PLAN PRACY DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEJ

NA ZAJĘCIACH EDUKACYJNYCH Z PRZYRODY W KLASIE IV

(oprac. Małgorzata Palikot)

Dział programowy	Lp.	Temat zajęć i zakres treści	Wiadomości i umiejętności wyrażone celami operacyjnymi (przewidywane osiągnięcia ucznia)	Procedury osiągania celów	Cele wychowawcze	Ścieżka edukacyjna (treść z Podstawy Programowej)	Uwagi
PRZYRODA I JEJ ELEMENTY	1.	O czym będziemy się uczyć na lekcjach przyrody?. Ⴗ ustalenia porządkowe i organizacyjne Ⴗ zapoznanie z programem nauczania Ⴗ wymagania programowe na poszczególne oceny Ⴗ metody sprawdzania i oceniania osiągnięć	Uczeń: ိ przedstawi główne zagadnienia z programu nauczania przyrody w klasie IV ိ stosuje się do ustaleń porządkowych i organizacyjnych ိ wyjaśni pojecie przyroda ိ wyróżni nauki przyrodnicze ိ wyjaśni zasady uzyskiwania ocen	ိprezentacja podręcznika i czasopism przyrodniczych. ိ praca technikami aktywizującymi. ိ rozmowa, kierowana przez nauczyciela na temat przyrody	Ⴈ zainteresowanie naukami przyrodniczymi Ⴈ zachęcanie do samodzielnego zdobywania wiedzy	Edukacja czytelnicza i medialna Ⴗ literatura popularnonaukowa
		2.	Poznajemy środowisko przyrodnicze i jego elementy. Ⴗ przyroda Ⴗ składniki przyrody Ⴗ przyroda ożywiona i nieożywiona Ⴗ miejsce życia organizmów Ⴗ czynniki niezbędne do życia Ⴗ wzajemne zależności miedzy składnikami środowiska	Uczeń: ိ wyjaśni, co nazywamy przyrodą ိ odróżni przyrodę ożywioną od nieożywionej ိ wymieni elementy przyrody ożywionej i nieożywionej ိ wskaże miejsca życia organizmów ိ scharakteryzuje czynniki warunkujące istnienie życia ိ porówna zmiany zachodzące w przyrodzie nieożywionej ze zmianami zachodzącymi w przyrodzie ożywionej ိ wyjaśni związki zachodzące między przyrodą żywą i martwą ိ uzasadni, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata	ိ analiza literatury popularnonaukowej, encyklopedii, słowników itp. ိ obserwacja ilustracji, plansz i schematów ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ rozmowa, kierowana przez nauczyciela na temat nieożywionych i żywych elementów przyrody oraz efektów wynikających z ich oddziaływania na siebie	Ⴈ pobudzenie ciekawości poznawczej otaczającą przyrodą	Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		3.	Czy jesteś dobrym obserwatorem przyrody? Ⴗ cechy dobrego przyrodnika Ⴗ obserwacje jako podstawowe źródło wiedzy o przyrodzie Ⴗ zasady prowadzenia obserwacji	Uczeń: ိ wymieni cechy dobrego przyrodnika ိ zakłada dzienniki obserwacji przyrody zgodnie z instrukcja podaną przez nauczyciela ိ uzasadni konieczność posiadania każdej z cech przez obserwatora ိ wskaże elementy przyrody, które można obserwować ိ wskaże źródła poszerzania wiedzy ိ wyszukuje informacje w słowniku, atlasie, encyklopedii itp.	ိ pogadanka ိ obserwacja elementów przyrody nieożywionej i ożywionej w otoczeniu szkoły ိ opracowanie sprawozdania z przeprowadzonych obserwacji ိ analizowanie postaw ucznia jako obserwatora przyrody ိ wykorzystywanie różnych źródeł informacji atlasy, albumy, literatura popularnonaukowa, encyklopedie, słowniki itp.	Ⴈ opanowanie nawyku starannej obserwacji w życiu codziennym	Edukacja regionalna: • najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły	Zajęcia w terenie.(otoczenie szkoły)
		4. 5.	Przyrządy stosowane w badaniach przyrodniczych Ⴗ przyrządy stosowane w badaniach przyrodniczych Ⴗ zróżnicowanie obiektów przyrodniczych od małych niewidocznych gołym okiem, po wielkie i odległe, niewidoczne bez specjalnych przyrządów	Uczeń: ိ wymieni przyrządy służące przyrodnikowi ိ odróżni poszczególne przyrządy służące do obserwacji ိ nazwie części mikroskopu ိ wymieni kolejne czynności podczas mikroskopowania ိ określi przeznaczenie lornetki, lupy, mikroskopu ိ obserwuje obiekty za pomocą lornetki, lupy i mikroskopu ိ wymieni przyrządy służące do obserwacji astronomicznych i meteorologicznych ိ wykona schematyczny rysunek obserwowanego obiektu	ိ wykorzystywanie różnych źródeł informacji literatura popularnonaukowa, encyklopedie, słowniki itp. ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ obserwacja fotografii, ilustracji, plansz i schematów ိ praca z podręcznikiem ိ obserwacja obiektów (okruchów skalnych, części roślin, preparatów biologicznych (owady) i preparatów mikroskopowych) ိ ćwiczenia z lupą i mikroskopem ိ praca w grupach	Ⴈ poczucie odpowiedzialności z efekty pracy zespołowej Ⴈ kształtowanie wyobraźni przestrzennej	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne Edukacja regionalna: • najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły
		6.	Obserwacje jako podstawowe źródło wiedzy o przyrodzie - zajęcia w terenie.	Uczeń: ိ wymieni ogólne cechy obserwowanych obiektów ိ dobiera techniki obserwacji w zależności od obiektu ိ uzasadni, dlaczego obserwacja jest podstawowym źródłem zdobywania wiedzy ိ dostrzega szczegóły w obserwowanych obiektach ိ wnioskuje na podstawie prowadzonych obserwacji	ိ ćwiczenia w dobieraniu właściwych technik obserwacji ိ obserwacja obiektów przyrodniczych z wykorzystaniem przyrządów ိ praca w grupie ိ rejestracja wyników obserwacji w formie opisu., rysunków, szkiców terenowych, tabel itp.	Ⴈ kształtowanie poczucia odpowiedzialności z pracę w grupach
		7. 8.	Określamy kierunki świata. Ⴗ widnokrąg Ⴗ kierunki geograficzne główne i pośrednie Ⴗ zjawisko magnetyzmu ziemskiego Ⴗ siły magnetyczne i ich zastosowanie Ⴗ kompas i jego zastosowanie	Uczeń: ိ wyjaśni pojecie widnokrąg ိ określi warunki sprzyjające obserwacji widnokręgu ိ scharakteryzuje sposoby wyznaczania kierunków ိ wskaże wykorzystanie zjawisk magnetycznych w różnych urządzeniach ိ nazwie i wskaże kierunki główne i pośrednie ိ poda oznaczenia kierunków głównych i pośrednich ိ omówi zasadę działania kompasu ိ wyznaczy za pomocą kompasu główne kierunki w terenie ိ uzasadni konieczność posługiwania się międzynarodowymi oznaczeniami kierunków głównych i pośrednich przyjętymi z języka angielskiego ိ wyznaczy kierunki główne i pośrednie różnymi sposobami ိ wyjaśni, w jaki sposób wyznaczyć kierunki, obserwując niebo nocą ိ porówna dokładność poszczególnych sposobów wyznaczania kierunków	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i atlasem ိ obserwacja widnokręgu na osłoniętej przestrzeni i częściowo zabudowanej ိ opisanie praktycznego wykorzystania zjawisk magnetycznych ိ opisanie kompasu i zasady jego działania ိ wyznaczanie kierunków głównych i pośrednich za pomocą kompasu i innymi sposobami (w terenie)	Ⴈ zainteresowanie zjawiskami magnetycznymi ze wskazaniem na możliwość ich praktycznego zastosowania	Edukacja regionalna: • najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły	Jedna lekcja w terenie.
		9. 10.	Obserwujemy zmiany pór roku. Ⴗ wschód, zachód, górowanie Słońca Ⴗ dzień równonocy Ⴗ przesilenie letnie i zimowe Ⴗ widome drogi Słońca nad widnokręgiem Ⴗ zmiany wysokości Słońca w różnych porach roku Ⴗ zmiany zachodzące w przyrodzie wiosną, latem, jesienią i zimą	Uczeń ိ wyjaśni pojęcia: wschód, zachód, górowanie Słońca, dzień równonocy, przesilenie letnie, przesilenie zimowe ိ poda daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku ိ opisze zmiany zachodzące w przyrodzie wiosną, latem, jesienią i zimą ိ wyjaśni, dlaczego lato jest okresem pełni życia i rozwoju ိ wskaże widomą drogę Słońca nad linią widnokręgu ိ wskaże miejsca wschodu i zachodu Słońca na linii widnokręgu w czterech porach roku ိ wyjaśni przyczyny odlotów ptaków i snu zimowego zwierząt ိ zaplanuje działania, które ułatwią zwierzętom przetrwanie zimy	ိ pogadanka, mini - wykład ိ obserwacja drogi Słońca nad widnokręgiem (w terenie) ိ pomiar wysokości Słońca nad widnokręgiem w południe za pomocą gnomonu(w różnych porach roku) ိ obserwacja zmian klimatycznych zachodzących jesienią ိ obserwacja zachowania się zwierząt i przystosowań roślin do życia jesienią i w zimie ိ praca w grupach ိ praca z encyklopedią i słownikiem i literatura przyrodniczą ိ praca z podręcznikiem ိ analiza widomęj wędrówki Słońca na horyzontem w atlasie	Ⴈ kształtowanie poczucia odpowiedzialności z pracę w grupach Ⴈ nabywanie właściwej postawy i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji i pomiarów	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa	Jedna lekcja w terenie
		11. 12.	Pogoda i jej składniki. Ⴗ pogoda i jej zmienność w ciągu doby Ⴗ składniki pogody Ⴗ powstawanie i rodzaj opadów Ⴗ temperatura powietrza Ⴗ zachmurzenie nieba Ⴗ rodzaje wiatrów Ⴗ ciśnienie atmosferyczne Ⴗ zjawiska atmosferyczne: burza, tęcza, grzmot, piorun Ⴗ zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy Ⴗ przyrządy służące do pomiaru składników pogody	Uczeń: ိ wymieni składniki pogody ိ nazwie rodzaje opadów ိ wyjaśni w jaki sposób powstają opady ိ porówna sposób powstawania śniegu i gradu ိ wyjaśni przyczyny różnic temperatury powietrza w miejscu zacienionym i nasłonecznionym ိ wyjaśni właściwy sposób umocowania termometru zaokiennego ိ określi rodzaje chmur ိ wyjaśni sposób powstawania chmur ိ wyjaśni związek miedzy rodzajami chmur a opadami ိ rozpozna rodzaje chmur i opadów ိ nazwie przyrządy służące do pomiaru poszczególnych składników pogody ိ określi kierunek i siłę wiatru, posługując się wiatromierzem ိ odczyta wysokość ciśnienia ိ wyjaśni, co to jest wyż i niż atmosferyczny ိ wyjaśni, jak powstają wiatry ိ wymieni rodzaje wiatru i poda ich krótką charakterystykę ိ opisze przebieg burzy i wyjaśni zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy ိ poda przykłady zjawisk optycznych, elektrycznych i akustycznych	ိ praca z podręcznikiem i ိ pogadanka ိ praca w grupach ိ obserwacja plansz i schematów ိ odczytywanie temp. powietrza i wielkości opadów własnej miejscowości na podstawie mapy Polski ိ pomiar temperatury powietrza na różnych wysokościach ိ doświadczenie pokazujące parowanie wody i skraplanie pary wodnej ိ obliczanie temperatury średniej dobowej ိ doświadczenie pokazujące wymianę powietrza w sali podczas wietrzenia ိ porównywanie kierunku i prędkości wiatru w miejscach odkrytych i osłoniętych (np. obserwacja w drodze do szkoły)	Ⴈ rozwijanie zainteresowań zjawiskami atmosferycznymi Ⴈ kształtowanie współodpowiedzialności za pracę w grupach
		13.	Jak zanotować wyniki obserwacji pogody? Ⴗ obserwacje pogody Ⴗ znaki na mapie pogody Ⴗ telewizyjna mapa pogody	Uczeń: ိ odczyta znaki z mapy pogody ိ prowadzi dzienniki obserwacji pogody ိ sporządzi mapę pogody, wykorzystując znaki graficzne ိ opisze pogodę w swoim regionie (wsi) ိ obserwuje i mierzy elementy pogody ိ rejestruje wyniki obserwacji i pomiarów w tabelach ိ czyta treść tabel i wykresów dotyczących pogody ိ odczyta prognozę pogody dla swojej miejscowości za pomocą telewizyjnej mapy pogody	ိ praca podręcznikiem ိ prowadzenie obserwacji pogody w krótkim okresie (tydzień), cztery razy w roku (wiosna , lato, jesień, zima): pomiar temp. , rodzaje chmur i stopień zachmurzenia, rodzaje opadów oraz określenie prędkości wiatru ိ zapisywanie wyników obserwacji i pomiarów w tabeli ိ czytanie map pogody ိ obserwacja zmian pogody i ich wpływu na przyrodę ိ praca w grupach.	Ⴈ rozwijanie zainteresowań poznawczych uczniów
		14.	Jak zbudowane są substancje? Ⴗ kinetyczno - molekularny model budowy materii Ⴗ pojęcie substancji, atomu i cząsteczki Ⴗ trzy stany skupienia	Uczeń: ိ wskaże w najbliższym otoczeniu przykłady substancji ိ określi właściwości drewna, metalu, wody, powietrza ိ poda przykłady substancji będących w różnych stanach skupienia ိ nazwie stany skupienia ိ określi właściwości dowolnie wybranej substancji ိ założy hodowlę kryształów ိ wyjaśni pojęcia: atom, cząsteczka, substancja ိ omowi ziarnistą budowę substancji ိ wykaże, że drobiny są w ciągłym ruchu ိ wyjaśni model substancji w trzech stanach skupienia ိ wykaże, że odległości między drobinami są zależne od stanu skupienia	ိ doświadczenie modelowe; mieszanie wody z denaturatem i kaszy z grochem ိ wnioskowanie, że substancje zbudowane są z cząsteczek ိ analiza schematu budowy cząsteczek krzemionki, wody, tlenu ိ przedstawienie budowy substancji za pomocą modelu ိ badanie właściwości różnych substancji	Ⴈ kształtowanie postawy badawczej
		15.	Zmiany stanu skupienia wody. Ⴗ rola wody Ⴗ występowanie wody na Ziemi Ⴗ trzy stany skupienia wody Ⴗ parowanie, skraplanie, zamarzanie, topnienie, sublimacja, resublimacja Ⴗ woda w naczyniach połączonych	Uczeń: ိ wymieni stany skupienia wody ိ scharakteryzuje wodę występującą w stanie ciekłym, stałym i gazowym ိ nazwie przemiany zachodzące pomiędzy różnymi stanami skupienia ိ określi warunki potrzebne do zmiany stanu skupienia ိ oceni rolę wody występującej w stanie stałym ိ wyjaśni związek zachodzący między zmianą stanów skupienia a niszczeniem skał ိ wyjaśni pojęcia: parowanie, skraplanie, zamarzanie, topnienie, sublimacja, resublimacja ိ wykaże, że lód jest lżejszy od wody ိ porówna parowanie z wrzeniem	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy ိ obserwacja zmian stanu skupienia wody ိ obserwacja zachowania się wody w stanie ciekłym w naczyniach połączonych	Ⴈ odczuwanie potrzeby pogłębiania wiedzy przyrodniczej
		16.	Obieg wody w przyrodzie. Ⴗ krążenie wody w przyrodzie Ⴗ rola parowania i skraplania w wędrówce wody w przyrodzie Ⴗ powstanie źródeł i rzek	Uczeń: ိ na podstawie schematu omówi obieg wody w przyrodzie ိ dostrzega obieg wody w przyrodzie ိ wskaże zjawiska, które powodują wędrówkę wody w przyrodzie np. deszcze jako skraplanie pary wodnej, wysychanie wody po deszczu jako parowanie ိ wyjaśni w jaki sposób powstają źródła i rzeki ိ wyjaśni rolę składników pogody w zmianach stanów skupienia wody	ိ obserwacja zjawisk zachodzących w najbliższym otoczeniu: omówienie krążenia wody ိ obserwacja zachmurzenia nieba ိ obserwacje, co dzieje się z opadem po dotarciu do powierzchni gruntu ိ analiza schematu obiegu wody w przyrodzie ိ praca z podręcznikiem i atlasem ိ pogadanka ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ uświadomienie znaczenia obiegu wody w przyrodzie
		17.	Hodujemy i obserwujemy rośliny. Ⴗ planowanie uprawy Ⴗ prowadzenie dokumentacji Ⴗ warunki niezbędne do życia roślin	Uczeń: ိ zakłada hodowlę fasoli lub rzeżuchy ိ wyjaśni w jakim celu prowadzimy hodowlę ိ określi zasady postępowania z hodowanymi organizmami ိ zaplanuje obserwacje na podstawie założonej hodowli ိ wnioskuje na podstawie prowadzonych obserwacji	ိ uprawa i pielęgnacja doniczkowych roślin ozdobnych ိ pogadanka ိ założenie hodowli fasoli lub rzeżuchy ိ prowadzenie obserwacji (dokumentowanie obserwacji i wyciąganie wniosków)	Ⴈ przekonanie o roli prawidłowej opieki nad uprawianymi roślinami Ⴈ kształtowanie poczucia odpowiedzialności za uprawiane rośliny	Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		18.	Zakładamy i prowadzimy hodowle zwierząt. Ⴗ budowa i warunki życia zwierząt, które mogą być hodowane w szkole i domu	Uczeń: ိ wymieni nazwy zwierząt, które można hodować w pracowni szkolnej i w domu ိ określi warunki niezbędne do hodowli ryb , chomika, żółwia, patyczaków, papug i innych ိ określi warunki, w jakich należy prowadzić hodowle zwierząt ိ prowadzi dziennik obserwacji hodowanych zwierząt ိ przedstawi zwierzęta hodowane w domu i omówi sposób opieki nad nimi ိ samodzielnie założy hodowlę dżdżownic ိ zaplanuje cel hodowli i obserwację dżdżownicy	ိ pogadanka ိ prezentacja zwierząt hodowanych przez uczniów i form opieki nad nimi ိ obserwacja hodowli ryb akwariowych, patyczaków, żółwia, papug ိ analizowanie odpowiedniej literatury dotyczącej hodowli zwierząt	Ⴈ przekonanie o roli prawidłowej opieki nad hodowanymi zwierzętami Ⴈ kształtowanie poczucia odpowiedzialności za hodowane zwierzęta	Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		19.	Podsumowanie działu „Przyroda i jej elementy” Ⴗ zakres treści zgodny z nr zajęć 2 - 18	Cele zajęć jak podczas realizacji jednostek lekcyjnych nr 2 - 18
		20.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności - „Przyroda i jej elementy” Ⴈ zakres treści: tematy 2 - 18
		21.	Omówienie wyników i poprawa testu sprawdzającego „Przyroda i jej elementy”	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego.
	Budowa i czynności życiowe organizmów	22	Wspólne cechy budowy organizmów. Ⴗ komórka jako podstawowa jednostka organizmu Ⴗ cechy komórek Ⴗ organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe Ⴗ pojęcia: tkanka, narząd, układ narządów, organizm	Uczeń: ိ wyjaśni pojęcia: organizm, komórka, tkanka, narząd, układ narządów ိ dowiedzie, że komórka to podstawowa jednostka budująca i czynnościowa organizmu ိ omówi funkcje wybranych elementów składowych komórki ိ wskaże przykłady narządów roślin zwierząt ိ nazwie wskazane narządy ိ sklasyfikuje organizmy na jedno - i wielokomórkowe ိ wyjaśni, dlaczego komórki jednego organizmu mają różną budowę ိ wymieni organizmy roślinne i zwierzęce należące do jednokomórkowych ိ porówna organizmy jedno - i wielokomórkowe	ိ obserwacje mikroskopowe wykazujące budowę komórkową organizmów ိ pogadanka, mini wykład ိ przedstawienie elementów budowy komórki i ich funkcji na przykładzie podręcznika i schematów ိ obserwacja narządów roślin, zwierząt i człowieka ိ obserwacja, analiza i interpretacja tablic graficznych - przykłady narządów ိ praca w grupach ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy	Ⴈ przestrzeganie zasad właściwego obchodzenia się z mikroskopem Ⴈ kształtowanie postawy dzielenia się swoimi umiejętnościami i wiedzą z kolegami	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		23.	Obserwacje mikroskopowe wykazujące budowę komórkową organizmu. Ⴗ pojęcie komórki Ⴗ budowa komórkowa organizmów Ⴗ przykłady komórek roślinnych i zwierzęcych	Uczeń: ိ stwierdzi na podstawie preparatów, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek ိ wymieni podstawowe części składowe komórki ိ prowadzi poprawnie obserwacje mikroskopowe ိ sporządza notatki w formie schematycznych rysunków ိ uzasadni, dlaczego komórki mają różny kształt i wielkość	ိ obserwacja mikroskopowa komórek nabłonka i komórek krwi, ိ wykonanie przez uczniów preparatu komórki skórki liścia spichrzowego cebuli, obserwacja i wykonanie rysunku spod mikroskopu ိ obserwacja i analiza ilustracji przedstawiających komórki spod mikroskopu	Ⴈ przekonanie o jedności i różnorodności żywych organizmów Ⴈ przestrzeganie zasad właściwego obchodzenia się z mikroskopem
		24. 25.	Czynności życiowe organizmów. Ⴗ cechy istot żywych	Uczeń: ိ wymieni czynności życiowe organizmów ိ wyjaśni istotę czynności życiowych ိ scharakteryzuje poszczególne czynności życiowe organizmów ိ poda różne sposoby poruszania się zwierząt ိ wyjaśni, na czym polega samożywność i cudzożywność ိ wskaże różnice pomiędzy samożywnością a cudzożywnością ိ wyjaśni, na czym polegają ruchy roślin ိ objaśni sposób produkowania pokarmu przez rośliny ိ określi cel wymiany gazowej u organizmów ိ uzasadni, że rośliny mają zdolność ruchu ိ porówna sposób poruszania się organizmów żywych i elementów przyrody nieożywionej	ိ pogadanka ိ obserwacja roslin ozdobnych i uprawnych, wyglądu i czynności życiowych ssaka ိ analiza plansz i schematów ိ obserwacja zachowania się ryb w akwarium, ich reakcji na działanie różnych bodźców ိ praca z podręcznikiem ိ praca indywidualna i grupowa ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ przekonanie o jedności i różnorodności świata żywego Ⴈ wdrażanie do współodpowiedzialności za pracę zespołową
	26.	Każda istota żywa pochodzi od istoty żywej. Ⴗ cel rozmnażania Ⴗ rozmnażanie płciowe i bezpłciowe	Uczeń: ိ wyjaśni, w jakim celu rozmnażają się organizmy ိ wyróżni dwa podstawowe sposoby rozmnażania ိ wskaże części roślin służące do rozmnażania bezpłciowego ိ rozmnoży roślinę doniczkową przez sadzonkę ိ scharakteryzuje sposoby rozmnażania bezpłciowego ိ wyjaśni, na czym polega rozmnażanie płciowe ိ oceni znaczenie rozmnażania dla każdego osobnika i wszystkich organizmów	ိ pogadanka, mini - wykład ိ obserwacja rozmnażania bezpłciowego u roślin ိ analiza plansz, ilustracji i schematów przedstawiających proces rozmnażania ိ praca z podręcznikiem, encyklopedią i literaturą przyrodniczą	Ⴈ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	27.	Wzajemne zależności miedzy organizmami. Ⴗ podział organizmów ze względu na sposób odżywiania Ⴗ pojecie producenta, konsumenta Ⴗ łańcuch pokarmowy Ⴗ przystosowania obronne i ochronne roślin i zwierząt	Uczeń: ိ wyjaśni, co nazywamy łańcuchem pokarmowym ိ układa łańcuchy pokarmowe ိ uzasadni nazwy ogniw łańcucha: producenci, konsumenci ိ uzasadni kolejność ogniw w łańcuchu pokarmowym ိ wyjaśni w jaki sposób rośliny i zwierzęta bronią się przed wrogami ိ wskaże przykłady innych zależności niż pokarmowe między organizmami ိ wyjaśni rolę drobnoustrojów w łańcuchu pokarmowym ိ oceni rolę roślin dla odżywiania się istot żywych ိ oceni rolę niektórych zwierząt w zapylaniu i rozprzestrzenianiu się roślin	ိ pogadanka ိ analiza plansz i schematów przedstawiających łańcuchy pokarmowe ိ praca z podręcznikiem, encyklopedią, literaturą popularnonaukową ိ układanie prostych łańcuchów pokarmowych i tworzenie sieci wzajemnych zależności ိ praca w grupach ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ zainteresowanie omawianą problematyką	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		28. 29.	Krajobraz i jego elementy. Ⴗ pojęcie krajobrazu Ⴗ elementy krajobrazu Ⴗ naturalne i kulturowe składniki krajobrazu Ⴗ krajobraz naturalny, częściowo i całkowicie przekształcony Ⴗ efekty działania sił wewnętrznych i zewnętrznych	Uczeń: ိ wyjaśni znaczenie pojęcia krajobraz ိ wymieni elementy krajobrazu ိ rozpozna naturalne i kulturowe składniki krajobrazu ိ wymieni czynniki rzeźbiące krajobraz ိ określi, w jaki sposób człowiek przekształca krajobraz ိ opisze zmiany w wyglądzie góry, które są efektem działania wód opadowych na podstawie doświadczenia ိ scharakteryzuje działanie sił zewnętrznych jako rzeźbiarza krajobrazu ိ wyjaśni, w jaki sposób woda niszczy skały ိ scharakteryzuje wpływ sił wewnętrznych na zmiany w krajobrazie ိ wyjaśni pojęcie: wietrzenie skał ိ oceni rolę wiatru jako rzeźbiarza krajobrazu ိ poda przykłady krajobrazów naturalnych, częściowo i całkowicie przekształconych ိ opisze cechy lokalnego krajobrazu (w okolicy domu i szkoły) oraz krajobrazu własnego regionu ိ opisze krajobraz miejski i wiejski na podstawie obserwacji bezpośrednich i źródeł pośrednich (fotografii, ilustracji)	ိ metody praktyczne(doświadczenie) ိ pogadanka, elementy wykładu ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ obserwacja i wyodrębnianie elementów krajobrazu na ilustracjach i fotografiach ိ analizowanie zdjęć przedstawiających elementy krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka ိ praca z podręcznikiem i atlasem ိ analiza literatury popularnonaukowej.		Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		30.	Ukształtowanie powierzchni i formy terenu. Ⴗ pojęcia: wzgórze, góra, pagórek, dolina, kotlina Ⴗ typy terenu: równinny, falisty, pagórkowaty, górzysty	Uczeń: ိ nazwie formy terenu ိ rozpozna formy terenu ိ wyjaśni pojęcia: wzgórze, góra, pagórek, dolina, kotlina ိ wymieni formy terenu powstałe na skutek działalności człowieka ိ porówna dolinę z kotliną ိ odróżni pagórek od góry ိ wymieni typy terenu	ိ pogadanka ိ elementy wykładu ိ praca z podręcznikiem i encyklopedią, słownikiem geograficznym i atlasem ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ obserwacja form terenu i typów terenu na ilustracjach, fotografiach, planszach i bezpośredniej obserwacji	Ⴈ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		31.	Opisujemy krajobraz miejsca rodzinnego Ⴗ formy terenu w najbliższej okolicy Ⴗ elementy krajobrazu wiejskiego Ⴗ działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych w krajobrazie najbliższej okolicy Ⴗ rodzaje i funkcje zabudowy oraz dróg komunikacyjnych w okolicy szkoły Ⴗ warunki życia ludności Ⴗ główne formy użytkowania ziemi Ⴗ sposoby zagospodarowania terenu w miejscu zamieszkania	Uczeń: ိ określi typ terenu swojej miejscowości ိ wymieni formy terenu występujące w krajobrazie okolicy ိ wskaże elementy krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka w okolicy ိ opisze cechy krajobrazu wiejskiego na podstawie bezpośredniej obserwacji ိ wskaże przykłady działania sił zewnętrznych i wewnętrznych w krajobrazie okolicy ိ wymieni zabytki i obiekty handlowe i przemysłowe nowo zbudowane w swojej miejscowości ိ wyjaśni związek między środowiskiem lokalnym a innymi regionami: powiązania transportowe, handlowe, kulturalne itp. ိ omówi sposoby użytkowania ziemi i rozpozna różne formy ိ opisze warunki życia ludności ိ opisze rodzaje działalności ludzi, które spowodowały pogorszenie lub poprawę środowiska lokalnego ိ skonstruuje dłuższą wypowiedź pisemną opisującą krajobraz okolicy	ိ obserwacja elementów krajobrazu wiejskiego ိ rozpoznawanie przeznaczenia różnego typu budynków i różnych form użytkowania terenu na wsi ိ opisywanie rodzajów działalności, które spowodowały pogorszenie lub poprawę środowiska lokalnego ိ projektowanie zagospodarowania najbliższej okolicy przyczyniającego się do poprawy stanu środowiska lokalnego ိ praca w grupach ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ konstruowanie dłuższej formy wypowiedzi pisemnej na temat krajobrazu okolicy	Ⴈ rozwijanie świadomości własnego miejsca w środowisku przyrodniczym, społecznymi kulturowym Ⴈ wzbudzanie emocjonalnego zaangażowania w sprawy własnej miejscowości i regionu Ⴈ rozbudzanie zainteresowania najbliższym środowiskiem	Edukacja ekologiczna: Ⴗ przykłady miejsc (w najbliższym otoczeniu), w których obserwuje się korzystne i niekorzystne zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym Edukacja regionalna: Ⴗ najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły Ⴗ ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu	Jedna lekcja w terenie.
	32.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.. • zakres treści zajęcia nr 22 - 31	Cele zajęć jak podczas realizacji jednostek lekcyjnych nr 22 - 31
	33.	Pisemny sprawdzian wiadomości i umiejętności
	34.	Omówienie i poprawa sprawdzianu.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego.

TAJEMNICE CIAŁA	35	Pokarmy spożywane przez człowieka. Ⴗ potrzeby pokarmowe ludzi Ⴗ pokarmy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego	Uczeń: ိ wyjaśni pojęcie odżywiania ိ wyjaśni, w jakim celu człowiek się odżywia ိ wymieni czynniki od których zależą potrzeby pokarmowe ludzi ိ uzasadni, że zróżnicowanie wymagań pokarmowych dotyczy nie tylko jakości, ale też ilości spożywanych pokarmów ိ porządkuje pokarmy ze względu na pochodzenie ိ poda przykłady pokarmów należących do grup o dużej zawartości białek, cukrów, tłuszczów, witamin i soli mineralnych ိ wyjaśni, do czego zużywana jest energia zawarta w pokarmach	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ podział pokarmów na podstawie ich pochodzenia i składu ိ analiza tablic graficznych i ilustracji ိ określanie wartości pokarmów pod względem jakościowym i ilościowym ိ praca w grupach ိ praca metodami i technikami aktywizującymi:	Ⴈ uświadomienie znaczenia właściwego odżywiania się	Edukacja prozdrowotna: • urozmaicenie i regularność posiłków
		36. 37.	Główne składniki pokarmów i ich znaczenie dla organizmu. Ⴗ składniki wchodzące w skład pokarmów: białka, cukry, tłuszcze, sole mineralne, witaminy, błonnik i ich rola	Uczeń: ိ wymieni główne składniki pokarmów ိ omówi rolę poszczególnych składników pokarmowych ိ wskaże produkty bogate w główne składniki pokarmowe ိ wyjaśni, dlaczego nie można jeść ciągle tych samych pokarmów ိ określi rolę witamin ိ opisze skutki niedoboru witamin ိ oceni rolę błonnika ိ uzasadni, że witaminy w warzywach i owocach są zdrowsze niż w pastylkach	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem, encyklopedią, literatura popularnonaukową ိ metody praktyczne: doświadczenia w wykrywaniu cukrów, tłuszczów i białek ိ analiza wartości odżywczych różnych pokarmów (np. warzywa i owoce przyniesione przez uczniów) ိ praca w grupach metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ uświadomienie znaczenia właściwego odżywiania się Ⴈ przekonanie o wpływie sposobu odżywiania na wzrost i rozwój organizmu	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja prozdrowotna: • urozmaicenie i regularność posiłków
		38.	Nasze ciało a nasze pożywienie. Ⴗ składniki budujące ciało człowieka Ⴗ składniki ciała a składniki pożywienia Ⴗ urozmaicenie i regularność posiłków Ⴗ potrzeby pokarmowe ludzi	Uczeń: ိ wymieni składniki budujące ciało człowieka ိ wyjaśni, dlaczego należy spożywać urozmaicone pokarmy ိ wyjaśni, kiedy odczuwamy pragnienie, a kiedy głód ိ porówna składniki ciała ze składnikami pożywienia ိ uzasadni, dlaczego należy regularnie się odżywiać ိ wykaże, że potrzeby pokarmowe ludzi zależą od różnych czynników ိ uzasadni, dlaczego wegetarianizm jest niewskazany w okresie dojrzewania	ိ pogadanka ိ opracowanie jadłospisu na cały dzień dla ucznia kl. IV ိ analiza tabeli ilustrującej dzienne zapotrzebowanie człowieka na różne składniki pokarmowe ိ układanie jadłospisu w zależności od różnych czynników ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ wdrażanie do prowadzenia zdrowego trybu życia Ⴈ przekonanie o wpływie sposobu odżywiania na wzrost i rozwój organizmu	Edukacja prozdrowotna: • urozmaicenie i regularność posiłków
		39.	Ogólna charakterystyka układu pokarmowego. Ⴗ narządy tworzące układ pokarmowy Ⴗ proces trawienia Ⴗ wędrówka pokarmu wewnątrz ciała człowieka	Uczeń: ိ określi rolę układu pokarmowego ိ wymieni narządy tworzące układ pokarmowy ိ wskaże na sobie i modelu położenie poszczególnych organów ိ uzasadni, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm ိ wyjaśni pojęcie: trawienie ိ omówi wędrówkę pokarmu wewnątrz ciała człowieka ိ porówna mechaniczne i chemiczne trawienie ိ opisze procesy zachodzące w jamie ustnej ိ objaśni, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia ိ wskaże narządy, w których pokarm ulega przekształceniu chemicznemu	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ obserwacja i analiza budowy układu na modelu ိ przeprowadzenie analizy, w jaki sposób pokarm dociera do komórek ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy (atlasy, albumy, encyklopedie) ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ obserwacja i analiza przewodu pokarmowego przedstawionego na planszy poglądowej i foliogramie ိ praca indywidualna i grupowa	Ⴈ rozwijanie zainteresowania własnym zdrowiem w aspekcie poznawania budowy własnego organizmu	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		40. 41.	Zasady właściwego odżywiania się. Ⴗ właściwy dobór pokarmów Ⴗ zasady właściwego żywienia Ⴗ zasady gotowania warzyw i owoców Ⴗ zasady kupowania produktów spożywczych Ⴗ estetyka sporządzania i spożywania posiłków Ⴗ sposoby zabezpieczania żywności przed zniszczeniem i zepsuciem Ⴗ przyczyny i skutki niewłaściwego żywienia	Uczeń: ိ odczyta z opakowań skład produktów spożywczych i termin przydatności do spożycia ိ wskaże składniki, które powinny być czynnikiem wzbudzającym czujność konsumenta ိ wyjaśni, dlaczego należy spożywać pokarmy świeżo przygotowane ိ wymieni podstawowe zasady żywienia ိ prawidłowo zachowa się w nagłych wypadkach np. zatruć, zakrztuszeń ိ przygotuje prosty posiłek, przestrzegając zasad higieny ိ wyjaśni, na czym polega estetyka sporządzania i spożywania posiłków ိ nakryje estetycznie stół do posiłku ိ wymieni sposoby zabezpieczania żywności przed zniszczeniem i zepsuciem ိ wymieni pokarmy, które dostarczą organizmowi ucznia kl. IV niezbędnych składników pokarmowych ိ zaplanuje jadłospis dla siebie na kilka dni ိ wyjaśni, dlaczego należy ograniczyć spożywanie chipsów, hamburgerów itp. ိ wyjaśni pojęcie „zdrowa żywność” ိ omówi przyczyny i skutki niewłaściwego żywienia	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ swobodne wypowiedzi uczniów ိ analiza piramidy pokarmowej ိ projektowanie jadłospisu ိ przygotowanie posiłku (surówka, sałatka, deser, drugie śniadanie) z uwzględnieniem jego wartości odżywczych i estetyki spożywania ိ zaaranżowanie estetycznie nakrytego stołu ze „zdrową żywnością” ိ praca z podręcznikiem i odpowiednią literaturą ိ przeprowadzenie wywiadu w najbliższym sklepie dotyczącego daty ważności produktów, ich ekspozycji i obecności w nich konserwantów	Ⴈ kształtowanie postaw zmierzających do przyjęcia prawidłowego sposobu odżywiania się Ⴈ przekonanie o wpływie diety na utrzymanie kondycji psychofizycznej człowieka Ⴈ uświadomienie wyższości profilaktyki nad leczeniem	Edukacja prozdrowotna: • urozmaicenie i regularność posiłków, estetyka ich spożywania, zabezpieczanie żywności przed zanieczyszczeniem i zepsuciem
		42.	Ogólna charakterystyka układu oddechowego. Ⴗ pojęcie: wymiana gazowa Ⴗ narządy tworzące układ oddechowy Ⴗ droga wdychanego powietrza Ⴗ cel wymiany gazowej	Uczeń: ိ wyjaśni, na czym polega wymiana gazowa ိ wymieni narządy tworzące układ oddechowy ိ wskaże na sobie i modelu położenie poszczególnych organów ိ porówna zużycie tlenu przez człowieka w trakcie wykonywania różnych czynności ိ przedstawi budowę układu oddechowego ိ przedstawi budowę poszczególnych narządów układu oddechowego ိ opisze drogę wdychanego powietrza ိ oceni rolę krwi w procesie wymiany gazowej ိ opisze mechanizm wdechu i wydechu ိ dokona pomiarów objętości klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu ိ uzasadni cel wymiany gazowej	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ obserwacja i analiza budowy układu na modelu ိ przeprowadzenie analizy, w jaki sposób tlen dociera do komórek ိ praca z podręcznikiem i atlasem do przyrody źródłami wiedzy ိ opis układu oddechowego na podstawie plansz i schematów ိ dokonywanie pomiarów objętości klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu ိ wykrywanie dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu	Ⴈ wyrabianie przekonania o korzystnym wpływie ćwiczeń fizycznych na zwiększenie pojemności płuc czyli wydajności układu oddechowego	Edukacja prozdrowotna: • zabawy ruchowe i rekreacja
		43.	Oddychanie jako proces wyzwalania energii zawartej w pokarmach. Ⴗ wykorzystanie pokarmu przez organizm Ⴗ zapotrzebowanie człowieka na tlen Ⴗ istota oddychania	Uczeń: ိ wyjaśni, dlaczego świeczka w zamkniętym naczyniu gaśnie ိ wyjaśni, w jaki sposób organizm wykorzystuje pokarm ိ wskaże sytuacje, w których wzrasta zapotrzebowanie człowieka na tlen ိ poda przykłady zawodów, które wymagają dużego wysiłku fizycznego ိ zapisze schemat przedstawiający spalanie pokarmu ိ wyjaśni, w jaki sposób wykorzystywana jest energia uzyskana ze spalenia pokarmu ိ dostrzega związek miedzy odżywianiem a oddychaniem ိ wyjaśni istotę oddychania	ိ pogadanka, mini wykład ိ doświadczenie stwierdzające procesy energetyczne podczas spalania (ze świeczką) ိ dyskusja na temat wykorzystania przez człowieka energii uzyskanej podczas oddychania ိ praca z podręcznikiem ိ analiza procesu oddychania na podstawie materiałów źródłowych		Edukacja prozdrowotna: • zabawy ruchowe i rekreacja
		44.	Poznajemy budowę i funkcje układu ruchu. Ⴗ układ kostny i mięśniowy Ⴗ rola szkieletu	Uczeń: ိ wskaże główne elementy szkieletu ိ omówi rolę szkieletu ိ wymieni układy odpowiadające za ruch organizmu ိ określi rolę kości i mięśni w wykonywaniu ruchów ိ opisze kształt i pokrój kości kończyny górnej i dolnej ိ wyjaśni, na czym polega zależna i niezależna od woli człowieka praca mięśni ိ wykaże zależność między układem kostnym a mięśniowym ိ poda przykłady mięśni pracujących niezależnie od woli człowieka ိ zaprezentuje prawidłową postawę stojącą i siedzącą ိ wymieni skutki nadmiernego obciążenia jednej kończyny ိ wyjaśni związek miedzy szkieletem a mięśniami ိ uzasadni związek budowy szkieletu z jego funkcją	ိ pogadanka ိ obserwacja i analiza budowy czaszki, kręgosłupa, kończyn na podstawie modelu, szkieletu, plansz ိ ćwiczenia i obserwacje skurczów mięśni na własnej nodze lub ręce ိ obserwacja i analiza plansz, modelu człowieka, pojedynczych kości kończyny górnej i dolnej ိ praca z podręcznikiem, atlasem do przyrody (schematy: układ kostny i mięśniowy) i literatura popularnonaukową ိ analiza sylwetki uczniów w czasie siedzenia, stania i czytania	Ⴈ kształtowanie prawidłowej postawy Ⴈ uświadomienie korzyści wynikających z ćwiczeń fizycznych	Edukacja prozdrowotna: Ⴗ ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi • zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego, prawidłowa postawa ciała
		45.	Kontrola pracy organizmu. Ⴗ budowa i funkcje układu nerwowego Ⴗ pojecie odruchu	Uczeń: ိ określi rolę układu nerwowego ိ dokona podziału układu nerwowego ိ wymieni narządy tworzące układ nerwowy ိ poda przykłady narządów, które działają zależnie, a także takie, które działają niezależnie od naszej woli ိ wymieni elementy chroniące mózgowie i rdzeń kręgowy ိ wyjaśni pojęcie odruchu ိ poda przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych ိ oceni, jaka rolę układu nerwowego w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu ိ wyjaśni, w jaki sposób można usprawnić pracę układu nerwowego	ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ pogadanka, elementy wykładu ိ opis ogólnej budowy układu nerwowego na podstawie atlasu do przyrody ိ opis mózgowia, rdzenia kręgowego na podstawie plansz, modelu, fazogramu ိ doświadczenie: odruch kolanowy ိ analiza odruchów warunkowych i bezwarunkowych	Ⴈ wdrażanie do właściwego różnicowania form wypoczynku jako warunku dobrego funkcjonowania układu nerwowego Ⴈ przekonanie o znaczeniu snu dla prawidłowego funkcjonowania mózgu	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		46.	Używki - zagrożenie dla organizmu. Ⴗ pojęcie: używki Ⴗ wpływ alkoholu na organizm człowieka Ⴗ wpływ palenia papierosów na palacza i jego rodzinę Ⴗ narkomania i jej skutki	Uczeń: ိ wyjaśni, co to jest nałóg ိ nazwie substancje zaliczane do używek ိ wyjaśni wpływ używek na funkcjonowanie organizmu ိ poda przykłady społecznych skutków alkoholizmu ိ oceni skutki nadużywania alkoholu i palenia papierosów dla zdrowia człowieka ိ wyjaśni, na czym polega asertywność ိ wykazuje postawę asertywną wobec picia alkoholu, palenia papierosów i zażywania narkotyków ိ wykona plakat ostrzegający przed sięganiem po używki	ိ praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy ိ obserwacja plansz, ilustracji i zdjęć ိ praca grupowa metodami i technikami aktywizującymi ိ wykonanie plakatu o szkodliwości nałogów	Ⴈ przekonanie o negatywnych skutkach nikotynizmu, alkoholizmu i narkomanii Ⴈ wdrażanie do przyjmowania postawy asertywnej	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja prozdrowotna: • przyczyny i skutki używania środków psychoaktywnych
	47	Podsumowanie wiadomości o czynnościach życiowych człowieka. Ⴗ zakres treści zgodny z zajęciami nr 35- 46	Cele zajęć jak podczas realizacji jednostek lekcyjnych nr 63- 74
	48	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności - „Tajemnice ciała” • zakres treści: tematy 35- 46
	49	Omówienie wyników i poprawa testu sprawdzającego Tajemnice ciała'	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności.
ZANIM ZOSTANIESZ RODZICEM	50.	Budowa oraz rola żeńskich i męskich narządów i komórek rozrodczych. Ⴗ płeć - różnice w budowie fizycznej i psychicznej kobiety i mężczyzny Ⴗ budowa narządów rozrodczych żeńskich i męskich oraz ich rola Ⴗ budowa komórek rozrodczych i różnice między nimi Ⴗ rozmnażanie warunkiem istnienia życia	Uczeń; ိ wymieni podstawowe różnice w budowie fizycznej kobiety i mężczyzny ိ nazwie męskie i żeńskie narządy rozrodcze ိ wyróżni zewnętrzne i wewnętrzne narządy rozrodcze żeńskie ိ wskaże na schematach narządy rozrodcze i określi czynności głównych elementów budowy ိ nazwie komórki rozrodcze ိ rozpozna na schematach komórki rozrodcze ိ omówi ogólnie sposób rozmnażania się człowieka ိ oceni znaczenie rozmnażania w utrzymaniu ciągłości życia na Ziemi	ိ analiza tablic przedstawiających układ rozrodczy człowieka ိ opis budowy komórek rozrodczych na podstawie plansz ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem, atlasem do przyrody i literaturą popularnonaukową ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ nabywanie pozytywnego stosunku do płciowości Ⴗ kształtowanie zainteresowań własnym ciałem, jego funkcjonowaniem Ⴈ wyrabianie nawyku kulturalnego operowania słownictwem związanym z rozrodczością	Wychowanie do życia w rodzinie Ⴗ macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy i funkcjonowania układu rozrodczego Ⴗ różnice i podobieństwa miedzy chłopcami i dziewczętami. Identyfikacja z własną płcią. Akceptacja i szacunek dla siebie.
		51. 52.	Etapy rozwoju człowieka. Ⴗ cykl miesięczny, zapłodnienie, ciąża, poród Ⴗ przebieg rozwoju zarodkowego i płodowego człowieka Ⴗ charakterystyka etapów rozwoju człowieka Ⴗ macierzyństwo i ojcostwo	Uczeń: ိ wyjaśni pojęcia: cykl miesięczny, zapłodnienie, ciąża, poród ိ poda cechy charakterystyczne dla zarodka i płodu ိ wyjaśni, dlaczego do powstania nowego życia potrzebna jest kobieta i mężczyzna ိ nazwie organ, w którym dochodzi do zapłodnienia i w którym rozwija się zapłodniona komórka jajowa ိ wskaże narządy, w których powstają męskie i żeńskie komórki rozrodcze ိ opisze przebieg rozwoju zarodkowego ိ wymieni i scharakteryzuje poszczególne okresy rozwojowe w życiu dziecka ိ określi rolę matki i ojca w wychowywaniu dziecka	ိ analiza zdjęć obrazujących rozwój zarodka i płodu ိ opis etapów rozwoju dziecka na podstawie własnych zdjęć uczniów ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i atlasem do przyrody ိ obserwacja modelu budowy anatomicznej człowieka ိ analiza książeczek zdrowia uczniów (przyrost wagi i wzrostu uczniów w poszczególnych latach)	Ⴈ uświadomienie odpowiedzialności kobiety i mężczyzny za poczęcie dziecka Ⴈ wyrabianie poczucia szacunku do własnego ciała Ⴈ wyrabianie nawyku kulturalnego operowania słownictwem związanym z rozrodczością	Wychowanie do życia w rodzinie Ⴗ macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy i funkcjonowania układu rozrodczego Ⴗ ciąża, rozwój płodu, poród, przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny
		53.	Właściwa organizacja pracy i wypoczynku warunkiem zdrowia. Ⴗ zasady higieny pracy i wypoczynku Ⴗ zmęczenie fizyczne i umysłowe Ⴗ wypoczynek czynny i bierny Ⴗ plan zajęć ucznia klasy IV Ⴗ racjonalne wykorzystanie swoich sił	Uczeń: ိ omówi wpływ codziennych czynności na zdrowie człowieka ိ wyjaśni, na czym polega uregulowany tryb życia ိ wykaże znaczenie ruchu i świeżego powietrza dla zdrowia człowieka ိ wyjaśni pojęcia: wypoczynek czynny i bierny, zmęczenie fizyczne i umysłowe ိ zaproponuje, jak dobrze zaplanować dzień ိ wymieni różne formy wypoczynku ိ opracuje własny rozkład dnia z zachowaniem zasad zdrowego stylu życia ိ uzasadni, dlaczego planowanie zajęć jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu	ိ obserwacja ilustracji przedstawiających różne formy wypoczynku ိ pogadanka, dyskusja ိ praca z podręcznikiem, encyklopedią ိ opracowanie planu zajęć ucznia klasy IV ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ uświadomienie roli higieny pracy i wypoczynku w dbaniu o zdrowie Ⴈ wdrażanie do umiejętności prawidłowego planowania zajęć w ciągu dnia	Edukacja prozdrowotna: Ⴗ zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego; prawidłowa postawa ciała Wychowanie do życia w rodzinie: Ⴗ przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie wolnego czasu
		54. 55.	Dojrzewanie dziewcząt i chłopców. Ⴗ charakterystyka okresu dojrzewania Ⴗ zmiany zachodzące w organizmie w okresie dojrzewania Ⴗczynniki wpływające na rozwój fizyczny Ⴗ dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna	Uczeń: ိ omówi zmiany zachodzące u dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania ိ wyjaśni, dlaczego niektórzy dojrzewają wcześniej, a inni później ိ uzasadni rolę czynników wpływających na rozwój fizyczny ိ wyjaśni zmiany psychiczne związane z okresem dojrzewania ိ wyjaśni, na czym polega dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ dyskusja na temat czynników wpływających na rozwój fizyczny oraz osiągnięcie dojrzałości psychicznej ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	Ⴈ nabywanie umiejętności dbania o własne zdrowie	Edukacja prozdrowotna: Ⴗ ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	56	Podsumowanie i utrwalenie wiadomości. • zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 50 - 55	Cele zajęć zgodne z tematami nr 78 - 83
	57.	Pisemny test sprawdzający osiągnięcia uczniów z działu „Zanim zostaniesz rodzicem' • zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 50 - 55
	58	Omówienie i poprawa testu sprawdzającego osiągnięcia uczniów.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego osiągnięcia uczniów.
	59.	Co to znaczy chorować? • przyczyny i profilaktyka chorób	Uczeń: − wymieni objawy chorób zakaźnych − wyjaśni, jakie czynniki sprzyjają zakażeniu − nazwie drobnoustroje wywołujące choroby zakaźne − wymieni drogi szerzenia się chorób zakaźnych − wyjaśni, w jakich sytuacjach zapadamy na choroby zakaźne	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ wykazywanie troski o własne zdrowie i innych
	60.	Poznajemy choroby, którymi się nie zaraża. • przyczyny chorób • wpływ czynników środowiskowych, substancji szkodliwych na zdrowie i rozwój człowieka	Uczeń: − wymieni przyczyny chorób współczesnego człowieka − wymieni przyczyny chorób nowotworowych − wyjaśni pojęcia: choroba wrodzona, alergia − wyjaśni, jak należy postępować w stosunku do osób niepełnosprawnych	ိ pogadanka, elementy wykładu ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi
	61.	Charakterystyka wybranych chorób zakaźnych. • drobnoustroje chorobotwórcze • ogólna charakterystyka wybranych chorób	Uczeń: − wymieni choroby zakaźne − wymieni zasady postępowania w przypadku zachorowania na chorobę zakaźna − scharakteryzuje wybrane choroby zakaźne	ိ pogadanka, elementy wykładu − opis występowania chorób zakaźnych na podstawie tabel, wykresów ိ analiza dróg wnikania i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych na podstawie ich charakterystyki ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ propagowanie zdrowego trybu życia
	62.	Choroby, których łatwo możemy się ustrzec. • choroby wywoływane przez pasożyty • budowa pasożytów • drogi zakażenia • zatrucia pokarmowe • choroby odzwierzęce	Uczeń: − wymieni przyczyny zatruć pokarmowych i chorób pasożytniczych − wskaże przykłady wpływu mikroorganizmów na psucie się żywności − wymieni przykładowe choroby odzwierzęce − wymieni sposoby zabezpieczania produktów spożywczych przed psuciem się − wskaże drogi zakażeń przez pasożyty − klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, poda przykłady − poda sposoby zapobiegania chorobom pasożytniczym	ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy − analiza ulotek i broszur dotyczących chorób pasożytniczych ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi
	63.	Zapobiegamy chorobom. • pojęcie profilaktyki • odporność wrodzona i nabyta • szczepionka i surowica	Uczeń; − wymieni czynniki ułatwiające kształtowanie odporności − wyjaśni pojęcia: profilaktyka, odporność wrodzona, odporność nabyta, szczepionka, surowica − wyjaśni, na czym polega higieniczny tryb życia − wyjaśni, dlaczego nałogi są szkodliwe − uzasadni, dlaczego należy przestrzegać terminów szczepień	ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ propagowanie zdrowego trybu życia
	64.	Żyjmy bezpiecznie. • przykłady wypadków, jakie mogą przytrafić się w domu, szkole czy na ulicy • sposób postępowania w razie wypadku • właściwe zachowanie się w przypadku udzielenia pierwszej pomocy	Uczeń: − poda przykłady wypadków, jakie mogą mu się przytrafićw domu, szkole czy na ulicy − wskaże, jak można uniknąć wielu nieszczęśliwych wypadków − omówi sposób postępowania w razie wypadku − określi właściwe zachowanie się w przypadku konieczności udzielenia pierwszej pomocy	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ိ praca grupowa i indywidualna ိ praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ propagowanie zdrowego i bezpiecznego trybu życia
	65.	Test sprawdzający osiągnięcia ucznia. • zakres treści testu zgodny z zajęciami nr 59 - 64
	66.	Omówienie wyników testu osiągnięć ucznia.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności.
	67. 68.	Jak rysujemy i wykorzystujemy plan?	Uczeń: − wymieni kolejne czynności w trakcie czytania planu − zinterpretuje plan najbliższego otoczenia szkoły − omówi położenie szkoły na planie miejscowości	pomieszczenia lub niewielkiego obszaru raz szkic krótkiej trasy − obliczanie odległości za pomocą skali mapy
	69.	Znaki na planie i mapie, orientowanie mapy. • mapa jako odwzorowanie terenu • znaki na mapie topograficznej • legenda • orientowanie planu	Uczeń: − kojarzy znaki na mapie z obiektami w terenie − przedstawi znaki topograficzne − korzysta z legendy mapy	− orientowanie planu lub mapy w terenie
	70.	Uogólnienie mapy. − pojecie uogólnienia	Uczeń: − wyjaśni pojęcie uogólnienia mapy − dostrzega znaczenie uogólnienia map	− ćwiczenia w korzystaniu z indeksu nazw na planie miasta
	71. 72.	Jak pokazać na mapie ukształtowanie terenu? • rodzaje map i planów • pojęcia: stok, pagórek, zbocze, wysokość względna i bezwzględna, poziomica, niziny, wyżyny, góry, depresja • rzeźba terenu na mapie poziomicowej i hipsometrycznej	Uczeń: − wykaże różnorodność map − wyjaśni pojęcia: pagórek, stok, zbocze, szczyt, wysokość względna i bezwzględna, poziomica − omówi zasady wyznaczania poziomic w terenie − określi różnice między wysokością względną a bezwzględną	− wyznaczanie poziomicy pagórka − analiza różnych form terenu i ich map poziomicowych − odczytywanie wysokości względnej i bezwzględnej na mapie	♦ wdrażanie do współdziałania w zespole
	73. 74.	Wędrujemy po Polsce. Ⴗ położenie Polski w Europie Ⴗ krainy geograficzne Polski Ⴗ sąsiedzi Polski Ⴗ walory turystyczne i piękno krajobrazu ojczystego	Uczeń: ိ określi położenie Polski w Europie ိ wymieni najważniejsze krainy geograficzne Polski ိ wyjaśni pojęcie: kraina geograficzna ိ omówi pasowy układ krain geograficznych w Polsce ိ uzasadni związek między wysokością nad poziomem morza a nazwą krainy ိ wskaże położenie gór, wyżyn i nizin ိ wskaże na mapie rzeki i jeziora ိ wskaże elementy krajobrazu Polski ukształtowane przez lądolód ိ wymieni najciekawsze i najbogatsze przyrodniczo regiony Polski ိ oceni walory turystyczne Polski ိ dostrzega piękno krajobrazu ojczystego ိ wskaże na mapie kraje sąsiadujące z Polską ိ odszuka na mapie swój region ိ zaproponuje miejsca, które warto zwiedzić i ciekawe trasy wycieczek	− praca w grupach − wykorzystanie mapy fizycznej, turystycznej, planu miasta	Ⴈ rozwijanie wrażliwości na piękno naszego kraju, a także Małej Ojczyzny Ⴈ wyrabianie poczucia patriotyzmu lokalnego
	75.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości „Przewodniki po bliższej i dalszej okolicy” • zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 67 - 74
	76.	Test sprawdzający osiągnięcia ucznia. • zakres treści testu zgodny z zajęciami nr 67 - 74
	77.	Omówienie wyników testu osiągnięć ucznia.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności.

ŻYCIE NA ZIEMI	78.	Woda jako środowisko życia. Ⴗ woda jako podstawowy związek warunkujący życie na Ziemi Ⴗ podział środowisk wodnych Ⴗ warunki życia w wodzie	Uczeń: ိ wskaże na mapie zbiorniki wodne ိ wymieni zbiorniki wód słodkich i słonych ိ zlokalizuje na mapie zbiorniki wody słodkiej i słonej ိ porówna ilość wody słodkiej i słonej na Ziemi ိ wyjaśni od czego zależy ilość tlenu w wodzie ိ porówna warunki życia na lądzie i w wodzie ိ wyjaśni związek między głębokością zbiornika a ilością organizmów żywych ိ wykaże różnicę między środowiskiem wodnym a lądowym, porównując wilgotność, temperaturę, gęstość, ilość tlenu, przejrzystość ိ wyjaśni zależność między różnorodnością organizmów a budową strefową zbiornika wodnego ိ poda przykłady organizmów żyjących w wodach słodkich i słonych	ိ praca z globusem, mapy fizycznej świata ိ analiza wykresów słupkowych przedstawiających proporcje wody i lądów na Ziemi oraz proporcje wody słodkiej do słonej ိ analiza model graficznych prezentujących procentowy stosunek wód znajdujących się na lądach oraz wód Wszechoceanu ိ pogadanka na temat warunków charakteryzujących środowisko wodne ိ analiza warunków życia w wodzie na podstawie obserwacji, badań, ilustracji, plansz i tabel	Ⴈ uświadomienie różnicy występującej między środowiskiem wodnym a lądowym
	79.	Przystosowanie roślin i zwierząt do życia w wodzie. Ⴗ rośliny wynurzone, o liściach pływających i zanurzonych Ⴗ plankton roślinny i zwierzęcy Ⴗ przystosowania zwierząt do pobierania tlenu Ⴗ przystosowanie ryb do życia w wodzie	Uczeń: ိ przyporządkuje rośliny wodne do trzech stref ိ scharakteryzuje przystosowanie roślin do życia w danej strefie ိ rozpozna niektóre rośliny i zwierzęta wstępujące w wodzie za pomocą atlasu ိ objaśni, w jaki sposób zwierzęta przystosowały się do pobierania tlenu w wodzie ိ wskaże przystosowania ryb do życia w wodzie ိ wyjaśni, dlaczego organizmy wodne mogą przetrwać zimę przy dnie zbiorników wodnych ိ wyjaśni pojęcie planktonu roślinnego i zwierzęcego	ိ pogadanka, mini wykład ိ praca z podręcznikiem i atlasem do przyrody ိ analiza cech przystosowawczych roślin i zwierząt do życia w środowisku wodnym na podstawie obserwacji ilustracji, schematów i okazów ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ analiza encyklopedii i literatury przyrodniczej	Ⴈ uświadomienie konieczności ochrony wód - jako dobra wszystkich ludzi	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		80. 81.	Warunki życia w rzece. Ⴗ pojęcia: bieg górny, bieg środkowy, bieg dolny, zakole, starorzecze Ⴗ warunki panujące w dolnym i środkowym biegu rzeki Ⴗ świat flory i fauny w dolnym, środkowym i górnym biegu rzeki	Uczeń: ိ wymieni główne elementy rzeki ိ określi warunki panujące w dolnym, środkowym i górnym biegu rzeki ိ nazwie organizmy żyjące w poszczególnych odcinkach rzeki ိ wyjaśni różnicę między wodami stojącymi i płynącymi ိ wymieni podstawowe przystosowania roślin i zwierząt do życia w dolnym, środkowym i górnym biegu rzeki ိ przyporządkuje organizmy do odcinków rzeki, w których występują ိ wyjaśni pojęcia: bieg górny, bieg środkowy, bieg dolny, zakole, strarorzecze ိ scharakteryzuje rzeźbotwórcze znaczenie rzek ိ porówna przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym z organizmami żyjącymi w biegu dolnym ိ rozpozna rośliny i zwierzęta występujące w rzece	ိ analiza warunków życia w rzece na podstawie fotografii, ilustracji, plansz i filmu ိ pogadanka, mini wykład ိ praca technikami aktywizującymi ိ praca w grupach. ိ rozpoznawanie wybranych roślin i zwierząt w rzece na podstawie atlasu, ilustracji i fotografii	Ⴈ uświadomienie konieczności ochrony środowiska wodnego	Edukacja ekologiczna Ⴗ degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		82.	Poznajemy rzekę w najbliższej okolicy - zajęcia w terenie.	Uczeń: ိ określi bieg rzeki w najbliższej okolicy ိ wizualnie określi stan czystości rzek ိ rozpozna rośliny i zwierzęta występujące w rzece ိ omówi warunki życia w zbiorniku wodnym jakim jest rzeka (staw) ိ wskaże przystosowanie ryb do życia w wodzie	ိ analiza cech przystosowawczych roślin i zwierząt do życia w wodzie na podstawie bezpośredniej obserwacji ိ badanie zapachu i przezroczystości wody	Ⴈ nabywanie postawy dbania o środowisko wodne	Edukacja ekologiczna Ⴗ degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		83.	Warunki życia w środowisku lądowym Ⴗ czynniki określające warunki życia na lądzie	Uczeń: ိ wymieni czynniki warunkujące życie na lądzie ိ scharakteryzuje warunki panujące w wysokich partiach gór i na pustyni ိ wyjaśni, dlaczego na obszarach ubogich w roślinność żyje niewiele zwierząt ိ wyjaśni współzależności między ilością organizmów a różnymi warunkami życia na lądzie	.ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem, atlasem i literaturą przyrodniczą ိ obserwacja plansz, schematów, ilustracji i fotografii ိ analiza zdjęć przedstawiających różne środowiska lądowe		Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		84.	Poznajemy budowę warstwową lasu. Ⴗ warstwowe ułożenie roślinności w lesie i zróżnicowanie warunków w różnych piętrach lasu Ⴗ uwarunkowania życia związane z warstwowym ułożeniem roślinności w lesie Ⴗ zwierzęta w poszczególnych warstwach lasu Ⴗ wzajemna zależność między żywymi organizmami oraz między organizmami a abiotycznymi składnikami lasu	Uczeń: ိ wyjaśni, czym jest las ိ wymieni piętra roślinności w lesie ိ objaśni w jaki sposób las wpływa na złagodzenie warunków fizycznych np. temperatury, wiatru ိ scharakteryzuje warunki panujące w każdej warstwie lasu ိ poda po kilka przykładów roślin i zwierząt występujących w poszczególnych warstwach ိ dostrzega zależność świata zwierząt od warstwy lasu ိ omówi sposób powstawania gleby ိ wyjaśni, co to jest próchnica ိ wyjaśni, dlaczego lasy zaliczane są do największych bogactw naturalnych ိ wyjaśni, jak należy zachowywać się w lesie ိ oceni znaczenie lasów ိ wykaże wzajemne zależności łączące organizmy oraz organizmy ze środowiskiem życia ိ rozpozna niektóre rośliny i zwierzęta leśne ိ porówna warunki fizyczne lasu i obszarów bez lasu	ိ pogadanka ိ praca z podręcznikiem i literatura przyrodniczą ိ analiza atlasu do przyrody, albumów ိ obserwacja ściółki leśnej ိ analiza występowania zwierząt w różnych warstwach lasu ိ obserwacja i analiza fazogramu ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ analiza warunków życia w lesie na podstawie obserwacji ိ rozpoznawanie za pomocą atlasu organizmów występujących w lesie	Ⴈ kształtowanie przekonania o tym, że lasy są wspólnym dobrem wszystkich ludzi Ⴈ kształtowanie szacunku do lasu oraz podkreślenie znaczenia spokoju i ładu dla harmonii życia roślin i zwierząt w lesie	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		85.	Warunki życia w lesie - wycieczka. Ⴗ zakres treści jak podczas realizacji jednostki lekcyjnej nr 45	Cele jak zgodne z celami zajęć nr 45	ိ obserwacja lasu podczas wycieczki ိ prowadzenie badań, obserwacji za pomocą prostych przyrządów ိ obserwacja tropów i śladów zwierząt, kształtów różnorodnych roślin ိ rozpoznawanie roślin, grzybów i zwierząt ိ praca zespołowa	Ⴈ uświadomienie zależności między działalnością człowieka a stanem lasów Ⴈ wdrażanie do współodpowiedzialności za pracę grupową	Edukacja ekologiczna Ⴗ przykłady miejsc, w których obserwuje się niekorzystne zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym
		86. 87.	Łąka jako zbiorowisko różnorodnych roślin i zwierząt. Ⴗ sposoby zagospodarowania terenu w najbliższym otoczeniu Ⴗ główne czynniki określające warunki życia na łące Ⴗ organizmy występujące na łące i ich przystosowanie do warunków życia Ⴗ znaczenie łąki	Uczeń: ိ wyjaśni, czym jest łąka ိ opisze zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku ိ wymieni gatunki roślin i zwierząt występujących na łące ိ przyporządkuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki ိ określi znaczenie łąki ိ wskaże powiązania między organizmami występującymi na łące ိ uzasadni rolę organizmów glebowych żyjących na łące ိ rozpozna pospolite rośliny i zwierzęta występujące na łące ိ posługuje się prostymi przyrządami optycznymi i pomiarowymi ိ wskaże tereny rekreacyjne najbliższej okolicy ိ uzasadni, że największe znaczenie dla zdrowia człowieka ma wypoczynek na świeżym powietrzu ိ omówi sposób zagospodarowywania łąk w najbliższej okolicy ိ uzasadni, że wypalanie trwa jest bezsensowne	ိ pogadanka ိ obserwacja okazów żywych, zakonserwowanych i zasuszonych organizmów występujących na łące ိ analiza tablic graficznych, ilustracji w literaturze przyrodniczej, albumach ိ obserwacja foliogramów ိ praca z podręcznikiem i atlasem do przyrody ိ praca metodami i technikami aktywizującymi ိ analiza warunków życia na łące na podstawie obserwacji ိ rozpoznawanie za pomocą atlasu organizmów występujących na łące ိ praca w grupach ိ prowadzenie badań, obserwacji za pomocą prostych przyrządów	Ⴈ uświadomienie roli roślin dla życia człowieka Ⴈ uświadomienie wpływu człowieka na powstawanie terenów pozbawionych życia	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego	Jedna lekcja w terenie. (przeniesiona na wiosnę)
		88.	Wycieczka na pole uprawne. Ⴗ pole jako przykład krajobrazu przekształconego przez człowieka Ⴗ warunki panujące na polu uprawnym Ⴗ pojęcia: zboże, rośliny okopowe, rośliny przemysłowe, chwast, szkodniki upraw Ⴗ rośliny uprawiane przez człowieka Ⴗ zboża uprawiane w Polsce	Uczeń: ိ wyjaśni, dlaczego pole jest przykładem krajobrazu przekształconego przez człowieka ိ uzasadni, dlaczego człowiek uprawia ziemię ိ wyjaśni pojęcia: zboża, rośliny pastewne, rośliny okopowe, przemysłowe, szkodniki upraw ိ poda przykłady wykorzystania zbóż, roślin okopowych i przemysłowych ိ wyjaśni jakie rośliny nazywamy chwastami ိ wymieni gatunki zbóż, z których wyrabia się mąkę i kaszę ိ rozpozna rośliny uprawiane na polach ိ rozróżni podstawowe gatunki zbóż i innych roślin uprawnych ိ właściwie zachowuje się podczas wycieczki	ိ analiza warunków życia na polu na podstawie bezpośredniej obserwacji ိ rozpoznawanie za pomocą atlasów, albumów i kluczy do oznaczania organizmów występujących na polu ိ rozpoznawanie owadów szkodników ိ praca w grupach ိ prowadzenie badań, obserwacji za pomocą prostych przyrządów	Ⴈ kształtowanie postawy zrozumienia potrzeby zajmowania przestrzeni i gruntów pod uprawy rolnicze	Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗ wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego	Zajęcia przeniesiono na wiosnę.
		89.	Warunki życia w parku miejskim. Ⴗ definicja parku miejskiego Ⴗ czynniki określające warunki życia w parku miejskim Ⴗ rośliny i zwierzęta parku miejskiego oraz ich przystosowanie	Uczeń: ိ uzasadni znaczenie zieleni miejskiej dla mieszkańców miast ိ wyjaśni, dlaczego krajobraz miejski to dzieło człowieka ိ uzasadni celowość tworzenia parków miejskich ိ wyjaśni, od czego zależy wartość wypoczynkowa parku ိ wymieni i rozpozna najbardziej pospolite drzewa , krzew parkowe i najczęściej występujące zwierzęta ိ porówna park miejski z ogrodem botanicznym	ိ pogadanka, ိ praca z podręcznikiem ိ analiza plansz i ilustracji ိ wykorzystywanie literatury przyrodniczej ိ praca metodami i technikami aktywizującymi: ိ praca w grupach	Ⴈ rozwijanie wrażliwości ekologicznej	. Edukacja czytelnicza i medialna: Ⴗwydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego
		90.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości „Życie na Ziemi” • zakres treści: tematy 78 - 89
		91.	Test sprawdzający osiągnięcia ucznia „Życie na Ziemi” • zakres treści: tematy 78 - 89
	92	Omówienie wyników testu sprawdzającego.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności.
	93.	Dlaczego przyroda jest w niebezpieczeństwie? • wpływ różnych stylów życia na stan środowiska	Uczeń: − wskaże przyczyny zanieczyszczeń środowiska − poda przykłady świadczące o tym, że przyroda sama potrafi unieszkodliwić część zanieczyszczeń − wyjaśni, na czym polega proces samooczyszczania się	− prowadzeni obserwacji zanieczyszczeń najbliższego środowiska −	♦ uświadomienie całkowitej zależności człowieka od przyrody
	94.	Co i jak zagraża przyrodzie? • codzienne czynności i zachowanie w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy	Uczeń: − poda przykłady źródeł zanieczyszczeń wód, gleb i atmosfery − wyjaśni, jak powstają kwaśne deszcze − określi, jakie skutki dla człowieka ma zanieczyszczenie gleby − poda przykłady odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody	− badanie czystości próbek wody z pobliskiego zbiornika wodnego − badanie czystości powietrza w różnych miejscach(w pobliżu lasu, drogi miejskiej)	♦ uświadomienie praw człowieka do racjonalnego korzystania ze środowiska przyrodniczego i jego wpływu na stan środowiska
	95.	Odpady są wszędzie czyli parę słów o śmieciach. • źródła zanieczyszczeń środowiska w najbliższej okolicy • nadużywanie środków chemicznych	Uczeń: − wskaże przykłady zaśmiecania środowiska − wyjaśni, jakiego typu śmieci są najgroźniejsze dla środowiska − wskaże skutki dla środowiska tworzenia dzikich wysypisk − przewidzi skutki nadmiernego zaśmiecania środowiska	− pogadanka − obserwacja próbek różnych tworzyw sztucznych	♦ przekonanie o konieczności segregacji odpadów
	96.	Czy mamy szansę zmniejszyć zanieczyszczenia? • wpływ różnych stylów życia na stan środowiska przyrodniczego	Uczeń: − wskaże działania, które mogą wpłynąć na poprawę stanu środowiska − wyjaśni, dlaczego nie można niszczyć zieleni − posortuje odpady według informacji na pojemnikach na śmieci − zaplanuje program oszczędnościowy dla domu	− pogadanka − praca metodami i technikami aktywizującymi − analiza przejawów wpływu człowieka na środowisko − opracowanie projektu ochrony środowiska przyrodniczego w otoczeniu szkoły	♦ przekonanie o własnych możliwościach udziału w kształtowaniu środowiska przyrodniczego ♦ odczuwanie potrzeby aktywnego działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego
	97.	Poznajemy formy ochrony przyrody. • tereny i obiekty prawnie chronione • zasady zachowania się na obszarach chronionych	Uczeń: −wymieni formy ochrony przyrody − wskaże na mapie położenie najbliższych parków narodowych − określi sposób zachowania się w parkach narodowych − zaprezentuje informacje na temat najbliższego rezerwatu i parku narodowego	− odczytywanie z map i opisywanie położenia obszarów chronionych we własnym regionie i w Polsce − przedstawienie , w postaci dramy, zachowań na obszarach chronionych	♦ uwrażliwianie na problemy ochrony środowiska przyrodniczego
	98.	Podsumowanie i utrwalenie wiadomości • zakres treści jak podczas zajęć nr 93 - 97	Cele zajęć jak podczas realizacji tematów nr 43- 59

Do dyspozycji nauczyciela 8 jednostek lekcyjnych.

---