniska przewyższa blask latarki gdyż ognisko świeci większą powierzchnią. Do tego ognisko możemy utrzymywać bardzo długo przy życiu, a latarka ma ograniczony żywotnością baterii czas działania.

Aby ściana ognia była dostatecznie duża a sam ogień żywy i długotrwały używajmy do palenia ciężkiego drewna drzew liściastych, zaś opał układajmy tak jak to ma miejsce przy ognisku typu „studnia”. Doskonałym sposobem na oświetlenie otaczającej nasze ognisko okolicy światłem wielkim i niepohamowanym - jest narzucenie nań suchych bądź żywych jeszcze igieł sosnowych (oczywiście razem z gałązkami). Niestety świecenie takie trwa krótko, chociaż jest bardzo intensywne.

8. DYM - KORZYŚCI I UDRĘKI Z OKADZANIA PŁYNĄCE

Ognisko prócz efektów cieplnych i wizualnych wytwarza również dymu kłęby w ilościach zależnych

głównie od wilgotności opału oraz jego cech wrodzonych i nabytych.

Dym może nieco utrudnić dotarcie do naszej skóry komarom lub odstraszyć dzikie bestie zwierzęce i to jest

jego podstawowa zaleta. Jednak gdy owieje nas kłębami duszącymi i w oczy wlezie - wywoła pieczenie

okrutne i ściskopowiek samoistny z bólu gałek porażonych kadzeniem.

Niektórzy nie lubią być okadzani gdyż przeszkadza im woń wędzonki, a zwłaszcza niewiastom to jakoś

nie pasuje i żywo niechęcią nań reagują. Jednak każdy porządny koczownik okadza się podczas włóczęgi z

lubością bo wie, że cuchnąc niemiłosiernie jest mniej apetyczny również dla komarzyc i innych krwiopijców.

Dymu nie lubią owady, gdyż oddychają całą swą chitynową cielesnością i nie mogą oddechu wstrzymać tak

jak my Nadmierne okadzanie, o czym była mowa w rozdziale kulinariom poświęconym - nie sprzyja

wyrobom mięsno podobnym, do których zaliczamy w pierwszym rzędzie kiełbasę - podstawowe danie

przygotowywane na ogniskach.

Nie zawsze zdarza się tak pomyślna sytuacja kiedy my dymu potrzebujemy i on rzeczywiście dobywa się z

opału, lub odwrotnie - gdy dym jest zbędny, i rzeczywiście go nie widzimy. Oto bowiem w sytuacji suszy

permanentnej, kiedy to wszystko wokół szeleści suchością przeraźliwą my wieczorem by od komarów móc

się odgrodzić zasłoną dymną - liczymy na ów dym zbawienny, ale go nie uzyskujemy. Co wówczas począć?

Czy szaty swe w płomienie wrzucać? Jak skórę swą i krwi depozyt ratować przed owadów chmarą?

Zawsze znajdziemy trawę lub liście żywo zielone, które na pastwę płomieni rzucone - upragniony nam

dym wydadzą. Podobne efekty uzyskać można kładąc w ogień zbutwiale konary z bagna czy rzeki

wyciągnięte. Zresztą wszystko co wilgocią i pleśnią przesiąknięte nadaje się znakomicie do straszliwie

gryzących dymów tworzenia. Trzeba jednak zważać by za dużo tego paskudztwa nie narzucić i ogniska

nie udusić całkowicie. Dawkowanie winno być więc rozsądne i na złapanie oddechu przesz płomienie -

pozwalające.

Są jednak również sytuacje gdy dym nam potrzebny nie jest, a zdarza się to zwłaszcza podczas

przygotowywania jadła. Wtenczas by zminimalizować dymów powstawanie z pieczołowitością i uwagą

drwa trzeba wybierać takie, które jak najbardziej suchymi się wydają. Nie brać tych na ziemi leżących (bo

przy ziemi wilgoć stagnuje) - lecz z drzew obłamywać oraz takie brać co spadając, na krzakach zawisły.

Błędem wówczas będzie wrzucanie brewion z drzew żywych i patyków z krzaków rosnących jeszcze.

(świeżo ściętych), chociaż palić się je da gdy żaru jest obfitość. Jednak bez dymy wówczas się nie obejdzie

niestety.

Co robić jednak gdy nie chcemy zdradzić swej obecności w terenie ale potrzebujemy ognisko, a wokół jest

mokro (na przykład po opadach obfitych). I na to człek sprytny sposób znajdzie!

Przede wszystkim pamiętajmy o tym, że dymu będzie więcej gdy nazbyt łapczywie opału dorzucimy na nie

do końca rozwinięte ognisko, które ono strawić bezdymnie nie jest w stanie. Stąd potrzeba bardzo

oszczędnego podkładania opału i bardzo powolnego rozwoju naszego płomienia, aż do zgromadzenia

odpowiedniej ilości żaru, który będzie w stanie strawić błyskawicznie nawet wilgotne kawałki (wciąż

niewielkie porcje)

Nieunikniony dym można „ukryć” poprzez rozniecanie ogniska w terenie bardzo zakrzaczonym lub

zadrzewionym - tam on rozpłynie się wśród zarośli i z daleka będzie przypominał mgły smugi jedynie.

Mgły doskonale maskują dym z ogniska, a przy bardzo gęstej mgle - dym w ogóle jest niewidzialny (ale oczywiście wyczuwalny pozostaje zawsze).

9. BEZPIECZEŃSTWO MYŚLENIA WYNIKIEM

Pożar to zjawisko właściwie również będące ogniskiem, tyle że ogromnym i przenoszącym się w czasie i przestrzeni nie zawsze tam gdzie byśmy chcieli. Pożaru uniknąć jest bardzo łatwo jeśli jest się człowiekiem myślącym. Wspomniałem już o takich prostych zasadach, które mówią nam gdzie ognisk nie zapala się ze względów bezpieczeństwa. Generalnie unikamy towarzystwa łatwopalnych składników krajobrazu, zwłaszcza podczas silnego wiatru i suszy.

Żądne taniej sensacji media szerząc w „sezonie ogórkowym” pożarofobię - uogólniają straszliwie sprawę, próbując wmówić, że najmniejsza iskierka musi być przyczyną pożogi straszliwej. Jednak zwykle sytuacja jest taka, że nawet w lesie ściółka jest przesycona wilgocią, a powietrze zamiera. W takich warunkach trzeba by użyć napalmu by wzniecić pożar, a często i ognisko nie chce się palić mimo starań uporczywych. Zimą zaś śnieżną wywołanie pożaru jest już czystym absurdem.

Wszelkie próby wydostania się ognia poza obręb ogniska (zapalanie się otaczających traw zwykle) należy gasić, jednak może nie natychmiast, gdyż to co się wypali w najbliższym sąsiedztwie ogniska - już drugi raz nie zapłonie, tworząc potrzebny pas ochronny. Tak robią strażacy wypalając pas roślinności i tak powstrzymując nadchodzący pożar - zatrzymują go. Oczywiście nasz pas ochronny nie powinien być szerszy od jednego metra, a podczas jego tworzenia trzeba zachować zdwojoną czujność.

Innym niebezpieczeństwem jakie może napotkać turysta przemierzający tereny, na których kiedyś odbywały się ciężkie walki podczas wojen - są niewypały i ukryta tuż pod ziemią amunicja. Nie należy przeto wzniecać płomieni w pobliżu bunkrów, okopów, przy starych spróchniałych pniach po ogromnych drzewach (chowali tam nieraz amunicję partyzanci). Jeśli już musimy w takim terenie zapalić ogień - nakłujmy nożem glebę by wykryć ewentualne zagrożenie i uniknąć eksplozji, która w zależności od tego co eksploduje - może odrzucić na znaczną odległość:

- menażkę,

- ognisko z menażką,

- biesiadników z ogniskiem i menażką

Wielce nieroztropnym czynem będzie również ustawienie namiotu zbyt blisko ogniska, szczególnie, gdy te iskrami sypie niczym lokomotywa. Namiot podziurkowany na podobieństwo durszlaka nie będzie już raczej zdatny do użytku.

10. OGNIA SKUTECZNE DUSZENIE I ŚLADÓW SWYCH DYSKRETNE ZACIERANIE

Zwykle ogień należy zagasić, gdy oddalamy się od niego definitywnie - chociaż nie zawsze. Jeśli jednak oddalamy się tylko czasowo, w rozmaitych celach, a później zamierzamy wykorzystać ogień jako grzejnika podczas snu czy jako odstraszacza dzikich bestii zwierzęcych - gaszenie nie wchodzi w rachubę. Wówczas jak to już zostało wcześniej opisane - należy je tak zabezpieczyć by ogień nie wydostał się poza obręb ogniska za daleko. Starannie zalane wodą i zakryte mchem ognisko można bezpiecznie zostawić nawet w lesie

Gasić płomienie najlepiej wodą lub zasypując je piaskiem i glebą. Nie używajmy w tym celu płynów fizjologicznych, przez wzgląd na bliźnich, którzy może zechcą w tym miejscu również płomienie wzniecać w niedalekiej przyszłości. Zimą można zasypać ognisko śniegiem, który jak wiadomo jest wodą w postaci stałej. Gdy palimy ognisko w terenie z grubą pokrywą śnieżną - w ogóle nie musimy go gasić. Możliwość powstania pożaru w takich warunkach jest żadna a ogień bez wysiłków (czasem sporych) z naszej strony i tak sam się długo nie utrzyma przy życiu. Generalnie trzeba powiedzieć, iż im mniejsza jest wilgotność i im wiatr wieje silniejszy - tym starania nasze w kwestii gaszenia ogniska winny być dokładniejsze i z większą uwagą wykonane. Im zaś jest bardziej wilgotno, śnieżnie i bezwietrznie - tym mniejszą uwagę możemy temu zagadnieniu przywiązywać. Podczas obfitego, ciągłego opadu, lub jak wspomniałem wcześniej - w zaspach - gasić ognia nie trzeba, bo sam zgaśnie bez naszej pomocy. Tym bardziej, ze w takich ciężkich warunkach winniśmy oszczędzać siły.

Gdy trawa jest krótka, zielona a łąka podmokła - gaszenie również nie ma specjalnego sensu, bo ogień się nie przeniesie nigdzie. No chyba, że nastąpi tornado w skali F5.

Pamiętajmy by dorzucić wcześniej niedopalone, rozżarzone kawałki opalu i gorące popioły do środka - by nie podpaliły sąsiadujących z ogniskiem trawy, liści, igliwia. Na łąkach do zasypania ogniska można użyć ziemi z kretowiska.

Zacnym uczynkiem, chwałę Ci przynoszącym będzie pozostawienie nieco opału następnemu włóczędze, jednak na tak altruistyczne postawy nie stać większości ludzi, nawykłych przez „globalny system bez wartości” do egoistycznego wyścigu szczurków i marszu po trupach. A szkoda. Ideałem zachowania się byłoby również całkowite zamaskowanie śladów po naszej obecności, bo przecież miejsca, na którym paliliśmy ognisko do kogoś należy i ów właściciel może nie życzy sobie by mu na jego terenie wypalano dziury w trawie. Aby ognisko po wykorzystaniu ukryć, wystarczy przed rozpaleniem wyciąć nożem, saperką, bądź siekierką darń i odłożyć ją na bok. A po całkowitym zagaszeniu, nałożyć ją z powrotem i lekko przyklepując dopasować do otaczającego terenu. Przy niewielkim nakładzie sił możemy ukryć zupełnie wszelkie ślady swej bytności.

I to jest najzacniejsze zachowanie rozpalacza ognisk.

Opracował: Tomasz Guziak

- 12 -

---