Nauka o komunikowaniu

Co to jest komunikacja?

Pojęcie KOMUNIKACJA pochodzi od łacińskiego słowa comunicatio i oznacza wymianę, łączność, rozmowę.

Komunikowanie

• To jeden z podstawowych procesów społecznych

• Jest jedną z zasadniczych form aktywności ludzkiej

• Poznanie istoty komunikowania się pozwala wyjaśnić i zrozumieć mechanizmy kształtujące zachowania człowieka oraz funkcjonowanie różnego rodzaju zbiorowości (grupy społeczne, organizacje, kultury itp.)

Komunikowanie się z innymi jest ważką potrzebą, bez zaspokojenia której człowiek nie tylko nie dokonuje wymiany informacji, co jest niezbędne do przetrwania w świecie, ale popadając w izolację traci zdolność do prawidłowego rozwoju

Komunikacja, jak twierdzą ewolucjoniści, rozwinęła się ze względu na konieczność współdziałania ludzi żyjących w grupach o coraz bardziej złożonym podziale pracy, który wymusza lepsza koordynację działań i gromadzenie wiedzy.

Obserwując ewolucję gatunku ludzkiego dostrzegamy ogromne przekształcenie form porozumiewania się.

Począwszy od nie wyartykułowanych dźwięków wydawanych przez przysłowiowych „jaskiniowców” skończywszy na nowoczesnych mediach elektronicznych umieszczających komunikujące się ze sobą podmioty w rzeczywistości wirtualnej.

Jednak, co należy zaznaczyć, mimo dużej różnorodności współczesnych form komunikowania się cele, którym służą są od wieków podobne: wymiana informacji, uczuć, postaw, opinii, budowanie więzi społecznej, wywieranie wpływu, kontrolowanie itp.

Komunikatologia, czyli nauka o komunikowaniu

Komunikatologia jest nauką o komunikowaniu badającą naturę, procesy, systemy znaków wszystkich form komunikowania, które obejmują czas, przestrzeń, osobowość i okoliczności.

• Obecnie w obrębie komunikatologii istnieje duże zróżnicowanie zarówno w sferze teorii, jak i metod oraz technik badawczych, a same badania obejmują wiele sfer życia społecznego

• Nauka o komunikowaniu jest interdyscyplinarna, swój wkład w jej rozwój ma wiele dziedzin nauk humanistycznych

Aspekty badań w nauce o komunikowaniu

Badania z dziedziny komunikatologii obejmują następujące aspekty procesu komunikowania

[Dobek - Ostrowska 2001:27]

NADAWCA - mass media, dyfuzja przekazów, wiarygodność organizacji medialnych

INTENCJA - perswazja, propaganda, promocja

6.10.2007

PRZEKAZ - zawartość treści prasy, programów TV, reklama

KODOWANIE - kody werbalne, niewerbalne, zawartość przekazu

DZIAŁANIA KOMUNIKACYJNE - dynamika interakcji komunikacyjnej

KANAŁ - interpersonalny, masowy, sieci komunikacyjne w organizacji, Internet

SZUM - szum psychologiczny, fizyczny, semantyczny

ODBIORCA - badanie publiczności

DEKODOWANIE - percepcja, badanie znaków werbalnych i niewerbalnych

INTERPRETACJA - rozumienie tekstów, symbolika reklam, nadawanie znaczeń, kody

EFEKT - efekt mass mediów, wpływ na wiedzę, zachowania, wartości, opinie

SPRZĘŻENIE ZWROTNE - komunikacja interpersonalna

Definicje komunikowania

Trudności ze zbudowaniem jednej definicji komunikowania. Najbardziej typowe określenia:

• komunikowanie jako transmisja

• komunikowanie jako rozumienie

• komunikowanie jako interakcja

• komunikowanie jako oddziaływanie

W tego typu definicjach często komunikowanie jest traktowane jako środek sprawowania władzy

• komunikowanie jako łączenie (tworzenie wspólnoty)

• komunikowanie jako wymiana

• komunikowanie jako składnik procesu społecznego

Komunikacja - cechy definicyjne

Komunikacja to:

1. proces symboliczny

2. proces społeczny

3. relacja wzajemna

4. opiera się na indywidualnej interpretacji

5. przebiega w określonym kontekście (interpersonalnym, grupowym, organizacyjnym, publicznym, masowym)

6. jest działaniem świadomym i celowym (bardzo wątpliwe)

7. polega na ciągłych i wzajemnych oddziaływaniach

[Sobkowiak, 1998]

20.10.2007

Formy komunikowania

1. Sposób przekazywania

• Werbalne/niewerbalne

• ustne/pisemne

• bezpośrednie/pośrednie

2. Charakter relacji łączącej nadawcę i odbiorcę

• jednokierunkowe/dwukierunkowe

• symetryczne/niesymetryczne

• formalne/nieformalne

• obronne/podtrzymujące

Poziomy komunikowania

• intrapersonalne - wewnątrzosobowe (przetwarzanie informacji przez człowieka)

• interpersonalne (między jednostkami, pary)

• wewnątrz grup (np. rodziny)

• między grupami lub stowarzyszeniami (społeczności lokalne)

• instytucje i organizacje (system polityczny lub przedsiębiorstwa)

• komunikowanie masowe (całe społeczeństwo)

[Mrozowski, 2001]

Środki komunikowania

Środki komunikowania to zachowania, przedmioty i urządzenia, które mogą pełni funkcję symboliczną (znakową) oraz utrwali i przenosić w czasie i przestrzeni wszelkie nośniki tej funkcji, tzn. znaki i ich konfiguracje: przekazy.

Fiske (1982) wyróżnia:

• Środki prezentacji - wszelkie formy ludzkiego zachowania werbalnego i niewerbalnego: głos, sposób mówienia, wyraz twarzy, ruchy rąk i całego ciała, usytuowanie w przestrzeni. W pewnym zakresie także cechy biologiczne i anatomiczne, zapachy a także makijaż, tatuaż itp. Środki te są w istocie atrybutami ludzkiej natury.

• Środki reprezentacji (rejestracji) - narzędzia i urządzenie przystosowane do utrwalenia komunikacyjnych zachowań człowieka (ołówek, kartka papieru, ale także kamera filmowa czy magnetowid). Dzięki temu przekaz jest oderwany od nadawcy i niejaki „zakonserwowany”. Można go odtworzyć w innym miejscu i czasie, odbiorcom nie mającym bezpośredniego kontaktu z nadawcą.

• Środki transmisji - urządzenia i zespoły urządzeń służące do powielania i przenoszenia odpowiednio zarejestrowanych przekazów, np. maszyny drukarskie, łączność telefoniczna, nadajniki, odbiorniki radiowe, telewizyjne, sieci kablowe i światłowody, przekaźniki satelitarne. Urządzenia te nie wpływają na kształt przekazu, ułatwiają jedynie jego dystrybucję.

Podstawowe zasady komunikacji interpersonalnej

Istnieje 7 podstawowych zasad komunikowania interpersonalnego:

• Komunikowanie jest nieuchronne - człowiek nie może się nie komunikować

• Komunikowanie jest nieodwracalne, gdyż raz wysłany komunikat zmienia sytuację komunikacyjną, odmienną niż ta wcześniejsza

• Komunikowanie jest procesem złożonym, ponieważ na jego przebieg wpływa wiele, wzajem zależnych, zmiennych

• Komunikowanie, aby mogło być skuteczne, wymaga wzajemnego dostosowywania się nadawcy i odbiorcy w odniesieniu do systemu znaków i symboli, którymi się posługują

• Komunikowanie zawiera aspekt treściowy i relacji (aspekt relacji pozwala zaklasyfikować aspekt treści), gdyż na przekaz informacji wpływa rodzaj relacji społecznej, w której znajdują się nadawca i odbiorca. Zależność społeczna stanowi ważny kontekst dla przekazu czy też nadaje swoisty klimat jego interpretacji.

17.11.2007

• Komunikacja jest zawsze symetryczna albo komplementarna

• Komunikowanie jest określone przez zasady interpunkcyjne

Podstawowe tradycje teoretyczne w badaniach nad komunikacją społeczną. Istnieje wiele ujęć teoretycznych w obrębie studiów nad komunikacją społeczną. Każde z nich:

• Odnosi się do tej samej dziedziny rzeczywistości

• Ujmuje ją w specyficzny dla siebie sposób

• Stosuje własne założenia co do jej natury

• Wyznacza swoisty aparat pojęciowy

• Metody badawcze

• Wyciąga stosowne wnioski praktyczne

Tradycja cybernetyczna - komunikacja traktowana jest jako przepływ informacji.

(za Griffin 2003, Nęcki 1996)

1. Podejście cybernetyczne jest jednym z najbardziej popularnych ujęć komunikacji w obrębie nauk humanistycznych

• Słowo cybernetyka do badan nad komunikacją wprowadził amerykański badacz Norbert Wiener, aby opisać funkcjonowanie sztucznej inteligencji, a zwłaszcza istoty sprzężenia zwrotnego, które umożliwia skuteczne przetwarzanie informacji w systemach (mózgach, komputerach)

• Ujęcie komunikacji jako procesu przetwarzania informacji utrwalił Claude Shannon tworząc matematyczną teorię transmisji sygnałów, gdzie najważniejszym problemem było uzyskanie możliwie największej przepustowości.

2. Główne założenia:

Celem skutecznej komunikacji jest maksymalizacja ilości przekazywanej informacji w obrębie sytemu. Barierą na drodze do osiągnięcia tego celu jest występowanie licznych zakłóceń, do redukcji których należy dążyć.

Zakłócenia wynikają z:

• Ograniczeń przepustowości kanału przesyłowego łączącego nadawcę i odbiorcę (każdy kanał ma określoną zdolność przekazu danej informacji, np. podczas 3 minutowej rozmowy można wypowiedzieć nie więcej niż 600 słów)

• Szumu informacyjnego w umyśle nadawcy i odbiorcy (np. stereotypy, emocje)

• Hałasu w otoczeniu po ………..

Konieczne jest stałe wracanie do wcześniej wysłanych informacji, aby upewnić się czy mimo zakłóceń znaczenie komunikatu zostało odczytane zgodnie z intencją nadawcy (sprzężenie zwrotne).

Nadawca musi więc przeznaczyć część potencjalnej przepustowości na powtarzanie najważniejszych informacji. Unika wtedy niebezpieczeństwa przerwania komunikatu.

Tradycja socjopsychologiczna - komunikacja jako wpływ interpersonalny.

(za Griffin 2003)

Ujęcie komunikacji jako procesu wywierania wpływu społecznego. Pionierem badań był Carl Horland (1950).

1. W ujęciu tej tradycji ważne jest systematyczne obserwacyjne badanie procesów komunikacji (przez różne badania eksperymentalne) lub załamania mierzonych przez skuteczność oddziaływania perswazyjnego.

2. Główne założenia:

Należy śledzić związki przyczynowo - skutkowe między bodźcami komunikacyjnymi, predyspozycjami odbiorców oraz skutkiem określonym jako zmiana opinii, postaw, przekonań itd.

• Kto mówi - nadawca (np. stopień jego wiarygodności)

• Co mówi - treść komunikatu (np. rodzaj argumentacji - logiczna lub oparta na emocjach itd.)

• Komu mówi - cechy odbiorcy (stopień podatności na perswazję względem cech osobowości, wieku itp.)

• Skutek - miarą efektywności komunikacji jest stopień zmiany postaw, opinii, przekonań itp. pod wpływem zdarzenia komunikacyjnego. Skalę zmian mierzy się przez porównanie stanu przed i po otrzymaniu informacji. Badania socjopsychologiczne dały początek dla rozwoju dalszych studiów nad komunikacją perswazyjną.

Perswazja

• Celowe wywieranie wpływu, które prowadzi do dobrowolnej zgody (nie wymuszonej) na przekaz płynący od nadawcy.

• Sytuacja, gdy dana osoba chce przekonać innych, aby działali zgodnie z jej zamierzeniami. Badacze mechanizmów perswazji skupiają uwagę na:

• Strategiach werbalnych wykorzystywanych w komunikacji, aby skłonić innych do dobrowolnego podporządkowania się

• Procesach zmiany postaw, które zachodzą pod wpływem komunikacji perswazyjnej.

1.12.2007

Tradycja socjopsychologiczna c.d.

Perswazja - kształcenie czy propaganda?

Na perswazję możemy patrzeć się jako na:

• Kształcenie - akt lub proces przekazu wiedzy lub umiejętności

• Propagandę - systematyczne rozpowszechnianie pewnej doktryny

Granica oddzielająca te dwa ujęcia jako nieostra.

Dobrą ilustracją tego problemu jest przykład programów szkolnych dotyczących takich przedmiotów jak matematyka czy fizyka

Tradycja semiotyczna - Komunikacja to proces dzielenia się znaczeniem przy użyciu znaków i symboli.

(za: Griffin, 2003)

1. Semiotyka jest nauką o znakach i sposobach ich działania. Klasykami byli F. Saussure i C. S. Pierce

• Badania semiologiczne kładą nacisk na generowanie znaczeń w komunikowaniu bez względu na to czy czyni to nadawca czy odbiorca

• Semiologów interesuje zarówno język jako system znaków, jak i emblematy niewerbalne i przedstawienia obrazowe

Komunikowanie, w tym ujęciu, to wymiana podzielanych znaków i symboli w celu uzgodnienia znaczeń.

Ważne jest to, jak znaki przekazują znaczenie i jak można je wykorzystać, aby uniknąć błędów w komunikacji.

2. Główne założenia

• Ludzie nie mogą przekazywać sobie bezpośrednio swych stanów psychicznych, odczuć, myśli, wiedzy

• Środkami ich artykulacji są znaki i symbole

• Każdy przekaz potrzebuje materialnego nośnika/medium, więc aby zaistniała komunikacja konieczny jest komunikat złożony ze znaków i symboli (werbalnych i niewerbalnych)

• Warunkiem skuteczności porozumiewania się przy użyciu znaków i symboli jest tworzenie, ustanowienie i negocjowanie wspólnoty znaczeń między nadawcą i odbiorcą

• Znaki i symbole nie występują w izolacji, lecz w szerszym kontekście jakim jest system kulturowy (językowy)

Język to system znaków mówionych i pisanych służący porozumiewaniu się między ludźmi

Nawet, gdy używa się tych samych słów/znaków w tych samych sytuacjach, to ich interpretacja ze strony nadawcy i odbiorcy może by odmienna

O tym zjawisku mówi się tzw. Pułapka „przesądu prawdziwego znaczenia” I. A. Richardsa

Richards twierdzi, że błędem jest przekonanie, iż słowa posiadają jednoznaczną i precyzyjną definicję

Znaki nie są zawarte w słowach czy innych symbolach, lecz są umiejscowione w ludzkich umysłach

Tzw. „trójkąt semantyczny” ilustruje pośredni związek między symbolem a jego domniemanym odniesieniem

Symbole

• Symbol to znak szczególnego znaczenia, przedmiotem jego odniesienia są zjawiska abstrakcyjne (np. idee, wartości)

• Symbole też wiążą się w sposób konwencjonalny z obiektami, do opisu których służą

• Znaczenie symboli jest mniej precyzyjnie i jasno zdefiniowane niż znaku

• Symbole i ich znaczenia można odczyta jedynie przy pomocy innych symboli

Tradycja socjokulturowa - Komunikacja to tworzenie i odtwarzanie rzeczywistości społecznej

(za: Griffin 2003, Whorf 1981)

1. Tradycja socjokulturowa mówi o tym, że podczas komunikowania ludzie tworzą i odtwarzają, przekształcają rzeczywistość kulturową i społeczną

2. Pionierami socjokulturowej tradycji w badaniu komunikacji byli amerykańscy językoznawcy i antropologowie kulturowi Edward Sayine i jego uczeń Benjamin Lee Whorf (lata 20-te i 30-te XX w.)

Są autorami tzw. Hipotezy relatywizmu językowego Sayine' Whorfa, które głosi, że nasza percepcja rzeczywistości i obraz świata zależy od struktury języka, w ramach którego dokonujemy percepcji i tworzymy obraz świata.

Myślenie jest zawsze werbalne i staje się rzeczywistością na gruncie i za pomocą danego języka.

3. Główne założenia:

• Struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań

• Język kształtuje nasz sposób postrzegania świata; narzuca system kategoryzacji zjawisk, osób, rzeczy itp., i nim bowiem zawarty jest swoisty pogląd na świat

• Języki nie są do siebie podobne a słowa nie są neutralnymi nośnikami informacji

• To nie słowa odzwierciedlają coś, co istnieje faktycznie lecz odwrotnie, nasz sposób widzenia świata kształtuje język, w którym mówimy od najmłodszych lat

• Wiele obszarów w istniejącym świecie nie ulega rozpoznaniu, gdyż nie potrafimy niczego o nich powiedzieć, nazwać, określić.

Tradycja interakcjonistyczna - komunikowanie to rozmawianie z innymi

(za: Griffin 2003)

Twórcą symbolicznego interakcjonizmu był G. H. Mead (1930-te) oraz jego uczeń H. Blumer (1960-te)

Wg. Blumera istnieją 3 główne zasady w obrębie tej tradycji teoretycznej - odnoszące się do znaczenia, języka i myśli

1. Ludzie podejmują działania w odniesieniu do innych osób lub obiektów opierając się na znaczeniach jakie im przypisują.

15.12.2007

2. Pojawienie się znaczenia jest efektem wzajemnych oddziaływań między ludźmi.

3. Na interpretację symboli wpływają indywidualne procesy myślowe.

Tradycja retoryczna - komunikacja jako kunsztowne przemawianie

Grecko - rzymska retoryka długo pozostawała źródłem wiedzy na temat komunikacji.

Tradycję tę zapoczątkowali sofiści, do poglądów których nawiązywali cynicy, cyrenaicy i sceptycy. Tradycja ta żyje do dzisiaj.

Kilka cech charakterystycznych dla tradycji komunikacji retorycznej:

• Przekonanie, że publiczna mowa na forum demokratycznym jest bardziej efektywnym sposobem rozwiązywania problemów politycznych niż rządzenie za mocą dekretów lub odwoływanie się do przemocy

• Przemawianie publiczne w gruncie rzeczy jest komunikacją jednostronną. Mówca próbuje wpłynąć na publiczność złożoną z wielu słuchaczy poprzez podjęcie dyskursu perswazyjnego

• Przygotowanie retoryczne jest podstawą wykształcenia przywódcy

• Nacisk na potęgę i piękno języka dolnego do poruszania ludzkich emocji i popychanie ludzi do podjęcia działań. Retoryka jest raczej sztuką niż nauką.

• Retoryka to domena mężczyzn.

Tradycja krytyczna - komunikacja jako refleksyjne wyzwanie rzucone niesprawiedliwemu dyskursowi

Pojęcie teorii krytycznej wywodzi się z publikacji grupy badaczy niemieckich znanych także jako Szkoła Frankfurcka, ponieważ pracowali w niezależnym Instytucie Badań na Uniwersytecie we Frankfurcie.

Najwybitniejsi przedstawiciele tej szkoły to: Max Horkheimer, Teodor Adorno i Herbert Marcuse.

1. Kontrola nad językiem w celu utrzymania nierównowagi władzy - teoretycy krytyki piętnują każde użycie słów, które hamuje emancypacją. Przykładem jest opisywana przez nich dominacja mężczyzn, którzy „stoją na straży języka” - w rezultacie publiczny dyskurs przepełnia metaforyka sportu, wojny - dziedzin męskich o własnym wewnątrz grupowym żargonie

2. Rola mediów w przytępieniu wrażliwości na represje - tak jak Marks twierdził, że religia to opium dla mas, że odwraca ona uwagę klasy robotniczej od rzeczywistych interesów. Teoretycy Szkoły Frankfurckiej twierdzą, że współcześnie podobną rolę pełnią mass media. W miarę jak społeczeństwa w większym stopniu podporządkowywały się sile komunikacji masowej wzrastała perforacja umysłów, że nie pozostawało miejsca uświadomienie sobie przez samych ludzi tego stanu rzeczy.

3. Ślepa ufność pokładanych w metodę naukową i bezkrytyczna akceptacja odkryć empirycznych - teoretycy krytyki twierdzili, iż naiwnością jest wiara, że nauka jest unikającą wartościowania pogonią za wiedzą.

Tradycja fenomenologiczna - komunikacja jako doświadczenie siebie i innych poprzez dialog

Najważniejszy przedstawiciel: Carl Rogers

• Stosowność - dopasowywanie wewnętrznych uczuć jednostki do ich zewnętrznych przejawów. Na dłuższą metę nie warto zachowywać się tak jakbyśmy byli kimś kim naprawdę nie jesteśmy

• Bezwarunkowo pozytywny stosunek - akceptacja, która nie zależy od zachowania klienta/tu każdego, z kim się komunikujemy

• Pełne empatii zrozumienie - umiejętność odłożenia na bo własnych poglądów i wartości, po to aby kroczyć bez uprzedzeń w świat innego człowieka. To aktywny proces dążenia do wysłuchania myśli, uczuć, nastojów i opinii drugiej osoby, tak, jakby w rzeczywistości były nasze własne.

Poglądy fenomenologów takich jak Rogers czy Martin Buber, który z kolei głosił możliwość budowania autentycznych ludzkich relacji przez dialog, intencjonalny proces, którego jedynym celem jest zrozumienie przez obie strony sytuacji drugiego.

Rozwój środków komunikowania

Rozwój ludzkości może być przedstawiony w formie stadiów rozwoju komunikowania się człowieka:

• Era znaków i sygnałów

• Era mowy i języka

• Era pisma

• Era druku i komunikowania masowego

• Era telekomunikacji i informatyzacji

• Era komputera

Mowa jest środkiem komunikowania

• Naturalnym

• Bezpośrednim

• Spersonalizowanym

• Natychmiastowym

• Wzajemnym

• Nietrwałym

• Ograniczonym

Pismo jest środkiem komunikowania

• Sztucznym

• Pośrednim

• Zdepersonalizowanym

• Linearnym i abstrakcyjnym

Wynalazek pisma spowodował wyodrębnienie się grup społecznych: pisarzy i nauczycieli. Umiejętność czytania i pisania stałą się ważnym elementem stratyfikacji społecznej.

Rewolucją w dziedzinie komunikowania był wynalazek druku.

Druk umożliwił jednoczesne zapoznawanie się wielkiej liczby rozproszonych przestrzennie czytelników z tym samym dziełem, tworząc podstawę do dyskusji, a zarazem zbiorowość nowego typu - publiczność.

Historię mediów nowoczesnych rozpoczyna książka.

Książka jako medium

• Technika odbijania czcionek

• Zszywanie strony

• Wiele kopii

• Towarowy charakter

• Różnorodna (na ogół świecka) treść

• Indywidualne wykorzystanie

• Wolność druku

(Mc Quail, 1994)

Następnym krokiem było pojawienie się wydawnictw periodycznych - czyli prasy

To już nie tylko możliwość zwracania się do wielkiej rzeszy odbiorców, ale także regularność wydawania, która pozwala na wyrobienie nawyku używania, a tym samym zwiększenie trwałości i intensywności kontaktu z czytelnikiem, oraz zróżnicowanie treści.

Rozszerzenie zakresu potencjalnego odbioru i wpływu.

Gazeta jako medium

• Regularne i częste ukazywanie się

• Towarowy charakter

• Treść informacyjna

• Funkcje publiczne

• Miejska publiczność

• Relatywna wolność

(Mc Quail. 1994)

12.01.2008

Początki rozwoju prasy

Pierwsze pisma periodyczne pojawiły się na początku XVII w. w najważniejszych miastach Europy

• Początkowo ukazywały się one nieregularnie

• Miały charakter elitarny - krąg odbiorców ograniczał się do bywalców salonów

• Ich liczba była ograniczona - działała silna cenzura i reglamentacja ze strony władz kościelnych i świeckich

Istotnym faktem rozwoju prasy było zapewnienie prawnych gwarancji swobody wyrażania myśli

• w Anglii w 1695 r. utracił ważność Licensing Act - dając prasie swobodę działania

• w Stanach Zjednoczonych w roku 1795 wolność prasy została zagwarantowana w konstytucji

Pierwsze dzienniki i tygodniki pojawiły się na początku XVIII w. w Londynie

• 1702 - The Daily Courant; 1711 - The Spectaculator (dzienniki)

• 1704 - The Revue (tygodnik)

Redagowane były one w nowym stylu, poszerzono i zróżnicowano formułę pisma.

Prócz informacji zawierały one:

• artykuły polityczne propagujące nowe idee

• filozofujące eseje na tematy ekonomiczne, społeczne i kulturalne

• reportaże z osobliwych miejsc i zdarzeń

• pierwsze powieści w odcinkach (Robinson Cruzoe)

W wieku XVIII - poszerza się krąg odbiorców prasy, jest ona nadal elitarna, ale jest to elita liczniejsza (gazety rozchodziły się w tysiącach egzemplarzy). Sięgają po nią przedstawiciele burżuazji. Symbolem burżuazyjnej prasy elitarnej stał się ukazujący się od 1788 r. The Times.

Wiek XIX przyniósł dynamiczny rozwój prasy związany z rewolucją przemysłową.

Istotne znaczenie mają innowacje techniczne

• uruchamianie przemysłowej produkcji papieru

• zbudowanie cylindrycznej maszyny drukarskiej

Ale najistotniejszy wpływ na umasowienie prasy miały przemiany społeczne towarzyszące industrializacji

• urbanizacja

• przyrost dochodów pieniężnych ludności

• wzrost ilości czasu wolnego

• wprowadzenie powszechnego wykształcenia podstawowego

• przyznanie praw wyborczych

Umasowienie prasy spowodowało zmianę jej charakteru, dostosowanego do potrzeb, upodobań kompetencji komunikacyjnych szerokiej publiczności.

Pierwsze tego typu artykuły to:

• w USA - The New York Sun (1883); The New York Herald (1835)

• we Francji - La Presse (1836); Le Siede (1836)

Przełomowy charakter tych gazet polegał na nowym sposobie redagowania i nowych zasadach działania - obniżono cenę gazety, przerzucając główny ciężar na wpływ z ogłoszeń i reklam.

Zmieniono formę redakcyjną:

• eliminowano artykuły i komentarze

• na plan pierwszy wysunęły się neutralne informacje obejmujące:

• ważne wydarzenia krajowe i zagraniczne

• sensacje kryminalne i skandale

• nowinki towarzyskie

• wzbudzające zainteresowania ciekawostki

• zmianie uległa szata graficzna gazet

Gazety oparte na modelu komercyjnym tzn. eksponujące informacje, rozrywkę i reklamę wszędzie gdzie się pojawiły odnosiły duże sukcesy.

Ich nakłady wynosiły 20 - 40 tysięcy egzemplarzy - to pierwszy próg na drodze do umasowienia prasy.

Pojawienie się prasy masowej w pełnym tego słowa znaczeniu.

Tajemnica sukcesu tych gazet polegała na modyfikacji treści i formy gazety

• tematyka atrakcyjna dla przeciętnego odbiorcy

• podejmowanie redakcyjnych krucjat

• zmiany w warstwie formalnej

KINO

Kino pojawiło się w latach 1895 - 1897 jako kawiarniano - salonowa ciekawostka

• od 1902 roku upowszechnia się zorganizowany system wymiany kopii filmowych

• stało się masową rozrywką miejskiego proletariatu gdy w latach 1905 - 1909 powstała sieć tanich kin (nickelodeonów czyli „teatr za grosik”)

Film z uwagi na swój pozorny realizm i duży zasięg odbioru był też doskonałym narzędziem propagandy politycznej „zobaczyć to uwierzyć”.

W okresie międzywojennym zarówno faszyści jak i komuniści doceniali rolę filmu i traktowali kina jako najważniejszą ze sztuk.

Kino jako medium

• technika audiowizualna

• publiczne pokazy

• uniwersalna atrakcyjność

• dominacja fikcji narracyjnej

• międzynarodowy charakter

• społeczna kontrola

• ideologiczny charakter

8

---