Decydowanie polityczne

1. Cechy i podstawy decydowania politycznego

1. Podmioty decyzyjne (polityczne) funkcjonują przede wszystkim na poziomie państwa

• Decydenci występują w imieniu państwa

• Decydenci działają w imieniu państwa

• Przedmiotem analizy powinno być państwo

• Decydenci są mikrosystemem społecznym zależnym od licznych zmiennych

2. Wszystkie państwa a więc decydenci funkcjonują w środowisku wewnętrznym i zewnętrznym

1. . Środowisko jest systemem powiązanych ze sobą o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym

2. . Państwo wobec środowiska:

• reaguje na bodźce (adaptacja pasywna) - polega na dostosowywaniu polityki wewnętrznej i/lub zagranicznej do nacisków środowiskowych, dzięki przyjmowaniu obcych wzorów kulturowych. We współczesnym świecie bywa ona funkcją bądź słabego potencjału systemu, bądź uznania wyższości rozwoju nad tożsamością.

• podejmuje działania z własnej inicjatywy (adaptacja aktywna) - polega ona na narzucaniu środowisku własnych wartości, celów i interesów oraz na zmuszaniu innych systemów do podporządkowania się i przyjmowania adaptacji pasywnej.

• dostosowuje się do sytuacji możliwych, ale nie zaistniałych (adaptacja antycypacyjna) -jest jedynym skutecznym sposobem działania politycznego. Polega na uprzedzaniu faktów i przystosowywaniu decyzji do jej własnych skutków oraz skutków równoczesnego działania innych systemów. Wyprzedzanie czasu jest koniecznym warunkiem skuteczności decyzji, przede wszystkim ze względu na bezwład machiny państwowej i często długotrwałe działania implementacyjne. Decyzje polityczne są wykonywane w innej sytuacji decyzyjnej niż ta, która była rozpatrywana w momencie podejmowania decyzji i tylko dzięki wyprzedzaniu czasu można podejmować decyzje adekwatne do rzeczywistości.

3. Wpływ na decydentów mają 4 sprzężenia zwrotne:

3.1. Aksjologiczne

3.2. Wewnątrzpaństwowe

3.3. Zewnętrzne

3.4. Transnarodowe (między społeczeństwem danego państwa a podmiotami o charakterze pozapaństwowym np. UE, banki)

2. Świadomościowe uwarunkowania decydowania politycznego

Wpływ świadomości społecznej i jednostkowej

1. świadomość lokalna - to inaczej wiedza trojakiego rodzaju: o warunkach obiektywnych (w jakich warunkach żyje lokalna ludność), o potrzebach, o wartościach (jakie są dominujące poglądy polityczne)

b) wpływ wiedzy - w jaki sposób można ją posiąść, np. kontakty z innymi ludźmi

Źródła wiedzy jednoosobowej

1. uczestnictwo w praktyce społecznej (język, obyczaje, symbole, wartości, podejście do religii)

2. edukacja

3. Praktyczne uwarunkowania decydowania politycznego

Najprostszy sprawdzian dla każdej teorii to praktyka - czyli uczestnictwo w podejmowaniu decyzji politycznych

a)warunkuje nam podejmowanie poprawnych decyzji politycznych

b) polityka posiada wszechogarniający wpływ na życie społeczne

c) akceptowanie lub całkowite odrzucenie teorii

(wiedza politologiczna - to wiedza o społeczeństwie - ciągle się zmienia)

d) skuteczność

4. Wszechobecność ryzyka w decydowaniu politycznym

Podejmowanie konkretnych decyzji związane jest z ryzykiem, które wywołuje:

1. lęki - błędy w polityce są okrutnie karane przez wyborców. Polityk jak saper-ma prawo do jednego błędu

2. nadmierne doświadczenie powoduje rutynę (np. wielcy dyktatorzy często bagatelizują drobiazgi, co może skończyć się dla nich katastrofą -> Kadafi)

3. polityka jest swoistą grą (zarówno w sensie rywalizacji jak i gry aktorskiej)

- Polityka wywołuje 2 skrajne typy emocji - przyciąga i odpycha jednocześnie)

5. Współczesne uwarunkowania decydowania politycznego

Czasy współczesne nałożyły na politykę cechy, których wcześniej nie było:

1. spadła rola przymusu

2. coraz ważniejszą rolę w podejmowaniu decyzji przypisuje się zaspokajaniu potrzeb społecznych

3. do polityki wtargnęły reguły rynkowe (kupić/sprzedać/pohandlować - zastosowanie odpowiedniego marketingu)

4. została naruszona równowaga na pewnym poziomie

• rozwój społeczny/ekonomiczny nie następuje w sposób liniowy, a w sposób skokowy

• skurczyła się przestrzeń i czas na podejmowanie decyzji - trzeba je podejmować wręcz błyskawiczne

• pojawienie się niepaństwowych uczestników życia politycznego (np. UE)

• dokonała się rewolucja informatyczna (zniosła w świecie zachodnim tyranię miejsca wyczerpanie się prostych rezerw zasobów (woda, w pewnym sensie ropa naftowa, w

Europie rezerwy ludzkie)

• tożsamość państwowa (związana z UE, z korporacją - związek większy niż z państwem

• rewolucja informatyczna (zniosła tyranię miejsca)

• nowe zagrożenia globalne (wynikające z intensywności zmian w klimacie)

6. Uwarunkowania decydowania politycznego w demokracji

Pojawiają się pewne trudności z decydowaniem politycznym w demokracji.

• W demokracji obowiązuje spójność obietnic wyborczych z realiami (nie dotyczy Polski)

• zmieniające się potrzeby przyniosły nowe możliwości (potrzeby są niemożliwe do zaspokojenia; dot. szczególnie medycyny)

• konieczność zabiegania o poparcie społeczne

• od polityków w demokracji oczekuje się skuteczności

7. Cechy politologicznego modelu decydowania politologicznego

Cel: wyjaśnianie polityki wewnętrznej i zewnętrznej polityki państwa

Cechy:

• wyjaśnia się poprzez odwołanie do wyznaczników zewnętrznych i wewnętrznych

• odwołujemy się do praw rządzących rzeczywistością polityczną

• odwołujemy się do świadomości decydentów

8. Wyznaczniki wewnętrzne decydowania politologicznego

WYZNACZNIKI WEWNĘTRZNE:

• układ sił społecznych w państwie, potencjał gospodarczy, siła militarna - czyli struktura społeczna, z czego się ludzie utrzymują, czy społeczeństwo jest bogate/biedne,

• są to elementy które łatwo zbadać

• czy społeczeństwo jest homogeniczne, religijne,

• problem z gigantycznymi migracjami

• czynniki aksjologiczne: religia, kultura, świadomość społeczna

• generalnie są niezmienne, chociaż ostatnio modne stały się sklepy otwarte również w niedziele - zmieniła się świadomość społeczna

• kultura w Polsce jest kulturą wiejską (centrum kultury szlacheckiej były dwory szlacheckie, a mieszczaństwo stanowili głównie Żydzi) - wielu mieszkańców polskich miast było wysiedlanych, Elbląg był zniszczony przez sowietów, Wrocław- wysiedleni Niemcy, itp.

• świadomość społeczna jest pochodną przekonań, mitów;

• mamy silne fobie antyrosyjskie, 62% elektoratu SLD jest sparaliżowanych lękiem przed Rosją

• najbardziej odważny względem Rosji jest elektorat PiS

• osłabł stosunek Polaków wobec Niemiec, chociaż w piłce nożnej rzadko kiedy sympatyzujemy z Niemcami

• Polacy lubią Francuzów, chociaż nie wiadomo z czego to wynika; pojawił się mit serwilizmu - szczycimy się tym, że Niemcy nas chwalą

• czynniki demograficzne

• współczesny niż demograficzny

• brak polityki prorodzinnej skutkuje brakiem dzieci

• upadek systemu emerytalnego

• wydłużyła się długość życia - do 83 lat - kobiety - najkrócej żyje się w Warszawie, najdłużej na podkarpaciu

• czynniki geopolityczne

• położenie Polski między Niemcami a Rosją , między Bałtykiem a Karpatami

• szansa bycia państwem tranzytowym (oczywiście w warunkach pokojowych)

• wyznaczniki subiektywne: motywacja, wiedza

• nie jesteśmy ludem ksenofobicznym

• lubimy podróżować, obserwować innych

• z Anglii przyszedł do nas red bull + wódka

• Polacy zauważyli, że za pieniądze które płacą mogą domagać się solidnej usługi

• Polacy ciągle mają dystans do urzędników państwowych (nie umiemy wyegzekwować swoich praw)

9. Wyznaczniki zewnętrzne decydowania politologicznego

WYZNACZNIKI ZEWNĘTRZNE

• wyznaczniki strukturalne - struktura międzynarodowa (organizacje FIFA, UEFA, Bank Światowy)

• wyznaczniki funkcjonalne - stany w stosunkach międzynarodowych

• politycy podejmują decyzje w warunkach pokojowych

• w Europie nie ma wojny

• politycy nie muszą skupiać się na zbrojeniu

• w Polsce nie ma miejsc, które mogłyby stanowić cel dla terrorystów

• wyznaczniki podmiotowo - strukturalne - relacje między państwem a strukturami międzynarodowymi

• wyznaczniki podmiotowo - funkcjonalne - wpływ zmian w środowisku międzynarodowym na zachowanie państwa

• wyznaczniki potencjału politycznego państwa - czyli jego siła w stosunku do innych państw

10. Cechy internacjologicznego modelu decydowania politologicznego

Cel: wyjaśnianie międzynarodowej decyzji politycznej, powstałej w wyniku oddziaływania co najmniej dwóch uczestników stosunków międzynarodowych

Cechy - bierze się pod uwagę wszystkie dziesięć wyznaczników dla każdego państwa związanego z daną międzynarodową decyzją polityczną

11. Cechy transnarodowego modelu decydowania politologicznego

Cel: wyjaśnianie decyzji transnarodowej, powstałej w wyniku oddziaływania podmiotów niepaństwowych na państwa lub inne podmioty transnarodowe

Podmiot niepaństwowy ---działanie --- Państwo

Cechy:

• bierzemy pod uwagę dziesięć wyznaczników dla każdego podmiotu politycznego związanego z daną transnarodową decyzję polityczną

• uwzględnia się bifurkację stosunków międzynarodowych, czyli podział uczestników na podmioty suwerenne i niesuwerenne- niepaństwowe (FIFA,UEFA)

12. Indukcyjne wyjaśnianie decydowania politologicznego

• Obserwacja konkretnej, podjętej decyzji

• Zbieranie materiałów źródłowych będących zapisem decyzji politycznej

• Traktowanie podejmowanej decyzji jako typowej sytuacji, wywołującej rutynowe zachowania, zdominowane przez EMOCJE, STRES, FRUSTRACJE

• Wyciąganie wniosków z tej konkretnej decyzji

• Formułowanie uogólnień (generalne wnioski)

13. Dedukcyjne wyjaśnianie decydowania politologicznego

• Normatywne definiowanie racjonalnych kryteriów podejmowania decyzji politycznej

• Założenie, że decydenci działają racjonalnie, a sytuacja decyzyjna jest nietypowa, zdominowana przez wiedzę i stosowanie strategii działania

• Przyjęcie założeń teoretycznych odnoszących się do racjonalności decydentów

• Formułowanie hipotez

• Weryfikacja hipotez poprzez odwołanie się do danych empirycznych i źródłowych

• Wyjaśnianie decyzji zdominowane przez dwie procedury:

• subsumpcja, czyli klasyfikowanie konkretnej decyzji przez określony model teoretyczny, z wykorzystaniem wiedzy matematycznej i cybernetycznej

• wywodzenie eksplanandum z eksplanansu

14. Aksjologiczne wyjaśnianie decydowania politologicznego

• Założenie, że decyzje są funkcją systemu wartości przyjętego przez decydentów, z którego wywodzą się cele polityczne

• Wyjaśnianie wybranej decyzji poprzez odwołanie się do myśli politycznej

• Trudno jest ustalić jakie ktoś ma poglądy polityczne, czy nie kłamie, co rozumie przez wypowiadane słowa -> Wałęsa

15. Czynnikowe wyjaśnianie decydowania politologicznego

• Całościowe wyjaśnianie decyzji poprzez odwołanie się do czynników

• Założenie, że decydenci dążą do realizacji wybranych celów (myśl polityczna) w sposób racjonalny (podejście dedukcyjne), ulegając emocjom (podejście indukcyjne)

• Wyjaśnianie interesującej nas decyzji : łączymy 3 sposoby by wyjaśnić :

• kłopotliwe ustalenie emocji

• opis poglądów politycznych ( problem ze stwierdzeniem)

• najłatwiej jest manipulować emocjami (emocje dyktatora w danym systemie mają wpływ na podejmowanie decyzji)

16. Typ psychologiczny decydowania politologicznego

Przekonanie, że każda decyzja polityczna, zachowań politycznych jest funkcją ludzkich zachowań; najważniejsza jest reakcja na bodziec ( sytuacja polityczna)

Psychologiczne predyspozycje decydenta (3 grupy elementów):

a) osobowość, motywacje, zachowania

b) typy decydentów

c) typy narodowe (2 szkoły: istnieją typy i nie istnieją) Cechy typów narodowych da się wyróżnić wśród decydentów (kawały o Polakach, Szkotach itd.)

17. Typ mikrospołeczny decydowania politologicznego

Efekt relacji występujący w małym ośrodku decyzyjnym - mała liczba decydentów i realcje między nimi.

18. Typ organizacyjny decydowania poltologicznego

Decyzje traktuje się jako efekt działania struktur organizacyjnych, gdyż decyzje podejmowane są w jakiejś instytucji (każda instytucja ma jakieś struktury organizacyjne) istnieją spory kompetencyjne.

19. Typ matematyczny decydowania politologicznego

Polityka jako wyraz racjonalności podmiotów politycznych grających między sobą (zachłanność piłkarska, faule). Teoria gier zakłada, że istnieją jasne reguły gry, które sa wszystkim znane, zakładamy, że obie strony są racjonalne jednak racjonalność nie jest wspólna/ taka sama dla wszystkich (dlatego model ten jest częśto zawodny), przy dobraniu dobrych metod jest to niezawodny typ decydowania politycznego

20. Typ cybernetyczny decydowania politologicznego

Świadoma analiza sytuacji decyzyjnej przez decydenta. Paradygmat za pomocą którego analizuje się decyzje - fazy:

• zbieranie informacji

• przewiduje się skutki wariantów decyzyjnych

• własne hierarchie preferencji

• formułuje się alternatywę decyzyjną, skutki i hierarchie preferencji

• wybieramy skutek, który nam odpowiada, wybieramy wariant i działamy

21. Typ kryzysowy decydowania politologicznego

Decyzja jako kryzys (specyficzny stan, który rzutuje na zachowanie decydenta) - krótki czas, zagrożenie wartości, zmienność, kryzys wartości

22. Typ makrospołeczny decydowania politologicznego

Makrospołeczny - realizacja interesu grup społecznych, tzw. „wielkie grupy społeczne” (grupy do której ktoś należy: religijne, zawodowe itd.)

23. Sytuacja decyzyjna - def., sensy, style definiowania

Sytuacja decyzyjna (polityczna)- typ sytuacji politycznej złożonej ze zmiennych niezależnych skłaniających decydenta do podjęcia działania (decyzji), bądź jako system zmiennych wprawdzie niezależnych od decydentów, ale zależnych od działań innego ośrodka decyzyjnego (jeśli spojrzymy na problem w sposób obiektywny, to stwierdzimy, że sytuacja decyzyjna jest zmienną zależną). Jest zawsze jakim elementem rzeczywistości. Może mieć charakter obiektywny i subiektywny - możemy ją wymyśleć. Pojawia się zawsze na początku procesu decyzyjnego - ma charakter niepożądany.

W poszczególnych typach politologicznej analizy decyzyjnej sytuacja decyzyjna jest rozumiana za każdym razem inaczej. W ujęciu psychologicznym dominuje podejście skrajnie subiektywne — sytuacja to wyobrażenie polityka o bodźcu, stanowiące funkcję struktury jego osobowości. H. i M. Sproutowie rozróżnili dwa środowiska decyzyjne: psychologiczne (wyobrażone) i operacyjne (rzeczywiste). Jeśli występują pomiędzy nimi różnice, to przeważa środowisko psychologiczne. W mikrospołecznym typie analizy, sytuacja decyzyjna również stanowi „obraz" rzeczywistości, ale zobiektywizowany, będący funkcją ścierania się odmiennych wyobrażeń kilku decydentów i w jakiś sposób ujednolicany.

W typie organizacyjnym, sytuacja stanowi funkcję działań zorganizowanego środowiska systemu. Współzawodniczące ze sobą ośrodki decyzyjne często koncentrują się nie na sytuacji, ale na treści przygotowywanej decyzji. Charakterystyczną cechę takiego podejścia stanowi przyjmowanie, iż sytuacją decyzyjną jest po prostu inicjatywa podjęcia jakiejś decyzji. W matematycznym typie analizy, sytuację określa się podobnie — jako funkcję równoczesnego działania co najmniej dwóch ośrodków decyzyjnych.

Zgodnie z założeniami podejścia cybernetycznego, politycy na ogół nie mają ani czasu, ani możliwości, ani potrzeby dokonywania pełnej analizy sytuacji politycznej, w której działają. Decydenci rutynowi rozpoznają tylko kilka dobrze znanych im zmiennych, teoretyczni tylko najcenniejsze dla nich wartości i cele, a niezależni w ogóle nie interesują się samą sytuacją, ich zadanie stanowi pogodzenie wyobrażeo o sytuacji, jakie sformułowali ich współpracownicy. W typie makrospołecznym, sytuacja decyzyjna jest przede wszystkim funkcją potrzeb i interesów wielkich grup społecznych, a także procesów ich artykulacji, argumentowania i reprezentowania

24. Typologia sytuacji decyzyjnej wg kryterium świadomościowego - analiza przykładów

Zgodnie z kryterium świadomościowym należy wyróżniać sytuacje rzeczywiste (istniejące w sensie obiektywnym) i wyobrażone (znajdujące się tylko w świadomości decydentów). Proces podejmowania oraz wykonywania decyzji może przebiegać sprawnie i podlegać rzeczywistej optymalizacji tylko wtedy, gdy na jego wejściu pojawi się istniejąca sytuacja decyzyjna, to znaczy taka, której obraz, wytworzony w świadomości polityków, będzie w pełni zgodny z jej cechami rzeczywistymi. We współczesnym świecie niełatwo to osiągnąć — rzeczywistość, jest bowiem trudna do zdefiniowania, a decydenci na ogół nie mają czasu na jej pełne zbadanie. W gruncie rzeczy o tym, czy definicja sytuacji była prawidłowa można dowiedzieć się dopiero w trakcie jej wykonywania. W gruncie rzeczy o tym, czy definicja sytuacji była prawidłowa można dowiedzieć się dopiero w trakcie jej wykonywania. Wielką rolę w błędnej ocenie sytuacji decyzyjnej odgrywają schematy poznawcze decydentów i podzielane przez nich stereotypy. Po zwycięstwie A. Hitlera w Niemczech wielu polskich polityków cieszyło się, mieszkaniec Wiednia, bowiem, według ich stereotypu, stanowił całkowite przeciwieństwo Prusaka. Ch. de Gaulle, oceniając w latach sześćdziesiątych sytuację w Europie Wschodniej, uważał, że istotne różnice w podejściu do świata, zauważalne między Polakami i Czechami, są funkcją wesołości Polaków i smutku Czechów.

Inny aspekt problemu świadomości podejmuje J. Penc, odróżniając sytuacje dewiacyjne i innowacyjne. W pierwszym przypadku decydenci porównują rzeczywistość ze świadomościowym stanem idealnym i stwierdzają defekt systemu. Muszą więc podjąć bądź działania paliatywne, doraźnie poprawiające funkcjonowanie systemu, bądź usunąd głębokie przyczyny dewiacji. W przypadku sytuacji innowacyjnych świadomośd wyprzedza powstanie problemu. Decydenci działają wtedy z własnej inicjatywy w celu, jak pisaliśmy wcześniej, osiągnięcia adaptacji antycypacyjnej.

25. Typologia sytuacji decyzyjnej wg kryterium systemowego - analiza przykładów

Zgodnie z kryterium systemowym, sytuacje decyzyjne można podzielić na wewnętrzne, zewnętrzne i transnarodowe.

W modelu E. Snyderą, H. Bruck i B. Sapina decyzje polityczne stanowią funkcję otoczenia, w którym działa system decyzyjny. Wyróżnili oni otoczenie wewnętrzne (czynniki i warunki działające w terytorialnych granicach państwa) oraz otoczenie zewnętrzne, (czynniki i warunki funkcjonujące poza jego granicami), można dodać, że otoczenie wewnętrzne wytwarza wewnętrzną sytuację polityczną, a otoczenie zewnętrzne zewnętrzną sytuację polityczną. Oba typy otoczenia oraz oba typy sytuacji są ze sobą sprzężone. Zdaniem D. Eastona, w skład otoczenia wewnątrzspołecznego wchodzą systemy: ekologiczny, biologiczny, osobowościowy i społeczny (tu podsystemy: kulturalny, struktury społecznej, ekonomiczny, demograficzny i inne). Otoczenie zewnątrz - społeczne składa się z systemów międzynarodowych: politycznego, ekologicznego i społecznego. W tym ostatnim występują podsystemy międzynarodowe; kulturalny, struktury społecznej, ekonomiczny, demograficzny i inne. Zdaniem D. Eastona te dwa typy otoczenia wytwarzają żądania i poparcia, stanowiące dwa rodzaje wejść systemowych. W naszym ujęciu powiemy, iż autor ten określił sytuacje decyzyjne w sposób strukturalny — definiując ich elementy składowe oraz funkcjonalny — wyróżniając żądania i poparcia.

Podział sytuacji decyzyjnych na wewnętrzne i zewnętrzne wydaje się oczywisty i ważny. Należy jednak podkreślić wagę coraz silniejszych powiązań występujących pomiędzy nimi. We współczesnym i współzależnym świecie, sytuacja polityczna w jednym państwie może w sposób bardzo głęboki kształtować sytuację międzynarodową, a sytuacja międzynarodowa wywiera oczywisty wpływ na sytuacje decyzyjne we wszystkich państwach. Chińska reforma gospodarczo-polityczna na przykład od 1978 r. wywiera wpływ na politykę wewnętrzną wielu państw (zwłaszcza ZSRR, a później Rosji), a jej skutki zmieniają układ sił w skali globalnej.

W tyrn kontekście należy wyróżnid trzeci rodzaj sytuacji decyzyjnej - sytuacje transnarodowe, których cechę szczególną stanowi splatanie się tego co wewnętrzne z tym co międzynarodowe, ze względu na uczestniczenie w polityce podmiotów niesuwerennych. Sytuacje transnarodowe mogą mieć dwojaki charakter.

Po pierwsze, mogą one stanowić funkcję wpływu międzyspołecznego, gdy podmiotem wpływu jest środowisko społeczne jednego państwa, a przedmiotem wpływu środowisko społeczne drugiego państwa. Siły społeczne obu państw wchodzą w bezpośrednie interakcje ze sobą, ale równocześnie są zwrotnie sprzężone ze swoimi rządami. Występuje to, na przykład wtedy, gdy partia polityczna z państwa A koordynuje swe działania z partią polityczną z państwa B.

Po drugie, wpływ transnarodowy może występować wtedy, gdy podmiotem wpływu jest państwo A, a przedmiotem wpływu społeczeństwo państwa B lub jakaś jego część. Decydenci państwa A są zwrotnie sprzężeni ze swoim społeczeństwem i jego częściami składowymi, natomiast społeczeństwo państwa B pozostaje w interakcjach z decydentami politycznymi swojego państwa. Dzieje się tak, na przykład wtedy, gdy państwo A prowadzi działania propagandowe w państwie B i, tym samym, staje się jakby uczestnikiem nachodzących tam procesów decyzyjnych.

26. Typologia sytuacji decyzyjnej wg kryterium wzburzenia pola decyzyjnego - analiza przykładów

Zgodnie z kryterium wzburzenia pola decyzyjnego i występujących w nim napięć, sytuacje polityczne można podzielić na normalne i kryzysowe. W klasycznej pracy na ten temat F. Emery i E. Trist określili cztery możliwe stany środowiska systemu politycznego: po pierwsze stabilne, nie posiadające wewnętrznej struktury lub ustrukturalizowane przypadkowo; zmiany środowiskowe zachodzą powoli, wartości mają charakter trwały i są ułożone w sposób przypadkowy; po drugie spokojne, ale celowo ustrukturalizowane; zmiany środowiskowe również zachodzą powoli, ale wartości są zgrupowane w wiązki czy hierarchie, na przykład ideologiczne; po trzecie pulsujące i zakłócone; dynamika zmian środowiskowych jest wyższa i stanowi funkcję sprzężeń i starć pomiędzy elementami oraz podsystemami, a także pomiędzy danym systemem i innymi systemami. Po czwarte turbulentne, wzburzone, w którym występują szybkie zmiany ilościowe i jakościowe, wywołane przez elementy środowiska lub przez samo pole początkowych sytuacjach zmiany mają charakter ilościowy, a w dwu pozostałych już jakościowy.

Kryzysowa sytuacja decyzyjna najczęściej występuje wtedy, gdy system znajdzie się w środowisku turbulentnym, w którym zmianie podlegają już nie tylko zamienne systemu, ale także jego podstawowe parametry strukturalne. Wiele zależy jednak od odporności systemu. Jeśli nie jest on elastyczny, adaptacyjny i zdolny do antycypacji wydarzeń, to może znaleźć się w sytuacji kryzysowej właściwie bez żadnego obiektywnego powodu. A. Bodnar, opierając się na powyższej klasyfikacji, przeprowadził bardzo interesującą analizę stanów wewnętrznego pola decyzyjnego na poziomie makrospołecznym i mikrospołecznym. Ośrodek decyzyjny może bowiem funkcjonować, na przykład, w spokojnym otoczeniu makrospołecznym i, równocześnie, w turbulentnym otoczeniu mikrospołecznym lub odwrotnie. Ponieważ na każdym z tych poziomów mogą wystąpić cztery stany pola decyzyjnego, to łącznie może zaistnieć aż szesnaście sytuacji decyzyjnych.

Rozwijając tę myśl dokonaliśmy analizy owych stanów, wyróżniając przede wszystkim podział sytuacji decyzyjnych na wewnętrzne i zewnętrzne oraz podział stanów pola na stabilne, spokojne, pulsujące i turbulentne. Jako pierwszą możliwość rozpatrywaliśmy sytuacje superstabilną, w której oba pola mają charakter stabilny, a jako możliwość szesnastą, sytuację ostrego kryzysu wewnętrznego i międzynarodowego, występującą wtedy, gdy oba pola są turbulentne, a więc zmieniają się szybko i gwałtownie, a zmiana ma charakter jakościowy. Taka klasyfikacja sytuacji decyzyjnych może być interpretowana w sposób abstrakcyjny, jako klasyfikacja sytuacji politycznych, w ja kich znaleźć się może system decyzyjny, ale także jako klasyfikacja odnosząca się do poszczególnych płaszczyzn sytuacji decyzyjnej. Wewnątrzpaństwowy system aksjologiczny na przykład może mieć charakter stabilny, system gospodarczy pulsujący, a system polityczny turbulentny. Decydenci powinni więc uwzględniać poziomy napięcia na wszystkich płaszczyznach, każda bowiem decyzja polityczna wywołuje skutki nie tylko w tej płaszczyźnie, w której jest podejmowana, ale także i na innych płaszczyznach, a także w różnych podsystemach międzynarodowych.

Na dodatek, wyróżnić można kilka poziomów stosunków politycznych i stwierdzić, że stan wzburzenia pola decyzyjnego zwykle będzie inny na poziomie makrostruktur społecznych, organizacji politycznych, ośrodka decyzyjnego, dwustronnych stosunków międzynarodowych, w regionie międzynarodowym czy w wymiarze globalnym. Ponadto, sytuacje decyzyjne analizowane w ujęciu podmiotowym mają wpływ na sytuacje rozumiane w sposób przedmiotowy (na płaszczyznach stosunków). Oznacza to, że stan wzburzenia jednego pola decyzyjnego może przenosić się na inne pola, podczas gdy stabilność pola będzie ten proces hamować. Tak więc, kryzys polityczny wewnątrz wielkiego mocarstwa zmieni układ sił międzynarodowych i z pewnością wzburzy środowisko międzynarodowe, co z kolei wpłynie na sytuację polityczną w wielu innych państwach, a to może jeszcze bardziej skomplikować stosunki międzynarodowe.

Powyższa klasyfikacja sytuacji decyzyjnych nie obejmuje całości problemu, nie uwzględnia bowiem wielu innych istotnych czynników. Na przykład poza zmianami środowiska wewnętrznego i zewnętrznego koniecznie trzeba wziąć pod uwagę trzecią zmienną — cechy ośrodka podejmowania decyzji politycznych, które można umieścić na osi: ośrodek preferujący homeostazę pasywną, polegającą na biernym adaptowaniu się do zmian środowiskowych, co ma miejsce wtedy, gdy przejawia on tenedencję do zachowania stanu równowagi ze środowiskiem na poziomie niezmienionym w danej fazie czasowej, pomimo występowania w środowisku zmian tę równowagę silnie zakłócających oraz ośrodek decyzyjny preferujący homeostazę aktywną to znaczy, taki który dąży do zachowania równowagi organizacyjnej ze swoim środowiskiem nie tylko biernie dostosowując swoją strukturę i funkie do zmieniającego się środowiska ale dąży także do czynnego

stosowania środowiska do potrzeb własnych, a więc próbują nadużycie środowisku swe wartości, struktury i funkcje.

Tym samym, przyjąć należy, iż sytuacja polityczna zależy nie tylko od zmieniających się stanów wewnętrznego i zewnętrznego środowiska politycznego. Zależy także od aktualnej postawy i wcześniejszych działań ośrodka decyzyjnego. Jeżeli decydenci działają w sposób konserwatywny i nie adaptują systemu do zmian środowiskowych, to nawet stabilne pole decyzyjne stawać się będzie coraz bardziej wzburzone, ponieważ brak stałych działań dostosowujących zwiększy różnicę pomiędzy optymalnym stanem dynamicznej równowagi i stanem istniejącym. Tak więc stan napięcia pola decyzyjnego stanowi także funkcję decyzji podejmowanych przez decydentów politycznych. Stosując trzy wymienione wyżej kryteria można wyróżnić osiem sytuacji decyzyjnych, w których podejmowane są decyzje w polityce państwa — od sytuacji normalnej, w której destabilizujące zmiany w polu wewnętrznym i zewnętrznym są małe, a decydenci aktywnie adaptują się do zmian środowiskowych, aż do sytuacji kryzysu ustrojowego, gdy zmiany w obu polach są duże, a ośrodek decyzyjny wybiera konserwatywną adaptację pasywną, pogłębiając swoim zachowaniem istniejące trudności.

W powyższej klasyfikacji nie uwzględniliśmy jeszcze jednego, bardzo ważnego współcześnie systemu zjawisk polityki transnarodowej, czyli bezpośrednich powiązań występujących pomiędzy elementami wewnątrzpaństwowego systemu politycznego oraz elementami systemów stosunków międzynarodowych. Uwzględniając te procesy zauważymy, iż całe zagadnienie staje się niesłychanie skomplikowane, należy bowiem wziąd pod uwagę adaptacyjnośd na poziomie społecznym: społeczeństw różnych państw, a nawet wielu grup społecznych i ich organizacji, a na dodatek bardzo różne stany świadomości tych grup.

27. Typologia sytuacji decyzyjnej wg kryterium autonomiczności pola decyzyjnego - analiza przykładów

Zgodnie z kryterium autonomiczności pola decyzyjnego należy wyodrębnić dwie możliwości: sytuacja decyzyjna może być traktowana, jako zmienna niezależna od decydentów i jako zmienna zależna. W pierwszym przypadku przyjmuje się, że powstaje ona samoistnie, a przyczyny jej powstania w zasadzie nie są znane. W drugim przypadku sytuacja decyzyjna stanowi funkcję działania sił, które można przynajmniej hipotetycznie zdefiniować. A. Said i C. Lerche, na przykład, przyjmują, iż każdą sytuację decyzyjną w polityce zagranicznej kształtują trzy podstawowe czynniki: po pierwsze, układ sił międzynarodowych, ze szczególnym uwzględnieniem zdolności sprawczych ośrodka decyzyjnego —i każde państwo w pewnym zakresie może skutecznie kontrolować niektóre sytuacje, a innych nie jest w stanie; to drugie, treść polityki zagranicznej innych państw, (które aktywnie uczestniczą w kształtowaniu całej sytuacji; po trzecie, zdolność ośrodka decyzyjnego do różnych wariantów własnej polityki zagranicznej w zależności i od kontekstu sytuacyjnego. Tym samym, autorzy ci traktują sytuację decyzyjną jako zmienną zależną od funkcjonowania innych podmiotów stosunków politycznych. Sytuacje polityczne są kształtowane przez dziesięć grup wyznaczników. Najistotniejszy podział sytuacji decyzyjnych może być dokonany za pomocą kryterium ich”kryzysowości”.

28. Charakterystyka normalnej sytuacji decyzyjnej

Decyzje podejmowane w sytuacjach normalnych. Sytuacje normalne odpowiadają możliwościom intelektualnym i wykonawczym człowieka. Są to z reguły sytuacje powtarzalne, w których decydent może zastosować wcześniej wyuczone reguły działania.

Współcześnie sytuacje decyzyjne można analizować na dwa sposoby: w kategoriach teorii działań lub teorii oddziaływań. Zgodnie z założeniami teorii działań sytuacja decyzyjna jest zmienną niezależną od zachowań podmiotu podejmującego decyzje, a także od zachowań innych podmiotów polityki.

29. Ocena poziomu ryzyka w normalnej sytuacji decyzyjnej

Najważniejsze pojedyncze kryterium podziału sytuacji politycznych stanowi kryterium ryzyka decyzyjnego. Każdy ośrodek decyzyjny w każdej sytuacji w pewnym zakresie potrafi kształtować wydarzenia zewnętrzne, ale zawsze w pewnym zakresie nie ma na nie żadnego wpływu. Im niższa jest zdolność kontrolowania sytuacji, to tym większe będzie ryzyko polityczne Można więc wyróżniać sytuacje deterministycznej probabilistyczne, statystyczne i strategiczne.

1. Deterministyczna sytuacja decyzyjna - podjęcie decyzji, nie oznacza właściwie żadnego ryzyka politycznego, ponieważ ośrodek decyzyjny w pełni kontroluje wszystkie istotne parametry kształtujące taką sytuację. Jest to możliwe, gdy zakres władzy decydentów jest bardzo szeroki, a parametry pozostające poza kontrolą są dobrze zdefiniowane, znane i stabilne. Można wtedy mieć pewność, że wykonanie decyzji spowoduje skutki przewidywane i pożądane. Niestety, w polityce sytuacje takie w zasadzie nie występują. Można do nich zaliczyć sytuację wyborczą. Ogłoszenie terminu wyborów i uruchomienie komisji wyborczych odbywa się w sytuacji zdeterminowanej — wybory odbędą się, choć ich wynik oczywiście pozostaje nieznany.

2. Probabilistyczna sytuacja decyzyjna istnieje wtedy, gdy pojawia się ryzyko polityczne.Ośrodek decyzyjny nie jest w stanie kontrolować jednego lub kilku parametrów kształtujących sytuację, ponieważ działają one w sposób losowy. Znane są jednak rozkłady prawdopodobieństwa parametrów pozostających poza kontrolą. Decydenci nie mają wtedy pewności wystąpienia pożądanych skutków, ale znają prawdopodobieństwo ich pojawienia się. Jeżeli w danym państwie rosną dochody ludzi, to można przyjąć, że zadowolenie statystycznego obywatela będzie rosło, chociaż niektórzy nadal mogą demonstrować swe niezadowolenie.

3. Statystyczna sytuacja decyzyjna zawiera w sobie znacznie większy ładunek ryzyka politycznego. W tym przypadku ośrodek decyzyjny nie tylko nie sprawuje kontroli nad jednym lub kilkoma parametrami, ale na dodatek nie zna rozkładów ich prawdopodobieństwa. I Możliwe jest jednak sformułowanie hipotez na ten temat. decyzje polityczne podejmowane są wtedy tylko na podstawie hipotez, nie ma więc żadnej pewności pojawienia się pożądanych skutków decyzji. Polska, prowadząc rokowania w sprawie redukcji zadłużenia zagranicznego, znajdowała się w sytuacji statystycznej, rozkład bowiem prawdopodobieństwa atrybutów polityki zagranicznej tych państw pozostawał nieznany, ale ich hipotetyczna rekon-a była możliwa.

4. Strategiczna sytuacja decyzyjna powoduje konieczność podejmowania najbardziej ryzykownych decyzji politycznych. W tym przypadku ośrodek decyzyjny nie tylko nie sprawuje kontroli nad jednym lub kilkoma parametrami, ale na dodatek nie zna rozkładów ich prawdopodobieństwa i nie może sformułować hipotez na ten temat. Jedyną metodą przygotowania decyzji politycznej staje się wtedy przyjęcie założenia, że niektóre istotne parametry sytuacji są kontrolowane przez inny podmiot polityki. Stosowana jest teoria gier, polegająca na hipotetycznym rekonstruowaniu strategii innego uczestnika w związku z hipotetycznym odtwarzaniem wyników działań obu graczy, zawartych w macierzy gry. Takie sytuacje w polityce występują bardzo często.

30. Klasyfikacja sytuacji decyzyjnych wg C. Hermanna

Klasyfikacja sytuacji decyzyjnych wg C.Hermanna (wieloczynnikowa) bierze pod uwagę czas podjęcia decyzji (ograniczony, nieograniczony), interesy narodowe - zagrożenie podstawowych wartości danego państwa (wysokie — niskie), przewidywalność ich wystąpienia (przewidywane; zaskakujące).

Równoczesne zastosowanie trzech kryteriów pozwala na określenie wszystkich sytuacji decyzyjnych, z którymi spotykają się osoby podejmujące decyzje polityczne. Są to:

• Sytuacja krgzysowa - gdy czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie podstawowych interesów państwa jest wysokie, a pojawienie się takiej sytuacji nie było przewidywane przez decydentów (mało czasu, duże zagrożenie, stan ostrego stresu).

• Sytuacja innowacyjna - gdy czas na podjęcie decyzji nie jest wprawdzie ograniczony, ale zagrożenie interesów jest wysokie, a sytuacja nie została przewidziana; czas na podjęcie decyzji nie jest ograniczony, zagrożenie interesów niskie, ale sytuacja nie została przewidziana (dużo czasu, wysokie zagrożenie, zaskoczenie ośrodka decyzyjnego)

• Sytuacja okolicznościowa - powstaje, gdy czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie niskie, a sytuacja nieprzewidywana (mało czasu, niskie zagrożenie, zaskoczenie, mały stres)

• Sytuacja refleksyjna - charakteryzuje się tym, że czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie wysokie, ale pojawienie się sytuacji zostało przewidziane (mało czasu, duże zagrożenie, nie ma zaskoczenia)

• Sytuacja deliberacyjna - ma miejsce, jeżeli czas na podjęcie decyzji nie jest ograniczony, ale zagrożenie interesów jest wysokie, choć sytuację tę przewidywano (dużo czasu, duże zagrożenie, sytuacja przewidywalna).

• Sytuacja rutynowa - powstaje, gdy czas na podjęcie decyzji nie jest ograniczony, zagrożenie jest niskie i na dodatek pojawienie się danej sytuacji przewidywano (długi czas, niskie zagrożenie, przewidywalne)

• Sytuacja administracyjna - charakteryzuje się tym, że czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, ale zagrożenie niskie, a pojawienie się sytuacji przewidywano (mało czasu, niskie zagrożenie, przewidywalne)

Można dodać, iż klasyfikacja C. Hermanna odnosi się równocześnie do problemu ryzyka politycznego powstającego podczas podejmowania i wykonywania decyzji politycznych: w sytuacji kryzysowej ryzyko będzie zawsze największe, podczas gdy w sytuacji rutynowej najmniejsze.

31. Klasyfikacja sytuacji decyzyjnych wg teorii gier

Zgodnie z założeniami teorii oddziaływań sytuacje decyzyjne są klasyfikowane w matematycznej teorii gier. Każda sytuacja polityczna stanowi w tym ujęciu funkcję równoczesnego działania co najmniej dwóch podmiotów polityki, a więc w definicji uwzględnia się pętle sprzężenia zwrotnego: system działa na środowisko przez wyjście, środowisko przetwarza bodzic, a jego reakcja pojawia się na wejściu systemu.

W teorii gier stosowane są trzy kryteria podziału sytuacji decyzyjnych:

• z punktu widzenia liczby uczestników gry są dwuosobowe i n-osobowe,

• z punktu widzenia układu interesów stron wyróżnia się gry, w których hierarchie preferencji stron są identyczne, przeciwstawne lub mieszane,

• z punktu widzenia wyniku gry można wyodrębnić gry o sumie zerowej, gdy wygrana jednej strony powoduje identyczną co do wartości przegraną drugiej strony, oraz gry o sumie niezerowej.

Tym samym, stosując te trzy kryteria można wyróżnić pięć sytuacji decyzyjnych. Po pierwsze, sytuacje współpracy powstają wtedy, gdy dwie strony mają identyczne hierarchie preferencji. Po drugie, sytuacje rokowań charakteryzują się ogólną zgodnością hierarchii preferencji dwu stron; są to gry kooperacyjne o sumie niezerowej. Po trzecie, sytuacje konfliktowe, czyli niekooperacyjne gry o sumie niezerowej, powstają, gdy hierarchie preferencji dwu stron są przede wszystkim sprzeczne. Po czwarte, sytuacje pełnego konfliktu dwu stron, czyli gry o sumie zerowej. Po piąte, sytuacje, w których uczestniczy wiele podmiotów, czyli gry n-osobowe.

Teoria gier skłania do głębszego analizowania sytuacji decyzyjnej, wymaga bowiem zastanowienia się nie tylko nad własnym działaniem i jego celami, ale także nad określeniem interesów, celów i strategii drugiego uczestnika polityki. W zasadzie każda sytuacja polityczna może być zakwalifikowana do jednej z wymienionych kategorii.

32. Charakterystyka kryzysowej sytuacji decyzyjnej

Sytuacja kryzysowa, w której decyzje trzeba podejmować szybko, spontanicznie i bez głębokich przemyśleń. Treść takich (rozstrzygnięć jest z reguły bardziej „zabarwiona" osobowościowo w stosunku do sytuacji normalnych, gdy proces decyzyjny jest wydłużony w czasie i istnieją możliwości spokojnego optymalizowania wariantów decyzyjnych. W tym kontekście istotny jest także styl polityczny poszczególnych osób, niektórzy bowiem decydenci z wielkim trudem potrafią skłonić się do działania w nudnych i racjonalnych sytuacjach normalnych, natomiast mają wypracowane metody działania emocjonalno-kryzysowego.

Kryzys określono, jako taką zmianę wewnętrznego lub zewnętrznego środowiska państwa, która powoduje podważenie jego podstawowych wartości, zagraża wybuchem działań zbrojnych, a politycy nie dysponują wystarczająco długim czasem na zareagowanie i podjęcie decyzji

Każdy kryzys cechuje się załamaniem funkcjonującego systemu - przestają sprawdzać się dotychczas niezawodne zasady i procedury - jak również silną presją czasu i nieoznaczonością alternatywnych scenariuszy rozwoju zdarzeń będących konsekwencją podejmowanych działań. W sytuacjach tego typu poszukiwanie trafnych rozwiązań i optymalnych wariantów decyzji staje się priorytetowe. W każdej sytuacji zagrożenia rolą decydentów jest racjonalna ocena sytuacji i podejmowanie trafnych i najlepszych w zaistniałej sytuacji decyzji. Zdefiniowanie problemu decyzyjnego wiąże się z koniecznością podjęcia decyzji mającej na celu zminimalizowanie strat spowodowanych zaistnieniem sytuacji niekorzystnej. Należy pamiętać, że środowisko decyzyjne sytuacji kryzysowej jest zwykle wieloaspektowe.

Pojawienie się kryzysowej sytuacji politycznej powoduje odkształcenie przebiegu procesu decyzyjnego. Przejawia się to w reorganizacji ośrodka decyzyjnego, pojawieniu się zmian w sposobie postrzegania rzeczywistości i bardzo wyraźnym wpływie stanów emocjonalnych decydentów na proces decyzyjny. Literatura przedmiotu dotycząca sytuacji kryzysowych prawie w całości dotyczy kryzysów międzynarodowych. Dla ich wyodrębnienia stosowano aż kilkanaście kryteriów, a formułowane definicje można podzielić na subiektywne i obiektywne.

Kryzysowa sytuacja decyzyjna powstaje wtedy, gdy zmiany środowiskowe są na tyle głębokie, że w sposób istotny destabilizują system polityczny, ponieważ naruszają jego podstawowe wartości, co grozi wybuchem działań zbrojnych, a decyzje polityczne trzeba podejmować natychmiast. Destabilizujące zmiany środowiskowe, jak i przyszłe skutki decyzji mogą odnosić się bądź do środowiska wewnętrznego (wojna domowa), bądź międzynarodowego (wojna międzypaństwowa), bądź do obu równocześnie. Przyjmujemy, iż trzy najważniejsze kryteria kryzysowości to: destabilizacja, groźba wojny i krótki czas na podjęcie decyzji.

33. Aspekty subiektywne w kryzysowej sytuacji decyzyjnej

O. Holsti: Sytuacja taka powstaje, gdy ośrodek decyzyjny odczuwa stres wywołany wysokim ryzykiem decyzyjnym oraz ograniczonością czasu, jaki można poświęcić na przygotowanie decyzji.

R. Lebow : kryzys powstaje wtedy, gdy decydenci sądzą, że: dana sytuacja w sposób istotny narusza interesy państwa, podjęta przez nich decyzja stworzy zagrożenie wybuchu działań zbrojnych oraz powinni działać szybko.

34. Aspekty obiektywne w kryzysowej sytuacji decyzyjnej

W definicjach obiektywizujących zagadnienie kryzysu podkreśla się, że są to sytuacje ryzykowne, zmieniające się w sposób dynamiczny oraz złożony lub zagrażające podstawowym wartościom państwa, nieprzewidywane oraz takie, w których czas na podjęcie decyzji jest bardzo ograniczony (politycy nie dysponują wystarczająco długim czasem na zareagowanie i podjęcie decyzji).

Kryzysowa sytuacja decyzyjna powstaje wtedy, gdy zmiany środowiskowe są na tyle głębokie, że w sposób istotny destabilizują system polityczny, ponieważ naruszają jego podstawowe wartości, co grozi wybuchem działań zbrojnych, a decyzje polityczne trzeba podejmować natychmiast. Destabilizujące zmiany środowiskowe, jak i przyszłe skutki decyzji mogą odnosić się bądź do środowiska wewnętrznego (wojna domowa), bądź międzynarodowego (wojna międzypaństwowa), bądź do obu równocześnie. Przyjmujemy, iż trzy najważniejsze kryteria kryzysowości to: destabilizacja, groźba wojny i krótki czas na podjęcie decyzji.

Empiryczna analiza R. Lebowa pozwala na wyodrębnienie kilku rodzajów kryzysów pojawiających się w stosunkach międzynarodowych. Po pierwsze, taki kryzys czasem bywa tylko pretekstem do rozpoczęcia wojny; najpierw podejmowana jest decyzja o rozpoczęciu wojny, a następnie wywoływany jest kryzys, mający stanowić jej zapłon. Po drugie, niektóre kryzysy mają charakter zastępczy, stanowią drugoplanową konfrontację stron przygotowujących starcie zasadnicze. Po trzecie, wyróżnić można kryzysy „krawędziowe", w teorii gier określane jako gra kurczaków. Państwa doprowadzają kryzys do krawędzi wojny, licząc na to, że druga strona w ostatnim momencie zdecyduje się na kompromis. Wydaje się, że powyższe mechanizmy można odnaleźć w wielu kryzysach wewnątrzpaństwowych.

35. Trzy typy „krzyżowe” Kryzysowej sytuacji decyzyjnej

Nawiązując do dwóch sposobów definiowania kryzysów trzeba podkreślić, że istotne znaczenie mają oba wymiary: obiektywny i subiektywny. Tym samym sytuacja kryzysowa może być:

• po pierwsze RZECZYWISTA, gdy kryzys istnieje obiektywnie, a decydenci prawidłowo interpretują rzeczywistość.

• po drugie OBSESYJNA, gdy kryzys istnieje tylko w świadomości decydentów, a nie w rzeczywistości; ośrodek decyzyjny reaguje wtedy w sposób kryzysowy, czego nie uzasadnia bodziec płynący ze środowiska. Takie reakcje mogą sprowokować kryzys rzeczywisty, na przykład jeśli decydenci wymyślili sobie wroga, aby z nim zawzięcie walczyć.

• po trzecie NEGLEKCYJNA, jeżeli kryzys istnieje obiektywnie, a decydenci nie dostrzegają czarnych chmur nadciągającej burzy.

36. Podmiot decyzyjny

Podmiot decyzyjny (decydent/ośrodek decyzyjny) - jest HOMEOSTATEM (bo chce tkwić w równowadze, która jest stanem normalnym, naruszenie tej równowagi wymusza podjęcie jakiejś decyzji),podsystemem podejmującym decyzje polityczne w imieniu systemu politycznego i dążącym do utrzymania dynamicznej równowagi pomiędzy systemem oraz jego środowiskiem. Tylko człowiek może być homeoststem.Może on składać się z jednej osoby lub z wielu, a nawet ze wszystkich obywateli państwa w przypadku referendum. Podejmowane decyzje mogą być jednoosobowe, kolegialne, decyzje organów władzy państwowej. Każdy decydent składa się z tzw. układów odniesienia - jest ich kilka i wnoszą wiedzę dot. zachowania decydenta.

37. Osobowość somatyczno - biologiczna decydenta

Każdy człowiek ma różne układy somatyczne (np. ukł. trawienny, oddechowy itd.)

• Prezydent Clinton - dominował układ płciowy, chorował na sexoholizm. Odraczał decyzje, bo w gabinecie czekała na niego jakaś pani.

• Hitler był wegetarianinem i nie cierpiał alkoholu. W jego otoczeniu byli ludzie, którzy ni pili.

• Hitler cierpiał na kompleks niższości oraz wyobcowanie, przerzucał niechęć do siebie na zewnątrz. Te jego emocje były wywołane niepewnym, prawdopodobnie żydowskim pochodzeniem, srogimi karami, wymierzanymi w dzieciństwie przez ojca-alkoholika, który był szewcem, oraz odrzuceniem przez żydowską komisję kwalifikującą na studia.

• układ mięśniowy Stalina był ułomny - miał prawdopodobni jedną rękę krótszą

• Mao Zedung, Hitler i Stalin - byli niskiego wzrostu i cierpieli na pewne anomalie fizyczne: Hitler i Mao mieli tylko po jednym jądrze, Stalin zrośnięte palce lewej stopy.

• Churchill był alkoholikiem i uwielbiał cygara (rano podejmował decyzje na kacu a wieczorem po pijaku)

• ludzie po gruźlicy są cholerykami

• pani premier Islandii ma żonę

• wpływ na decyzje ma także to, ile czasu upłynęło od posiłku (rozleniwienie)

• podział ludzi na sangwiników, choleryków, melancholików, itp.

• W czasie II wojny światowej J. Stalin, A. Hitler oraz W. Churchill pracowali wyłącznie późnym wieczorem i w nocy, co w bardzo istotny sposób wpływało na możliwości decyzyjne ich współpracowników oraz prawdopodobnie obniżało poziom podejmowanych decyzji.

• W. Churchill przez wiele lat zażywał amfetaminę, aby zniwelować skutki wylewu krwi do mózgu.

38. Osobowość psychiczna decydenta

Podmiotowe „ja” człowieka - świadomość na temat tego co ja wiem o sobie - totalny bezkrytycyzm polityków. Niechęć polityków do uczenia się np. Zbigniew Ziobro - nie zmienia się. Sposób poznawania rzeczywistości przez polityka, jak zdobwają informację o rzeczywistości, w kt. muszą podejmować decyzje polityczne. Nie ma mechanizmu, kt. koordynowałby widzenie świata/rzeczywistości.

• Fronetyczne podejście do sytuacji - polega na poziomie jakości ukierunkowania na działanie (czy polityk chce pracować, czy tylko chce piastowac urząd)

• Poznanie pojetyczne - twórcze nastawienie na rzeczywistość (na ile politycy chca działać, zmieniac rzeczywistość).

• Samowiedza - wiedziec to czego się nie wie - ta wiedza pozbawi nas szansy bycia szczęśliwym

• Myślenie - abstrakcyjne i pojęciowe, potrafi analizować, dedukowac itd. W polityce mamy różne stopnie wykształcenia polityków.

• Pamięć - zdolnośc zapamiętywania; dwa typypamięci: wew. (móżgowa) i zew. (np. kalendarze) Co możesz zapisać nie pamietaj. Komputer ułatwił ten proces

• Doświadczenie - co polityk wie w kontekście sparawowanych urzędów

• Samorządność - w materii podejmowania decyzji

• Twórczość - nowe projekty.

• Sumienie - decydowanie, wybór mniejszego zła, problem własnej odpowiedzialności (nikt nie jest winny)

• Godność - świadomość własnej wartości na ile jest wstanie bronić tego w imieniu czego występuje (podmiotowość polityka)

• Nastawienie na doskonałość - podejmowanie decyzji najlepszych, możliwych, jednak w polityce nie można być doskonałym.

• Akomodacja - zdolność zmiany własnych nawyków i zachowań.

• Akulturacja - dokonywanie zmian kulturowych i kształtowanie nowych przyzwyczajeń - ludzie podróżują i się osiedlają - na ile są zdolni przystosować się do nowej rzeczywistości.

• Autonomia, wolność i wolna wola

• Mowa odbijająca świadomość - czy decydent potrafi przekazać swoje poglądy mową.

39. Osobowość etyczna decydenta

Cechy decydenta, kt. wiążą się z moralnością; moralna ocena, jakie wzorce osobowe, ideały stara się realizować polityk.

40. Osobowość normatywna decydenta

Stosunek decydenta do norm prawnych; na ile uważa, że normy prawne są tylko instrumentem, kt. można dowolnie wykorzystywać, na ile decydent stosuje się do norm prawnych.

41. Osobowość społeczna decydenta

Wchodzenie w relacje z innymi osobami; w relacje w celu wykonania jakiś ról. Co się składa na os. społeczną - JAŹ ODZWIERCIEDLONA - opinia jaką ludzie mają o kimś innym. Funkcje wykonywane przez człowieka.

42. Narodowy Ośrodek Decyzyjny

Zgodnie z kryterium poziomu decyzyjnego wyróżnić można ośrodki narodowe, międzynarodowe i transnarodowe.

Wśród ośrodków narodowych wyróżnimy ośrodki centralne, ponoszące odpowiedzialnośd za funkcjonowanie państwa w całości, oraz lokalne (wojewódzkie czy gminne), decydujące tylko w sprawach pewnego obszaru państwa. Podział ten jest o tyle ważny, że podejmowanie decyzji politycznych najczęściej jest kojarzone tylko z decyzjami podejmowanymi centralnie.

A. Bodnar wyróżnił w państwie ośrodki funkcjonujące w partiach, państwie, organizacjach społecznych, grupach społecznych oraz mające charakter jednostkowy. Najważniejsze dzielące je różnice to horyzonty preferencji, struktura interesów i zakres koordynacji.

Narodowy Ośrodek Decyzyjny - wewnątrz systemu politycznego państwa, ośrodek kierowniczy danego społeczeństwa, reprezentujący interesy jego struktur społecznych oraz interesy narodowe.

Zgodnie z kryterium miejsca ośrodka decyzyjnego w systemie politycznym wyróżnić można ośrodki:

• decydowania politycznego będące organami państwa (parlament, rząd)

• które nie są organami państwa, ale stanowią część jego systemu politycznego, na przykład (centralne instancje partii politycznych)

• różne, na ogól niekonstytucyjne, ośrodki powstające z połączenia organów państwa i partii politycznych

• całkowicie nieformalne, ale mogące spowodować przekształcenie ich decyzji w decyzję państwową/ podjętą przez działające w ramach swych kompetencji organy państwowe (trwałe grupy interesów, jak i małżonki najwyższych przywódców państwa (H. Clinton) czy ich szczególnie zaufane sekretarki - Zhang Yufeng na przykład była sekretarką i kochanką Mao, który po wylewie mówił w sposób zrozumiały tylko dla niej. Przez dłuższy czas podejmowała najważniejsze decyzje polityczne w ChRL, a jeżeli coś rzeczywiście rozumiała, to z pewnością była współdecydentem.

Jeśli powyższe kryterium zastosujemy w sposób wąski, to możemy wyodrębnić ośrodki podejmujące ostateczne decyzje polityczne w danej sprawie oraz te, których decyzje mogą być uchylane lub modyfikowane przez decydentów szczebla wyższego.

Zgodnie z kryterium trwałości ośrodki decyzyjne można podzielić na istniejące stale oraz powoływane ad hoc. Ośrodki doraźne czasem są powoływane wewnątrz struktury organów państwowych, jako sztaby kryzysowe, ale mogą istnieć także w partiach politycznych, a nawet mieć charakter całkowicie nieformalny i składać się, na przykład, z prezydenta oraz jego kilku najbardziej zaufanych doradców. Ta ostatnia sytuacja często jest wykorzystywana w Stanach Zjednoczonych.

Zgodnie z kryterium wewnętrznej struktury ośrodka decyzyjnego można wyróżnić ośrodki, zorganizowane w sposób hierarchiczny (decyzje podejmuje główny decydent albo bez jakichkolwiek konsultacji, albo po rozmowach z innymi decydentami czy ekspertami) oraz niehierarchiczne ( decyzje podejmują grupy decyzyjne bądź sterowane przez lidera, bądź w pełni egalitarne). Można stwierdzić, iż ośrodki jednoosobowe wprawdzie na ogół decydują szybko, ale błędnie. Z kolei decydowanie kolegialne pozwala na optymalizację decyzji, ale proces decyzyjny trwa wtedy długo, a efekt bywa rezultatem tak głębokich kompromisów, że decyzje stają się skomplikowane i niejasne.

43. Międzynarodowy Ośrodek Decyzyjny

Wśród ośrodków międzynarodowych można wyodrębnić systemy decyzyjne działające w stosunkach bilateralnych oraz multilateralnych. Kryterium stanowi tu wyraźna specyfika podejmowania decyzji w trakcie rokowań dwustronnych i wielostronnych, na forum konferencji oraz organizacji międzynarodowych.

Międzynarodowy Ośrodek Decyzyjny - koordynuje interesy, co najmniej dwóch suwerennie sobie równych ośrodków narodowych (decyzyjnych). Jego struktura i funkcjonowanie są bardzo specyficzne, a celem działania jest staranne rozgraniczanie interesów narodowych różnych państw. W jego wnętrzu zachodzi proces oddziaływań międzynarodowych, dzięki wykorzystywaniu czterech form dyplomatycznych, to znaczy misji specjalnych, stałych przedstawicielstw dyplomatycznych, konferencji oraz organizacji międzynarodowych. We współczesnym świecie szczególne znaczenie zyskują wielostronne ośrodki międzynarodowe tworzone w czasie konferencji międzynarodowych oraz obrad sesyjnych organów organizacji międzynarodowych. W czasie obrad Zgromadzenia Ogólnego NZ na przykład powstaje ośrodek decyzyjny składający się z ponad 150 szefów państw, premierów oraz ministrów spraw zagranicznych.

44. Transnarodowy Ośrodek Decyzyjny

Transnarodowy Ośrodek Decyzyjny - powstający w organizacjach integracyjnych, państwa członkowskie przekazują organizacji część własnej suwerenności, obowiązuje zasada wzajemności (identycznych ustępstw wszystkich państw)

Specyfika ośrodków transnarodowych polega na współdecydowaniu i podziale kompetencji decyzyjnych pomiędzy ośrodki narodowe oraz międzynarodowe, ośrodki krajowe podejmują własne decyzje, uzyskują wpływ na treść decyzji politycznej w trakcie rokowań międzynarodowych, ale decyzje zapadają na szczeblu ponadnarodowym, a są wykonywane w kraju i wiążą podmioty krajowe. (ONZ, UE, NATO)

45. Proces decyzyjny - sposoby definiowania, def.

Zespół powiązań przyczynowo - skutkowych, występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego, w związku ze stanem wejścia, strukturą ośrodka i celami decydentów; jest konwersją polegającą na przekształceniu wejść systemu w jego wyjścia; zewnętrznym wejściem systemu jest sytuacja polityczna, wewnętrznym wartości i cele decydentów, wyjściem decyzja polityczna i jej implementacja

Proces podejmowania decyzji politycznych należy rozpatrywać na czterech poziomach: społecznym, organizacyjnym, racjonalnym i emocjonalno-osobowościowym. Ujmując to inaczej powiemy, że decyzja polityczna powstaje w wyniku interakcji wielkich i małych grup społecznych, w kontekście funkcjonowania organizacji utworzonych przez te grupy, a w trakcie jej podejmowania ośrodek decyzyjny uwzględnia zarówno czynniki świadomego i racjonalnego przetwarzania sytuacji decyzyjnej, jak i czynniki emocjonalne, najczęściej w ogóle nieuświadamiane.

46. Poziomy procesu decyzyjnego - charakterystyka

Proces podejmowania decyzji politycznych należy rozpatrywać na czterech poziomach:

• SPOŁECZNYM - najważniejszy problem stanowi zagadnienie funkcjonowania zjawiska podmiotowości politycznej. Można określić ją jako świadome i czynne kształtowanie rzeczywistości politycznej. /Być podmiotem oznacza więc: mieć świadomość, być zdolnym do stałego działania, zaspokajać w ten sposób swoje własne potrzeby i interesy. Proces decyzyjny przebiega wewnątrz makrostruktur społecznych, gdy wielkie grupy społeczne walczą ze sobą o kształt i treść decyzji politycznych, dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb i do realizacji swych interesów.

• ORGANIZACYJNYM - (członkowie ośrodka decyzyjnego nie są całkowicie wolni: zawsze działają w ramach pewnych struktur orgacyjnyjnych, mianowicie: partii politycznych, parlamentów, rządów, ministerstw czy organizacji społecznych); poziom ten opiera się na teorii biurokratycznej i dorobku nauk o zarządzaniu. Zakłada się tu, iż polityczne procesy decyzyjne są przede wszystkim funkcją działających struktur organizacyjnych (państwowych i partyjnych). Możemy dostrzec funkcjonowanie systemu organizacyjnego państwa, który stanowi środowisko ośrodka podejmującego decyzje polityczne.

W państwie demokratycznym współzawodniczy ze sobą wiele ośrodków decyzyjnych, a polityka staje się wynikiem przetargu między elementami struktury organizacyjnej, jest wynikiem specyficznej gry organizacyjnej. W związku z tym decyzje polityczne wcale nie muszą być racjonalne, często też niemożliwe jest realizowanie jakiegoś ogólnego planu politycznego. Decyzje są najczęściej tylko „satysfakcjonujące", a czasem wręcz nie odpowiadają nikomu, wtedy są akceptowane, jako kompromisy będące mieszaniną interesów i działań różnych grup i osób. Podejmuje się je dlatego, że żadnej innej decyzji podjąć nie można.

• RACJONALNYM - decydenci polityczni na zimno analizują sytuację polityczną, a także swoje cele i możliwości. Wiążąc proces decyzyjny ze sferą aksjologii polityki wyróżnia się fazy rzeczywistości: istniejącej, możliwej, pożądanej i nowej.

• EMOCJONALNO - OSOBOWOŚCIOWYM - procesy myślowe decydentów ulegają odkształceniu, w związku z uleganiem wpływom osobowościowym, emocjom, stresowi i frustracji. Wyróżnia się tu trzy fazy: spokoju emocjonalnego, emocji wywołanych sporem wokół kształtu przyszłej decyzji oraz dystansowania się. W trzeciej fazie następuje powrót do myślenia racjonalnego, a jego cel stanowi optymalizowanie decyzji.

47. Decyzja polityczna - def. i wyjaśnianie pojęcia

Decyzja polityczna - akt nielosowego, świadomego wyboru działania lub zaniechania politycznego (niedecyzja polityczna) w jednym z końcowych efektów procesu decyzyjnego, dokonywany przez ośrodek decyzyjny w polu polityki.

1. W ujęciu ogólnym decyzja jest wyborem dokonywanym przez jednostkę lub grupę osób dążących do osiągnięcia określonych celów. W takim podejściu najważniejszy jest cel, jako na konieczny warunek podejmowania decyzji. Decyzje bezcelowe nie są bowiem decyzjami, są natomiast zwykłymi działaniami politycznymi.

2. Uważa się też, że decyzja to akt nielosowego wyboru działania, dokonany spośród co najmniej dwóch wariantów w związku przekształcaniem rzeczywistości ist­niejącej w rzeczywistość pożądaną.

Z punktu widzenia charakterystycznych cech systemu politycznego można wyróżnić decyzje narodowe, międzynarodowe oraz transnarodowe.

48. Elementy decyzji politycznej

• podmiot decyzyjny

• cel decyzji - stan (wyobrażenie) rzeczywistości umiejscowiony w przyszłości,antycypowany, wyobrażony (opisany) przez podmiot decyzyjny, określany jako cenny, wyznaczający kierunek i strukturę działania zmierzającego do jego osiągnięcia lub utrzymania.

• problem decyzyjny

• wolność wyboru

• sam wybór

• odpowiedzialność

• środowisko, otoczenie decyzji

a/ element procesowy, a więc nielosowy wybór aktu społecznego wynikającego z analizy rzeczywistości;

b/ element podmiotowy, czyli ośrodek decyzyjny danego społeczeństwa;

c/ element przedmiotowy - pole polityki;

d/ element wykonawczy - decyzja.

49. Aspekty decyzji politycznej

• Prakseologiczny - polityka to działalność od kt. odbiorcy oczekują działania; od polityków oczekuje się skuteczności tzw. pragmatyka służbowa.

• Podmiotowy - struktura osrodka decyzyjnego

• Przedmiotowy - czego dana decyzja dotyczy.

• Proceduralny - określony sposób podejmowania decyzji

• Funkcjonalny - skutki decyzji i jej wykonania.

50. Typy decyzji politycznej

Kryterium ośrodka decyzyjnego, decyzje można klasyfikować pod względem poziomu decyzyjnego zakresu podmiotowego, motywacji oraz adresata.

• poziom decyzyjny - można wyróżnić decyzje narodowe (centralne i lokalne) oraz międzynarodowe (bilateralny i multilateralne). Wyodrębnienie decyzji centralnych i lokalnych pozwala na uzmysłowienie, że problematyka decydowania politycznego nie ogranicza się do funkcjonowania centrum. Na szczeblu lokalnym decyzje są przecież realizowane i tam właśnie zapada większość decyzji politycznych. Decyzje międzynarodowe mają wyraźną specyfikę, będącą funkcją suwerenności elementów składowych ośrodka decyzyjnego. Decyzje te różnią się między sobą sposobem ich przyjmowania oraz skutkami. Decyzje bilateralne są na ogół wiążące dla stron, a multilateralne bardzo często mają tylko charakter deklaracji politycznych.

• podmiotowy zakres ośrodka decyzyjnego - wyróżnić można decyzje ogólnospołeczne podejmowane przez wszystkich obywateli, na przykład w czasie referendum, decyzje organizacji społecznych i politycznych oraz decyzje państwowe podejmowane w formie prawnej.

• motywacja decyzyjna - można wyodrębnić decyzje podejmowane z powodów aksjologicznych, militarnych, gospodarczych, społecznych lub czysto politycznych, to znaczy władczych. Oczywiście, większość decyzji jest wywoływana przez złożone motywy mieszane, ale i wtedy jeden z motywów na ogól przeważa.

• adresata - decyzje podmiotowe odnoszą się do działania ośrodka decyzyjnego, który ustala czy coś robimy czy zrobimy. Natomiast treścią decyzji przedmiotowych jest zobowiązanie, skierowane do innych adresatów: wy powinniście wykonać jakieś czynności.

• - decyzje ogólnospołeczne

• - decyzje partykularne - do wybranej grupy

• - decyzje indywidualne

Zgodnie z kryterium procesu decyzyjnego, decyzje polityczne można dzielić z punktu widzenia sytuacji decyzyjnej, stopnia złożoności, pola decyzyjnego, formy oraz stopnia informowania o treści decyzji.

• stopień złożoności decyzji - decyzje proste i złożone. Istotę decyzji prostej stanowi rozstrzyganie problemu decyzyjnego, bez konieczności podejmowania dalszych decyzji na jakimkolwiek szczeblu. Najczęściej są to decyzje programowane, rutynowe i podejmowane w sytuacjach nieustannie powtarzających się. Natomiast decyzja złożona rozpoczyna cały łańcuch decyzyjny ma ona charakter jedynie kierunkowy, a szczegóły muszą być dopracowywane przez inne ośrodki decyzyjne. W przeciwieństwie do decyzji programowanych można odróżnić decyzje nieprogramowane, podejmowane w sytuacjach słabo ustrukturalizowanych, niejasnych, nowych czy jednorazowych. Myślenie twórcze jest w takich przypadkach koniecznością.

• pole decyzyjne, a szczególnie jego struktura i funkcje. Pole decyzyjne można podzielić na: polityczne, aksjologiczne, ekonomiczne, społeczne, militarne itd. Jeżeli weźmiemy pod uwagę prawne ramy działalności decyzyjnej, to odróżnimy decyzje faktyczne, ani nie posiadające bezpośredniego uzasadnienia prawnego, ani nie powodujące wprost powstawania stosunków prawnych) praż decyzje prawne, posiadające zarówno uzasadnienie prawne, jak i powodujące skutki prawne; Pozycja ośrodka decyzyjnego w polu decyzyjnym także jest ważna. W niektórych sytuacjach decydenci mogą bezpośrednio sterować elementami tego pola, w innych sterowanie ma charakter tylko pośredni, a jeszcze w innych działają oni w stosunku do podsystemów względnie autonomicznych. Przemiany systemowe, zachodzące w Polsce, polegają przede wszystkim na autonomizacji różnych elementów systemu politycznego, społecznego czy ekonomicznego.

• forma podejmowania decyzji politycznej (b. istotna) - występują formy: pisemna, ustna i elektroniczna. Zdecydowana większość ważnych decyzji przybiera formę pisemną, ale liczba decyzji ustnych także bywa niemała. Współcześnie są one przekazywane przez telefon, co powoduje niemożliwość późniejszego określenia odpowiedzialności politycznej lub nawet prawnej wykonawcy decyzji oraz osób, które ją podjęły nie pozostawiając jednak żadnych udokumentowanych śladów swojej działalności. W stosunkach międzynarodowych nadal niektóre decyzje są podejmowane ustnie, jako porozumienia gentelmeńskie. Ostatnim ważnym przykładem stały się amerykańsko-rosyjskie ustalenia konferencji maltańskiej, dotyczące podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. Najsłynniejszy przypadek polski stanowi niewątpliwie telefoniczna decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego - decyzję podjęto telefonicznie (Jaruzelski - Kiszczak), natomiast już po rozpoczęciu działań podjęto wysiłki legalizujące.

• stopień poinformowania o treści decyzji - zdecydowana większość decyzji ma charakter publiczny, co oznacza, że ich treść jest podawana do wiadomości publicznej, a niektóre są nawet szeroko popularyzowane. Istnieją także decyzje niejawne, przez które rozumiemy takie rozstrzygnięcia, które wprawdzie nie są utajone, ale podaje się tylko do wiadomości osób zainteresowanych czy specjalistów. Istnieją także decyzje tajne, o których wie tylko zespół członków ośrodka podejmowania decyzji politycznych.

• zgodnie z kryterium czasu decyzyjnego wyróżniamy decyzje, które należy podjąć natychmiast oraz takie, które mogą zostać odłożone na przyszłość.

• horyzont czasowy możemy podzielić decyzje na: decyzje strategiczne - perspektywiczne; decyzje taktyczne - bieżące; decyzje operatywne -  doraźne w sprawach mało istotnych.

• stopień przymusu decyzje polityczne bywają władcze, gdy istnieje obowiązek ich wykonania, operacyjne, kiedy wykonawcy mogą wybrać wariant realizacyjny albo wręcz samą możliwość wykonania oraz symboliczne, czyli takie, których wykonać nie można, a cel stanowi bowiem jedynie potwierdzenie pewnych wartości.

• stopień podważalności dostrzeżemy decyzje ostateczne, które nie podlegają dalszej dyskusji i powinny być wykonane, oraz decyzje nieostateczne, gdy wyższy rangą ośrodek decyzyjny posiada kompetencję ich całkowitego uchylenia lub częściowego skorygowania.

• Decyzje polityczne powodują zmiany rzeczywistości i z tego punktu widzenia mogą być klasyfikowane. A- Bodnar wyróżnił; decyzje regulacyjne, mające na celu jedynie przywrócenie dynamicznej równowagi systemu; decyzje sterujące, usuwające rozbieżności pomiędzy stanem istniejącym i stanem pożądanym oraz decyzje innowacyjne, kreujące nowe kierunki działania czy systemy polityczne.

• zakresu implementacji - decyzje rzeczywiste, symboliczne, nonsensowne / oraz pseudodecyzje, stosując dwa kryteria: wiedzy decydenta na temat "rzeczywistości oraz jego zamiaru implementacji decyzji, polegającego na dokonaniu zmiany rzeczywistości. W przypadku decyzji rzeczywistej występuje zarówno wiedza, jak i zamiar implementacji. Decyzja symboliczna jest oparta na wiedzy decydenta, połączonej z brakiem zamiaru wykonania decyzji. Pseudodecyzja stanowi przykład błędu o charakterze metodologicznym — decydenci nie dysponują wiedzą, ale demonstrują silny zamiar zrealizowania decyzji. Wreszcie, istotą decyzji nonsensownej jest brak zarówno wiedzy, jak i zamiaru wykonania decyzji.

• Wiedza dostępna decydentowi - decyzje podejmowane w warunkach pewności, w warunkach niepewności, w warunkach ryzyka.

Forma podejmowania decyzji politycznej także bywa bardzo istotna. Występują formy: pisemna, ustna i elektroniczna. Zdecydowana większość ważnych decyzji przybiera formę pisemną, ale liczba decyzji ustnych także bywa niemała. Współcześnie są one przekazywane przez telefon, co powoduje niemożliwość późniejszego określenia odpowiedzialności politycznej lub nawet prawnej wykonawcy decyzji oraz osób, które ją podjęły nie pozostawiając jednak żadnych udokumentowanych śladów swojej działalności.

51. Cel decyzji politycznej - def., sensy

Stan (wyobrażenie) rzeczywistości umiejscowiony w przyszłości,antycypowany, wyobrażony (opisany) przez podmiot decyzyjny, określany jako cenny, wyznaczający kierunek i strukturę działania zmierzającego do jego osiągnięcia lub utrzymania.

52. Def. pojęcie wybór polityczny

Proces polegający na dokonaniu opcji na rzecz określonego wariantu działania zgodnie z preferencjami. Zespół czynności intelektualnych zgodnych z hierarchią preferencji, wybór pewnego wariantu. Istnieje wolnaprzestrzeń, w kt. decydent może się poruszać. Nie mamy wyboru, gdy jesteśmy zdeterminowani w warunkach wegetatywnych - dot. np. potrzeb biologicznych (eliminują one faktycznie wybór). Aby dokonać wyboru należy być wolnym od czynników determinujących (ograniczających nasz wybór)

Wolnośc wyboru jest stanem danym, można go łatwo utracić. Dokonując wyboru należy mieć świadomość ograniczeń (np. ekonomiczne, prawne, przyrodnicze, techniczne)

Kiedy człowiek staje wobec wyboru spośród dostępnych mu możliwości zachowań, wybiera te, która w danym momencie uważa za najkorzystniejszaą dla maksymalizacji obranego celu.

Zasadniczą czynnością decydowania jest dokonywanie wyboru w wyniku porównywania możliwości decyzyjnych. Każde działanie ma określone skutki, część z nich jest oceniana przez decydenta pozytywnie część negatywnie, inne nie mają znaczenia bądź nie ma pewności co do ich oceny. Podstawowym postulatem racjonalności politycznej jest wybór tych wariantów działania, które dają najlepszy stosunek między ich pozytywnie i negatywnie ocenianymi skutkami.

Aby wybrać racjonalny wariant decyzji politycznej, decydent powinien spełnić następujące warunki:

• poznać wszystkie cenione przez społeczeństwo wartości i umieć je uporządkować.

• poznać wszystkie możliwe do zastosowania opcje decyzyjne.

• poznać wszystkie możliwe konsekwencje każdej alternatywnej opcji.

• porównać każdą opcję z przewidywaniami relacji korzyści do kosztów.

• wybrać najbardziej korzystną decyzję.

53. Ograniczenia wewnętrzne i zewnętrzne wolności wyboru decyzji politycznej

DETERMINANTY ZEWNĘTRZNE

• kauzalizm (przyczynowość) - każde zjawisko ma swoje przyczyny - wolnośc wyboru nie znosi przyczynowości zjawisk

• determinizm - człowiek jest ograniczony przez różnego rodzaju prawa i prawidłowości (praw natury, życie w świecie przyrody, jest śmiertelny); skrajny detrminizm - człowiek nie potrafi się wyzwolić: wariant genetyczny (wszystkie byty powstały z czegoś i nie mogą zniknąć bez śladu); wariant prawidłowościowy (nie potrafią się wyzwolić, podlegają im);

• pandeterminizm - wszystkie wybory człowieka są całkowicie zdeterminowane; reguły rządzą człowiekiem, który jest ograniczony przez logikę.

DETERMINANTY WEWNĘTRZNE (tkwiące w człowieku)

• egocentryczna postawa - niechęć wykonywania czegokolwiek

• wstręt - nie wybiorę go, brzydzę się, nie zgodzę się na to

• strach - boję się

• kompleks niższości - jestem tylko rolnikiem nie angazuję się w to

• obawa przed ludźmi - co ludzie powiedzą

• nadmierne uleganie wpływom

• kompleks niezależności - chce być wolny i niezależny, nie chcę być w nic uwikłany, za nic brać odpowiedzialności

• uprzedzenia, kt. wpływają, że ludzie nie chcą pewnych wyborów dokonywać

• folgowanie sobie - zaryzykuje, zagłosuje, niska odpowiedzialność wyborcza

• osobowość spastyczna - człowiek, który jest zablokowany, wycofany ucieka od aktywności.

• nieśmiałość

• siła przyzwyczajenia

• obawy, że ludzie czegoś się o mnie dowiedzą

54. Środowisko decyzji politycznej

Otoczenie decyzji, na kt. składają się role społeczne, stosunki międzyludzkie, struktury organizacyjne (relacje przywódców) formalizacji tychstosunków, struktury organizacyjne (władcze, publiczne).

Wszystkie państwa, a tym samym wszystkie ośrodki decyzyjne, działają w środowisku, przez które należy rozumieć system powiązanych ze sobą czynników i warunków kształtujących zachowania decydentów. Środowisko wewnętrzne funkcjonuje wewnątrz terytorialnych granic państwa, a zewnętrzne znajduje się poza tymi granicami.

55. Implementacja decyzji politycznej

Wykonanie decyzji zmieniające rzeczywistość polityczną za pomocą odpowiednich środków i metod działania

1. Każde wykonanie decyzji jest konfliktowe, dyskusyjne

2. Wykonanie nadaje prawdziwy sens decyzji (określenie zysków, strat, ważne - wybór środków realizacji) monitorowanie, ocenianie, sprawdzanie czy realizacja decyzji jest zgodna z wolą decydenta.

Implementacja polityczna jest istotną kategorią teorii decydowania politycznego. Proces decyzyjny kończy się urzeczywistnieniem decyzji, a nie jej podjęciem. Nie każda decyzja polityczna zmienia rzeczywistość, czasem dlatego że ma charakter jedynie symboliczny i taka zmiana w ogóle nie jest zakładana, a czasem dlatego, że działania wykonawcze ulegają zablokowaniu. Decyzja nie wykonana staje się niedecyzją, czyli aktem świadomego wyboru zaniechania politycznego.

Przyjmujemy, iż implementacja polityczna jest procesem urzeczywistniania decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków działania. Ogólnym celem wykonywania decyzji jest przekształcenie istniejącej i niepożądanej sytuacji politycznej w sytuację bardziej przez polityków pożądaną. Implementacja stanowi więc proces harmonizowania sfery aksjologii polityki ze sferą instrumentów, za pomocą których zmieniana jest rzeczywistość.

Implementacja stanowi funkcję systemu wartości politycznych, ponieważ wpływają one na hierarchię preferencji ośrodka decyzyjnego i bezpośrednio kształtują wybór celów działania. Przez taki cel należy rozumieć idealne wyobrażenie wyniku działania w sferze stosunków politycznych. Osiąganie celów nie następuje samoistnie. Zwykle konieczne staje się przekształcenie decyzji politycznej w decyzję państwową, wyrażoną w formie prawnej i zawarowaną przez system sankcji. Realizatorami decyzji są najczęściej organy władzy i administracji państwowej.

Wyróżnić można polityczną implementację:

• narodową, polegającą na władczym sterowaniu w systemie hierarchicznym,

• międzynarodową, mającą na celu organizowanie działalności w systemie poliarchicznym, rozumianym jako rządy wielu wzajemnie sobie równych podmiotów oraz

• transnarodową, która równocześnie ma cechy implementacji narodowej i międzynarodowej.

Ponieważ w procesie wykonywania decyzji zawsze powstają jakieś skutki niepożądane, to możemy stwierdzić, iż proces ten polega na przekształcaniu istniejącej sytuacji decyzyjnej w nową sytuację decyzyjną. Tym samym, wykonanie decyzji z reguły rozpoczyna kolejną fazę procesu decyzyjnego.

56. Zasady wykonania decyzji politycznej

• wykonanie decyzji politycznej prowadzi do osiągnięcia określonych skutków: natychmiastowe oraz dalekosiężne

• skutki podjętej decyzji powinny być w jak największym stopniu zgodne z zamierzonymi celami

• proces implementacji decyzji politycznej powinien polegać na ciągłej ewolucji zarówno celów, jak i skutków decyzji - w trakcie wykonywania decyzji dochodzi do rozwoju celów i skutków, decydenci mogą korygować i zmieniać sformułowane cele

• obowiązkiem decydentów politycznych jest stałe nadzorowanie procesu wykonywania decyzji politycznych

• decyzje polityczne należy podejmować uwzględniając reakcje społeczne - w trakcie wykonywania decyzji może się okazać, że ludzie przeciwstawiają się jej realizacji

• do realizacji decyzji niezbędne jest poparcie obywateli

• decyzje należy realizować stopniowo, krok po kroku tak by obserwować zmiany zachodzące w otoczeniu

• podczas wykonywania decyzji należy obserwować reakcje innych sił politycznych

57. Czynniki warunkujące implementację decyzji politycznej

• osiągnięcie skutków decyzji : natychmiastowe lub dalekosiężne

• zgodność skutków z zamierzonymi celami

• ciągła ewolucja celów i skutków decyzji politycznej- konieczność dostosowywania celów i skutków do realiów, w jakich wykonywana jest decyzja

• styl myślenia decydenta o skutkach decyzji politycznej

Decydenci mogą przewidywać skutki podejmowanych decyzji na 4 sposoby:

• Odnosząc się do przeszłości - posługiwanie się sprawdzonymi w przeszłości sposobami działania, rozwiązaniami które odniosły sukces

• Odnosząc się do teraźniejszości - analiza teraźniejszej sytuacji i na tej podstawie przewidywanie przyszłości

• Odnosząc się do przyszłości - analiza przyszłości zakładając, że nie nastąpi żadna zmiana

• Poszukiwanie nowych tendencji w ewolucji systemu środowiska decyzyjnego

• Projektowanie przyszłości zgodnie z oczekiwaniami decydenta

• zależność między skutkami pożądanymi (oczekiwanymi) przez decydenta, a skutkami przewidywanymi

• wykonanie decyzji wymaga poparcia ze strony obywateli

• przy wykonywaniu decyzji należy uwzględniać reakcje innych sił politycznych

LUB

• oparcie programu na podbudowie teorii wiążącej zmiany w zachowaniach grup docelowych z osiąganiem pożądanego, końcowego stanu rzeczy (modelu państwa)

• zawarcie w programie działań jednoznacznych dyrektyw i struktur procesu realizacyjnego, w celu maksymalizacji prawdopodobieństwa, iż grupy docelowe będą zachowywać się w pożądany sposób

• posiadanie przez liderów agend, wdrażających program w życie, a także to, aby liderzy mieli konieczne umiejętności kierownicze i byli wierni celom statutowym (programowi)

• wspomaganie programu przez zorganizowane grupy interesu (lobby) i legislatorów w przeciągu całego procesu realizacji programu

• niepodważanie względnego prymatu celów statutowych w sposób istotny, w sytuacji gdy pojawiają się skonfliktowane ze sobą programy działań na niwie publicznej lub zmiany warunków społeczno - ekonomicznych.

• Proces decyzyjne - def. i charakter

Zespół powiązań przyczynowo - skutkowych, występujących wewnątrz podmiotu decyzyjnego poddawanego oddziaływaniu otoczenia (stan wejścia) ulegającego zmianom (konwersja wewnątrz - systemowa) oraz oddziaływującego na otoczenie (stan wyjścia).

• Problem: na ile proces jest racjonalny, a na ile zdefiniowany przez nieracjonalne czynniki.

• Sposób racjonalny:

• normatywiści: zdobywszy wiedze skutecznie można podejmować decyzje

• empiryści: zdominowany przez swoje uczucia i to one narzucają przebieg procesu decyzyjnego

Poziom decydowania politycznego:

• Społeczny - kontekst społeczny, proces decyzyjny odnosi się do ludzi, to oni są ostatecznymi beneficjentami.

• Organizacyjny - struktury za pomocą których podejmowane są decyzje

• Teoretyczny - siegamy po wiedzę dot. danej dziedziny

• Racjonalny - zespół operacji umysłowych

• Emocjonalno - osobowościowy - emocje, osobowość polityka i jak one wpływaja na podejmowane decyzje.

59. Fazy procesu decyzyjnego (A. Heywood)

1. Inicjowanie polityk - tworzenie agendy problemowej poprzez definiowanie problemów jako kwestii oraz sposobów ich analizowania.

2. Formułowanie polityki - decyzja o sposobie podjęcia decyzji, zdefiniowanie problemu, prognozowanie, analiza i przegląd opcji politycznych zakończone wyborem preferowanej opcji

3. Wdrażanie polityki - ustalenie warunków realizacji decyzji (wykonywanie polityki)

4. Ocena polityki - kto może inicjowac politykę/decyzje (politycy, opinia publiczne, gr.społeczne, eksperci, społęczeństwo, gr. interesu, instytucje - Izba kontrolna, prokuratura itd., celebryci, środowisko międzynarodowe, korporacje transnarodowe, media).

Trzy warianty końcowej oceny:

• Utrzymujemy dotychczasowa politykę, bo jesteśmy z niej zadowoleni

• Wprowadzamy zmiany bo widzimy w polityce wady

• Kończymy politykę, bo problem został rozwiązany

Dwa niebezpieczeństwa wprocesie decyzyjnym

• niska inowacyjność (fiksacja poznawcza) nie potrafi patrzeć z innej strony, ulega rutynie, tradycji

• nadmiar informacji, które zamydlają nam rzeczywistość, przeładmowanie inf., paraliż decyzyjny, w nadmiarze przestajemy ogarniać cokolowiek.

60. Fazy procesu decyzyjnego (M. Zdyb)

1. Identyfikacja i określenie problemu decyzyjnego (ustalamy problem, cele, opisujemy otoczenie, w kt. funkcjonujemy, opisujemy naszą rolę w procesie) diagnoza sytuacji, w której się znajdujemy

2. Kształtowanie decyzji - opisujemy decyzję, kt. chcemy podjąć, następnie stawiamy prognozę i oceniamy.

• Trzy warstwy :

• diagnostyczna - opisuje się sytuacje decyzyjną; klasyfikujemy te fakty; wyjaśniamy

• prognostyczna - jak będzie się dalej rozwijać

• oceniająca - ocenia i analizuje się elementy składowe

3. Wybór wariantu decyzji - zawsze wielowariantowy (brak wielowariantowności jest błędem - błędy głównie intelektualne, czasem wynikają też z organizacji do jakiej polityk przynależy; może sam generować problemy). Decydent biorąc pod uwagę preferencje, które wiąże z różnymi możliwościami działania (wariatami decyzji) wybiera tez sposób działania (wariant decyzyjny), który ma najwyższą preferencję ze względu na określony system wartości, który uznaje.

61. Charakter polityki jako gry scenicznej: pojęcia podstawowe

• Role polityczne - motywy gry i reguł ekspresji - różnorodność ról i widownia

• gra polityczna - dąży do hiperdominacji (zawłaszczenie wszystkich możliwych ról - chce być reżyserem, suflerem, scenarzystą i głównym aktorem); Politycy dokonują tylko ekspresji (krzyczą) - co jest tylko grą. Grają rolę pierwszoplanowe, drugoplanowe, krzykaczy, płaczki, suflerów, klaunów, satyrów; istnieje również profesjonalizm i zawodowstwo (np. Jerzy Urban, Leszek Miller), ale można też przestraszyć tym społeczeństwo.

• scena polityczna - kulisy, widzowie, media - bardzo ważne kulisy, gdyz toczy się tam istotna walka, za nimi w polityce rozgrywa się wszystko, ustala najważniejsze decyzje, w polityce za kulisami nadal się gra - nigdy ich nie widać; są trudno dostępne); media pośredniczą m. politykami, a widownią. Media też stają się specyficznym widzem (dokonują cenzury)

• aktorzy - treść gry i forma - ukrywanie swoich faktcznych celów; kontrolowanie emocji widzów przez aktorów; profesjonalizacji aktorów, którzy ulegają jej wraz z odgrywaniem kolejnych sztuk; nieznajomość przez aktorów efektów gry (sukces czy porażka), polityce nie znają finału gry politycznej tzw. system zorganizowanej niepewności; aktorzy na scenie politycznej ukrywają swoje role, prezentują się widowni w sposób przez siebie wymyślony. W polityce roli nie można nauczyć się na pamięć. Aktorzy muszą panować nad emocjami widowni (zarówno na scenia jak i w polityce) - oddziaływują w kampaniach wyborczych na rezyduła (emocje, popędy), do których wyborcy następnie dorabiają derywacje czyli pseudologiczne wyjaśnienia mające uzasadniać zachowania wyborców

• widownia - odgrywa także swoją rolę, nie jest bierna; toleruje partactwo w grze politycznej, nieudolność polityka; wytrawni politycy umieją kontrolować emocje widowni; widownia nie jest wierna - aktywizuje się (wybory, manifestacje); obserwuje sama siebie (sondaże społeczne - czyli o sobie); ujawniają swoje emocje (widownia widzi); Gra jest kompletnie nierzeczywista, widownia jest oszukiwana - gra się na jej emocjach.

• dominacja uczuć nad logicznym wnioskowaniem z sytuacji

• widownia spełnia główną rolę tylko w momentach przełomawych

62. Charakter polityki jako gry rywalizacyjnej: pojęcia podstawowe

• charakter zespołowy gry (niema indywidualistów)

• cel gry: zdobycie roli negocjatora i jednocześnie głównego rozgrywającego (polityk chce być jednocześnie sportowcem i sędzią); dominacja pola rywalizacji i osiąganie najważniejszej pozycji w podziale dóbr; uzyskanie aprobaty widowni, która może wyeliminowac gracza.

• zawodnicy - aktywni (tylko elity polityczne) elita zintegrowana normatywnie (akceptuje reguły gry i istniejące instytucje wartościowe) elita sfragmentaryzowana (nie ma zgody co do reguł gry i wartości poszczególnych instytucji); liczba graczy jest niewiadoma w polityce; zawodnicy stosują różne strategie i taktyki polityczne; chcą pobudzić aplauz widowni - czasami widownia chce dokończyć mecz (np. na ulicy); aktywnyni zawodnicy na widowni (chcą wpływać na politykę ale nie być ministrami).

• arena polityczna - gracze nie są wyznaczeni; nieokreślone wymiary

• Zasady: łamanie zasad, ukrywanie emocji, socjotechnika (szeroki zakres środków w grze politcznej - manipulacje, przymus itd.); nieoznaczoność w czasie.

Dwupoziomowość reguł: oficjalne normy polityczne i konwencja gry zdeterminowana kulturą polityczną i rodzajem elit poliycznych.

• techniki gry: nakłanianie za pomoca apelowania, racjonalnego uzasadniania słuszności poglądów prowadząca do narzucenia określonego myslenia - manipulacja, przymus.

63. Zmianne niezależne decydowania politycznego w demokracji

Zmienne niezależne efektywności zależą od:

• Istoty i złożoności problemu

• problem nieustrukturalizowany - problem jakościowo skomplikowany (np. służba zdrowia w Polsce)

• problem dobrze ustrukturyzowany - np. budowa dróg w Polsce - dokładnie wiadomo gdzie mają być itd.

• Problem wiedzy i umiejętności decydentów(gdzie się kształcili itd.) - istotna rola

• Kompleksowość i wiarygodność posiadanych informacji (np. lekceważenie informacji - Bronisław Komorowski korzystający w Wikipedii)

• Stosowana procedura podejmowania decyzji - sprzyja lub utrudnia podejmowanie decyzji.

Oczekuje się by politycy byli efektywni i umieli się porozumieć, co jednak się wyklucza. Historycznie efektywność jest skuteczniejsza niż porozumienie.

64. Kryteria decydowania politycznego w demokracji

• Definicja decydowania politycznego w demokracji - Abraham Lincoln - (dla) ludu, przez lud, w interesie ludu (of the People, By the People, and For the People).

Kryteria społeczne

• model władzy państwowej (government of the people) - rządy ludu

• sposób podejmowania decyzji i ich egzekwowanie (rozdział władz)

• zakres podejmowania decyzji (w jakich sprawach państwo może podejmować decyzje i czy istnieją granice)

• zasady egzekwowana podjetych decyzji (środki uprawomocniane w implementacji) poprze wybory, egzekwuje efektywność

• rola ludu (government by the people) - przez lud

• lud jako bezposredni lub pośredni decydent; (zasada równości) każdy ma jeden równy głos, nie ma pluralizmu głosów.

• Na ile lud bierze udział w podejmowaniu decyzji. Decyzje pośrednie - podstawową zasadą jest równość każdego człowieka. Czy w decydowaniu mogą uczestniczyć jednostki, które nie płacą podatków?. W wielu państwach obowiązuje zasada domicylu, jako cenzus wyborczy.

Problem decydowania bezpośredniego: jest referendum, ale obwarowane zgodą władz. W USA jest referendum, ale lokalne. W Szwajcarii w referendum można, np. nadać obywatelstwo kantonu. W USA nie a referendum, bo lud niesie niebezpieczeństwo, łamanie np. zasad demokracji. Lud nie ma wiedzy na temat spray referendum - z drugiej strony nie mogą wypowiadać się tylko specjaliści.

• działania w interesie ludzi (government for the people) - dla ludu

• ochrona przed tyranią większości nad mniejszością, kt. wyłączonoby z ludu czyniąc z niej nielud, np. praworęczni pozbawiają leworęcznych praw wyborczych.

• należy stworzyć takie reguły, aby chronić mniejszości.

• stabilne systemy demokratyczne działają z zasadami określającymi sposób powoływania polityków oraz sprawowania władzy w interesie całego społeczeństwa (rozwiązania konstytucyjne) - działania zgodne z prawem.

• podstawowe pytanie dla demokracji - na czyje interesy powinien być uwrazliwiony rząd, gdy w narodzie panuje niezgoda. Dwa warianty odp.:

• opinie większości obywateli (demokracja westminsterska)

• opinię mozliwie największej liczby obywateli (demokracja konsensualna)

65. Cechy ogóle decydowania politycznego w demokracji

1. RÓWNOŚĆ

• wersja słaba- niedyktatura - żaden z wyborców nie może dyktować sposobu decydowania innym wyborcom

• wersja mocna - anonimowość - najważniejsze są cele a nie personalia osoby decydującej

2. AUTONOMIA SPOŁECZEŃSTWA - każdy obywatel jest podmiotowy, sam podejmuje decyzje; władza nie może przymusic do niczego.

3. ADEKWATNA REPREZENTACJA - skoro obywatele głosują na partię X, to ich reprezentacja w Sejmie powinna być zdominowana przez członków partii X.

• w wersji słabej - pozytywny związek między wartościami społecznymi i indywidualnymi

• w wersji mocnej - postulat monotoniczności - obywatel jest członkiem grupy społecznej, ta grupa ma swoich przedstawicieli i uczestniczą oni w imieniu całej grupy w decydowaniu politycznym

4. OPTYMALNOŚĆ PARETO - zgodność preferencji społecznych, z jednomyślnymi preferencjami indywidualnymi, tzn. że zachowanie tłumu powinno odzwierciedlać wewnętrzne przekonanie każdej osoby w nim uczestniczącej. Nie może być tak, że jesteśmy przekonani o konieczności podwyższenia podatków, ale poddając się woli tłumu skandujemy hasła ich obniżenia.

5. Postulat niezależności od ALTERNATYW NIEZWIĄZANYCH Erowa - lekceważenie pewnych założeń - państwowa służba zdrowia - prywatna służba zdrowia

• jeśli będziecie za państwową służbą zdrowia to my podniesiemy podatki

• doczepia element kompletnie niezwiązany z daną decyzją i proponowaną alternatywą.

6. Przekonanie o tym, że procesy decyzyjne w demokracji mają pewne specyficzne cechy.

Proces decyzyjny jest:




• rozłożony w czasie

• jawny

• wieloetapowy

• wiele osób uczestniczy w podejmowaniu decyzji

• zabezpieczenie przed podejmowaniem decyzji błędnych

• ośrodki decyzyjne się nawzajem pilnują, kontrolują




66. Minimalne warunki decydowania politycznego w demokracji (R. Dhal)

1. Zasada politycznej równości, której następstwem jest zasada partycypacji (z. uczestnictwa) obywateli - nikomu nie można zabronić uczestnictwa w życiu politycznym.

2. Równe prawo głosu w procedurach podejmowania decyzji.

3. Inkluzja dorosłych (prawo uczestnictwa w podejmowaniu decyzji politycznych wszystkich obywateli zamieszkujących dane terytorium).

4. Oświecone rozumienie - wszyscy powinni mieć przed podjęciem decyzji w danej sprawie równe i rzeczywiste możliwości poznania okoliczności i ewentualnych konsekwencji oraz alternatywnych rozwiązań - Polska nie stosuje się do zasady (blokuje wolny wybór)

5. kontrola agendy, czyli nad uporządkowanym wykazem zadań do wykonania, kt. nie może być ograniczony w sposób niedemokratyczny (agenda - zestaw problemów, o kt. się dyskutuje; wpływa na społeczeństwo, a w konsekwencji na podjęcie dedcyzji)

67. Decydowanie polityczne a madisonowska teoria demokracji

Każdy człowiek lub grupa ludzi nie poddana kontroli będzie dążyć do tyranii. Wynika to z natury ludzkiej. Demokracja to taki system, który zabezpiecza ludzi przed tyranią:

• władza pochodzi (bezpośrednio) od przeważającej części ludzi

• władzę sprawują osoby przez określone kadencje

• władza musi być podzielona

• państwo powinno być ludne

68. Decydowanie polityczne a teoria demokracji G. Sartoriego

Decyzyjna teoria demokracji

Jakość demokratycznych decyzji odgrywa rolę zasadniczą. W jaki sposób zmierzyć jakość? Należy zmierzyć koszty i korzyści.

Każda decyzja wyróżnia się dwoma cechami:

• ma charakter skolektywizowany

• ma charakter grupowy bardziej niż indywidualny

A) Koszty

• zewnętrzne - tworzy ryzyko, skala ryzyka zależy od liczebności ośrodka decyzyjnego, zbiorowość myli się rzadziej niż jednostka, zależy od sposobu podejmowania decyzji

• wewnętrzne - koszty bezpośrednie np. materialne. Koszty rosną wraz ze wzrostem liczebności ośrodka decyzyjnego.

B) Korzyści

Natężenie korzyści jest różne - można zyskiwać w różnym stopniu.

Problem tzw. zasady - by w każdym głosowaniu przy podobnym bilansie wygranych i przegranych, ci którzy wygrali, wygrali dla siebie w najważniejszych sprawach a co, którzy przegrali, przegrali w sprawach dla siebie najmniej ważnych.

Na decyzje należy patrzeć tak jak na jakiś pakiet decyzji, tak zorganizować ten pakiet, by w jego ramach mogły odbyć się negocjacje.

69. Decydowanie polityczne a koncepcja demokracji przedstawicielskiej (R. Dhal)

Poliachia - demokracja przedstawicielska. Demokracja to stan idealny, nieosiągalny, do ideału się dąży, demokracja zapewnia realne uczestnictwo obywateli w polityce, ważna jest rywalizacja polityczna.

Instytucje zapewniające uczestnictwo obywateli:

* wybieralni przedstawiciele

* wolne, uczciwe, częste wybory

* wolność słowa

* różnorodne źródła informacji

* wolność stowarzyszania się

* inkluzyjne obywatelstwo

* instytucje polityczne powinny zależeć od wyborców

Czynniki stabilizujące

* niewykorzystywanie przemocy w celu zdobycia lub utrzymania władzy

* pluralistyczne społeczeństwo

* ograniczona możliwość występowania różnic kulturowych

* kultura polityczna - obywatelska

* musi istnieć środowisko międzynarodowe

70. Decydowanie polityczne a koncepcja demokracji majoratywnej (A. Ljiphart)

Cechy modelu majoratywnego (większościowego ) Lipharta

Przedstawia on cztery analityczne modele demokracji biorąc pod uwagę fragmentaryzację kultur i styl zachowania elity politycznej

• d. rywalizacyjna - społeczeństwo bardzo sfragmentaryzowane, elity polityczne są bardzo zróżnicowane, wysoka rywalizacyjność

• d. dośrodkowa - elity są zróżnicowane i kłócą się, ale jest niska fragmentaryzacja społeczna

• d. konsensualna (majoratywna) - wysoka fragmentaryzacja, ale niska rywalizacyjność elit politycznych - Szwajcaria

• niska fragmentaryzacja i niska rywalizacyjność

Cechy modelu majoratywnego (większościowego ) Lipharta




• rządy jednopartyjne - ta partia, która wygrała wybory

• rządzi większość parlamentarna

• jednoizbowy parlament

• system dwupartyjny

• podział socjopolityczny prosty

• system większościowy, okręgi jednomandatowe

• państwo unitarne

• nie ma decyzji bezpiecznych




71. Decydowanie polityczne a koncepcja demokracji konsensualnej (A. Ljiphart)

Cechy demokracji konsensualnej według Lipharta




• rządy koalicyjne

• pełny podział władz

• parlament dwuizbowy

• system wielopartyjny

• różne podziały społeczne

• wybory proporcjonalne




73. Ograniczenia rządów większości

Największym zagrożeniem dla demokracji jest większość. Mechanizmy ograniczające zagrożenie większością:

• istnienie praw niezbywalnych - np. do życia

• ochrona interesów mniejszości

• konieczność porozumienia się całego ludu - mniejszość powinna zrozumieć i zaakceptować większość, która wygrała wybory

• decyzje strategiczne powinny być podejmowane zgodnie, przez ogół, po porozumieniu się mniejszości i większości

• dążenie do minimalizacji szkód i maksymalizacji efektów

• często należy spowolnić proces decyzyjny, aby się porozumieć.

74. Cechy decydowania politycznego w demokracji typu większościowego

Demokracja większościowa - oczekiwania

• okręgi jednomandatowe

• reguła większości - większość jest anonimowa, zatem społeczeństwo jest anonimowe

• wybór niezależny

• większość wyznacza niepusty zbiór alternatyw

• wybiera się często między dwoma rozwiązaniami - wybór wyrazisty

• sekwencyjne głosowanie - gdy z dwóch partii wybieramy partię A to pociąga za sobą wybór premiera, którym zostaje lider tej partii

• wybiera się jedno w dwóch rozwiązań zgodnie z hierarchią preferencji

• głosowanie strategiczne

• zwycięska partia kontroluje rząd i parlament

Rywalizacja i kompromis= wynika to wprost z konieczności formowania koalicji parlamentarnych i rządowych.

Demokratycznie wybrana większość narzuca swoją wolę mniejszości znajdującej się w opozycji .

Absolutna suwerenność większości - wyborcy rozliczają polityką, decyzje wyborców dominujące.

75. Cechy decydowania politycznego w demokracji typu proporcjonalnego

Koncepcja proporcjonalnej reprezentacji- akcentuje obecność na arenie politycznej wszystkich punktów widzenia w postaci tworzenia koalicji politycznych.

Wg Milla: demokracja powinna być reprezentowana nie dysproporcjonalnie, lecz proporcjonalnie.

W demokracji kształtowanie polityki powinno się odbywać z uwzględnieniem preferencji wszystkich obywateli, a nie tylko wyborczej większości. Większość obywateli nie powinna lekceważyć poglądów mniejszości.

Konieczność funkcjonowania, co najmniej dwóch stopni autentycznej reprezentacji:

1. Obywatele wybierają zgromadzenie ustawodawcze reprezentujące pełen zakres preferencji obywateli, np. niski próg wyborczy

2. Członkowie zgromadzenia aktywnie uczestniczą w kształtowaniu polityki, powołując rząd, a następnie współpracując z nim w podejmowaniu i nadzorowaniu działań politycznych.

76. Cechy decyzji politycznych w demokracji

Demokracja wymusza współpracę i rywalizację.

• Decyzje demokratyczne są decyzjami społecznymi

Gremium wyłanianie jest w procesach wyborczych (wyjątek UE gdzie występuje deficyt demokraci, tylko do PE wybory są demokratyczne - nie są one jednak równo rozłożone; pozostałe organy nie reprezentują wyborców, pozostaje pytanie, kogo reprezentują).

• Bardzo trudno jest w demokracji popełnić piramidalny błąd oraz dojść do konsensusu.

• decyzje podejmowane są przez ciała wieloosobowe (parlament, czy RM; wyjątek - weto prezydenta): przewaga decyzji kolegialnych nad jednoosobowymi. Decyzje w państwach demokratycznych, nawet podejmowane jednoosobowo są pośrednio konsekwencją decyzji społecznej podjętej przez wyborców. Kandydaci w wyborach jasno precyzują i prezentują swe poglądy. W przypadku spraw mniej istotnych ich decyzja i tak będzie związana z ich pozycją ideologiczną, również znaną wyborcy.

• jednostka decydująca ma możliwość realnego wyboru pomiędzy dwoma alternatywnymi wariantami

• bardzo wiele decyzji podejmuje się pod naciskiem grup interesu.

• w demokracji bardzo często dokonuje się wyborów słabych -> wybory dokonywane są w oparciu o własne korzyści.

• Warunki decyzji demokratycznych:

• Do decyzji demokratycznych (poglądy opisane przez Kenneth Arrow) odnosi się teoria wyboru społecznego Bourdieu i Condorse.

• Założenia teorii wyboru społecznego:

• jednostka decyduje, co najmniej dwoma wyborami (jest jakaś skończona, policzalna liczba)

• ma swoje indywidualne preferencje, przywiązuje się do nich w sposób miękki lub twardy

• jednostka dokonująca wybór jest racjonalna, potrafi oceniać wybór z punku widzenia swoich korzyści.

77. Decyzyjna ocena działania demokratycznego systemu politycznego (A. Heywood) - kryterium stabilności i porządku

Podstawowa funkcja państwa - to zapewnienie porządku i ładu w państwie, realizacja następuje poprzez zapewnienie właściwych rządów w państwie (by nie upadło), decydenci mają gwarantować ład w państwie

• Podejście liberalne -> stabilność związana ze zdolnością reagowania na problemy społeczne (jeśli chcą obniżenia podatków, kary śmierci, wzrostu płacy minimalnej, itp. to należy tak zrobić); nie zrealizowanie ich może doprowadzić do upadku państwa; WADA - wzrost oczekiwań społecznych, większe żądania od państwa, których nie można zrealizować, zarzuty o nieudolność. Należy podjąć taką decyzję by większość jej nie negowała.

• gdyby władza rozdawała mercedesy narzekałoby że tylko po 1, gdyby dawała 2 narzekano by, że czemu nie biały tylko niebieski

• przekonanie, że władza coś daje i że jest w stanie te żądania zaspokoić.

• eskalacja żądań społecznych następuje bardzo szybko, wraz z upływem czasu.

• stabilność państwa związana jest z reagowaniem na żądania społeczeństwa

• Podejście konserwatywne -> stabilność związana ze sprawowaniem władzy; nie chodzi o władzę dla samego rządzenia, a o zapewnienie istnienia państwa, jego egzystencji, tożsamości historycznej, społeczno- kulturowej, języka- jeśli państwo będzie to niszczyć to nie zachowa stabilności.

• utrzymanie ładu, bezpieczeństwa i porządku. Decyzje są podejmowane wobec podmiotów politycznych i państwa, a nie by zadowolić społeczeństwo.

• władza taka chciałaby jak najwięcej władzy, często prowadzi to do tyrani - obawa przed tyranią: „tylko MY jesteśmy w stanie zapewnić ład i porządek”

• funkcja państwa: rządzenie, kierowanie za pomocą organów władzy, za pomocą władzy może zapewnić swe istnienie, państwo powinno rozwiązywać konflikty.

78. Decyzyjna ocena działania demokratycznego systemu politycznego (A. Heywood) - kryterium dobrobytu materialnego

• związane ze współczesnym konsumpcjonizmem - współcześnie zyskało na znaczeniu

• dobra władza, to taka, która zapewnia dobrobyt - władza zapewnia dobro do skonsumowania i tak musi podejmować decyzje by w sprawiedliwy sposób podzielić dostępne dobra. Zdolność decydentów do rozdziału dobrobytu materialnego.

• problem: rozwój nie polega tylko na wzroście dóbr; szczęście nie jest zależne wyłącznie od posiadanych dóbr

• trudno zmierzyć kryterium materialne

Dwa sposoby osiągania wzrostu dobrobytu:

• podejście wolnorynkowe- władza wspomaga, ingeruje pośrednio; rywalizacja na rynku.

• podejście instytucjonalno- redystrybucyjne- konkurencyjność jest niewydajna, nieefektowna, dlatego państwo zajmuje się redystrybucją poprzez system podatkowy, przez co pobudza do działania.

79. Decyzyjna ocena działania demokratycznego systemu politycznego (A. Heywood) - kryterium statusu obywateli

• Podstawowym kryterium jest tu status obywatela - zjawisko obywatelstwa, którym wiąże się zrównanie praw i obowiązków. Jeśli pozbawi się jakiś praw będą sabotować obowiązki. Nadmiar praw skutkuje, że decyzje są nieefektywne.

Wyróżniamy 3 rodzaje praw: obywatelskie, polityczne i społeczne. Prawa obywatelskie (prawa niezbędne dla wolności jednostki): wolność słowa, wolność zgromadzeń, wolność zgromadzeń, swoboda przemieszczania, wolność wyznania, prawo własności. Prawa te ograniczają lub kontrolują władzę państwową (mają charakter „praw negatywnych”). Wolność pozytywna (do - bycia wybranym, piastowania stanowik publicznych), wolność negatywna (od - nędzy, głodu).

Prawa polityczne dają jednostce możliwość uczestnictwa w życiu politycznym. Głównym prawem politycznym jest zatem prawo wybierania i bycia wybieranym oraz prawo pełnienia stanowisk publicznych.

Prawa społeczne - dostęp do różnego rodzaju dóbr. Przypisane zbiorowości.

• zdolność polityków do zwiększania sfery praw i obowiązków obywateli

• władza zazdrośnie i niechętnie dzieli się prawami, za to chętnie nakłada obowiązki

80. Decyzyjna ocena działania demokratycznego systemu politycznego (A. Heywood) - kryterium demokratyczności

• demokracja oznacza rządy ludu - efektywnośc w odwoływaniu się do uczestnictwa w podejmowanych decyzjach. Partycypacja obywateli w decyzjach pośrednich i bezpośrednich.

• demokracja dotyczy samego procesu, a więc sposobu podejmowania decyzji, a nie ich treści

• z perspektywy demokracji celem polityki jest wyposażenie we władzę jednostki i powiększenie przestrzeni autonomii osobistej.

• demokracja jest więc źródłem wolności, lub jak ujął to Rousseau, wolność oznacza bycie „panem samego siebie”.

• Wiąże się z podejmowaniem decyzji, coraz większą uwagę kładzie się na demokrację bezpośrednią. Dwa problemy związane z demokracją bezpośrednią:

• Czy są jakieś ograniczenia dotycz. demokracji bezpośredniej np. ze wzg. na brak wiedzy społeczeństwa na temat przedmiotu referendum - uczestnictwo w decydowaniu w pewnych kwestiach wymaga wiedzy, problem z referendum o kwestiach moralnych (kara śmierci).

• Ochrona życia prywatnego przed demokracją ponieważ większość może zaingerować w nasze prywatne życie. Zatem czy są jakieś obszary, kwestie, które powinny być wyłączone z referendum

• czy w drodze referendum można ograniczyć prawa jednostki?

Lud w swojej wolności może zagrażać demokracji - Hitlera wybrali wyborcy, miał swój elektorat. Nie wybrał się sam! Hitler nie mówił, że jest demokratą, nie ukrywał swoich intencji: mordu Żydów czy rozpoczęcia wojny.

• najbardziej demokratyczny - system (wybory) bezpośredni

• w ramach panowania demokracji może skapitulować nasza sfera prywatna (marchewka to owoc - dyrektywa UE)

• zbyt duża ingerencja w sferę prywatną.

81. Podział problemów politycznych ze wzg. na dane początkowe

Danepoczątkowe - przedmioty decydowania.

OTWARTE (DYLEMATY)

• niski poziom informacji

• brak danych o możliwych rozwiązaniach problemu (nieznane są hipotezy i warianty)

• należy sformułować pomysły rozwiązania problemu, a następnie wybrać jeden z nich i go zrealizować, np. co kupić? jaguara czy mercedesa?

ZAMKNIĘTE (PROBLEMY SELEKTYWNE)

• mamy pełen zbiór możliwych rozwiązań, znamy je

• należy wybrać jedno z rozwiązań

82. Podział problemów politycznych ze wzg. na sposób sformułowania celu

• Pełen zbiór możliwych rozwiązań i należy wybrać jedno z nich. Wybieramy ten będzie dla nas wykonalny, nie będzie kosztowny.

• Ze względu na sposób sformułowania celu dzieli się na:

• konwergencyjne - cel określa jednocześnie wynik końcowy, jest jedno poprawne rozwiązanie

• dywergencyjne - nie ma tylko jednego poprawnego rozwiązania, cel dopuszcza wiele możliwych/poprawnych rozwiązań

83. Podział problemów politycznych ze wzg. na wymiar środowiska

Trzy wymiary środowiska: stopień niepewności, dynamika, złożoność sytuacji (wiele parametrów, które się przecinają).

• zadania podejmowane w warunkach pewności - zadania deterministyczne - podjęcie decyzji, nie oznacza właściwie żadnego ryzyka politycznego, ponieważ ośrodek decyzyjny w pełni kontroluje wszystkie istotne parametry kształtujące taką sytuację. Jest to możliwe, gdy zakres władzy decydentów jest bardzo szeroki, a parametry pozostające poza kontrolą są dobrze zdefiniowane, znane i stabilne. Znamy wszystkie rozwiązania i ich wyniki. Można wtedy mieć pewność, że wykonanie decyzji spowoduje skutki przewidywane i pożądane. Niestety, w polityce sytuacje takie w zasadzie nie występują. Można do nich zaliczyć sytuację wyborczą. Ogłoszenie terminu wyborów i uruchomienie komisji wyborczych odbywa się w sytuacji zdeterminowanej — wybory odbędą się, choć ich wynik oczywiście pozostaje nieznany.

• zadania podejmowane w warunkach niepewności - Statystyczna sytuacja decyzyjna - zawiera w sobie znacznie większy ładunek ryzyka politycznego. W tym przypadku ośrodek decyzyjny nie tylko nie sprawuje kontroli nad jednym lub kilkoma parametrami, ale na dodatek nie zna rozkładów ich prawdopodobieństwa. I Możliwe jest jednak sformułowanie hipotez na ten temat. decyzje polityczne podejmowane są wtedy tylko na podstawie hipotez, nie ma więc żadnej pewności pojawienia się pożądanych skutków decyzji. Np. Polska, prowadząc rokowania w sprawie redukcji zadłużenia zagranicznego, znajdowała się w sytuacji statystycznej. Nieznane są wyniki działań.

• zadania podejmowane w warunkach ryzyka - Strategiczna sytuacja decyzyjna powoduje konieczność podejmowania najbardziej ryzykownych decyzji politycznych. W tym przypadku ośrodek decyzyjny nie tylko nie sprawuje kontroli nad jednym lub kilkoma parametrami, ale na dodatek nie zna rozkładów ich prawdopodobieństwa i nie może sformułować hipotez na ten temat. Występują w warunkach niepewności. Jedyną metodą przygotowania decyzji politycznej staje się wtedy przyjęcie założenia, że niektóre istotne parametry sytuacji są kontrolowane przez inny podmiot polityki. Stosowana jest teoria gier, polegająca na hipotetycznym rekonstruowaniu strategii innego uczestnika w związku z hipotetycznym odtwarzaniem wyników działań obu graczy, zawartych w macierzy gry. Takie sytuacje w polityce występują bardzo często.

Typy zadań ryzykownych:

• statyczne: niezmienność w czasie, znane są konsekwencje decyzji, można obliczyć prawdopodobieństwo decyzji

• dynamiczne: zmienia się sytuacja decyzyjna, musimy nadążyć za dynamiką sytuacji, problemowe są skomplikowane, ryzyko może rosnąć, ale może i maleć

Cechy niezmienne zadań (sytuacji) ryzykownych:

• zbiór alternatywnych rozwiązań (policzalna ilość rozwiązań)

• nie zmienia się zbiór hipotez

• nie zmienia się zbiór wyników (znamy wyniki do osiągnięcia)

84. Dostrzeganie i analiza sytuacji problemowe

1. Trzeba odkryć problem. Pomagają nam w tym wskazówki heurystyczne:

1. każda sytuacja ma swój schemat - musimy go poznać

2. istnieją wskazówki, które pomagają nam poznać rzeczywistość

3. istnieją wskazówki, które pomagają nam wymyślać zadania/ sytuacje alternatywne np. co się stanie jeśli nie pójdę na egzamin.

2. Określamy nasz cel. Co zrobić gdy cel jest trudny?

• -dzielimy go na cele mniejsze, proste. Np. zacznę od tego, że w ogóle pomyślę o tym, że mam egzamin, następnie zrobię się na bóstwo ;)

• rozbieramy problem

• aktywne badanie celu to I etap w analizowaniu sytuacji problemowej

3. Analizujemy sytuację problemową - analiza danych początkowych. Dzielimy je na WAŻNE i NIEWAŻNE (mniej ważne).

• bada się cel i dane początkowe

• gdy cel jest trudny, skomplikowany to rozpisujemy go na zadania cząstkowe (zadania proste, np. trudny egzamin - cele cząstkowe: obudź się, wypij kawę)

• pozbywamy się tych nieważnych

• wykonujemy czynności INTERPOLACYJNE- mamy dużo danych o pewnej sytuacji problemowej, ale nie tworzą one całości. Uzupełniamy sobie te puste miejsca jakimiś informacjami, tworzymy pełny obraz (brakuje mam danych wypełniamy luki).

• wykonujemy czynności EKSTRAPOLACYJNE - odkrywamy brakujące dane końcowe

4. Zbieramy dane negatywne - czyli nieistniejące w sytuacji problemowej.

• Jeśli czegoś nie ma, to znaczy, że my nie wiemy, że to jest

• np. wiemy, że profesor lubi lody i ciastka, ale nie wiemy o jakim smaku. Jak zebrać dane aby trafić we właściwy smak. Wiemy że to jest, nie wiemy ajk wygląda ani jak tego szukać.

• wnioskowanie z milczenia źródeł: twórca informacji nie chce przekazać informacji lub dla niego są bardzo oczywiste.

• jest to najtrudniejsze zadanie.

85. Zastosowanie modelu Dunckera w działalności ideotwórczej

Faza wytwarzania pomysłów (najbardziej użyteczna metoda Dunckera - przetworzenie myślenia na 3 poziomy):

• poziom wyboru ogólnego kierunku poszukiwań rozwiązania (poszukujemy celu strategicznego) - co bym chciała dostać pod choinkę? Coś materialnego i pożytecznego.

• poziom tworzenia pomysłów cząstkowych - chciałabym dostać samochód

• poziom tworzenia pomysłu ostatecznego - chciałabym aby był to zielony jaguar

86. Zjawisko „olśnienia” w działalności ideotwórczej

Olśnienie: nagłe odkrycie nowego kierunku poszukiwań końcowego pomysłu

Cechy olśnienia:

• pojawia się w przerwie miedzy fazami myślenia

• wynik olśnienia nie jest zawsze poprawny/ potrzebny

• tworzenie pomysłu nie jest sekwencją olśnień

Wyjaśnienie zjawiska „olśnienia”:

• teoria INKUBACJI -nieświadomy proces myślenia w czasie którego następuje wylęganie się pomysłu - my jeszcze o tym nie wiemy, następnie jest on uświadamiany

• teoria wygasania błędnych nastawień powstałych w czasie intensywnego myślenia (gdy przetrenujemy umysł)

87. Metody weryfikacji projektów politycznych

Weryfikacja projektów politycznych - jest dużo projektów, jak wybrać ten, który jest najlepszy. Dokonujemy wówczas analizy pomysłu (przyjęcie bądź odrzucenie).

Wybór określonego typu weryfikacji:

• weryfikacja SUKCESYWNA

• natychmiastowa ocena sformułowanego problemu

• przejście do nowego pomysłu, jeżeli poprzedni został oceniony negatywnie

• formułowanie nawych pomysłów do czasu, aż któryś z nich nas zadowoli

• weryfikacja JEDNOCZESNA

• wymyślenie jednocześnie kilku pomysłów i ich kompleksowa ocena

• wybór pomysłu najlepszego i jego realizacja

88. Osobliwości weryfikacji problemów politycznych

Osobliwości mające wpływ na podejmowanie decyzji:

• efekt EMOCJONALNY - wymyśliliśmy jakiś projekt i zaczynamy go tak lubić, że odrzucamy wszelkie racjonalne argumenty przeciwko jego odrzuceniu (uczuciowy związek z hipotezą wymyśloną).

• efekt PIERWSZEŃSTWA - przeceniamy informacje, które dotarły do nas jako pierwsze. Idziemy dalej w błędzie, wszystkie inne informacje dopasowujemy o tej pierwszej, przecenia się informacje pierwsze, nie docenia się informacji zdobytych później (Trudno zmienić stereotypy).

89. Badanie równoczesne w rozwiązywaniu problemów politcznych

• formułuje się pełen zbiór hipotez wchodzących w grę

• równoczesne sprawdzanie wszystkich hipotez w celu wyeliminowania hipotez fałszywych oraz wykrycia hipotezy zaaprobowanej.

90. Badanie kolejne w rozwiązywaniu problemów politcznych

Formułuje się najpierw jedną hipotezę i się ją sprawdza (ocenia). Jeśli okaże się że jest fałszywa, formułuje się następną i tak do skutku, kiedy znajdziemy tą właściwą.

91. Strategia konserwatywna w rozwiązywaniu problemów politycznych

• NIE formułuje się hipotez!

• wykorzystuje się tylko informacje cząstkowe w celu skonstruowania powolnego, całościowego rozwiązania.

92. Strategia ryzykowna w rozwiązywaniu problemów politycznych

• NIE formułuje się hipotez!

• Jednocześnie wykorzystuje się wiele informacji w celu dokonania wyboru szybkiego i właściwego rozwiązania oraz jego wykonania

93. Błędy w wyborze strategii rozwiązywania problemów politycznych

• Błędne nastawienie - wybranie jednego kierunku, w ramach którego poszukuje się rozwiązania (brak alternatyw), np. jest mi tu źle, ale nie wyjadę za granicę.

• Fiksacja funkcjonowania - wykorzystywanie środków w sposób typowy, kłopoty z wykorzystaniem ich w sposób nietypowy, niekonwencjonlanych środków, nietypowego myślenia, np. do czego służy ołówek? Do rysowania. Ale może też być świetnym narzędziem mordowania.

94. Podmiotowość w polityce - df. i geneza

• podmiotowość - świadome i czynne kształtowanie rzeczywistości politycznej w celu zaspokajania własnych interesów i potrzeb.

• człowiek może być przedmiotem jak i podmiotem.

• Podmiotowość jest powiązana z wolnością (wyznacza granicę podmiotowości): wewnętrzna i zewnętrzna. Wolność stan zmienny, limitowany, ograniczony (prawem, technologią). Nie może być podmiotowości poza czasem, rzeczywistością. Wolność = odpowiedzialność (nie ma wolności bez ponoszenia konsekwencji swoich czynów). Wolność używana do rozszerzenia podmiotowości (możemy włączyć komputer i zasięgnąć informacji). Wolność, jako kryterium podmiotowości.

Trzy stanowiska:

• FATALIZM - człowiek podmiotem nie jest, bo grają nim różne siły zewnętrzne

• AKTYWIZM - człowiek jest podmiotem i przedmiotem (syndrom mrówki idącej przez przejście) zmienia się od kontekstu

• WOLUNTARYZM - człowiek jest zawsze podmiotem (nie ma sił zewnętrznych, nic go nie ogranicza)

Od początków autorefleksji ludzie poszukiwali podstawowych przyczyn zdarzeń, motorów zjawisk i procesów, sił odpowiedzialnych za ich własny los. Poszukiwano przyczyn funkcjonowania i przekształcania się społeczeństwa. Zagadnienie podmiotowości politycznej przechodziło długą ewolucję. Początkowo miała charakter całkowicie pozaludzki i pozaspołeczny. Następnie pojawia się jako cecha w pełni ludzka i w pełni społeczna w dwóch postaciach pojedynczych działających jednostek oraz podmiotów zbiorowych.

Fazy kształtowania się podmiotowości

1. podmiotowość transcendentna - przyczyną zmian społecznych są istoty ponadnaturalne, niezależne od człowieka (m.in. bogowie, bóstwa); podmiotowość działa „z zewnątrz”, ma charakter nadprzyrodzony. Siły kształtujące historyczną rolę ludzi w dziedzinie ponadnaturalnej (bogowie, opatrzność) - deifikacja podmiotowości

2. podmiotowość deterministyczna- funkcjonowanie społeczeństw jako wyraz bezpośredniego oddziaływania o charakterze deterministycznym mechanizmów przyrodniczych (przyczyną zmian są wytwory sił natury): klimatycznych, geograficznych, astronomicznych - sekularyzacja podmiotowości

3. podmiotowość heroistyczna - ulokowanie siły zmian w wielkich jednostkach (ponadprzeciętne zdolności), które wprawiają w ruch społeczeństwo, dysponując charyzmatycznymi zdolnościami niepochodzącymi od społeczeństwa, lecz o charakterze wrodzonym, indywidualnym - humanizacja podmiotowości; strukturalny funkcjonalizam - zmiana społeczna jest przypisana do jednostek, które podwyższają standardy społeczne

4. podmiotowość organiczna - samo społeczeństwo przeprowadza zmiany, jest postrzegany jako samoregulująca się całość - socjalizacja podmiotowości połączona z powtórną dehumanizacją

5. podmiotowość integralna - Pojawia się koncepcja ról społecznych; rozciąganie podmiotowości na wszystkich ludzi; problem legitymizacji - socjologiczne myślenie o podmiotowości.

95. Podmioty interesów politycznych -analiza przykładów

Podmioty interesów politycznych to wielkie grupy społeczne (narody czy zbiorowości). Grupy te rzadko bezpośrednio uczestniczą w decydowaniu. Zdarza się to w przypadku referendum czy plebiscytu. Wywierają one jednak wielki wpływ pośredni.

Decydenci zwykle uwzględniają potrzeby tych grup, nawet w przypadku ich słabej artykulacji.

Wielkie grupy społeczne różnią się od małych przede wszystkim tym, że ich liczebność jest bardzo duża, więzi społeczne mają charakter pośredni, członkowie grup są rozproszeni i tworzą własne struktury wewnętrzne.

Siła i polityczne znaczenie makrostruktur społecznych zależy przede wszystkim od ich liczebności, świadomości własnej roli i potrzeb oraz stopnia politycznego zorganizowania.

Pięć podstawowych makrostruktur społecznych:

• Społeczeństwa rolnicze charakteryzuje dominujący udział procentowy producentów żywności w całej strukturze społecznej. Chłopi stanowią w nich około 80%, a robotnicy i usługodawcy po 10%. Taka struktura społeczna występuje w Indiach czy ChRL. Paradoksem jest, że podstawowy problem mieszkańców stanowi głód i niedożywienie.

• Społeczeństwa rolniczo-przemysłowe powstają w momencie rozpoczęcia procesów intensywnej industrializacji, a ich struktura społeczna jest odmienna: chłopi stanowią około 60% ludności, a wytwórcy towarów przemysłowych i usługodawcy po 20%.

• Społeczeństwa przemysłowo-rolnicze istnieją w państwach uprzemysłowionych, w których sektor rolny nadal zatrudnia wiele osób. Struktura społeczna jest wtedy zrównoważona - liczebność każdej z makrostruktur wynosi po około 30%.

• Społeczeństwa przemysłowe istnieją w państwach uprzemysłowionych i charakteryzują się przewagą robotników w strukturze społecznej.

• Społeczeństwa usługowe (informacyjne, poprzemysłowe) ukształtowały się w państwach, którym udało się pokonać problemy produkcji żywności i artykułów przemysłowych dzięki wzrostowi wydajności. W państwach wysoko rozwiniętych struktura społeczna kształtuje się następująco: rolnicy stanowią 5%, robotnicy 35%, a osoby zatrudnione w usługach aż 60%.

96. Podmioty działań politycznych -analiza przykładów

Drugi poziom podmiotowości piltycznej obejmuje przede wszystkim funkcjonowanie partii politycznych oraz innych podmiotów pośredniczących pomiędzy różnymi grupami społecznymi i ośrodkami podejmującymi decyzje polityczne. Funkcje partii politycznych można podzielić na zewnętrzne (odczytywanie potrzeb i interesów grup społecznych) i wewnętrzne (skierowane są do grup społecznych: socjalizowanie swych członków popularyzowanie lojalności, tworzeniu struktur aksjologicznych).

97. Podmioty decyzji politycznych -analiza przykładów

Podmioty decyzji to małe grupy kierownicze oraz jednostki występujące w rolach politycznych. Podmioty decyzji można określić, jako bezpośrednie, w przeciwieństwie do podmiotów pośrednich (partii) oraz podmiotów ostatecznych (makrostruktur społecznych). Podmioty decyzji to ośrodki podejmowania decyzji politycznych w wąskim znaczeniu tego terminu. Funkcjonują one na powierzchni zjawiska życia politycznego.

98. Cechy niezminnicze ośrodka decyzyjnego

Cechy niezmiennicze - odnoszą się do wszystkich decydentów podejmujących różne decyzje.

• ukierunkowanie na cele:

• cel jest to stan rzeczy, który decydent zamierza osiągnąć w wyniku rozwiązania zadania - stan pożądany przez decydenta.

• cel ma wartość dla decydenta, czyli użyteczność

• cele mogą być: osiągane jednocześnie, sukcesywnie (najpierw A potem B), wg porządku biologicznego lub społecznego (narzuca natura)

• kryteria celowego zachowania

• przedkładanie celów na zadania ułożone hierarchicznie (najpierw trzeba wyjść z domu żeby zdać egzamin)

• wybieranie środków np. wiara w cuda 

• zdolność powrotu do realizacji celów po przerwie np. poprawka

• konsumowanie osiągniętego celu np. wpis do indeksu

• charakterystyka układów pamięci (składa się na nią)

• pamięć trwała zdominowana przez symbole, np. ikona Worda - wiemy która to.

• świeża (operacyjna) - nabyta w krótkim czasie w procesie edukacji.

• pamięć zewnętrzna (komputer, notes)

• serialna struktura czynności poznawczych

• powoduje ona, że człowiek nie jest w stanie wykonywać wielu operacji jednocześnie (człowiek robi coś wg pewnych serii).

• taki stan rzeczy wynika ze struktury ludzkiej pamięci, która pozwala odtwarzać informacje o przeszłych zdarzeniach. Jednak zgromadzone w pamięci dane są wyłącznie odtwarzane, człowiek nie uzyskuje więc dokładnej ich kopii. W pamięci pozostają bowiem interpretacje tych zdarzeń, a nie same wydarzenia.

99. Cechy indywidualne ośrodka decyzyjnego

• cechy osobowości decydentów

• Otwartość ośrodka decyzyjnego na impulsy z zewnątrz (na ile ma otwarty umysł, czy żyje we własnym świecie, czy korzysta z wpływu otoczenia)

100. Cechy społeczne ośrodka decyzyjnego

• każdy ośrodek decyzyjny jest jakąś grupą rządzącą, która skądś się wywodzi, gdzieś zawsze możemy go zaliczyć.

• każdy ośrodek decyzyjny dąży do tego aby jak najlepiej funkcjonować w środowisku, decydent musi być też dopasowany do środowiska

• częściej decyzje podejmują członkowie elity politycznej, rzadziej decyduje naród - 3 modelowe powiązania:

• elita wyalienowana od społeczeństwa (elita nie reaguje na sygnały wysyłane od społeczeństwa)

• podział elity na rządzącą i opozycyjną

• porozumienie elity z rządzonymi tzw. pakty społeczne, gdyż elita boi się społeczeństwa żeby ono jej nie odwołało

Elity mogą podchodzić do adaptacji państwa:

• elita kompradorska (mieszka na wyspie szczęśliwości a lud na peryferiach)

• elita nacjonalistyczna - odwołuje się do tradycji, nie jest ukierunkowana na otwarcie zewnętrzne

• elita kosmopolityczna - ukierunkowana na wykorzenienie tradycji i kultury

• elity liberalne: chcą kompromisu między tradycją a nowoczesnością

101. Cechy aksjologiczne i poznawcze ośrodka decyzyjnego

• wiedza ośrodków decyzyjnych którą można przełożyć na pewne poziomy (3 poziomy wiedzy):

• wiedza o zbiorze rozwiązań zadania (co możemy wybrać jakie są warianty rozwiązań)

• wiedza o zbiorze możliwych stanów wiedzy wynikających z ruchów przyrody (coś jest bo jest i człowiek nie ma na to wpływu)

• wiedza o zbiorze prawdopodobieństw: jedne zdarzenia są prawdopodobne inne mniej

• ważną rolę odgrywają wyznawane i uporządkowane hierarchicznie wartości

• oczekiwana użyteczność danego wyboru, ustala się użyteczność każdej wartości

102. Homeostatyczne zachowania ośrodka decyzyjnego.

Ośrodek decyzyjny jest homeostatem, podsystemem podejmującym decyzje polityczne w imie systemu politycznego i dążącym do utrzymania równowagi systemu ze środowiskiem.

Homeostaza polega na zdolności przywracania stale utraconej równowagi, za pomocą procesów adaptacyjnych. Elementem systemu, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ze środowiskiem jest homeostat. Proces decydowania politycznego może być analizowany za pomocą metody systemowej. Badanym systemem jest wtedy państwo, a podstawowy przedmiot analizy stanowią procesy informacyjno-decyzyjne. Ośrodek decydowania politycznego jest homeostatem systemu, czyli elementem odpowiedzialnym za usuwanie odchyleń pomiędzy stanem pożądanym, a istniejącym. Sytuacja decyzyjna może być rozpatrywana jako wejście systemu, proces decyzyjny stanowi konwersję wewnątrzsystemową, decyzja polityczna i jej implementacja to wyjście systemu, a zewnętrzna pętla sprzężenia zwrotnego pozwala na analizę reakcji środowiska na decyzje polityczne podejmowane i wykonywane przez homeostat.

Sprawność systemu stanowi funkcję trzech procesów:

• jego wewnętrznej spójności, dopasowania się i zgrania elementów,

• dopasowania się systemu do środowiska i nadsystemu oraz stylu tych interakcji,

• adekwatności wewnętrznej dynamiki systemu oraz dynamiki środowiska, z którym pozostaje w interakcjach

103. Trzy typy adaptacji ośrodka decyzyjnego za wzg na kryterium aktywności

Stosując kryterium aktywności systemu możemy wyróżnić trzy typy adaptacji politycznej, a wiec trzy sposoby przywracania równowagi za pomocą decydowania politycznego są to:

• adaptacja pasywna - ośrodek decyzyjny tylko się dostosowuje, reaguje na bodźce (jak pies Pawłowa). Adaptacja pasywna zachodzi wtedy gdy ośrodek jest słaby i nie może kreować rzeczywistości lub gdy ośrodek decyzyjny wybierze rozwój ponad tożsamość.

• adaptacja aktywna - zachodzi wtedy gdy ośrodek decyzyjny narzuca środowisku własne wartości i cele. może to wywoływać dążenie do podporządkowania sobie innych ośrodków. występuje gdy ośrodek decyzyjny ma wysoki potencjał i preferuje własną tożsamość nad rozwojem.

• adaptacja kreatywna - stanowi kompromis miedzy adaptacją pasywną i aktywną. polega na filtrowaniu bodźców dochodzących z otoczenia oraz poszukiwaniu punktów równowagi pomiędzy środowiskiem międzynarodowym i wewnętrznym, rozwojem i tożsamością, środowiskiem i systemem.

104. Trzy typy adaptacji ośrodka decyzyjnego za wzg na kryterium czasu

Stosując kryterium czasu możemy zdefiniować trzy typy adaptacji politycznej:

• adaptacja retroaktywna - polega na aktywności wstecznej, czyli na dostosowywaniu się do bodźca, którego skutki już wystąpiły, ze względu na wcześniejsze reakcje innych systemów. jej, na ogół nieuświadamiany cel, stanowi dokonanie zmiany tych skutków, co jest oczywiście niemożliwe. PO CZASIE

• adaptacja reaktywna - składa się z działań odpornych i stanowi bezpośrednią reakcję na bodźce środowiskowe. W takich sytuacjach decydowanie polityczne jest płytkie i nieinteligentne.

• adaptacja antycypacyjna - jest jedynym skutecznym sposobem działania politycznego. polega na uprzedzaniu faktów i przystosowywaniu decyzji do jej własnych skutków oraz skutków równoczesnego działania innych systemów.

105. Zakres podmiotowy ośrodków decyzyjnych - modej J. Galtunga

1. Rdzeń decyzyjny - Decydenci piastujący określone funkcje w danym państwie. Kiedyś ( w PRL) był to ten, kto trzymał dokumenty supertajne, obecnie mamy do czynienia trochę z patologią, gdyż są dwa ośrodki władzy (rządowy i prezydencki).

Cechy rdzenia decyzyjnego: gremium mało liczne - w USA jest to kilkanaście osób

2. Centrum decyzyjne - Dość liczne gremium ok. 2 tysięcy osób, rząd w całości, pracownicy kancelarii prezydenta, parlamentarzyści, organy regionalne, szefowie korporacji państwowych

3. Peryferia - Urzędnicy w województwach i agendach terenowych, dyrektorzy ZUS

4. Dalekie peryferia - Sołtys Wąchocka i jego córka

106. Zakres podmiotowy ośrodków decyzyjnych - wg ocen obywateli

1. Przywódcy polityczni - Lech Wałęsa, Prymas, Hanna Gronkiewicz-Watz

2. Zawodowi politycy - Istnieje wśród nich popularna kategoria „działacz polityczny” gdyż wielu polityków udaje, że nie jest politykami, bo miewa to pejoratywne znaczenie i ukrywa się po płaszczykiem działacza. Istnieje konflikt interesu między prezydentem a parlamentem (Prezydent - interes państwa, Parlament - interes narodu)

3. Działacze społeczni - Mają duże znaczenie i aktywność w przestrzeni publicznej, ale zaangażowani są w ruchy o niskiej polityczności. Np. Janina Ochojska, działacze związkowi, szefowie klubów

4. Osoby partyjne - Działacze partii nie piastujący stanowisk

5. Członkowie Organizacji społecznych - Działacze przeróżnych organizacji i stowarzyszeń - studenckich, międzynarodowych, lokalnych - np. ELSA, Amnesty International, Ochotnicza Straż Pożarna, Koło Gospodyń Wiejskich

6. Obywatele poza polityką - Często mimo bycia poza polityka do nich przychodzi, często sami się nią interesują i są ludźmi w otoczeniu partii i polityków - jako doradcy

7.Społeczeństwo zamknięte -rekrutacja jest trudna, państwo ma z tym problem, zablokowany jest awans społeczny, obywatele zaczynają kontestować własne państwo

107. Doradcy i eksperci - grupy i typy

• DORADCY są zapraszani do stałej lub doraźnej współpracy w celu przedstawiania ekspertyz i analiz sytuacji decyzyjnej, określania możliwych lub pożądanych skutków tych decyzji. Są oni niewidzialni (ukryci), nie pojawiają się w mediach. Nastepuje profesjonalizacja polityki.

• NIE BIORĄ udziału w podejmowaniu decyzji, a tym samym NIE PONOSZĄ bezpośredniej odpowiedzialności za jej treść. Ponoszą jednak odpowiedzialność pośrednią, w oparciu bowiem o przedstawiane przez nich opinie decydenci wybierają jakiś wariant działania politycznego.

• Pojęcia „doradca" i „ekspert" wcale nie są jednoznaczne.

• Stosując dwa kryteria: sposób zatrudnienia oraz niezależność można wyróżnić trzy typy takich osób. Są to:

• EKSPERCI ZALEŻNI, czyli DORADCY (opiniodawcy) zależni od decydentów, stale zatrudnieni w ośrodku decyzyjnym (ministerstwach, partiach politycznych)

• EKSPERCI ZAANGAŻOWANI, zatrudniani doraźnie, posiadający wiedzę merytoryczną, ale równocześnie będący rzecznikami określonych interesów.

• EKSPERCI NIEZALEŻNI, zatrudniani doraźnie, ale nie związani z żadnymi grupami interesów i prezentujący jedynie swoją wiedzę fachową

Stosunek ekspertów do przyjętych przez siebie obowiązków

• badacze - badają określony problem; nie oczekują efektów dla siebie (celów ubocznych) przedstawiają i praktycznie stosują najnowszy stan wiedzy naukowej na dany temat.

• aksjolodzy - badają związki pomiędzy przedmiotem ekspertyzy (decyzji) oraz sferą wartości (politycznych, moralnych). Często są to eksperci zaangażowani, dla których obrona wartości lub przekonań pozanaukowych jest ważniejsza od prawdy naukowej.

• wąscy specjaliści - wykonujący swą pracę fachowo, w sposób obiektywny i niewykraczający poza posiadane kompetencje. Ich horyzonty merytoryczne, moralne czy polityczne są jednak bardzo ograniczone, co uniemożliwia pełne ogarnięcie problemów (badają specyficzne sprawy).

• aroganci - wybitni specjaliści w wąskim obszarze wiedzy naukowej, którym wydaje się, że są specjalistami we wszystkich dziedzinach. Wewnętrznie zamknięci w swej ograniczoności i zadufani, chcą dominować także w dziedzinach, na których zupełnie się nie znają. Nie dopuszczają nawet możliwości istnienia specjalistów w tamtych dyscyplinach wiedzy. Doradzają w sferach, o których nie mają pojęcia - np. śpiewaczka operowa ws. EURO2012

• koniunkturaliści - są ekspertami, bo im za to dobrze płacą lub ponieważ to prestiżowa funkcja - np. fajnie być doradcą Baraca Obamy.

108. Funkcje i rola doradców i ekspertów

Funkcje doradców i ekspertów:

• analityczna - rozbiór problemu na czynniki pierwsze, analiza sytuacji decyzjnej

• aksjologiczna - tworzenie ideologii, wypowiadanie na temat wartości

• prognostyczna- prognozowanie rozwoju,

• maskująca -(decyzja została już podjęta, a prośba o opinię jest formułowana po to, by oprzeć się na autorytecie nauki)

• rozwiązywanie dylematów

Rola ekspertów w rozwiązywaniu problemów decyzyjnych

Dylemat optymalizacji - Podjęcie decyzji najlepszej w danym momencie. Jak połączyć związki przyczynowo - skutkowe w rzeczywistości politycznej oraz potrzeby aksjologiczne decydenta. Jak przekonać decydenta, by ograniczył aksjologię na rzecz istniejących związków przyczynowo - skutkowych.

Dylemat wrażliwości - Odnajdywani błędów w zbieraniu danych. Ośrodek może zbierać dane błędnie. Eksperci mają uczulać, uwrażliwiać ośrodek na to, że dane mogą być zbierane błędnie. Np. badacz zbierający dane dla lewicy musi zacząć czytać nie „Politykę”, ale „Gościa Niedzielnego”.

Dylemat zaangażowania - Problem jak obiektywnie doradzać, racjonalnie i konstruktywnie krytykować, gdy się bardzo lubi (jako badacz) decydenta i jest się z nim zaangażowanym w relacje (np. badacz i decydent to bliscy przyjaciele)

Dylemat nieprzewidywalności - Jak pokazać decydentowi skutki nieprzewidziane. Jak wykoncypować to skutki.

Dylemat kosztów - Jak osiągnąć cele, gdy nie ma pieniędzy.

Dylemat dostępności - Jak pozyskiwać dane, by formułować sensowne ekspertyzy.

Zjawisko kreta w partii - druga partie, która ma dane nie może się przyznać, że je ma.

109. Typologia ośrodków decyzyjnych wg poziomu decyzyjnego

Zgodnie z kryterium poziomu decyzyjnego wyróżnić można:

• ośrodki narodowe, - ośrodki centralne, ponoszące odpowiedzialność za funkcjonowanie państwa w całości, oraz lokalne (wojewódzkie czy gminne), decydujące tylko w sprawach pewnego obszaru państwa. Podział ten jest o tyle ważny, że podejmowanie decyzji politycznych najczęściej jest kojarzone tylko z decyzjami podejmowanymi centralnie. Najważniejsze dzielące je różnice to horyzonty preferencji, struktura interesów i zakres koordynacji.

• międzynarodowe - można wyodrębnić systemy decyzyjne działające w stosunkach bilateralnych oraz multilateralnych. Kryterium stanowi tu wyraźna specyfika podejmowania decyzji w trakcie rokowań dwustronnych i wielostronnych, na forum konferencji oraz organizacji międzynarodowych.

• transnarodowe - powstający w organizacjach integracyjnych, państwa członkowskie przekazują organizacji część własnej suwerenności, obowiązuje zasada wzajemności (identycznych ustępstw wszystkich państw). Specyfika ośrodków transnarodowych polega na współdecydowaniu i podziale kompetencji decyzyjnych pomiędzy ośrodki narodowe oraz międzynarodowe, ośrodki krajowe podejmują własne decyzje, uzyskują wpływ na treść decyzji politycznej w trakcie rokowań międzynarodowych, ale decyzje zapadają na szczeblu ponadnarodowym, a są wykonywane w krajach i wiążą podmioty krajowe (organizacje międzynarodowe, korporacje: FIFA, PEPSI, UEFA)

110. Typologia ośrodków decyzyjnych wg statusu ośrodka decyzyjnego w systemie politycznym

Organy mają w różnych państwach różne pozycje w systemie politycznym:

• Organy państwa (parlament, rząd)

• Ośrodki które nie są organami państwa ale stanowią część jego systemu politycznego np. centralne instancje partii politycznych

• Różne, na ogół niekonstytucyjne, ośrodki powstające z połączenia organów państwa i partii politycznych

• Ośrodki całkowicie nieformalne, ale mogące spowodować przekształcenie ich decyzji w decyzję państwową, podjętą przez działające w ramach swych kompetencji organy państwowe.

111. Typologia ośrodków decyzyjnych wg kryterium czasu, wewnętrznej struktury i skłonności do ryzyka

1. Trwałość

• ośrodki stałe

• ośrodki stworzone do rozwiązania określonego problemu (ad hoc). Ośrodki doraźne są czasem powoływane wewnątrz struktury organów państwowych, jako sztaby kryzysowe.

2. wewnętrzny stopień organizacji

• zhierarchizowane - wielopoziomowe, w których decyzje podejmowane są przez głównego decydenta, np. Kościół Powszechny

• niezhierarchizowane - struktura płaska, w której decyzje podejmują grupy decyzyjne sterowane przez lidera (Parlament)

3. Skłonność do ryzyka

• ostrożne/ zachowawcze

• skłonne do dużego ryzyka

112. Holistyczny typ idealny wyjaśniania zachowań podmiotów decyzyjnych

Holistyczny - poprzez odwołanie się do konkretnych zachowań uprzednich, wyodrębnia się najważniejsze cechy charakterystyczne i formułuje się definicje. Traktowana jest, jako całość z „lotu ptaka”. Widzi całość decyzji, ale nie widzi szczegółów, pomija cechy drugorzędne, jako nieistotne. Tworzy się teorie, prawa ogólne oraz po wiedze o systemach. Ustalamy relacje pomiędzy systemem a cząstką.

113. Indywidualistyczny typ idealny wyjaśniania zachowań podmiotów decyzyjnych

• Wyjaśnianie zachowania ośrodków decyzyjnych w oparciu o wiedzę teoretyczną o wszystkich, by rozpoznać rzeczywistość

• Analiza wszystkich wyznaczników istniejących w danej rzeczywistości społecznej (analizujemy je oddzielnie)

• Ustalamy 3 kwestie:

• preferencje osobiste decydenta, (o co chodziło decydentowi)

• posiadaną przez niego wiedzę o sytuacji

• zależność między decydentem a możliwościami, jakimi dysponował

• Wyjaśniamy zachowanie decydenta:

• korzystając z wiedzy o sytuacji decyzyjnej

• odwołując się do zasad rządzących ludźmi w analogicznych sytuacjach

114. Trzy typy wyjaśnienia historycznego zachowań podmiotów decyzyjnych

Korzystamy z wiedzy o przeszłości. Przywołujemy 3 modele wyjaśniania:

• Koligacyjne - decyzje umieszczamy w kontekście historycznym. (Jak poznamy postępowanie decydenta? Zdarzenie wyjaśnia się poprzez analizowanie jego relacji z innymi zdarzeniami.)

• Odwołanie się do typów idealnych (odwołanie do decyzji doniosłych)

• Szczegółowe - rekonstrukcja empiryczna wydarzeń (pogłębiona biografia)

115. Wyjaśnianie zachowań podmiotów decyzyjnych wg teorii gier

W wyjaśnieniu za pomocą teorii gier bierze się pod uwagę jedynie strategię, nie bada się taktyki. Istnieją dwie strategie - pokojowa i wojenna.

2 strategie własne:

• optymalna - ma przynieść możliwie najlepsze rezultaty, lepsze niż rezultaty jakiejkolwiek innej strategii

a) minimalizacja groźby maksymalnych strat - jak najwięcej nie przegrać

b) maksymalizacja minimalnych wygranych - cokolwiek wygrać, mało, ale wygrać

• dominująca - dążenie by wygrać nad przeciwnikiem - osiągnąć wyniki lepsze niż przeciwnik, bierze się pod uwagę strategie przeciwnika. Dokonuje się analizy SWOT strategii własnej i przeciwnika

116. Profesjonalizm polityczny - def. i cechy

Przekształcanie pewnego zespołu czynności i umiejętności wykształconych w innych zawodach, w życiu zawodowym (przed polityką) w zawód polityka. Wykorzystanie umiejętności w zawodzie polityka. Zdolności zawodowe są bardzo ważne w życiu politycznym. Przykłady: R. Reagan i Jan Paweł II - wykorzystanie umiejętności aktorskich w polityce, Borys Jelcyn - wykorzystanie alkoholizmu, wykorzystywanie czynności nabytych w dziedzinach sportowych - boks, szachy

Cechy profesjonalizmu

• specjalistyczne wykształcenie - jakiś, zawód wykonywany w życiu niepolitycznym, a także zespół nabytych i wykształconych w życiu zawodowym i społecznym umiejętności np. kierowania ludźmi, zdolności negocjacyjne

• podporządkowywanie się określonym normom etycznym i regułom postępowania (skrajności)

1. brak reguł i norm - np. komunistka Anna Pałka - człowiek bez Boga i historii, Stalin - kategoria wroga statystycznego

2. politycy dogmatyczni - podejmowanie każdej decyzji w imię swoich ideałów i wartości wbrew rzeczywistości politycznej

• służenie dobru wspólnemu - czyli na ile polityk jest w stanie realizować cele i interesy zbiorowe. Dobry polityk musi rozumieć cle zbiorowy. Istnieje kategoria ludzi egoistycznych, źle kończy polityk - egoista, który nie płaci rachunków wyborczych. Nie chodzi tu o obietnice składane wyborcom, ale głównie te składane grupom interesu (lobbing). Biznesmeni to ludzie, którzy nie garną się do polityki, ale chętnie lokują w niej swoje środki i poparcie w zamian za korzyści.

przykłady: zapłata TVN za poparcie przez PO, wybór miejsc meczy na EURO 2012 - w tych miastach gdzie wygrała PO

• posiadanie autonomii w wykonywaniu zawodu - istnieją dwie kategorie polityków:

• klientystyczni - przekupni

• autonomiczni - nie zrywają z otoczeniem, ale w pewnych warunkach i przypadkach nie dadzą się przekupić i są nieustępliwi

• istnienie samorządu organizacji zawodowych w celu obrony interesów profesji - w przypadku „profesji” polityka rolę taką spełniają partie polityczne. Bronią one interesów Politycznych, bez partii nie da się być w polityce.

117. Profesjonalizm polityczny - warunki i wymiary

Warunki profesjonalizmu:

1. Posiadać jakieś zajęcie codzienne, które jest źródłem utrzymani. Taka osoba, by godnie żyć nie musi być politykiem, wiec jest nim bo chce się realizować - nie dla pieniędzy i diet

2. Kompetencje - nabywanie wraz z doświadczeniem oraz rozwijaną wiedzą

3. Rozumowanie w kategoriach profesjonalisty - „wiem i wiem, że wiem”, nie należy być przesadnie skromnym i umniejszać swoje zdolności. Nie należy także oceniać swoich umiejętności porównawczo do innych - zdanie „jestem dziś lepszy niż wczoraj” zamiast „jestem lepszy od niego”

4. Dbałość organizacji o wykorzystywanie ludzi obdarzonych odpowiednimi kwalifikacjami - nie zawsze tacy ludzie dadzą się wykorzystać (ci, co mają takie kwalifikacje). Przykład: żaden dobrych przedsiębiorców w Polsce, takich, którzy odnieśli sukces nie wyraża chęci ani gotowości aby zostać Ministrem Skarbu lub Gospodarki.

Wymiary profesji

1. genetyczny - posiadanie takich umiejętności, które pozwalają ukształtować przyszłość. Np. specjaliści od wizerunku - odpowiedni wizerunek może zapanować w politycznej modzie na długo - czyli ukształtować nasza przyszłość zatem specjalista od wizerunku i wyglądu ma umiejętności kształtujące przyszłość (wizerunek A. Kwaśniewskiego w niebieskiej koszuli - moda na 10 lat)

2. funkcjonalny - umiejętne relacje interpersonalne między danym politykiem a otoczeniem. Umiejętność „dogadania się”. Ale gdy mamy do czynienia z decydentem zbiorowym nie są cnota ustępliwość i wycofanie oraz skłonność do negocjacji. Ale wszystko trzeba wypośrodkować - nie należy również awanturować się i obrażać na współdecydentów.

Jednostki silne znacznie lepiej podejmują decyzje w kryzysie, kiedy decyzje trzeba podejmować szybko, natomiast jednostki słabe lepiej radzą sobie w warunkach spokojnych - rozważnie analizując opcje.

3. strukturalny - umiejętności konceptualne - dolność do wymyślania projektw, koncepcji, idei.

Zasada drogi przez pustynię - umiejętne wycofanie się na jakiś okres czasu, aby później osiągnąć w polityce znacznie więcej - przykłady Piłsudski i Sulejówek ; Charles de Gaulle, kard. Richelieu - antyprzykład Wałęsa

118. Nastepstwa profesjonalizmu politycznego

A) Depolityzacja życia społecznego -im bardziej profesjonalne tym mniej polityczne jest życie, próby podejmowane, by przekonać większość społeczeństwa, że uczestnictwo w polityce nie jest potrzebne. Czyni się to przykładowo prezentując bezalternatywną wizję dziejów - wszystko jest czarne albo białe - Traktat Lizboński - TAK w całości lub NIE w całości nie podawano informacji, że można go zmienić lub negocjować.

Czasem społeczeństwo nie chce brać udziału w życiu politycznym, bo nie ma zaufania do polityków - wtedy popiera dyktaturę

Polak - obywatel ma być konsumentem - ma konsumować rzeczywistość polityczną taką - jaką kreują ją politycy.

Przykłady: wybory do PE - mało dyskusji, dlatego będzie niska frekwencja, są tylko dwa wątki - dwa spoty Pis. Przy małej frekwencji wybory są obliczalne.

B) Przekształcanie sporu politycznego w wypowiedzi na temat reguł i przekonań - zestaw jedynych i słusznych poglądów. Zamiana sporu politycznego w plebiscyt. Przykład: co gazety pisały o Stanisławie Tymińskim.

C) Wyparcie celów polityki przez plebiscytowe rozstrzygnięcie, by powierzyć władzę konkretnemu politykowi - przykładowo są to wybory w 2007 roku, był to plebiscyt czy ma rządzić dalej J. Kaczyński czy nie. Plebiscyt przeciwko lub za jedną osobą.

D) Dominacja manipulowania emocjami i skolonizowanie sfery prywatnej - łatwo jest dotrzeć do wyborcy na poziomie emocji nie na poziomie rozumu. Więcej można pokazać na poziomie emocji - odczucia lubię/nie lubię ; uśmiecham się/nie uśmiecham się ; dobry/zły

Przykład: Jeśli ich wybierzecie - zabronią Wam chodzić w mini.

Kolonizowanie sfery prywatnej - spoty wyborcze koncentrują się na sferze prywatnej - z półek domu znikają zabawki, z lodówki jedzenie.

Na emocjach łatwiej jest grać południowcom niż np. Finom.

Partie starają się przekonać ludzi, że wybory są niebezpieczne dla przestrzeni prywatnej - vide: spoty.

E) Polityką zajmują się częściej celebryci niż politycy

119. Tworzenie subiektywnej reprezentacji zadania decyzyjnego.

Proces tworzenia reprezentacji zadania to proces konstruowania modelu rzeczywistości. Aby podjąć decyzję, decydent musi najpierw „spostrzec” zadanie, poznać jego zasadniczą strukturę, oraz relacje istniejące między nimi; w końcu decydent musi samodzielnie skonstruować wewnętrzny obraz zadania zwany jego reprezentacją.

Cała wiedza o tym procesie została zgromadzona przez psychologów zajmujących się badaniem procesów poznawczych. Jednym z pierwszych był F. G. Barlett - udowodnił on, że w procesie zapamiętywania ludzie tworzą sobie wewnętrzny obraz środowiska, zwany schematem, schemat nie jest kopią uprzednio działających bodźców zewnętrznych, ale aktywną ich organizacją.
Kontynuując pomysły Barletta trzej psychologowie amerykańscy: G. Miller, E. Galanter, K. Pribram, stworzyli teorię zachowania, której centralnym pojęciem jest pojęcie planu. Plan jest wewnętrznym obrazem czy reprezentacją środowiska. Posiada on hierarchiczną organizację i determinuje reakcje człowieka. Według T. Tomaszewskiego w procesie rozwiązywania zadań powstają w podmiocie tzw. schematy dynamiczne, które sterują czynnościami człowieka.

Ludzie tworzą sobie schematy zewnętrznego środowiska, jego plany czy reprezentacje. Reprezentacje te nie są jedynie „ kserograficzną” kopią rzeczywistości, lecz stanowią efekt jej transformacji. Tworząc je człowiek jest bardziej samodzielnym organizatorem niż odtwórcą.

Każdy ośrodek decyzyjny konstruuje umysłowy model zadania decyzji (plan: wewnętrzny obraz sytuacji, wpływ planu na reakcję środowiska, jak ten plan wpłynie). Charakterystyka reprezentacji: model umysłowy zależy od napływu informacji, obraz dynamiczny, struktura reprezentacji zadania wyznacza program rozwiązań, powodzenie w rozwiązaniu zadań zależy od reprezentacji.

120. Typy reprezentacji zadania decyzyjnego.

a) REPREZENTACJA PROBABILISTYCZNA - to taka sytuacja w której wyniki otrzymane po wyborze alternatywy zależą od mechanizmu losowego (takiego jak rzut monetą lub wahania rynku) i decydent zdaje sobie z tego sprawę. Wyników tych nie można przewidzieć z całą pewnością, lecz jedynie z większym lub mniejszym prawdopodobieństwem (zadania proste)

b) REPREZENTACJA HEURYSTYCZNA - ujmowanie zakładu nie jako zmiennej losowej o znanym rozkładzie prawdopodobieństwa, lecz jako zbiór cech; wśród nich może znajdować się również prawdopodobieństwo wygrania i prawdopodobieństwo przegrania, ale „prawdopodobieństw” te - w przeciwieństwie do reprezentacji probabilistycznej nie spełniają tu warunków. W pewnych sytuacjach decydenci nie włączają do reprezentacji jednego z tych prawdopodobieństw. Poza tym bardzo często lista cech zakładu jest uporządkowana według ich ważności (tworzenie uporządkowanej listy celów, przewidujemy wielkość wygranej, przegranej, szanse na przegranie czy wygranie, bierze się pod uwagę wielkość ryzyka, zadania złożone)

c) REPREZENTACJA DETERMINISTYCZNA - decydent przyjmuje, że nie zawiera ono zmiennych losowych, a tym samym, że wyniki uzyskiwane po podjęciu decyzji zależą od ściśle określonych reguł, wykrycie tych reguł pozwala przewidzieć z całą pewnością konsekwencje decyzji. Reprezentacja ta różni się od dwóch pozostałych przede wszystkim ze względu na to, że zmienne są dobrze określone, i nie ma tu niepewności co do tego, jaki wynik uzyskamy po podjęciu decyzji (zależność wyników od określonych reguł, reguły mogą przesądzić o wynikach np. I prawo Murphyego)

121. Zasady tworzenia reprezentacji zadania decyzyjnego

• Z. HIERARCHIZACJI - ludzie kodują doświadczenia głównie za pomocą struktur zhierarchizowanych. Decydent może hierarchizować alternatywy lub ich wyniki.

Cel: tworzona aby zredukować wysiłek poznawczy, aby ułatwić sobie zadanie.

Człowiek posiada ograniczone możliwości, jest on zdolny przetwarzać jednocześnie co najwyżej kilka elementów. Hierarchizacja upraszcza proces podejmowania decyzji.

• Z. REDUKCJI ZŁOŻONOŚCI- redukowanie złożoności zadania szczególnie w sytuacji, w której nie można korzystać z pamięci zewnętrznej i w której czas decyzji jest drastycznie ograniczony.
  (redukcja dużego zbioru hipotez, branie pod uwagę jedynie kilku, które wydają się najbardziej prawdopodobne, z pomijaniem wielu innych, co często może doprowadzić do sformułowania błędnej diagnozy) - upraszczmy system decyzyjny.

• Z. KONKRETYZACJI - polega na tym, że ludzie włączają do reprezentacji jedynie informacje dane bezpośrednio, a jednocześnie pomijają inne informacje (wykorzystuje się informacje\dane bezpośrednio)

Stosowanie zasady hierarchizacji, redukcji złożoności oraz konkretyzacji w znacznym stopniu zmniejsza wysiłek intelektualny, obniża bowiem poziom trudności zadania ryzykownego, co jednak łączy się z niebezpieczeństwem zmniejszenia trafności decyzji.

122. Wartościowanie wyników w sytuacji decyzyjnej

Polega ona na przypisywaniu im określonej wartości subiektywnej, czyli użyteczności. Użyteczność jest kluczowym pojęciem zarówno teorii racjonalnych decyzji, jak i teorii psychologicznej; dlatego poznanie praw rządzących procesem wartościowania ma doniosłe znaczenie. Cele do których dąży decydent, odgrywają zasadniczą rolę w procesie wartościowania wyników.

Aksjomatyczna teoria użyteczności (von Neumann i Morgenstern)- składa się ona ze zbioru aksjomatów dotyczących preferencji racjonalnego decydenta oraz z twierdzeń, które zostały wydedukowane z tych aksjomatów. Aksjomaty użyteczności - racjonalny decydent albo preferuje jeden z dwóch wyników albo uważa je za identyczne;

TEORIA aksjomatyczna użyteczności: PEWNIKI (aksjomaty):

1. spójność

2. przechodniość

3. pewność

4. podstawialność np. jeśli wartością jest gruszka jabłko chcemy zjeść owoc to nie ma znaczenia czy gruszka czy jabłko

5. ciągłość

123. Metody i fazy badania użyteczności rozwiązań w sytuacjach decyzyjnych.

Metody pośrednie (BEHAWIORALNE) - bierze się pod uwagę wszystkie decyzje podjęte przez decydenta. Metody te pozwalają określać użyteczność wyników na podstawie serii decyzji podejmowanych przez ludzi w czasie rozwiązywania ryzykownego. Osoby badane nie podają tu więc werbalnie subiektywnej wartości pieniędzy, czy jakichś przedmiotów, lecz wartość ta jest określana przez badacza a posteriori, za pomocą analizy ich zachowania.

Metody bezpośrednie -sądy o użyteczności (EWALUACYJNE) decydenci wypowiadają opinie, sądy, poglądy o użeteczności na podstawie tego oceniamy jakie chce osiągnąć rezultaty.

Metody te nie są czasochłonne, można stosować je w zadaniach ryzykownych, w których nie występują skomplikowane wyniki, jak doktorat, awans na kierownicze stanowisko, czy niepowodzenie w pracy.

Fazy: a)przypisywanie problemom określonych odpowiednich wag, wymiarów predyktywnych (3 alternatywne wyniki A, B, C przypisujemy im pewne wymiary oceniając według tego co będzie dla nas najbardziej użyteczne); b) agregacja wymiarów (globalna użyteczność wyników).

124. Strategie oceny użyteczności wielowymiarówej.

a) LINIOWA (KOMPENSACYJNA) -decydent po wyodrębnieniu wymiarów, przypisaniu im odpowiednich wag, na koniec liniowo je integruje. Strategi ta traktuje wymiary jako kompensujące się nawzajem (ważona suma zalet i wad każdego z tych wymiarów)

b) KONIUNKCYJNA - decydent ustala minimalne (progowe) wartości wymiarów predyktywnych.

Jeśli wszystkie wymiary są co najmniej równe progowi, to przypisuje wynikowi użyteczność pozytywną, a w przeciwnym razie uznaje go za wynik niekorzystny.

Strategia koniunkcyjna, której przybliżony model stanowi funkcja paraboliczna, ma kilka ważnych cech: jest ona bardzo wymagająca; faworyzuję wszechstronność; najwyższą użyteczność globalną przypisuje tym wynikom, których wszystkie cechy przekraczają pewną wartość progową.

c) ALTERNATYWNA -decydent określa progowe natężenia wymiarów - przy czym progi są tutaj w zasadzie wyższe niż w strategii koniunkcyjnej i każdy wynik, którego co najmniej jeden wymiar osiąga próg, oceniany jest pozytywnie.

Zgodnie z nią maksymalną użyteczność globalną osiągają wyniki, które których co najmniej jeden wymiar ma wysoką wartość. O ocenie decydują więc najlepsze strony (zalety) przedmiotu wyboru. W efekcie jej stosowania kultywowana jest różnorodność.

d) KONFIGURACYJNE - zakładają wzajemne interakcje między wymiarami. W tym przypadku dobór każdej cechy oraz jej waga zależy od konfiguracji innych cech. Stosują strategie konfiguracyjne decydent spostrzega wynik bardziej całościowo.

125. Przewidywanie warunków determinujących wyniki rozwiązywania problemów decyzyjnych

A. Ocena subiektywnego prawdopodobieństwa wystąpienia określonych warunków wpływających na wynik wyborów

B. Prawdopodobieństwo subiektywne - stopień pewności decydenta, że określony hipotezy o stanach rzeczy okażą się prawdziwe

C. Interpretacji podobieństwa

• częstotliwościowa

• logiczna

• personalistyczna

126. Metody badania prawdopodobieństwa subiektywnego.

POŚREDNIE (BEHAWIORALNE) -badacz ocenia prawdopodobieństwo subiektywne na podstawie decyzji podejmowanych przez ludzi w czasie rozwiązywania zadań ryzykownych wcześniej w podobnych sytuacjach. Metody te są bardzo rzetelne, pozwalają one bowiem ustalić prawdopodobieństwo subiektywne na podstawie rzeczywistego działania człowieka. Są one bardzo czasochłonne. Trudno jest je zastosować w zadaniach bardziej złożonych, w których zbiór hipotez o stanach rzeczy jest duży.

BEZPOŚREDNIE (AKSJOLOGICZNE) -decydent formułuje sądy o prawdopodobieństwie (określa werbalnie swój stopień przekonania, że dana hipoteza o stanie rzeczy jest prawdziwa). Metody te są bardzo łatwe; za ich pomocą można określić prawdopodobieństwo najbardziej złożonych hipotez. Jednocześnie można się często spotkać z twierdzeniem, iż są one nierzetelne, iż zniekształcają rzeczywiste prawdopodobieństwo subiektywne. Metody bezpośrednie są bardziej użyteczne w badaniu prawdopodobieństwa subiektywnego niż w badaniu użyteczności.

127. Heurystyczne zasady oceny prawdopodobieństwa wyników rozwiązywania problemów decyzyjnych.

Stosowanie zasad (reguł) heurystycznych prowadzi w wielu wypadkach do nietrafnych ocen prawdopodobieństwa. Mają one jednak kardynalną zaletę - są proste i nie wymagają dużego wysiłku intelektualnego.

1. Z. REPREZENTATYWNOŚCI - (F. Alberoniego, J. Cohena i C. E. Hansela) decydent bada, jaki jest stopień prawdopodobieństwa między zdarzeniem (próbką) a populacją z której ona pochodzi. Próbuje odpowiedzieć na dwa pytania: 1. Czy zdarzenie (próbka) jest podobne do populacji z punktu widzenia cech uznanych przez decydenta za istotne; 2. W jakim stopniu zdarzenie (próbka) odzwierciedla właściwości procesu losowego, który je wytworzył?

Zdarzenie (próbka) jest tym bardziej reprezentatywne, im bardziej przypomina ono populację, z której pochodzi, i im bardziej losowe wydaje się ono decydentowi. Zdarzenie bardziej reprezentatywne decydent ocenia jako bardziej prawdopodobne. Stosują zasadę reprezentatywności ludzie widzą prawidłowości tam, gdzie ich faktycznie nie ma, i dlatego zbyt szybko porzucają probabilistyczny model zadania, zastępują go modelem deterministycznym.

2. Z. DOSTĘPNOŚCI PSYCHICZNEJ -decydent uważa zdarzenie za bardziej prawdopodobne, im łatwiej i szybciej można zaktualizować w pamięci przykłady tego typu zdarzeń (jeśli zadamy komuś pytanie o częstość rozwodów w Polsce to człowiek będzie sobie przypominał przypadki rozwodów w swoim otoczeniu, im więcej osób w otoczeniu się rozwiodło tym bardziej uznaje prawdopodobieństwo w Polsce za duże). Im łatwiej człowiek odczytuje określonego rodzaju informacje zakodowane w pamięci trwałej, tym wyżej ocenia prawdopodobieństwo danego zdarzenia. Ważną rolę odgrywa również pamięć świeża. Im szybciej i sprawniej ktoś tworzy z danych, które się w niej znajdują, kombinacje, tym wyżej

*3. Z. WYRÓWNYWANIA PRAWDOPODOBIEŃSTW (tendencja centralna) - zgodnie z którą ludzie przeceniają prawdopodobieństwo obiektywne zdarzeń mało prawdopodobnych i jednoczenie nie doceniają prawdopodobieństwa zdarzeń w wysokim stopniu prawdopodobnych.

128. Problemy myślenia antypacyjnego i wstecznego

ANTYCYPACJA - ocenia się swe poprzednie przewidywania w świetle nowych informacji i ich wpływ na postrzeganie przyszłej sytuacji decyzyjnej.

MYŚLENIE WSTECZNE - to co się zdarzyło, miało zdarzyć, wiedziała że tak będzie, ale nie mówiła o tym.

129. Konflikty w polityce - def. i typy

KONFLIKT - walka dwóch lub więcej podmiotów polityki posiadających sprzeczne interesy i zmierzających do osiągnięcia dóbr materialnych i niematerialnych lub wartości cieszących się społecznym uznaniem poprzez zdobycie, utrzymanie i sprawowanie władzy przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości działania, zneutralizowaniu lub zniszczeniu przeciwnika.

TYP KONFLIKTÓW:




• interpersonalne

• grupowe (m. państwami, narodami itd.)

• rzeczywiste (walka o wartości, cele)

• nierzeczywiste (konflikt dla samego konfliktu)

• makrokonflikty (m. małymi grupami)

• mikrokonflikty

• interesów (powstałe na tle konkurencji o określone dobra społeczne)

• adaptacyjne (na tle przystosowania się ludzi do siebie w procesie działania)

• postaw (na tle rozbieżności w moralnych ocenach zjawisk i zachowań)




131. Przyczyny konfliktów w polityce

• charakter realistyczny (ludzie różnią się interesami); istnieje problem sporny

• zwalczające się strony - podział my - oni

• rozdzielność między władzą a autorytetem

• Rola konfliktów politycznych

Konflikt może mieć zarówno znaczenie pozytywne, jak i negatywne:

• umożliwia wyrażenie opinii i poglądów różnym grupom społecznym,

• Stymuluje do poszukiwania nowych, twórczych rozwiązań zapewniających realizację interesów wszystkich zaangażowanych stron,

• jest okazją do wyraźnego zdefiniowania celów grupowych,

• umożliwia zrozumienie odmiennych stanowisk z perspektywy ich zwolenników,

• umożliwia przeforsowanie własnych celów,

• pełni rolę katalizatora porozumienia

• zwiastuje zmiany, przebudowę

• prowadzi do eskalacji wrogości, zachowań agresywnych, destrukcyjnych, niemoralnych

• wywołuje straty moralne, materialne po obydwu stronach

• umożliwia osiągnięcie dominacji przez jedną ze stron nad drugą i dyskryminowanie jej

133. Dwie formy organizacji stosunków międzyludzkich

HETERONOMICZNA - jednostronna dominacja jednego podmiotu nad drugimi, zewnętrzny system nakazu, tylko jedna wizja świata jest słuszna i preferowana. Tylko jeden podmiot skupia władzę, istnieje uprzywilejowanie podmiotów najliczniejszych - korzyści dla większości

AUTONOMICZNA - występuje kilka podmiotów, między nimi jest równość, jest podział władzy, decyzje podejmowane są wspólnie (kolektywizm w podejmowaniu decyzji). Tutaj wzrasta rola komunikacji społecznej, kanały kom. są zwrotne (nie tylko A do B, ale B także może się komunikować z A)

134. Orientacja kooperacyjna wobec konfliktu politycznego.

Obejmuje postawę związaną z dążeniem do współpracy przy rozwiązywaniu konfliktu (postawa kooperacyjna), jak również nastawienie na ustalenie kompromisowego rozwiązania w procesie negocjacji. Podejście to wiąże się z koncentracją na wspólnych celach i podobieństwach między grupami zaangażowanymi w konflikt, nie eksponuje się generalnych różnic.

Orientacja kooperacyjna w konflikcie wiąże się też ze stosunkowo wysokim poziomem wzajemnego zaufania i przyjaznym, a przynajmniej naturalnym nastawieniem wobec innych grup. Uznanie ich celów i interesów za uzasadnione tak samo, jak dążeń własnej grupy.

Komunikacja między kooperującymi podmiotami polega na pełnej niezakłóconej wymianie informacji, pozwalającej na precyzyjne określenie problemu, który leży u źródeł konfliktu.

135. Orientacja rywalizacyjna wobec konfliktu politycznego.

Orientacja ta obejmuje nastawienie na rywalizację, pokonanie drugiej strony i realizację własnych celów jej kosztem (postawa rywalizacyjna) oraz bardziej ekstremalną postawę otwartej demonstracji siły i wrogości wobec przeciwnika. Jednostki przyjmujące orientację rywalizacyjną w konflikcie koncentrują się przede wszystkim na tym, co zaangażowane grupy różni i dzieli. Podział na grupę „my” i „oni” jest przede wszystkim wartościujący.

Gdy konflikt przybiera destrukcyjny obrót, grupa „obca” nie jest postrzegana jako partner czy nawet przeciwnik, lecz jako wróg. Nie bierze się pod uwagę, lekceważy lub z góry odrzuca racje, które uzasadniają cele obcej grupy. Komunikacja pomiędzy stronami jest ograniczona, polega głównie na wzajemnych demonstracjach siły lub niechęci oraz na celowej dezinformacji przeciwnika. Strategie postępowania wobec drugiej strony to najczęściej grożenia i zastraszanie, perswazja i przekonanie do własnego stanowiska, podejmowanie kontrowersyjnych działań bez liczenia się z opinią drugiej strony.

136. Orientacja wycofania wobec konfliktu politycznego.

Nastawienie na unikanie konfliktu, powstrzymanie się od działań i wysiłków mających na celu rozwiązanie konfliktu. Orientacja wycofania zakłada postrzeganie grupy „oni” jako odmiennej od grupy „my” pod względem celów, do których realizacji dąży, wartości które uważa za najbardziej istotne. Rozróżnienie to łączy się najczęściej z niechęcią do grupy obcej, która postrzegana jest jako konkurencja lub przeszkoda w realizacji interesów grupy własnej. Unika się zarówno bezpośredniego starcia, jak i współpracy.

W tej sytuacji rozwiązanie konfliktu zostaje odłożone „na później” lub powierza się je decyzji „trzeciej strony”. Powstrzymywanie się od działań w konflikcie jest po części konstruktywne, ponieważ nie prowadzi do eskalacji konfliktu.

137. Percepcja konfliktu politycznego

Wg M. Sherifa (koncepcja realistyczna) konflikt między grupami rodzi się w sytuacji, gdy występuje różnica interesów grupowych i przekonanie o tym, że realizacja dążeń jednej grupy wyklucza realizację dążeń drugiej grupy. Zdaniem Sherifa to rodzaj relacji, który zawiązuje się miedzy grupami powodując nasilenie wrogości lub współpracę.

Turner, Taifer i Rothbard: sam proces kategoryzacji społ., czyli podziału na „my” i „oni” prowadzi do wyolbrzymiania różnic między grupami i jest zarzewiem konfliktu. Sama świadomość występowania grupy obcej wystarczy aby doszło do zachowań rywalizacyjnych i dyskryminacyjnych.

Wiele z konfliktów Polit. wynika z rywalizacji o symbole potwierdzające status grupy i jej wartość. Rywalizacja rozwija się gdy obcy jest traktowany jako zagrożenie dla dobra i statusu grupy. Myślenie w kategoriach my/oni intensyfikuje konflikt i prowadzi do powstania czarno-białego obrazu świata- wzrasta wtedy spójność naszej grupy i powstaje wrogość w stosunku do drugiej grupy, pojawia się etnocentryzm, uprzedzenia i stereotypy.

Pojawiają się przekonania społeczne o:




• słuszności i najwyższej egzystencjalnej wadze celów grupowych

• zagrożeniu bezpieczeństwa grupy i jej istnienia oraz konieczności obrony

• negatywnych cech przeciwnika

• własnego pozytywnego wizerunku

• własnej martyrologii i odpowiedzialności przeciwnika za wybuch i przedłużanie się konfliktu

• patriotyzmu członków własnej grupy, ich przywiązania, zdolności do poświęce

• jedności i jednomyślności swojej grupy

• pokoju jako ostatecznego celu dążeń grupy




Przekonania te wzmacniają poczucie grupowej tożsamości i wspierają kontynuację konfliktu, podtrzymują taką wizję konfliktu i przeciwnika która sprzyja eskalacji wrogości.

138. Postrzegania podmiotówpolitycznych w warunkach konfliktu

Postrzeganie podmiotów politycznych w czasie kryzysu jest zniekształcone.

• przecenia się znaczenie różnic między członkami grupy przeciwnej oraz własnej oraz spójność w ramach własnej. Stereotypy w postrzeganiu grupy obcej i własnej, grupie własnej i obcej przypisuje się określone właściwości

• członków grupy przeciwnej traktuje się jako podobnych pod względem opinii, przekonań, cech, wartości i celów

• lepiej zapamiętuje się tych członków grupy przeciwnej, którzy są postrzegani jako bardziej ekstremalni i negatywni

• postrzega się przeciwnika przez pryzmat negatywnych stereotypów i przyjmuje się informacje je potwierdzające- siebie widzi się w pozytywach.

• stereotyp obcej grupy mówi nie tylko o cechach jakie mają jej członkowie, ale przede wszystkim przypisuje ich działaniom motywy i wartości, które jednocześnie są podstawą i kryterium moralnej oceny członków tej grupy. Raz powstałe stereotypowe przekonania pozostają w naszej pamięci, są odporne na zmianę.

• Według Rothbrata gdy osądzamy własną grupę negatywne wrażenia wywołane przez jej członków są równoważone przez pozytywne informacje na ich temat, ale gdy oceniamy grupę obcą negatywne informacje o członkach tej grupy dominują w naszej pamięci

• błędy i wady przeciwnika postrzega się jako stałe i niezmienne dyspozycje, a własne słabości i porażki jako czasowe i przemijające

• przypisuje się przeciwnikowi motywy działania i wartości o charakterze negatywnym, które są podstawą ich moralnej oceny- postrzegamy ich jako mniej moralnych, ludzkich

• przypisuje się przeciwnikom winę za to, że są obiektem dyskryminacji

• dokonuje się delegitymizacja przeciwnika tzn. wyklucza się przeciwnika poza nawias społeczeństwa przedstawiając je jako istoty nieludzkie- zwierzęce lub demoniczne, przypisuje się im miano zabójców, psychopatów, negatywne cechy, porównuje do powszechnie potępianych grup Polit. Np. faszystów, grup, które są synonimem zła i niegodziwości- wandalów, barbarzyńców- ma to pozwolić wyjaśnić działania przeciwnika, wytłumaczyć i zrozumieć jego okrucieństwo

• *odbiór innych uczestników stosunków społecznych - tu trzeba najpierw dokonać charakterystyki samego siebie, potem przejść do porównania z innymi jednostkami

139. Komunikacja w warunkach konfliktu politycznego

• Sposób komunikacji międzygrupowej w okresie konfliktu wynika ze sposobu postrzegania grup w konflikcie i relacji między nimi; wzmacnia ich dotychczasowy negatywny przebieg.

• Pojawia się tzw. Zjawisko wieloaspektowej ignorancji polegające na tym, że występują nieadekwatne poglądy i opinie w postrzeganiu stron, wynikających z zakłóceń w komunikacji między nimi i stanowiących źródło wrogości.

• Strony z reguły odmawiają komunikacji z przeciwnikiem i zamykają się we wrogości, co powoduje powstanie zafałszowanego obrazu wroga. Obraz grupy obcej konstruowany przez jedną stronę konfliktu jest zwykle lustrzanym odbiciem obrazu przeciwnika utrzymywanego przez drugą stron

• Brak komunikacji prowadzi do zaniku wzajemnego zaufania pomiędzy stronami, co z kolei prowadzi do stosowania taktyk groźby i zastraszania. Stosuje się je chociaż mogą przynosić szkody.

• Komunikacja międzygrupowa zwiększa szanse rozwiązania konfliktu, dlatego należy ją stymulować i podtrzymywać.

• Otwarta wymiana informacji jest podstawą zaufania i kooperacji, warunkiem adekwatnego zrozumienia celów i zamiarów drugiej strony

140. Destruktywny przebieg konfliktu politycznego

Konflikt destruktywny - gdy zostanie spostrzeżony narasta i obejmuje coraz szersze obszary:

• początkowo dotyczy konkretnej sprawy, później wielu różnych spraw

• w miarę narastania powoduje podziały

• wzrasta poziom uczuć

• atak na istniejący porządek

• druga strona broni istniejącego porządku, sięga do momentu jego powstania, heroiczność, koszty powstania nowego porządku, odniesione sukcesy

Konflikt destruktywny prowadzi do dehumanizacji przeciwnika - pozbawia go cech ludzkich,

Stwarza stan umysłu umożliwiający ludziom prowadzenie bezpardonowej walki wszelkimi dostępnymi środkami. Tym procesom ulegają wszyscy w większym lub mniejszym stopniu w zależności od zaangażowania i samokrytycyzmu.

W polityce obserwujemy wiele długotrwałych konfliktów, długotrwałej ostrej rywalizacji między grupami, przyjmującymi czasem postać krwawych wojen wyczerpujących zasoby obu stron.

Warunki psychologiczne trwania w konflikcie: poświęcenie się dla kraju, gotowość do składania osobistych ofiar, poczucie solidarności ze swoimi, determinacja i wytrzymałość,

Identyfikacja z grupą sprawia, ze jej członkowie ulegają złudzeniu powszechnej zgodności w sprawach o żywotnym dla tej grupy znaczeniu.

Destruktywny charakter przedłużającego się konfliktu politycznego wiąże się także z tym, że utrzymujący się stres, zmęczenie i negatywne emocje zakłócają funkcjonowania poznawcze stron konfliktu:

1. obniża się zdolność odróżniania inf ważnych od nieważnych

2. ignoruje się inf pochodzące z niepewnego źródła,

3. myślenie staje się stereotypowe,

4. silne emocje mogą pogarszać funkcjonowanie polityków w syt kryzysowych, gdy ich decyzje powinny być szczególnie rozważne.

141. Konflikt polityczny nierozwiązywalny.

• ma długotrwały charakter (przez przynajmniej jedno pokolenie narastają straty i uprzedzenia w pamięci zbiorowej);

• strony mają interes w kontynuowaniu konfliktu (czynienie inwestycji, które stają na przeszkodzie próbom rozwiązania konfliktu)

• konflikt jako gra o sumie zerowej (maksymalizacja strat przeciwnika, cele postrzegane jako całkowicie sprzeczne)

• przemoc (toczenie walki, starć, narastanie wrogości i chęci odwetu)

• totalny charakter konfliktu (wielopłaszczyznowy, dotyczy podstawowych potrzeb i wartości)

• centralność konfliktu (konflikt jest najważniejszym tematem i problemem społeczności)

142. Sposoby rozwiązywania konfliktów politycznych - teoria racjonalnego wyboru

Decydenci odbierają bodźce sytuacyjne na zimno, kalkulują relacje między celami i środkami, wybierają alternatywy, oceniają ich skutki itd. Oczywistym skutkiem takiego założenia jest przyjęcie tezy, iż żaden racjonalny uczestnik gry nie może zostać zaskoczony zachowaniem innego racjonalnego gracza.

143. Sposoby rozwiązywania konfliktów politycznych - teoria skutecznej komunikacji DESC.

Model skutecznej komunikacji DESC (Bower)- zawiera ogólne zasady postępowania przy rozwiązywaniu konfliktów. 4 kroki prowadzące do porozumienia:

• DESCRIBE - opis problemu (chłodna relacja przejawów konfliktu, konkretnych zachowań i decyzji drugiej strony, bez wczuwania się w jej intencje, uczucia).

• EXPRESS - ekspresja osobistych odczuć związanych z problemem i wywołanych postępowaniem drugiej osoby

• SPECIFY - skonkretyzowanie oczekiwać

• CONSEQUENCES - określenie konsekwencji zmiany postępowania i trwania w konflikcie

3 kategorie wyników udanego rozwiązania konfliktów:

1. przyjęcie rozwiązania integratywnego

2. kompromis

3. typowanie zwycięzcy

144. Sposoby rozwiązywania konfliktów politycznych - teoria konsensualna normatywna

Do rozwiązania konfliktów dochodzi gdy rozmówcy rozważają rozwiązanie danego problemu za pomocą podawania argumentów potwierdzających prezentowane stanowisko. Jeden z nich po pewnym czasie przystaje na słuszność stwierdzeń podawanych przez stronę przeciwną i ustępuje. Prowadzi to do pokojowego rozwiązania konfliktu.

Cztery warunki:

• Wolność poglądów i swoboda ich głoszenia

• Ustalona procedura osiągania porozumienia

• Uznanie podjętych decyzji za ważne

• Możliwość wyegzekwowania podjętych decyzji

145. Kategorie wyników udanego rozwiązywania konfliktów politycznych

Trzy kategorie wyników udanego rozwiązania konfliktów:

• PRZYJĘCIE ROZWIĄZANIA INTEGRATYWNEGO - założenie, iż istnieją takie rozwiązania, które mogą dawać satysfakcję obu stronom konfliktu, realizują ich interesy i wzmacniają więź m. stronami - negocjacje

• KOMPROMIS - osiągnięcie „środka drogi” między celami i żądaniami stron konfliktu, lub na wymianie koncesji - każda ze stron decyduje się na ustępstwa dotyczących różnych obszarów. Żadna ze stron nie jest zadowolona z wyniku, co nie sprzyja trwałości porozumienia. Z tego punktu widzenia rozwiązanie gorsze niż przyjęcie rozwiązania integratywnego. Kompromis może być jednak użyteczny do zapobiegnięcia impasu i krokiem do dalszych bardziej owocnych negocjacji.

• TYPOWANIE ZWYCIĘSCY - polega na przyjęciu arbitralnego rozwiązania ustalonego losowo (np. przez rzut monetą) lub przez głosowanie (wg reguł zaakceptowanych przez obie strony).

146. Negocjowanie - pojęcie i fazy

Negocjowanie to proces komunikowania się w celu osiągnięcia porozumienia.

Aby doszło do negocjacji, muszą być spełnione warunki:

• co najmniej dwie strony

• interesy sprzeczne w co najmniej jednym obszarze, ale istnieją też interesy wspólne,

• przystąpienie do negocjacji jest przynajmniej częściowo dowolne.

Wniosek - istnieją interesy wspólne, sprzeczne i różne.

Fazy procesu negocjacyjnego:

• Przygotowanie negocjacji

• Otwarcie rozmów

• Prezentacja produktu przedmiotu negocjacji (usługi, problem, towar)

• Uzgodnienie stanowisk - właściwe negocjacje

• Zamknięcie negocjacji

• Postępowanie po zakończeniu negocjacji.

147. Negocjowanie - granice i cele

Wyróżniamy dwa cele negocjacji (negocjacjach naważniejsze jest udtalanie hierarchii celów):

CEL IDEALNY- to co chcemy osiągnąć, jeśli wszystko ułoży się dobrze. Stanowi on maksimum tego, co możemy uzyskać. Od próby realizacji celu idealnego rozpoczynamy swoje poczynania.

CEL MINIMALNY- to, bez czego osiągnięcia negocjacje będą dla nas całkowitą porażką. Wyznacza on dla nas dolną granicę, poza którą negocjacje tracą sens. Zaczynamy go uwzględniać pod koniec negocjacji.

Sprawdzenie granicy ustępstw drugiej strony. Testując drugą stronę powinniśmy zwracać szczególną uwagę na reakcje oponenta, jeśli posuniemy się za daleko, należy się wycofać. Gdy wyczujemy, że druga strona osiągnęła limit swoich ustępstw, należy zaproponować porozumienie. Warunkiem musi być fakt, że przedstawiana przez kontrpartnera propozycja jest dla nas do przyjęcia. Należy liczyć się z tym, że druga strona będzie próbowała stosować te same techniki, badając nasz limit ustępstw. Ważne jest, by pamiętać, że gdy go osiągniemy, należy poinformować stronę przeciwną, że już nic więcej nie jesteśmy w stanie jej zaoferować, że została osiągnięta absolutna granica naszych ustępstw.

Faza końcowa zawiera cztery ważne elementy:

• Sprawdzenie granicy ustępstw drugiej strony,

• Poinformowanie przeciwników o absolutnej granicy naszych ustępstw,

• Użycie presji czasu,

• Umożliwienie zachowania twarzy drugiej stronie.

Musimy pamiętać, że przystępując do nich nie możemy zrezygować z naszego celu strategicznego i mieć go cały czas na uwadzę. Bo oddanie go oznacza, że dla nas negocjacje się skończyły i juz nie mają sesnu. Mogliśmy coś ugrać, ale w ostatecznym rozrachunku straciliśmy bo nie zrealizowaliśmy celu, który był podstawą negocjacji. to tak jakbyśmy negocjowali taką sytuacje:
przedmiotem negocjacji jest samochód, wynegocjowaliśmy kluczyki ale oddaliśmy paliwo. Facet uruchomi go bez kluczyków a my nie pojedziemy bez paliwa on pojedzie w siną dal a my zostaniemy z niczym

148. Trzy typy negocjacji - konfrontacyjne, integrujace, wielostronne

KONFRONTACYJNE (RYWALIZACYJNE)- najważniejszym elementem negocjacji konfrontacyjnych jest osiągnięcie porozumienia w polu negocjowania czyli dojście do porozumienia w punkcie jak najbardziej zbliżonym do punktu oporu drugiej strony. W warunkach rywalizacji cele jednej strony są w bezpośrednim konflikcie z celami drugiej strony. Obie strony dążą do maksymalizacji własnych korzyści, poprzez stosowanie strategii prowadzących zwiekszenia udziału w efektach.

Strategie i taktyka negocjacji rywalizacyjnych w pewnych sytuacjach przynoszą efekty odwrotne od zamierzonych i narażają strony na dodatkowe koszty. Zastosowane techniki sprawiają, że osoby koncentrują się naróżnicach, zamiast poszukiwać wspólnych obszarów. Ale rywalizacja bywa całkiem użyteczna, gdy strony chcą maksymalizować wartość uzyskana w wyniku pojedynczej transakcji, a utrzymanie dobrych relacji z przeciwnikami w przyszłości jest nieistotne.

INTEGRUJĄCE - założenie, iż nie wszystkie interesy stron uczestniczących w negocjacjach są ze sobą sprzeczne. Uczestnicy negocjacji mają też wspólne interesy, wynikające między innymi z faktu, iż nie są w stanie czegoś zrobić sami. Oczywiście oprócz interesów wspólnych strony mają też interesy różne. Coś, co dla jednego uczestnika jest bardzo istotne, dla drugiego może odgrywać trzeciorzędną rolę. Wynikiem jest kontrakt integracyjny, czyli odpowiadający obu stronom, a więc przynoszące wysokie korzyści każdemu, przy czym duża jest też korzyść wspólna.

Dwa rodzaje przeszkód. Pierwszy z nich jest związany z trudnościami natury poznawczej. Możliwość bowiem poszerzenia puli do podziału bardzo trudno odkryć. Często wymaga to przeprowadzenia wnikliwej analizy problemu negocjacyjnego. Drugi rodzaj przeszkód stanowią bariery o charakterze emocjonalnym, czyli mogą rodzić się obawy, iż druga strona postąpi nieuczciwie, wykorzystując dla własnych celów naszą otwartość i dobrą wolę.

WIELOSTRONNE- w negocjacjach wielostronnych uczestniczy wiele podmiotów, które podejmują wspólną decyzję mającą na celu pogodzenie konfliktowych interesów (ustelenie warunków kompromisu). Negocjacje wielostronne dotknięte są ryzykiem wystąpienia chaosu w dużo większym stopniu niż negocjacje dwustronne, dodatkowo strony mogą zawiązywac koalicje, które umożliwiają stronom słabszym zebrać wystarczająco duże siły, by wysuwać własne propozycje lub przynajmniej blokować te, które są dla nich niemożliwe do zaakceptowania. Dwa typy koalicji: koalicje naturalne, czyli sojusze stron mających szeroki zakres wspólnych interesów, oraz koalicje celowe, w których strony mające różne poglądy na wiele spraw jednoczą się, by wspierać lub blokować jedną wspólną sprawę.

149. Metody negocjacji - kompromis, układ, przymus

KOMPRMIS -proces osiągania porozumień pomiędzy stronami dążącymi do rozbieżnych celów. Kompromis osiągany jest dzięki obopólnym ustępstwom lub poprzez tylko częściową realizację stojących w konflikcie interesów i wartości. Jest to najprostsza metoda dochodzenia do porozumienia. Przy rozwiązywaniu konfliktu za pomocą kompromisu przeważnie nie dochodzi do najefektywniejszego zrealizowania zamierzonego celu. W wielu wypadkach żadna ze stron nie jest zadowolona z treści i warunków zawartej umowy. Pozytywnie wpływa na kształtowanie się dialogu społecznego, prowokuje partnerów społecznych (grupy, organizacje, instytucje) do poszukiwania wciąż nowych rozwiązań zaistniałych problemów. Bywa też formą zawieszania konfliktu do czasu korzystnej zmiany warunków np. pozyskania nowych sojuszników. Podstawowymi zasadami kompromisowego rozstrzygania sporów są: brak przymusu, poszanowanie reguł i procedur publicznej dyskusji, uznawanie rozstrzygnięć za wiążące dla obu stron. W systemach demokratycznych i różnego rodzaju organizacjach kompromis uważany jest za podstawową metodę regulacji konfliktów społecznych i politycznych, przykładem jest „okrągły stół''. Zajmuje najmniej czasu i wydaje się być uczciwą jednak stosowana może być tylko w prostych sprawach. Dążąc do zawarcia kompromisu musimy kierować się dwoma zasadami. Po pierwsze, należy zająć pozycję skrajną, ale jednocześnie wiarygodną. Po drugie, kompromisem należy posługiwać się tylko w ostateczności, po wyczerpaniu innych metod.

UKŁADY - czyli związek interesów między uczestnikami negocjacji, którzy wykorzystują swoje znajomości w celu osiągnięcia swoich partykularnych celów. Służą do rozwiązywania bardziej złożonych problemów. Również podlegają kilku regułom. Po pierwsze, nie należy dać po sobie poznać, że jest się gotowym do szybkiej zmiany pierwotnego stanowiska. Po drugie, nie należy się spieszyć, ponieważ ustępstwo na które druga strona musi poczekać będzie uznawane przez nią za cenniejsze. Po trzecie, należy unikać znaczników, czyli ostatecznego poziomu ustępstwa na jakie jesteśmy w stanie się zgodzić. Po czwarte, za każde ustępstwo należy wymagać czegoś w zamian.

PRZYMUS- sytuacja, w której osoba wykonująca określone czynności pozbawiona jest swobody działania i zachowuje się w narzucony jej sposób, często wbrew jej woli, tzw. prężenie muskułów - polega na stosowaniu gróźb.

150. Metody negocjacji - emocje i logiczne rozmumowanie

Używanie emocji - podstawą stosowania tej metody jest niepozwolenie na to, aby samemu dać się ponieść emocjom. Jest to metoda bardzo efektywna. Jej przykładem jest wytwarzanie stanów zagrożenia. We współczesnych oddziaływaniach politycznych, ma miejsce częste wykorzystywanie emocji - stosowanie zabiegów manipulatorskich (w oddziaływaniu masowym, emocja znacząco dominuje w motywach angażowania się ludzi w sprawy ponadosobiste), np. używanie słownictwa, które budzi emocjonalne skojarzenia, stosowanie takich środków jak opisy przeżyć, określenia, porównania, zdania wykrzyknikowe i pytające, powtórzenia i podkreślenia pełne emocji.

Logiczne rozumowanie - polega na przedstawieniu logicznej argumentacji, której druga strona nie będzie w stanie podważyć. Metoda ta odwołuje się do kulturowego przymusu bycia racjonalnym. Pierwszą regułą logicznego rozumowania jest unikanie pytań o mało istotne detale. Drugą, przedstawianie logicznego rozumowania jako pierwszy i tym samym zmuszanie drugiej strony do szukania dziury w całym. Trzecia reguła to wiarygodność wywodów. Stosując logiczne rozumowanie należy unikać założenia, że druga strona nie sprawdzi przedstawionych przez nas faktów.

151. Komunikacja niewerbalna w negocjacjach politycznych

Poza komunikacją werbalną wysyłamy i odbieramy komunikaty niewerbalne. Składają się na nie: mimika, pantomimika, proksemika oraz wokalizacja. 70% przekazu wysyłane jest przez komunikaty niewerbalne.

• MIMIKA - uzewnętrznianie uczuć i myśli za pomocą wyrazu twarzy, np. zmarszczone brwi mogą oznaczać niepokój lub brak zgody choć z drugiej strony może to być objaw skupienia. Rozchylone usta sugerują zdumienie lub zaskoczenie, a zaciśnięte wargi są objawem defensywnego nastawienia.

• PANTOMIMIKA - oznacza uzewnętrznienie emocji za pomocą świadomych lub nieświadomych ruchów ciała. np. osoba która siedząc na krześle odchyla się do tyłu i wyciąga przed siebie nogi uważa, że panuje nad sytuacją. Skrzyżowane nogi ręce natomiast wskazują na postawę zamkniętą. Do pantomimiki możemy zaliczyć także ubiór. W stosunkach międzynarodowych odstępstwo od ustalonego protokołu dyplomatycznego stanowi sygnał polityczny.

• PROKSEMIMIKA - stanowi sztukę wykorzystywania przestrzeni w celu ekspresji emocji. O ile istnieją różne zestawienia odległości w jakich stoi się od drugiej osoby i stosunku co do niej, to jest to wysoce zróżnicowane pod względem kulturowym. Wyróżniamy 4 rodzaje przestrzeni interpersonalnej: dystans publiczny, społeczny, osobisty i intymny.

• WOKALIZACJA - obejmuje wszystkie dźwięki wydawane w czasie rozmowy, a także ton głosu i jego natężenie.

152. Środki socjotechniczne w negocjacjach politycznych

Socjotechnika, ogół metod, środków i działań praktycznych zmierzających do wywołania pożądanych przemian w postawach lub zachowaniach społecznych. Działania socjotechniki stanowią też jeden ze środków walki o władzę, rozwiązywania konfliktów społecznych, komunikacji społecznej itp. Podstawowe metody socjotechniczne to np. perswazja, manipulacja, intensyfikacja lęku. W praktyce oddziaływania socjotechniczne kierowane są zarówno na emocje (strach, współczucie, miłość), jak i na intelekt (prezentacja danych statystycznych, powoływanie się na badania i autorytety naukowe).

153. Błędy w negocjacjach politycznych

• Zrażenie do siebie przeciwnika. Błąd ten wynika zazwyczaj z nieumiejętności dobrego nawiązania pierwszego kontaktu, i może polegać na nieumyślnym obrażeniu partnera, na nieprzemyślanej wypowiedzi, którą partner odbierze jako agresywną lub skierowaną przeciwko niemu, czy na podświadomym kierowaniu się w rozmowie zastałymi uprzedzeniami, które sprawią, że odniesiemy się do partnera z nieuzasadnioną irytacją

• Podanie swojej dolnej granicy ustępstw. Takie posunięcie zamyka drogę uzyskania satysfakcjonującego rezultatu końcowego.

• Zbyt jednostronne i sztywne trzymanie się własnego celu

• Brak umiejętności ustępowania,

• Stosowanie agresywnych, upokarzających drugą stronę taktyk

• Błędem będzie, gdy partnerzy utożsamią negocjacje z dyskusją. Takie pomylenie właściwego charakteru komunikacyjnego spotkania sprawi, że przemieni się ono w niekończącą się wymianę zdań, która - niezależnie od tego, czy odbywać się będzie w przyjaznej atmosferze, czy też przemieni się w spór - nie spełni zadania właściwego negocjacjom.

• Podejście boksera, czyli traktowanie negocjacji jako walki, w której musi być zwycięzca i pokonany.

• Brak przygotowania. Bardzo wielu ludzi nie przygotowuje się do negocjacji albo czyni to bardzo pobieżnie. Najwybitniejsi negocjatorzy podkreślają, że żadne kruczki i sztuczki nie zastąpią rzetelnego rozpoznania potrzeb, interesów, alternatyw, itp.

• Awanturowanie się, czyli prowadzenie negocjacji „na skrajnych emocjach”, zgodnie z zasadą, „kto głośniej krzyczy, wygrywa”.

• Depresja - jeśli jedna strona chcę doprowadzić do porozumienia za wszelką ceną, druga strona to dostrzeże i wykorzysta. W bardzo wielu przypadkach będzie to gorsze niż nie podpisywanie porozumienia w ogóle.

• Zatopienie się w negocjacjach, czyli utrata zdolności do chłodnego osądu sytuacji, spojrzenia z boku. Jest to błąd popełniany bardzo często zwłaszcza przez mniej doświadczonych negocjatorów. Zakładają oni, że obecne negocjacje są najważniejsze, trzeba je „wygrać” za wszelką cenę, od nich zależy wszystko, całe życie. Takich negocjacji nie ma.

• Pozostawienie partnera z poczuciem przegranej. Może tak się stać, gdy zbyt entuzjastycznie będziemy demonstrować własne poczucie, że wygraliśmy sprawę.

51

57

---