12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni
12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni
12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni
12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni
12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni
12!ZASADY FINANSOWANIA WYBORÓW
zasady przeprowadzania wyborów parlamentarnych a)prawo: -ordynacja wyborcza -ustawa o partiach politycznych-konstytucja b)partie tworzą fundusz wyborczy w celu udziału w wyborach c)wydatki odbywają się wyłącznie za pomocą funduszu od dnia rozpoczęcia kampanii. d)Pełnomocnik finansowy prowadzi i odpowiada za fundusz e)Środki finansowe funduszu wyborczego znajdują się na oddzielnym rachunku bankowym (subkonto) f) Środkami są: -Wpłaty własne -Darowizny -Spadki -Zapisy-Kredyty bankowe g)Komitetowi wyborczemu nie wolno pozyskiwać środków po dniu wyborów, prowadzenia zbiórek publicznych, wydatkować środków po złożeniu sprawozdania do komisji wyborczej, przekazywania środków innym komitetom. h)Ordynacja wyborcza nakazuje w terminie 3 miesięcy od zakończenia wyborów złożenia sprawozdania finansowego. Komisja może:*Przyjąć bez zastrzeżeń, *Wskazać uchybienia i zwrócić do poprawy *Odrzucić gdy: -Środki finansowe pozyskiwane są lub wydatkowane po dniu wyborów lub złożenia sprawozdania -Gdy przeprowadzano zbiórkę publiczną -Gdy korzystano ze środków z innego źródła niż fundusz wyborczy -Zwrot wydatków kampanii. Zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich a)Możliwość pozyskiwania środków od osób fizycznych (15-krotność średniej krajowej), osób prawnych (100-krotność) b)Jeżeli w danym roku odbywają się dwie elekcje (np. prezydencka i parlamentarna) to kwota nie może przekraczać 25-krotności średniej krajowej. c)Możliwość pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych d)Zakaz pozyskiwania środków z budżetu państwa, od osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, od jednostek samorządu terytorialnego i jednostek administracyjnych.e) Limity wydatków na kampanię prezydencką: 2005 - 13 mln, wcześniej 12 mln.-Do 80% z tej kwoty można wydać na reklamę -Do 60% może pochodzić od osób prawnych -Do 10% może pochodzić ze zbiórek publicznych.>Zasady przeprowadzania wyborów samorządowych-Nie są finansowane z budżetu państwa, a państwo pokrywa jedynie wydatki związane z przygotowaniem lokali wyborczych i wynagrodzenia komisji wyborczej.
1!Kompetencje prezydenta wobec Sejmu i Senatu: Uprawnienia do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji - taka decyzja może być podjęta jeżeli( ustalenia okrągłego stołu) 1. Sejm przez 3 miesiące nie będzie w stanie powołać rządu 2. Sejm przez 3 miesiące nie uchwali ustawy budżetowej przedłużonej przez RM 3. Sejm uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.
Mała Konstytucja 1.Do rozwiązania mogło dojść w razie niemożności skutecznego zakończenia 4 kolejnych procedur formowania rządu. Prezydent mógł rozwiązać Sejm lub odroczyć tę decyzję o 6mcy i samemu powołać premiera i RM ( Sejm mógł uniknąć rozwiązania uchwalając w ciągu 6mcy votum zaufania dla rządu). Nigdy nie zastosowano tej procedury. 2. Do rozwiązania mogło dojść w razie konfliktu między rządem a parlamentem. Jeżeli Sejm uchwali vn. nie dokonując jednocześnie wyboru PRM ( rozw. Sejmu po vn. dla rządu Suchockiej) 3. Nie uchwalenie ustawy budżetowej( Wałęsa zakwestionował budżet uchwalony przez koalicje SLD- PSL i groził rozwiązaniu) Konstytucja z 1997 przewiduje z możliwości a) Bezskutecznie zakończą się 3 procedury formowania rządu b) Nie uchwalenie budżetu Uprawnienia prezydenta w procesie ustawodawczym 1. Inicjatywa ustawodawcza 2. Prawo podpisania i ogłoszenia ustawy 3. Prawo odmowy podpisania ustawy 4. Prawo zaskarżenia ustawy do TK Ad. 1 Ma to sens gdy rząd i większość sejmowa sprzyja prezydentowi w przeciwnym wypadku szanse uchwalenia projektu jest niewielka Ad.2, 3 ,4 Prezydent może: - podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie - odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia -Skierować do TK. W stosunku do MK prezydent może w ciągu 21 dni podjąć decyzje o jej losach ( w przypadku ustawy budżetowej i ustawa pilnych 7 dni). Do 1997 czas ten wynosił 30 dni. Osłabło też veto prezydent., Sejm może odrzucić kwalifikowaną większością 3/5 przed 97' wymagające było 2/3 głosów. Głowa państwa nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.
1cd! Kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu: Nowela kwietniowa 1989Prezydent ma prawo zarządzić wybory do parlamentu nie później niż 4 misiące przed upływem kadencji lub w ciągu 4 mcy od dnia rozwiązania Sejmu. Zwołać posiedzenie Sejmu w ciągu 1 mca od zakończenia wyborów. Wg. konstytucji Małej i z 1997 Prezydent ogłasza wybory parlamentarne nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Przy skróceniu kadencji nowe wybory muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Pierwsze posiedzenie parlamentu w ciągu 30 dni, jeżeli wybory przedterminowe to w ciągu 15 dni. Kompetencje Ogólnie: WŁADZ WYK: 1. Ma prawo ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, mianowania ambasadorów i przyjmowania listów uwierzytelniających. 2. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa Sztabu Generalnego, nadaje stopień oficerski i generalski. 3. Może w zastępstwie Sejmu wprowadzić stan wojenny, mianować i odwołać Naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych INNE;- na wniosek KRS powołuje sędziów-mianuje Prezesa Sądu Najwyższego-prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu-ma prawo łaski-może zarządzić referendum ogólnokrajowe-nadaje obywatelstwo-wydawać rozporządzenia i zarządzenia
2! MK. P->S bz(14), S->S bz, P->S zw, S->S zw, dalej prezydent rozwiązuje parlament, lub powołuje na 6 mc rząd tymczasowy KON97. P->S bz, S->S bz, P->S zw, dalej nara. Kompetencje RM- 1 kierowanie administracja rządową- koordynacja i kontrola dzialania calej administracji i jej elementow.2przygotowanie budżetu panstwa, jego wykonanie i ochrona interesow skarbu panstwa 3 zapewnianie wykonania ustaw- inicjatywa ustawodawcza, prawo zgłaszania poprawek, opracowanie aktów prawnych 4 zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego 5 sprawowanie kierownictwa w zakresie polityki zagranicznej KOMPETENCJE PRM- reprezentowanie RM-kierowanie pracami RM i określenie sposobu jej wykonywania-kontrola pracy członków RM-nadzór nad samorządem terytorialnym.- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej-prawo wydawania rozporządzeń.
3! Władza ustawodawcza. 3 główne funkcje parlamentu:)* ustawodawcza- stanowienie aktów prawnych * kreacyjna- powoływanie i odwoływanie organów państwa * kontrolna- kontrola egzekutywy w sys. politycznym. Nowela kwietniowa przyznawała senatowi inicjatywę ustawodawczą. Ustawy uchwalane przez sejm( z wyj. Budżetowej) przekazywano senatowi. Senat mógł zgłaszać poprawki i odrzucać ustawy w całości. Sejm móg odrzucić proponowane poprawki lub veto 2/3 głosów. Sejm uzyskał prawo udziału w procesie ratyfikacji umów międzynarodowych. Senat uczestniczył w powoływaniu prezesa NIK i RPO. Mała konstytucja- wprowadzała zasadę 3 podziału władzy. Senackie veto można było odrzucić b.w. głosów a nie 2/3. Senat powoływał 2 senatorów do KRS i 2 do KRRiT. Struktura organizacyjna : Sejm (460) senat (100) . Sejm obraduje na posiedzeniach jawnych ( w wyj sytuacjach są tajne). Obradami kieruje marszałek. 1.Główne organy sejmu: *marszałek * prezydium sejmu * konwent seniorów * komisje sejmowe. Marszałek- kandydata zgłaszają posłowie, co najmniej 15. Wybór b.w głosów. Kieruje pracami prezydium i przewodniczy w konwencie. Prezydium sejmu: marszałek i w-ce marszałkowie. Po opinii konwentu organizuje prace Sejmu. Organizuje współprace między komisjami. Konwent seniorów: marszałek, w-ce marszałkowie, przewodniczący lub v-ce przewodniczący klubów poselskich, kół parlamentarnych. Zapewnia współdziałania klubów w sprawach związanych z działaniem Sejmu. Komisje sejmowe: rozpatrywanie i przygotowanie spraw nad którymi pracuje sejm oraz wyrażanie opinii w sprawach, które są do nich kierowane. Skład uchwala sejm na wniosek prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu. 2. Organy Senatu: Marszałek( 10 senatorów), Prezydium Senatu, Konwent, komisje. Kluczowym przepisem dotyczącym kompetencji Sejmu i Senatu jest art. 95 określający podstawowe funkcje tych organów. Stanowi on, że władze ustawodawczą ma Sejm i Senat, ale tylko Sejm kontroluje działanie RM. Zakres władzy ustawodawczej jest nieograniczony. Do zainicjowania zmiany w konstytucji potrzebny jest wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów a zatwierdzenie zmiany wymaga uchwały 2/3 ustawowej liczby posłów wraz ze zgodą senatu. Do zainicjowania zmiany w konstytucji przez senat potrzebna jest uchwała całości.
4!.Proces Ustawodawczy Inicjatywa: Prezydent, RM, 15 posłów lub komisja sejmowa, Senat, 100000 ludzi. Sejm: 1 czytanie( na posiedzeniu sejmu lub komisji), komisja robi sprawozdanie. 2 czytanie: zgłoszenie poprawek, odrzucenie lub przyjęcie. 3 czytanie: uchwalenie ustawy lub odrzucenie. Senat: najpierw działania w komisji, później uchwała ( odrzucenie, poprawki lub przyjęcie) albo niepodjęcie uchwały w ciągu 30 dni. Sejm może odrzucić poprawki b.w głosów. Ustawa trafia do marszałka a ten przedstawia ją prezydentowi. Prezydent: przyjmuje, oddaje do trybunały konstytucyjnego ( jeśli TK orzeknie że wszystko w porządku to ustawa przyjęta) albo daje do ponownego rozpatrzenia sejmowi ( sejm może odrzucić veto 2/3 głosów) 7! .ZASADY PRAWA WYBORCZEGO 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991 -Hare'a Niemayera. 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993- d'Hondt 3. to samo 4. Wybory parlamentarne 23 września 2001- Sainte-Lague.5. Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów.
5!.TK- -organ władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, i inne zadania określone w Konstytucji,- wymierza sprawiedliwość, orzeka o prawach i obowiązkach stron i ich winie,- jego znaczenie ściśle jest połączone z polityką, stosunkami politycznymi i ustrojem politycznym, -został powołany ustawą 26 marca 1982r., o zmianie Konstytucji PRL, -na mocy tej ustawy Sejm PRL uchwalił 29 kwietnia 1985r., ustawę o Trybunale Konstytucyjnym,
-31 lipca uchwalił ustawę w sprawie trybu szczegółowego postępowania przed TK, które określiły ramy prawno- organizacyjne i tryb postępowania przed TK, -1989 Okrągły Stół - zwiększono kompetencje w zakresie ustalania powszechnej wykładni ustaw oraz sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, -Mała Konstytucja z 1992r., umocniła pozycję ustrojowo- polityczną TK, - nie był równorzędnym organem sądowym wobec władzy ustawodawczej- jego orzeczenia nie miały charakteru ostatecznego i mogły być odrzucone przez Sejm, -skład: 15 sędziów, wybierani na 9 lat przez Sejm, niedopuszczalny jest ponowny wybór, -niezawisłość- są podlegli tylko konstytucji, nieusuwalność podczas kadencji, apolityczność, zakaz należenia do partii politycznych i związków zawodowych -skład trybunału został powiększony z 12 na 15, - ze względu na zwiększenie kompetencji -PREZES kompetencje: *reprezentowanie Trybunału na zewnątrz, *inne czynności kierownicze określone w ustawie i regulaminie Trybunału, -WICEPREZES kompetencje: *zastępowanie Prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków, gł. w czasie nieobecności, do kompetencji TK należy orzekanie w 6 podstawowych sprawach: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów prawnych, orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych, orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, orzekanie w sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,orzekanie (rozstrzyganie) w kwestii stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta w sytuacji, gdy Prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka Sejmu o przejściowej niemożności sprawowania tego urzędu, sygnalizowanie stwierdzonych uchybień i luk w prawie właściwym organom,
8!Wybory prezydenckie Pierwsze powszechne wybory prezydenckie, przeprowadzone w listopadzie 1990 r. Początek 1990 r. przyniósł zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Polsce. 29 stycznia tego roku XI Zjazd PZPR-u podjął decyzję o zakończeniu działalności tej partii. Przestała istnieć formacja polityczna, która była fundamentem poprzedniego systemu i jednocześnie jedną ze stron porozumień Okrągłego Stołu. Fakt ten podważał celowość dalszego respektowania przez dawną opozycję ustaleń zawartych w tym dokumencie. Od tego momentu cala władza, ale także cała odpowiedzialność za państwo, spoczęła na barkach solidarnościowej elity. Jednocześnie w pierwszej połowie 1990 r. nastąpiło gwałtowne pogorszenie nastrojów społecznych związane z ekonomiczną „terapią szokową", zastosowaną przez ówczesnego wicepremiera L. Balcerowicza. Rząd premiera T. Mazowieckiego, który jesienią 1989 r. cieszył się zaufaniem ponad 80% obywateli, zaczął tracić na popularności. Przewidziane przez ordynację wyborczą wymogi spełniło ostatecznie sześciu kandydatów. Obok L. Wałęsy i T. Mazowieckiego, reprezentujących dwa skłócone nurty solidarnościowej elity, o najwyższy urząd w państwie ubiegali się: lider Konfederacji Polski Niepodległej L. Moczulski, R. Bartoszcze, zgłoszony przez PSL oraz popierany przez postkomunistyczną lewicę W. Cimoszewicz. Szóstym, niezależnym kandydatem był polski przedsiębiorca, działający w Kanadzie i Peru- S. Tymiński. Wyniki I tura: wałęsa 40%, Tymiński 23,1%, Mazowiecki 18,1%, Cimoszewicz 9,2%. II tura: wałęsa 76% do 24% Tymiński. Wybory prezydenckie z 1990 r. spełniły bez wątpienia funkcję kreacyjną. Nowy prezydent uzyskał znacznie szerszy zakres legitymizacji swojej władzy niż jego poprzednik. Wybory zmieniły zasadniczo układ sił na najwyższych szczeblach władzy państwowej. Mimo że L. Wałęsa miał na początku swojej kadencji te same kompetencje co W. Jaruzelski, to jednak jego pozycja polityczna, wynikająca z posiadania mandatu uzyskanego w wyborach demokratycznych, była znacznie mocniejsza, zwłaszcza wobec parlamentu. 95'- Po okresie dominacji na scenie politycznej centroprawicowych partii wywodzących się z ruchu „Solidarności", w wyborach parlamentarnych w 1993 r. zwyciężyły SLD i PSL. Większość partii prawicowych, w tym także te, które odegrały istotną rolę w rządzeniu Polską w latach 1990-1993, albo już nie istniały (jak KLD, który połączył się z UD tworząc nową partię - Unię Wolności), albo znalazły się poza parlamentem (np. ZChN i PC). W tej sytuacji głównym rzecznikiem interesów politycznych polskiej prawicy stał się, siłą rzeczy, prezydent L. Wałęsa, który pozostawał w ostrym konflikcie z rządzącą koalicją SLD-PSL. I tura: Kwaśniewski 35,11%, Wałęsa 33,11%, Kuroń 9%, Olszewski 7%. II runda: 51,72 Kwachu.
5b!TS-odpowiedzialność konstytucyjna- dotyczy naruszenia konstytucji/ustaw i odnosi się do polityków, piastujących najwyższe stanowiska państwowe, które enumeratywnie wymienione są w konstytucji, jest to tzw. aspekt podmiotowy odpowiedzialności. Jest też odpowiedzialność określana w sposób przedmiotowy, czyli poprzez opisanie czynu zabronionych w ustawie, za które definiuje się odpowiedzialność. -odpowiedzialność karna- dotyczy ona czynów wypełniających znamiona przestępstw przewidzianbych w obowiązujących przepisach karnych i w zasadzie ponosi się przed sądami powszechnymi. Najważniejsze jest tutaj stwierdzenie winy sądy wymierzają kary przewidziane przez kodeks karny. -odpowiedzialność polityczna- jest odpowiedzialnością za celowość, zasadność, trafność kierunków działań i realizacji programu politycznego. Nie ma ona prawnego charakteru i nie musi być związana z jakimś naruszeniem norm prawnych. Występuje sankcja polityczna- usunięcie polityka z zajmowanego stanowiska. -Sejm PRL 26 marca 1982r. Dokonał odpowiednich zmian w Konstytucji i uchwalił ustawę o Trybunale Stanu, 6 lipca 1982 Sejm wybrał sędziów Trybunału. -12 grudnia 1992 uchwalił ustawę o zmianie ustawy o Trybunale Stanu- dopasowała ona go do nowych warunków ustrojowych. -co się tyczy ustawy o trybunale stanu to w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z 1982r. Skład i organizacja TS:-organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest orzekanie o odpowiedzialności za przestępstwa osób wymienionych w konstytucji, -przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków. Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i Senatorów na czas kadencji Sejmu, -przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, -zastępcy i co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, -członkowie TS są niezawiśli, podlegają tylko konstytucji i ustawom, zmniejszenie liczby członków z 21 na 16 -w skład mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej,- osoby wybrane mają immunitet sędziowski i nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej ani pozbawione wolności bez uprzedniej zgody TS, w postępowaniu przed TS obowiązuje zasada dwuinstancyjności n-poza rozprawą główną TS orzeka w składzie 3-osobowym: przewodniczący i dwóch sędziów.
11!Instytucjonalizacja parti Polit. 1 w okresie PRL możliwe było tworzenie tylko partii zgodnych programowo z PZPR 2przy okrągłym stole wyrażono zgodę na tworzenie stowarzyszeń 3 ustawa o tworzeniu partii politycznych (1990)-brak ograniczeń tworzenia partii-brak realnych możliwości delegalizowania partii -warunki: a)15 podpisów pod aktem założycielskim b)nazwa, logo, siedziba, sposób wyboru zarządu reprezentującego partię w czynnościach prawnych.-brak nakazu przedstawienia statutu i programu (niemożność delegalizacji) -brak informacji o finansowaniu partii 4 w 1997 roku ok. 340 zarejestrowanych partii. 1/3 brała udział w wyborach.5 czerwiec 1997 - zmiana ustawy o tworzeniu partii -warunki:a)1000 podpisów, b)możliwość podpisania (poparcia) wielu partii,-zniesienie wszystkich regulacji ustawy z 1990 r.,-rejestracja a)przedstawienie statutu, a w nim: nazwa, skrót, siedziba, nabywanie członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii i tryb ich wyboru, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, zasady tworzenia i znoszenia struktur terenowych, zasady dokonywania zmian statutu, sposób rozwiązania partii.
Warunki:* na kartkach nazwa partii,*wykaz danych podpisującego: imię, nazwisko, PESEL, adres, własnoręczny podpis, -do partii nie mogą należeć osoby pełniące funkcje publiczne, urzędnicy administracji publicznej, zatrudnienie w organach ścigania i wymiarze sprawiedliwości. Do partii może należeć minister sprawiedliwości i i MSWiA,-miejsca gdzie jest zakaz funkcjonowania partii: zakłady pracy, siły zbrojne,-sposoby likwidacji partii: decyzja o samorozwiązaniu podjęta w drodze uchwały statutowego organu partii, decyzja sądu o wykreśleniu partii z rejestru,ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998,-wszystkie partie uległy ponownej rejestracji 6system partyjny tworzą partie, które wchodzą do parlamentu 7za partię uznaje się tę, która bierze udział w wyborach 8partie zdobywające co najmniej 3% poparcia otrzymują coroczne subwencje (jedynie przez 3 kadencje) 9pozycjonowanie partii politycznych: a) ekonomiczny układ lewica-prawica b)przestrzeń dwuwymiarowa (normalnie partia zajmuje 1 kwadrat. W Polsce partie nie zajmują tylko 1 kwadratu.)
6! RPOPierwszego rzecznika powołał Sejm w dniu 19 listopada 1987 r. w osobie prof. Ewy Łętowskiej. Ale Wałęsa i tak zrobił swoje…RPO działał początkowo w oparciu o ustawę/ nie miał bowiem konstytucyjnych podstaw, uzyskał je w trakcie przeprowadzanej 7 kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji.
Kadencja RPO - 5 lat Dopuszczalna jest 1 reelekcja Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie winien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego Rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.Rzecznik ma podstawy prawne do interwencji, wówczas gdy stwierdza naruszenie prawa przez organ państwowy spowodowane jego działaniem lub zaniechaniem Wszczęcie postępowania przez Rzecznika odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest on także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy. Przyjęte rozwiązania są więc dalekie od sformalizowania znanego z różnych procedur stosowanych w Polsce. Nie ma więc precyzyjnych wymogów co do formy wniosku (ustnie czy na piśmie), opłat itp. Wnioskodawca winien określić osobę, której sprawa dotyczy, i przedmiot sprawy. KRRITV Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego). Niektóre uprawnienia powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia), udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego; podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego; nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
9A 1Wybory parlamentarne - 27 październik 1991Są to wybory przedterminowe, ( wybory w normalnym trybie były przewidziane na 93 rok ). Kampania wyborcza znacznie różniła się od poprzedniej, czyli z 1989 roku. Przebiegała pod hasłem lustracji i dekomunizacji oraz krytyki rządu T. Mazowieckiego. Arena wyborcza nie była już bipolarna, wielość partii na scenie politycznej. Rozdział mandatów do izby niższej miał się odbywać na podstawie systemu proporcjonalnego za zastosowaniem formuły Hare'a Niemayera. 37 okręgów wyborczych o wielkości 7 - 17 mandatów. Ogółem do kampanii przystąpiło 111 ugrupowań, które występowały samodzielnie lun tworzyły listy zblokowane bądź sojusze wyborcze. Łącznie zarejestrowano 82 komitety wyborcze. 391 posłów z list okręgowych, 69 z tzw. Listy krajowe ( UD, UPR, PPP, Koalicje: SLD, WAK, PSL, PC) rezultat: Frekwencja 43% - brak wyraźnych ofert programowych, odreagowanie społeczeństwa od przymusowego uczestnictwa w wyborach w PRLu, „wojna na górze” zdezorientowała wyborców Solidarności z 89 roku29 partii znalazło się w parlamencie w tym 11 zdobyło po 1 mandacie .zwycięstwo UD - 12.3% - 62 mandaty, drugie SLD - 12% - 60 mandatów 2.Wybory parlamentarne 19 wrzesień 1993 W latach 91 - 93 - zmieniła się struktura polityczna izby niższej. Powstało kilka nowych klubów i kół poselskich ( Polski Program Liberalny, Polski Program Gospodarczy, Konwencja Polska, Ruch dla Rzeczypospolitej, Unia Pracy ). Problem ten był o tyle istotny , o ile partie polityczne nie zdołały wzmocnić swojej pozycji, lecz wręcz przeciwnie straciły swe wpływy w terenie. Z przeprowadzonych badań socjologicznych w latach 91 - 93 wynika, że partie nie zbudowały w ciągu tego okresu solidnych i trwałych struktur, potrafiących wpływać na decyzje w parlamencie i na politykę lokalną.Zmiana ordynacji wyborczej - d'Hondt, podział na 52 okręgi wyborcze- 3 - 17 mandatowe. Przeciętny okręg zmniejszył się o 3 ( z 10.6 do 7.5). Wprowadzono 3 rodzaje progów wyborczych: dla partii politycznych - 5%, dla koalicji wyborczych 8%, dla listy krajowej 7% ( wszystko w skali kraju). 391 mandatów przypadało na okręgi wyborcze, 69 na listy krajowe (BBWR, KPM, KLD, NSZZ „Solidarność”, Partia X, PSL, PSL-PL, SLD, UD, UP, UPR, koalicje SLD, KKW) rezultat SLD 20,5%- 171 m., PSL 15% 132m, UD 10,6%- 74, UP- 7,3%- 41.
9B 3Wybory parlamentarne 21 września 1997 roku I wybory od rozpoczęcia transformacji przeprowadzone po pełnej kadencji Sejmu. Obowiązywała ta sama ordynacja wyborcza co w poprzednich wyborach. Ponownie kampanię wyborczą zdominował problem rozliczenia z przeszłością, lustracji. Oprócz tego stosunek do rządów koalicji SLD-PSL oraz ewentualnego uwłaszczenia. Wpływ na kampanię miała też wizyta papieża Jana Pawła II w czerwcu oraz powódź, która nawiedziła Polskę latem.( UW, PSL, KPEiR koalicja SLD, komitety wyborców:AWS) rezultat: Do sejmu weszło 5 ugrupowań - AWS, SLD, UW, PSL, ROP, na które łącznie oddano 87% głosów. AWS- 33.83% -201, SLD-27.13%-164-UW-13.37%-60-PSL-7.31%-27-ROP-5.56%-6. 4Wybory parlamentarne 23 września 2001 .II z rzędu, które odbyły się w przewidzianym terminie. Towarzyszyła im zmiana ordynacji wyborczej, która wprowadziła następujące zmiany: weszła w życie formuła Sainte-Lague, zniesiono listę krajową, lista okręgów wyborczych liczyła 41.( koalicje SLD-UP, AWSP,samodzielnie: UW, Samoobrona, PiS, PSL, PO, Alternatywny Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, LPR) rezultat SLD-UP 41,04%- 216, PO 12,68%- 65, Samoo 10,2%- 53, PIS 9,5%- 44, PSL 9%- 42, LPR 7,87%- 38 Frekwencja - 46.29%5 Wybory parlamentarne - 25 września 2005. Ordynacja wyborcza d'Hondt. Kampania parlamentarna zdominowana przez wybory prezydenckie, których pierwsza tura odbywała się 2 tygodnie po parlamentarnych. Zarejestrowano 22 komitety wyborcze. Po raz pierwszy od 91 roku postkomuniści nie odgrywali w nich większej decydującej roli i nie walczyli o zwycięstwo tylko o przetrwanie. Po raz pierwszy występowali podzieleni: SLD, i SDPL-UP. ( przyczyną podziału był radykalny spadek poparcia SLD po Aferze Rywina, przejęcie schedy po Milerze przez Krzysztofa Janika i ambicje polityczne Marka Borowskiego ). Kandydatem prezydenckim z ramienia SDPL był właśnie Borowski, ponadpartyjnym kandydatem ( przynajmniej kreującym się na takiego ), ale wspieranym przez SLD został Włodzimierz Cimoszewicz. Początkowo tematem przewodnim kampanii miało być rozliczenie postkomunistów oraz podział na Polskę Akowską ( Kaczyński ) i PRLowską ( Cimoszewicz). Po wycofaniu się tego kandydata wykreowany został przez PiS podział na „Polskę Solidarną” - PiS i „Polskę Liberalną”- PO. Na cel ataku wybrano podatek liniowy -sztandarową propozycję PO. PiS zapowiedział też zbudowanie 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat. Radio Maryja rzuciło hasło „zatopienia Platformy”. PiS sugerował, że zwycięstwo PO nie będzie prowadziło do zakończenia „Rywinlandu” rezultat:PIS 27%- 155, PO 24%- 133, Samo 11,41%- 56, SLD 11,31%- 55
CHARAKTERYSTYKA ELEKTORATU POLSKIEGO 1Brak struktury społecznej w czasie pierwszej elekcji. 2Do 2005r. niedokładne wyniki badań sondażowych. 3 „elektorat niezadowolony” - np. wyborcy Samoobrony RP 4 Czynniki charakterystyczne elektoratu: a)Społeczno-demograficzny (miasto-wieś, wykształcenie, wiek, płeć) - nie odgrywa zbyt dużej roli. PSL - klasowy, wiejski elektorat, Samoobrona RP, UW, PO - elektorat w pewnym sensie klasowy. AWS, SLD - elektorat heterogeniczny (osoby z różnych grup, które nie różnią się w zasadzie podejściem do kwestii gospodarczych, różni je ideologia). Struktura społeczna nie jest tak istotna jak ideologia. b)Regionalny - odgrywa dużą rolę. Nie ma zbyt dużych różnic pomiędzy regionami w kontekście czynników społeczno-demograficznych. - podział Polski podczas zaborów (przymus uczestnictwa w wyborach w zaborze pruskim, w zasobie rosyjskim wręcz przeciwnie). Aktywność wyborcza Polski południowo-zachodniej, wschodnia ściana Polski - niższa frekwencja). Kraków - aktywny, prawicowy, Zachód - lewica, wyjątek Wrocław (centro-prawicowy, liberalny). Wschód - konserwatywny, prawica. c)Postawy - istotna rola (od 2005 roku, kiedy się po raz pierwszy pojawił). Stosunek do takich kwestii jak podatek dochodowy (liniowy czy progresywny?), skala świadczeń socjalnych, stosunek do prywatyzacji. Nie miał znaczenia w 1993 i w 1997 roku. 1.Charakterystyka poszczególnych elektoratów a)Pis- 2005 rok - ponadstandardowe poparcie elektoratu dużych miast województw: mazowieckiego, małopolskiego, pomorskiego -2007 rok - 841 tysięcy straty głosów z poprzedniej elekcji. Zyskał prawie połowę elektoratu Samoobrony RP i LPR (700tysięcy). 27% - elektoratu Samoobrony RP (Ci którzy nie skorzystali na transformacji ustrojowej), 44% - elektoratu LPR.-Przesunięcie w kierunku plebejskim, wiara w potęgę władzy autorytarnej.-Duża ilość wyborców bez wykształcenia, średnia wieku powyżej 40 lat. -Mieszkańcy spoza dużych miast, podatni na populizm, oczekujący opieki ze strony państwa.b)PO-2007 rok - o 700tysięcy głosów więcej niż PO i PiS razem w 2005r.-Potencjalny elektorat SLD głosował na PO-213tysięcy do nowy elektorat. Zwolennicy PO z wyborów 2007 roku to elektorat, który chciał zablokować chcący powrócić do władzy PiS, oraz ci, którzy zaufali obietnicom socjalnym PO z końca kampanii wyborczej. -Ludzie młodzi, wykształceni, przeciwni zaściankowości.c)SLD-Grupy popierające w stopniu ponadstandardowym: wojskowi, policjanci, strażacy,-Najmniejsze poparcie w grupie rolników.,-Elektorat w dużym stopniu antyklerykalny, postpezetpeerowski, związany z dawną grupą partyjnych intelektualistów, dziennikarzy itd. d)PSL-Elektorat związany z wiejskim samorządem i drobnym biznesem,-70% zamieszkuje na wsi,-Czynnik płci jest nieróżnicujący e)Samoobrona -Elektorat roszczeniowy, nastawiony konsumpcyjnie-Wywodzi się głównie z terenów dawnych PGR-ów.-Elektorat wiejski nie jest głównym źródłem poparcia-Grupa o niskich szansach rynkowych, w odróżnieniu od elektoratu wsi musi egzystować na rynku-Częściej mężczyźni