Odp.1. Społeczność lokalna, (etymologia, definicja)
Pojęcie społeczności lokalnej pochodzi od łacińskiego słowa communis, oznaczającego wspólnotę.
Kluczowe pojęcie społeczność lokalna i powiązane z nim terminy lokalizm, lokalny mają wspólny źródłosłów. Pochodzą bowiem od łacińskiego localis oznaczającego konkretne miejsce czy też usytuowanie w szerszej przestrzeni. Lokalny, zatem, to tyle co miejscowy. Społeczność lokalną niełatwo jest jednoznacznie zdefiniować. Jeszcze w 1955 roku George Hillery Jr sporządził rejestr 94 rozmaitych jej definicji. Z upływem lat rejestr ten stawał się jeszcze bardziej imponujący, a sam termin coraz mniej określony. Społeczność lokalna jest to zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium, jak np. parafia, wieś, czy osiedle, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca.
Badania społeczności lokalnych w socjologii prowadzone są w ramach socjologii miasta i socjologii wsi. problematyka społeczności lokalnych ujmowana jest przez mezosocjologię.
Odp.2. Elementy tworzące społeczność lokalną. Oprawa instytucjonalna społ.lok.
a) przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)
b) zamieszkującą to terytorium zbiorowość
c) społeczne interakcje zachodzące miedzy zamieszkującymi terytorium osobami
d) wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, i co z kolei umożliwia podejmowanie wspólnych działań na rzecz rozwiązywania lokalnych problemów
e) poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania, urodzenia, wychowania
Duży wpływ na realizację wspólnych interesów społeczności lokalnej, w szczególności w społecznościach miejskich, są działające na ich obszarze stowarzyszenia, organizacje pozarządowe czy grupy społeczne będące wyrazicielami tych interesów.
Każda społeczność lokalna wymaga oprawy instytucjonalnej. Chodzi tutaj między innymi o szpital, w tym symboliczną izbę porodową, przedszkole, szkołę, zakład pracy, kościół, punkty usługowe, rekreacyjne czy w końcu cmentarz. Człowiek rodzi się bowiem, uczy, pracuje, odpoczywa, choruje i na końcu umiera. Cmentarz jest zatem szczególną formą społecznej pamięci. Każda nekropolia, używając metafory, skupia tych, którzy odeszli ze społeczności lokalnej, tych którzy w niej pozostają i wreszcie tych, którzy do niej przyjdą. Oprócz cmentarza, historię lokalnych zbiorowości budują ważne i mniej istotne zdarzenia, lokalni bohaterowie, nad losami których rzadko pochyla się profesjonalista akademicki. Ważne są także rzeczywiste i legendarne ślady zostawione przez wielkie postacie, które dotarły do społeczności przypadkiem lub intencjonalnie. Mamy tutaj do czynienia z długim trwaniem takiej społeczności i nawarstwianiem się faktów, mitów, zbiorowych wyobrażeń i przekonań, obyczajów, zwyczajów, losów jednostkowych i rodzinnych.
Odp.3. społeczność lokalna wg Platona
Odp.4. Nazwy społeczności lokalnej
Wg. Ossowskiego - Ojczyzna prywatna - obszar, na którym dana osoba spędziła znaczną część życia przede wszystkim w młodości (znamy ją z własnych przeżyć); dla każdego człowieka jest to inna część terytorium, z którą mamy bezpośrednie kontakty.
ojczyzna prywatna - oznacza pewien nieokreślony obszar, który dla członków społeczeństwa jest szczególnie bliski. Pojęcie to zbliżone jest do wcześniej używanego zwrotu ojcowizna lub niemieckiego określenia Heimat.
Ojczyzną prywatną jest obszar mniej więcej etnicznie jednolitym, z którym jednostka się utożsamia i chce go zamieszkiwać.
Określenie wielkości ojczyzny prywatnej może być różne dla różnych jednostek. W niektórych przypadkach może być to miasto, często także region, powiat czy gmina ale też obszar wychodzący poza administracyjnie ustalone granice.
Mała ojczyzna - W najbardziej ogólnym sensie „mała ojczyzna” oznacza miejsce zamieszkiwania człowieka, które go kształtuje, z którym sprawuje pieczę (…) Dla wielu twórców literatury ich małe ojczyzny pełnią rolę inspiratorską i mitotwórczą, zwłaszcza gdy rozpamiętywane są z oddalenia, nostalgiczne - po utracie. Taką rolę pełni Litwa w „Panu Tadeuszu”, Adama Mickiewicza, „Żmudź” w twórczości Czesława Miłosza.
Prof. Leszek Kołakowski małą ojczyznę określił następująco: „To miasto, czy wieś w której się urodziliśmy, to środek świata. To przestrzeń niewielka, w której się obracamy - nasze domy, ulice, cmentarze, kościoły, to przestrzeń niewielka wielkim wysiłkiem ludzkim zabudowana, przez wojny niszczona i odbudowywana, to centrum świata”.
Mała ojczyzna jest więc zarówno realną przestrzenią geograficzną i społeczno-kulturową jak i miejscem symbolicznym. Przestrzeń małej ojczyzny nie musi pokrywać się z administracyjnie wyznaczonym obszarem gminy, małego miasta, wsi czy dzielnicy wielkomiejskiej. Jest to przestrzeń bez wyraziście określonych granic, istotną rolę w jej konkretyzacji pełni subiektywna świadomość ludzi utożsamiających się z nią. Przestrzeń małej ojczyzny to miejsce doniosłych doświadczeń i przeżyć osobistych jej mieszkańców, formowania się ich biografii, to świat z którym zrosło się ich życie i z którym wiąże ich częstokroć silna więź emocjonalna. Mała ojczyzna jest płaszczyzną tworzenia się więzi lokalnych, zakorzenienia ludzi we własnej tradycji i historii.
Domowizna - występuje to na Górnym Śląsku i oznacza to miejsce urodzenia.
Tapczyzna - występuje na Kaszubach,
Heimatland - miejsce urodzenia i niewielki teren wokół
Heimat - kraj ojczysty, rodzinny, strony rodzinne
Vaterland - pojęcie to odnosi się to przynależności narodowej.
Odp.5. Tożsamość indywidualna - zbiór wyobrażeń, sądów i przekonań które człowiek sam konstruuje wobec siebie, rejestr autostereotypów .
Tożsamość społeczna, zbiorowa- należy ją pojmować jako zbędnie trwałą identyfikacje grupy ludzi i pojedynczych jej członków z określonym układem kulturowym (tworzonym przez zespół idei, przekonań, zwyczajami, z systemem normatywnym) powinna stanowić o jej sensie, specyfice.
Mówiąc inaczej: tożsamość społeczna jest, z jednej strony, zwielokrotnioną tożsamością indywidualną opartą o wspólne lub zbliżone dla wszystkich czy większości ludzi systemy wartości, norm, obyczajów, zwyczajów, języka, gospodarki czy wreszcie określonego terytorium. Z drugiej zaś - jest ponadjednostkowym zbiorem autodefinicji niesprowadzalnych do autodefinicji pojedynczego człowieka. Tożsamość społeczna, to tożsamość zbiorowa, oparta na przeżywanej i przyswojonej tradycji, teraźniejszości i wspólnym dla grupy definiowaniu przyszłości.
Odp.6. Tożsamość kulturowa - jedna z odmian tożsamości społecznej, należy pojmować ją jako względnie trwałą identyfikację pewnej grupy ludzi i pojedynczych jej członków z określonym układem kulturowym tworzonym przez zespół idei, przekonań, poglądów, z konkretnymi zwyczajami i obyczajami, z danym systemem aksjologicznym i normatywnym. Owa identyfikacja powinna umacniać wewnętrzną jedność grupy i stanowić o jej differentia specifica. Tożsamość taka wyraża się w zasadzie: Jest się takim, jakim się jest, jest się innym, a to że jest się innym, ma stanowić powód do dumy, a nie do zawstydzenia.
Odp.7. tożsamość regionalna - odmiana tożsamości społecznej, zbiorowej i kulturowej. Oparta na tradycji regionalnej ma odzwierciedlenie do wyraźnie definiowanego regionu, miejsca o specyficznych cechach gospodarczych (Śląsk), kulturowych, topograficznych (górale), wyróżniających go spośród innych regionów, miejsc. W tym znaczeniu tożsamość regionalna bywa łączona, przynajmniej w niektórych przypadkach, z tożsamością etniczną (grupą etnograficzną, grupą etniczną). Tak na przykład dzieje się w odniesieniu do Górnoślązaków czy Kaszubów.
Odp.8.Perspektywa psychologiczna - kluczowym jej elementem jest stopień indywidualnej identyfikacji z regionem, jego społecznością i kulturą. Owa identyfikacja wyraża się często w gotowości do altruistycznych działań na rzecz regionu i jego społeczności czy zbiorowości. O braku zindywidualizowanej tożsamości regionalnej lub jej odrzuceniu czy zastąpieniu innymi rodzajami identyfikacji świadczy poziom eliminacji odwołań do regionu i jego tradycji, brak wiedzy i samoświadomości w tym zakresie, postawa wyniosłej izolacji, tożsamość uniwersalistyczna poza- i ponadregionalna.
(człowiek wczuwa się w problemy i specyfikę regionu. Ludzie rozumieją czym jest dobro wspólne, rozumieją się i wzajemnie sobie pomagają. Inaczej to perspektywa duchowa).
Odp.9. perspektywa socjologiczna - najważniejszy staje się tutaj funkcjonujący w świadomości zbiorowej podział na: my i oni, swoi i obcy, tutejsi i nietutejsi oraz poczucie odrębności, artykułowane lub nie, ale z pewnością odczuwane, często spolityzowane w grze o władzę. Tożsamość regionalna w wymiarze socjologicznym przejawia się poprzez odwołania do małych ojczyzn, heimatów, skonfederowanych ze sobą na poziomie regionalnym, pozostających niekiedy w symbolicznych lub realnych konfliktach, lecz spójnych dla postronnego obserwatora i zintegrowanych w przypadku zagrożenia zewnętrznego.
Odp.10. perspektywa ekonomiczna - nabiera szczególnego znaczenia w warunkach gospodarki rynkowej i transformacji ustrojowej. Wspólnota gospodarowania, ekonomia regionalna, kooperacja i konkurencja międzyregionalna w wymiarze ekonomicznym, w skali kraju, kontynentu i systemu światowego stają się ważnymi elementami trwania lub - częściej - rozkładu elementów tożsamości regionalnej. Globalny charakter kooperacji gospodarczej, przepływy kapitałów ludzi, idei i wzorów osłabiają zazwyczaj utrwalone formy tożsamości oparte na regionalnym rynku i gospodarowaniu. Lekceważenie procesów globalizacji i to nie tylko w wymiarze gospodarczym, ale także społecznym, kulturowym, politycznym czy ekologicznym oznaczać może próby budowy skansenowego regionalizmu i folklorystycznych form tożsamości, pozostających bez związku z realnymi przeobrażeniami.
(Facet może tu dopytać coś o autonomii: Autonomia ma podstawy ekonomiczne, a przede wszystkim poczucie odrębności, a samorząd tego nie posiada. Samorząd to z kolei lokalne władze)
Odp. 11. perspektywa politologiczna - odnosi się do względnie stałych preferencji politycznych, charakterystycznych dla mieszkańców regionu i wyrażanych na wyborach wszystkich szczebli, poczynając od poziomu lokalnego na elekcji prezydenckiej i głosowaniu na kandydatów do parlamentu Europejskiego kończąc. Chodzi tutaj także o instytucjonalną oprawę działań politycznych, o historyczne tradycje partii politycznych, ruchów społecznych i innych uczestników czy aktorów walki o władzę.
Odp. 12.
Perspektywa historyczna- w tym przypadku kreatywny dla tożsamości regionalnej okazuje się związek indywidualny (psychologiczny) i społeczny (zbiorowe przeżywanie) z dziejami regionu, jego bohaterami i instytucjami historycznymi. Przy opisywaniu i interpretacji owego związku ważne staje się przyjęcie perspektywy długiego trwania Termin ten wprowadził do nauk społecznych uczony francuski, Fernand Paul Braude. Uważał on, iż Uczony reprezentujący nauki społeczne opisywać powinien struktury i instytucje opierające się w znacznym stopniu fluktuacjom historycznym i rzutujące na współczesne przeobrażenia.
Perspektywa ta jest także oparta na miejscowych bohaterach jak np. Antoni Abraham , który był propagatorem polskości Pomorza, kaszubski działacz społeczny, nazywany "królem Kaszubów". Mimo iż działał nie tylko na terenie społeczności lokalnej. W 1891 założył wraz z innymi działaczami Towarzystwo Ludowe "Jedność" w Oliwie i podobne towarzystwa w Pucku, Kielnie, Wejherowie, Redzie, Chyloni i Gdyni. Organizował wiece ludowe, najczęściej przed kościołami po zakończeniu mszy świętej. Atakował porządek pruski. Innym działaczem, który wpłynął na perspektywę historycznę społeczności lokalnej był Edmund Roszczynialski (ur. 30 października 1888 r. w Łężycach - duchowny katolicki, kaszubski działacz społeczno-kulturalny i charytatywny, współorganizator i pierwszy przywódca organizacji konspiracyjnej Pomoc Polakom.
Odp. 13.
Perspektywa antropoligiczna- lub tez etnograficzna. Istotnym wyznaczniekiem tozsamości są tu strój, zwyczaje, świadomość dziedzictwa kulturowego oraz rozumienie i odczytywanie znaczeń, symboli kultury materialnej. Natomiast w perspektywie socjolingwistycznej i językoznawczej szczególnym elementem kreacji tożsamości regionalnej stają się - język, dialekt, gwara oraz lokalna i regionalna literatura, pisana lub ustna.
Antropologia- jest nauką, która zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki i jako społeczności. W znaczeniu obszerniejszym wykorzystuje wiele nauk zajmujących się w mniejszym lub większym stopniu człowiekiem i jego życiem jednakże uwzględnia je o tyle, o ile ich zdobycze mają znaczenie dla zrozumienia właściwości i rozwoju człowieka.
Antropologia społeczna - dyscyplina nauk społecznych zajmująca się relacjami między faktami społecznymi a zjawiskami kulturowymi. Antropologia społeczna bada zinstytucjonalizowane zachowania ludzkie.
Antropologia kulturowa - dyscyplina nauk społ. badająca organizację kultury, rządzące nią prawa, hist. zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury.
Etnografia, to nauka o narodach, ludach i grupach etnicznych. Dziś jest zbliżona do antropologii kulturowej. Zamiast nazwy "etnografia" używa się niekiedy nazwy etnologia.
Ważniejsze grupy etnograficzne w Polsce:
1. Bambrzy
2. Biskupianie i Dzierżacy
3. Borowiacy i Puszczanie
5. Chwalimiacy
7. Górale Podhalańscy, Śląscy
11. Górale Żywieccy
12. Hazacy
13. Kliszczaki i Zagórzanie
14. Kociewiacy
15. Kurpie
16. Lachowie i Wałasi
20. Poborzanie
Etnologia jest jedną z dyscyplin, wchodzących w zakres antropologii - nauki o człowieku i jego kulturze.
Etnologia klasyfikuje ludy na podstawie cech środowiskowych i kulturowych, oraz opisuje poszczególne kultury.
Odp. 14. Perspektywa urbanistyczno architektoniczna- czynnikiem konstytuującym region są w tym przypadku dominujące na danym obszarze formy budowlane i rozwiązania urbanistyczne, o zbliżonych bądź nawet identycznych cechach i parametrach technicznych oraz planistycznych. Mowa jest rzecz jasna przede wszystkim o tradycyjnych i ludowych formach budownictwa, gdyż nowe i najnowsze zespoły urbanistyczne charakteryzuje albo daleko idąca uniformizacja w skali kraju, bez wyraźnych różnic regionalnych (np. budownictwo wielkopłytowe) albo też szczególna indywidualizacja, uniemożliwiająca tworzenie typów regionalnych czy nawet lokalnych. Widać to przede wszystki u górali.Na kaszubach jest znikoma. Architektoniczna bardziej uwidacznia się na Podhalu a urbanistyczna na Śląsku.
Odp. 15. Grupa etniczna- społeczność, której tożsamość kulturowa związana jest z określonym terytorium, pośiadająca świadomość własnej odrębności kulturowej, językowej, historyczbej, a czasami nawet ekonomicznej, nie tworząc odrębnego narodu, jest wyposażona w pewne jego cechy. Grupa etniczna lokuje swoją ojczyznę prywatną, ideologivzną i osobistą w obrębie państwa, zamieszkania, a jej opcja narodowa jest zazwyczaj analogiczna z wyborami narodowymi większości obywateli kraju.
Zaliczamy do nich:
Kaszubi od 300 do 500 tys.
Ślązacy okolo 500 tys.
Górale,
Mazurzy- Którzy są grupą etniczną i nie są. Ponieważ są ludnością napływową. Byli podzieleni na zwolenników państwa polskiego i zwolenników państwa niemieckiego. Część z nich to ewangelicy a część katolicy.
Odp. 16. Mniejszość narodowa- to grupa etniczna ulokowana na terytorium państwa na skutek zjawisk historycznych np. przesuniecie granic, czy tez wymuszonych przemieszczeń czy migracji, ktora deklaruje zazwyczaj inna opcje narodową niz dominujaca w kraju zamieszkania.
W Polsce:
mniejszość niemiecka, ukraińska (300 tys.) białoruska (200 tys.) romska (z wyłączeniem romów) (kilka tys. ) żydowska, i inne.
Odp. 17. Połączenie odp 15 z 16 :) nie bedziemy się powtarzać:P
Mniejszość narodowa - ludność, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i odróżnia się od innych zbiorowości odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i wyznaniem, starając się zachować tę odrębność. Prawo międzynarodowe gwarantuje przestrzeganie praw tych zbiorowości. Ludność ta posiada obywatelstwo państwa zamieszkania ze wszystkimi tego konsekwencjami, ale nie ma wyodrębnionego terytorium pod względem politycznym i administracyjnym.
Odp. 18. Kaszubi jako społeczność lokalna- została ukształtowana przez samorządy: gminne ipowiatowe, a takze instytucje ze sfera duchową. Struktura samorządowa w Polsce zaistniała w 1999 roku, wtedy spotykam ysię z nowym wymiarem gmin, powiatów i województw. I tak tworzenie się społeczności lokalnej na Kaszubach miło ścisły związek z powstaniem Sanktuariów w Swarzewie, Piasecznie, Sosinie czy z Sanktuarium w Łąkach, które obecni juz nie istnieje. ważnym wydarzeniem okazało się koronowanie figury Matki Boskiej koronami papieskimi. Aby byly nimi koronowane, musialy przejść przez badania kapituły papieskiej. spowodowało to wzrost pobożności ludności.Stały się miejscem kultu pielgrzymek. Niestety zaginęło przez polityke pruską, która doprowadziła do zlikwidowania sanktuariów. Podbnie było z Klasztorem w Wejherowie zlikwidowane w 1882 roku.
Odp. 19. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Jest jedną z największych organizacji pozarządowych w Polsce. Jego działalność ma charakter regionalno - kulturowy. Głównym celem Zrzeszenia jest wszechstronny rozwój społeczny, gospodarczy i kulturalny Kaszub i Pomorza. Na początku nazywało się zrzeszeniem Kaszubskim. Przekształciło się w Kaszubsko-Pomorskie w 1964 roku. Działalność Zrzeszenia nabrała kontekstu religijnego, po przyjeździe Jana Pawła II do Gdyni. W 1987 roku zachęcał on Kaszubów do kształtowania tożsamości kaszubskiej i trwania w jej kaszubszczyźnie. Od tego momentu wprowadzono język kaszubski do kościoła. Zrzeszenie obejumuje trzy grupy etniczne: Kaszubów, Kociewiaków i Krajniaków. Każda z tych grup posiada swój oddział w każdej miejscowości. To jedyna instytucja regionalna istniejaca na Pomorzu i jedyna reprezentująca Kaszubów, nawet na arenie europejskiej. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskiepełni trzy podstawowe funkcje. Inegruje członków społeczności, tworzy świadomośc Kaszubów i Stara się uczynic z tego co kaszubskie w rzeczywistosci żywe jak język i kultura.
Jest 88 oddziałów Zrzeszenia, najbliższe są w : Gdyni, Gdańsku, Wejherowie, Hel, Jastarnia, Jastrzębia Góra, Kościeżyna, Krokowa,Leśniewo, Lębork, Luzino, Łeba, Łebcz, Puck, Reda Rumia, Sopot, Swarzewo, Wierzchucino, Władysławowo.
Oraz inne np. Warszawa, Ustka, Toruń, Tczew, Szczecin, Słupsk, Malbork, Koszalin, Chojnice, Chwaszczyno, Bytów i Bydgoszcz.
Odp. 30.
1945 rok wkroczenie Armii Czerwonej- Po wkroczeniu Armii Czerwonej niemieccy okupanci wycofali się z terenów Pomorza. W latach 1944-1946, a więc po opanowaniu ziem polskich przez wojska radzieckie zorganizowany na nich aparat represji kontynuował politykę z lat 1939-1941. Dokonywano aresztowań oraz deportacji ludności polskiej w ramach toczącej się faktycznie wojny domowej pomiędzy polskim podziemiem niepodległościowym, a siłami politycznymi ustanowionymi przez Stalina w Polsce. Przejmując w 1944 władzę w Polsce komuniści opowiadali się za stworzeniem nowego państwa polskiego jako narodowościowo jednorodnego. Uzasadniali to trudnymi doświadczeniami historycznymi z mniejszościami narodowymi i koniecznością ułożenia na nowo stosunków z socjalistycznymi sąsiadami. Nastąpiła fala przesiedleń ludności polskiej z terenów II Rzeczypospolitej utraconych w wyniku porozumień jałtańskich na rzecz Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich na tereny Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzona w latach 1944-1946 po podpisaniu układów republikańskich.
Dalszymi konsekwencjami agresji ZSRR na Polskę były masowe represje wobec ludności polskiej pozostających na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, grabież polskiego majątku narodowego i dóbr prywatnych - w głąb ZSRR wywożono całe zakłady przemysłowe, maszyny i instalacje fabryczne, lokomotywy, wagony, samochody oraz inwentarz żywy i martwy. Obrabowano polskie muzea, biblioteki oraz archiwa i prywatne zbiory dzieł sztuki. Na terenach okupowanych i anektowanych przez ZSRR obywatele Rzeczypospolitej , zarówno Polacy , jak i obywatele polscy innych narodowości poddani została przez stalinowski aparat przemocy ZSRR brutalnym represjom, obliczonym na załamanie społecznego morale i zniszczenie w zarodku rodzącej się konspiracji.
Odp 31. Administracja PRL
Po II wojnie światowej władze komunistyczne dążyły do ograniczenia roli samorządu terytorialnego. Początkowo przywrócono część uregulowań z czasów II Rzeczypospolitej, co było podyktowane względami praktycznymi. Później jednak, naśladując wzorce radzieckie, samorząd terytorialny został zlikwidowany, a zastąpiła go hierarchiczna konstrukcja rad narodowych.
Naczelne władze administracji tej to:
Rada ministrów, Prezes Rady ministrów, Wiceprezesi rady ministrów, ministrowie i terenowe organy władzy państwowej. Dekret PKWN 23 listopada 1944 roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego:
* Przywrócenie organów wykonawczych samorządu - zarządów gminnych, miejskich, wraz z wójtami, burmistrzami i prezydentami, oraz wydziałów powiatowych.
* Wprowadzenie samorządu wojewódzkiego - miał on posiadać organ przedstawicielski wybierany w wyborach powszechnych (po raz ostatni stwierdzenie, iż kobiety i mężczyźni mają równe prawa). Wydział wojewódzki - organ wykonawczy, w którego skład wchodziło 6 radnych, którzy otrzymali największą liczbę głosów. Osoby te jednak musiały mieć min. 5 lat stażu w administracji rządowej lub samorządowej. Kadencja tego organu - 5 lat.
11 września 1944 roku - Ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych: rady organami uchwałodawczymi samorządu terytorialnego, a ponadto opiniowały kandydatury na stanowiska wojewody i starosty, mogły też wnioskować o ich odwołanie, prezydia rad miały sprawować też tzw. kontrolę społeczną nad organami rządowej administracji. Nowelizacja tej ustawy z 1946 roku - odwrócenie kolejności zadań: rady organami planowania działalności publicznej i kontroli, a wykonywanie zadań organów uchwałodawczych samorządu stało się zadaniem zleconym.
Odp.1. Biblografia do historii Kaszub i Pomorza Badania Kaszubszczyzny
XIX w.
- Fredrich Lorentz - współpracownik niemieckiego kaszubskiego towzrzystwa etnograficznego (1907). Urodził się w 1870 w mecklemburskim Gustrow a zmarłw 1937 w Sopocie. Przeważająxca część jego prac poświęcona jest językowi kaszubskiemu, zajmował się też etnografia i historia kaszubów. Kaszubski materiał językowy i dialektyczny opracowywał przede wszystkim w okolicach Słupska I Gdańska , przyjął pogląd o istnieniu Słowińców, co doprowadziło do tego, że z połnocno- zachodnich dialektów z okolic Łeby, opracował Słownik Słowiński(1908-1912) i Teksty Słowińskie(1905). Jest autorem również wydanej w Berlinie w 1926 r. O historii Kaszubów ( Geschichte der kaschuben), jest ona nie tyle historią kaszubów, co historią ich germanizacji na tle historii Pomorza.
- Aleksander Majkowski (1876-1938)- doktor medycyny, literat amator, redagował min.pisma jak „ Gazeta Gdańska”. Autor „Historii Kaszubów”, jest to pierwsza próba opisania historii kaszub, gdzie to skupia sie na ukazaniu dziejów dynastii zachodnio i wschodnio Pomorskich, a po ich wymarciu, dzieje ziem kaszubskich pod panowaniem królów polskich i pruskich.
- Stefan Ramułt- językoznawca, etnograf i publicysta, studiował na Uniwersytecie Lwowskim(1879-83). „Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego”, który jest jego najwybitniejszym dokonaniem, nagrodzony został w 1889 r. przez Akademie Umiejętności w Krakowie. Materiał słownikowy czerpał podczas badań, bezpośrednio od ludu, a także wcześnie opublikowanych prac i słownikow. Opublikował „ statystykę ludności kaszubskiej”. profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Aleksander Hilferding- niemieckiego pochodzeni uczony rosyjski, to on pisał SŁOWIŃCACH, autor „ Ostatni Słowian na południowym brzegu Morza Bałtyckiego (Petersburg 1866).
XXw.
- prof. Gerard Labuda - wychowanek gimnazjum wejherowskiego i Uniwersytetu Poznańskiego, jego póżniejszy rektor, a tahże dyrektor Instytutu Zachodniego. Jako twórca i kierownik Zakładu Historii Pomorza Instytutu Historii PAN w Poznaniu, przed ponad półwieczem stworzył koncepcję historii Pomorza. Tom I Historia Pomorza (Historia Kaszubów w dziejech Pomorza) ukazał się w 1969r. Autor min. Kaszubi i ich dziejeoraz Zapiski kaszubskie, pomorskie i morskie.
- Izydor Gulgowski, także Ernst Seefried- Gulgowski , poeta kaszubski, dziennikarz, publicysta, porucznik Wojska Polskiego, .Autor : O nieznanym narodzie w Niemczech.
Kosznajderia (Die Koschneiderei) to kraina i ludzie między Chojnicami, Sępólnem Krajeńskim a Tucholą. Do dzisiejszych mieszkańców tych stron powoli dociera świadomość kosznajderskiej 500-letniej tradycji i kulturowego bogactwa, po którym zostały jedynie rozproszone szczątki.
Genezy Kosznajderii szukać należy w mrokach początku XIV wieku, kiedy to zasiedlone nielicznie przez Słowian tereny Pomorza Gdańskiego zajęli Krzyżacy. Na południowym skraju, znaleźli obszar idealny do zasiedlenia. Założyli tu liczne wsie czynszowe, rycerskie czy arcybiskupie, w których osiedlała się ludność niemiecka, głównie z okolic Osnabrück, wyznania rzymskokatolickiego.
Odp.5. Pierwszy dokument związany z Kaszubami
Pierwsza wzmianka o Kaszubach, dokładnie nazwa kaszubi pojawia się w buli papieża Grzegorza IX z roku 1238 (19 marca), w której to książęta pomorza nazwano książętami kaszubskimi.( Bogusław I i II). Należy więc przypuszczać, że to dominikanie i franciszkanie nawiązując bezpośredni kontakt z ludem, wydobyli na powierzchnię nazwę ludową, pospolitą, podnosząc ją do rangi urzędowej ceremonialnej. Na wprowadzenie nazwy: Cassubia do praktyki geograficznej kancelarii papieskiej rzuca pewne światło terminologia zastosowana przez kapitułę generalną zakonu dominikańskiego podczas dzielenia prowincji na mniejsze jednostki organizacyjne, nazwane nacjami. Gdy w latach 70-tych XIIIw. podzielono prowincje polską na dziewięć kontrat, utworzono min. kontratę Pruską oraz kaszubską, w której znalazły się wszystkie klasztory pomorskie ( Kamień, Gryfia, Słupsk, Pozdziwilk, Ińsko, Gdańsk i T czew).
Odp.6. Przemiany osadnicze na Pomorzu zachodnim w XVI wieku.
Kolonizacja niemiecka wiązała się z zakładaniem nowych miast i wsi na prawie lubeckim i magdeburskim, które zasiedlała z reguły napływowa ludność niemiecka, ale większy zasięg miała akcja przebudowy wsi , czyli przenoszenia ich z prawa książęcego( polskiego) na niemieckie. Była to prawdziwa rewolucja społecznoekonomiczna i ustrojowo prawna. Najszerszy zasięg osiągnęła ona w dobrach kościelnych, miejskich i książęcych. Dwory szczecińskie i kamieński stały się dworami niemieckimi, w których najważniejsze urzędy sprawowali niemieckojęzyczni emigranci, którzy wyparli z nich możnych kaszubów. Te wielopłaszczyznowe przemiany powodowały powszechną degradację ludności kaszubskiej., która mogła się przed nią jedynie ratować ucząc się niemieckiego. W praktyce oznaczało to jednak wynarodowienie. Wyrazem tych przemian było upowszechnienie się języka niemieckiego w miastach, na dworach książęcych i biskupich. Język ten stopniowo zaczął wypierać łacinę z kancelarii książęcej, miejskiej, kościelnej. Ocena kolonizacji niemieckiej nie może być jednoznaczna. Z jednej stronu przyniosła poprawę bytu i postęp cywilizacyjny, zaś z drugiej jednak zapoczątkowała dynamiczny proces germanizacji zwłaszcza Pomorza Zachodniego. Górne warstwy społeczności kaszubskiej, zostały wypchnięte zajmowanych urzędów i godności. Nastąpiło wypieranie słowiańskie tradycji i kultury na rzecz chrześcijańskiej i niemieckiej. Niemcy byli prawnie i ekonomicznie uprzywilejowani, posiadali wyzsze umiejętności wytwarzania dóbr, sprawowali władzę zaś kaszubi ludność drugiej kategorii.
Odp.9. Państwo Mściwoja II(1266-1294) pod jego rządami państwo kociewsko-kaszubskie, przeszło przez trzy fazy rozwojowe:
1) podział i ponowne jego zjednoczenie w latach 1266-1272
2) umocnienie struktur niemieckich wewnętrznych przy równoczesnym nasileniu zagrożeń zewnętrznych, zamknięte układem spadkowym z Przemysławem II KSIĘCIEM Wielkopolskim w roku 1282 r. oraz zaspokojenie rozczeń terytorialnych zakonu niemieckiego.
3) powolna likwidacja samodzielności państwa i powolne wprowadzenie do jego instytucji księcia wielkopolskiego, przy coraz aktywniejszym współudziale możnowładztwa kaszubskiego a także rosnącym zagrożeniu zewnętrznego(margrabowie branderburscy). Układ w Kępnie(15 II 1282) w którym książę pomorski aktem darowizny darował Pomorze Gdańskie Przemysławowi za życia. Powodem do tego aktu było przeświadczenie,że dzielnica Ratybora przez papieża zostanie przyznana krzyzakom i tym podział kraju zostanie przypieczętowany. Układ w Kępnie miał przez połączenie dwóch krajów lechickich zagrozić wyrokowi, który by wojnę sprowadził. Na układzie w Kępnie opiera się prawo przystąpienia Polski do morza. Za panowania Mściwoja największą aktywnością było porzadkowanie spraw administracyjnych i majatkowych. Na pierwszym miejscu należy wymienić znaczne zmiany na stanowiskach wojewodów, kasztelanów i niższych urzędach dworskich. Inny stosunek do instytucji kościelnych- załatwienie zatargów o dziesięciny biskupie w archidiakonacie pomorskim. Podczas swego pobytu w Gdańsku w 1277 r. uwolnił wszystkie wsie biskupstwa wlocławskiego o d ciężarów prawa księżęcego.
Odp. 8. Dzieje konfliktu polsko - krzyżackiego.
Początki konfliktu sięgają roku 1226, czyli daty sprowadzenia Krzyżaków na ziemię chełmińską przez księcia Konrada, który miał nadzieję, że Krzyżacy będą mu oddawali podbite ziemie.
Krzyżacy, sfałszowali przywilej fundacyjny na ziemię chełmińską i w tej formie wysłali go do kurii papieskiej aby uzyskać potwierdzenie.
Konflikt zaostrzył się po zajęciu przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego. Jednak Polacy nie zrezygnowali z tych ziem i przez cały okres istnienia Zakonu Krzyżackiego trwały próby dyplomatyczne i militarne odbicia Pomorza.
Sprawa Pomorza stanęła w 1320 roku przed sądem papieskim, który nakazał Krzyżakom opuszczenie zajętych ziem polskich. Ponieważ drogi dyplomatyczne zawiodły, a dopiero co scalone państwo polskie nie było w stanie walczyć z Krzyżakami, Władysław Łokietek znalazł sobie sprzymierzeńców w postaci Litwy. Zakon w odpowiedzi na sojusze Polski zmusił Księcia Konrada Mazowieckiego do zawarcia paktu obronnego z Krzyżakami.
W lutym1326 Łokietek zawarł z Krzyżakami roczny rozejm i dopiero w lipcu 1327 roku Łokietek zaatakował ziemie sojusznika Krzyżaków, któremu Krzyżacy przyszli z odsieczą wdzierając się na Kujawy. Zwycięstwo Łokietka w tej potyczce pozwoliło mu na zawarcie rocznego rozejmu we Wrocławiu.
W 1329 r. Krzyżacy zaatakowali Żmudź. W odwecie Polacy uderzyli na ziemię chełmińską. W lipcu 1331 r Krzyżacy zaatakowali Kujawy, jednak uderzenie zostało sparaliżowane pod Poznaniem przez oddziały chłopów wielkopolskich
27 września pod Płowcami krzeyżacy znowu zaatakowali. Była to bitwa wygrana dla Polaków, lecz niczego nie zmieniła pod względem politycznym i terytorialnym. W 1333r. nastąpił rozejm.
Śmierć Władysława Łokietka 2 marca 1333 r, kończy pierwszą fazę sporu z Zakonem.
Kazimierz Wielki nie zrezygnował z walki o Pomorze i Kujawy. Zwołał w 1339 r proces papieski. Polska wygrała ten proces. Miała odzyskać wszystkie stracone ziemie i 194500 grzywien, jednak Zakon nigdy nie uznał tego wyroku.
Ponieważ Kazimierz nie mógł sobie pozwolić na odbicie ziem pomorskich, podpisał w 1343 r pokój w Kaliszu
W 1370 r Kazimierz umarł zostawiając swoim następcom rozwiązanie problemu odzyskania utraconych ziem.
Kazimierz nie miał syna, dlatego też po jego śmierci na tronie zasiadł Ludwik Węgierski, a po nim jego córka Jadwiga.
Aby zmniejszyć zagrożenie ze strony Krzyżaków, Jadwiga wyszła za mąż za Jagiełłę i doprowadziła do podpisania unii polsko - litewskiej w Krewie w 1385r. Litwini zobowiązali się do przyjęcia chrztu, dzięki czemu z braku istnienia pogan, którzy mieliby być nawracani przez Krzyżaków, przestały istnieć podstawy do istnienia Zakonu.
6 sierpnia 1409 r rozpoczęła się "Wielka wojna" z Zakonem Krzyżackim. Wojska polsko - litewskie przekroczyły Drwęce i udały się w stronę Malborka, zaskakując tym wojska Krzyżackie. Do spotkania obu armii doszło rankiem 15 lipca 1410 r koło wsi Grunwald. Bitwa trwała cały dzień i zakończyła się wygraną Polaków. Wielka wojna zakończyła się pokojem w Toruniu 1 lutego 1411 r. W wyniku pokoju Zakon oddał Litwie Żmudź a Polsce ziemię dobrzyńską i zawkrzeńską.
W 1421 r Polska zawarła przymierze z elektorem brandenburskim Fryderykiem I Hohenzollernem.
W 1440 r powstał Związek Pruski. Został stworzony przez szlachtę i miasta Pomorza Związek Pruski był czymś w rodzaju opozycji wobec zakonu.
6 marca 1454 r został wystawiony dokument stwierdzający, iż całe Prusy poddają się królowi polskiemu. Tegoż samego dnia Kazimierz Jagiellończyk stwierdził przynależność ziem Pomorza i Prus do Polski. Jednocześnie wypowiedział wojnę Krzyżakom.
Wojna trzynastoletnia rozpoczęła się klęską wojsk polskich pod Chojnicami 18 września 1454 r. Wtedy to armia polska pod dowództwem Piotra Dunina pokonała wojska krzyżackie pod wsią Świecin w 1462 r, a w 1463 r flota miasta Gdańsk pokonała flotę Zakonu. Wojna zakończyła się pokojem toruńskim w 1466 r. Od czasu wojny trzynastoletniej państwo zakonne stało się także lennikiem Królestwa Polskiego.
W 1525r. Następuje sekularyzacja Zakonu, definitywnie kończąca okres walk polsko - krzyżackich.
Odp. 11. Hisroria Kaszub i Pomorza
13 listopada 1308 rok - Krzyżacy podstępnie zajęli Gdańsk, dokonali rzezi mieszkańców (wg różnych szacunków od kilkunastu do kilkudziesięciu).
W latach 1308-1309 Pomorze Wschodnie przeszło w ręce krzyżackie. Około roku 1323 ziemia kościerska weszła w skład wójtostwa tczewskiego administrowanego przez urzędnika krzyżackiego, który rezydował w Sobowidzu, a podległego centralnym władzom Zakonu w Malborku. Niedamowo było w tym czasie wsią rycerską. Krzyżacy na okupowanej ziemi wprowadzili wiele zmian, m.in. gospodarkę trójpolową. W celu zabezpieczenia okupowanych ziem od południa Krzyżacy przystąpili do budowy murowanej warowni koło Starej Kiszewy. Do dziś pozostały jeszcze ruiny tego zamku i nazwa wsi Zamek Kiszewski.Organizatorzy handlu krzyżackiego (zakonnego) oraz działający w ramach Hanzy i korzystający z ich przywilejów kupcy pruscy rozwinęli handel o dalekim zasięgu. Z terenów Polski odbywał się wywóz m.in. zboża, bursztynów, drewna i innych produktów leśnych. Handel i dobrze rozwijające się rzemiosło doprowadziły do wielkiego wzrostu dobrobytu takich miast jak: Gdańsk, Malbork, Królewiec, Elbląg, Toruń. Równocześnie rozwijała się kolonizacja miejska i wiejska, w której poważną rolę odgrywał element polski (głównie z Mazowsza). Jednak rządy w państwie zakonnym należały wyłącznie do Krzyżaków. Ucisk krzyżacki był tak wielki, że oczekiwano tylko odpowiedniego momentu, aby podjąć walkę.
1320-1321 - papież Jan Paweł XXII zwołał sąd papieski. Wyrokiem sądu Krzyżacy mieli zwrócić Królestwu Polskiemu całe Pomorze Gdańskie wraz z Gdańskiem oraz wypłacić odszkodowanie. Krzyżacy wyrok zakwestionowali.Wydawało się, że taki czas nastąpił po bitwie pod Grunwaldem. Po tym zwycięstwie oręża polskiego doszło do wielkiego zgromadzenia szlachty pomorskiej w Skarszewach i postanowienie o złożeniu hołdu Jagielle, to znaczy uznania go panem kraju. Niestety nadzieje te były przedwczesne. Ale wróciły w chwili wybuchu wojny trzynastoletniej, kiedy oddziały z Gdańska zburzyły zamek w Starej Kiszewie. Po przełomowej bitwie pod Świeciem i kończącym wojnę pokoju toruńskim w 1466 całe Pomorze Gdańskie wróciło do Polski.
Odp.2. Elementy tworzące społeczność lokalną to przede wszystkim:
Przestrzeń, czyli geograficznie wydzielony obszar, terytorium. Ważne jest, aby ta przestrzeń była zasiedlona przez ludzką zbiorowość, (na podkreślenie zasługuje określenie ludzka). Następnym bardzo ważnym elementem w kształtowaniu się społeczności, są interakcje (trudne słowo), czyli wzajemne oddziaływania miedzy osobami zamieszkującymi na danym terytorium. Istotnym czynnikiem są więzi ludzi i instytucji, co sprawia, że jesteśmy zbiorowością wewnętrznie zintegrowaną, ale oznacza to również, że jesteśmy od siebie wzajemnie zależni. W czasach, w których życie społeczne jest sformalizowane do granic absurdu, nie wyobrażalne jest funkcjonowanie społeczeństwa bez wspierających go instytucji. Na szczęście w drugą stronę to również działa.I ostatni, ale jakże ważny element w tym procesie. Jest nim poczucie sentymentu a co za tym idzie poczucie przynależności do miejsca zamieszkania.
Właśnie, czy można być członkiem lokalnej społeczności bez poczucie przynależności?
Po dokładnej analizie elementów konstytuujących społeczność lokalną mogę z pełną świadomością i odpowiedzialnością za swoje słowa powiedzieć: „ Tak, jestem częścią społeczności lokalnej!” Tak jak ja również, każdy mieszkaniec Naszej gminy stanowi ważny element w sprawnym i prawidłowym funkcjonowaniu życia społecznego. Dla zobrazowania posłużę się myślą Platona, „idealne społeczeństwo winno być jak jeden organizm”.
Odp. 32. Elementy tworzące społeczność lokalną(ang. global village)
Termin wprowadzony pod koniec lat 60. przez Marshalla McLuhana w jego książce The Gutenberg Galaxy (Galaktyka Gutenberga), opisujący trend, w którym masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umożliwiając ludziom komunikację na masową skalę. W tym sensie glob staje się wioską za sprawą elektronicznych mediów.
Dzisiaj termin globalna wioska jest najczęściej używany w formie metaforycznej do opisania Internetu i World Wide Web. Internet globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata komunikować się ze sobą.
Amerykanizacja- wprowadzanie lub naśladowanie stylu życia, zwyczajów panujących w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Maddonalizacja jest to globalna unifikacja potrzeb w stosunku do pewnych towarów i usług. Dotyczy to głównie przemysłów elektronicznego, samochodowego i spożywczego.
Wg George'a Ritzera można wyodrębnić 4 wyznaczniki makdonalizacji:
•efektywność przejścia z jednego do drugiego,
• kalkuacyjność tej efektywności,
• przewidywalność,
• manipulacyjność.
Odp.30 . Pozytywne i negatywne skutki globalizacji
Do pozytywnych następstw, a równocześnie szans zaliczyć możemy:
*współpraca państw i całej społeczności międzynarodowej, umożliwia sprawne rozwiązanie pewnych problemów,(zniszczenie środowiska naturalnego, problem wyżywienia ludności, zagrożenie AIDS, wyczerpywanie się zasobów surowców naturalnych),
*rozwój nowoczesnych technologii informatycznych oraz większa ich dostępność daje możliwość włączenia się wszystkich społeczności w życie gospodarcze świata;
postępująca liberalizacja przepływów towarów i usług umożliwia każdemu państwu dostęp do ogólnoświatowych rynków zbytu;
*rozwój roli ponadpaństwowych norm prawnych i egzekwowania ich przestrzegania;
perspektywy nowych metod sterowania życiem publicznym w skali światowej globalnego zarządzania (koncepcje rządu światowego, porozumienia rządów regionalnych, krajowych (narodowych);
*perspektywy nowych form “demokracji bezpośredniej” - w szczególności rozwój “społeczeństwa obywatelskiego”.
Wśród negatywnych konsekwencji i zagrożeń globalizacji znajdują się:
*standaryzacja i ujednolicanie towarów, usług, życia co powoduje rozmycie się lokalnych tożsamości, świadczących o różnorodności kulturowej regionów;
*powiększanie się obszarów nierówności i niesprawiedliwości oraz biedy, jakie niesie za sobą współczesny system globalny;
*deficyt demokracji w instytucjach i organizacjach reprezentujących globalną społeczność (państwa narodowe) oraz brak demokracji w sporej części państw na świecie;
*brak uwzględnienia problemów społecznych w dyskusjach nad problemami globalnymi, brak gotowych rozwiązań tych problemów;
*niewystarczające zaangażowanie finansowe bogatych państw w niesienie pomocy krajom biednym;
brak koordynacji w sposobie dysponowania światowych zasobów naturalnych i produktów (pomimo nadwyżki w światowej produkcji rolnej, spora część światowej populacji cierpi głód); konieczność znalezienia lepszych sposobów finansowania i dostarczania pomocy międzynarodowej;
*niepewność związana z tym czy potrafimy rozpoznać rodzące się szanse będące wynikiem rozwoju “cywilizacji informacyjnej” przekraczające granice państw i kontynentów; nie pewność ta dotyczy również powstania i rozwoju organizmów ponadnarodowych oraz wzrastającej migracji ludności;
nasilenie się konfliktów etnicznych ideologicznych i religijnych, ksenofobie i nie tolerancje;
zmiany środowiska naturalnego;
Odp.28.Wymiar społeczno-kulturowy globalizacji
Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultury.Globalizacja powoduje również głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Do najczęściej wymienianych zjawisk należą: amerykanizacja życia, konsumpcjonizm oraz pogłębianie różnic pomiędzy krajami wysoko, a słabo rozwiniętymi gospodarczo.
Odp.29. Wymiar polityczny globalizaci
W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. Przeciwko właśnie tym organizacjom występowały protesty antyglobalizacyjne takie jak podczas zjazdów z Seattle, Waszyngtonie czy Pradze. Protesty antyglobalizacyjne stają się nowym ruchem społecznym, wystepują one w imieniu wszystkich zwykłych ludzi przeciw zdemonizowaniemu światu wielkiego biznesu i finansów. Walczę przeciwko podporządkowaniu całej ludzkości rządom pieniądza i światowego kapitału. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską. Kiedyś ubogie państwa stają sie podmiotami znaczącymi coraz wiecej na arenie międzynarodowej. Radykalni politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta pozostaje sporna.
Odp.15. zmiany wynikajace z 1 rozbioru Polski
Na mocy I zaboru Polski ziemia kaszubska i jej mieszkańcy zostają wcieleni do Prus. Czas panowania pruskiego nad ziemią kaszubską od 1772 do 1919. Jest on szczególnie bolesny dla jej ludności. Pruska polityka była polityką antypolską zwłaszcza walka kulturalna, która miała na celu wynarodowienie i zniemczenie ludności kaszubskiej. Kaszubi podczas panowania pruskiego doświadczają ucisku narodowościowego- chodzi o zniemczenie ludności kaszubskiej przez politykę antypolską i antykościelną w postaci prześladowania za polskość i przekonania religijne. Jest to tak zwany Kulturkampf. Następstwem niewoli jest też wywłaszczenie, które polega na odbieraniu ludności kaszubskiej ich ziemi i sprowadzaniu na te tereny ludności niemieckiej. Czas zaboru pruskiego sprawia, że kaszubi żyją w ciągłej atmosferze zagrożenia swojej wiary katolickiej i polskości, zagrożenia bytowego poprzez wywłaszczenie i zabieranie dóbr materialnych potrzebnych do życia.
Odp. 17.Księgi wieczyste w Polsce
W Polsce ustrój ksiąg wieczystych reguluje ustawa z 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece, zaś kwestie szczegółowe - rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów. Ustawa ta w zasadzie powtarza regulacje zawarte w poprzednich aktach prawnych regulujących ustrój ksiąg wieczystych w Polsce, dość przypadkowo łącząc je z regulacją hipoteki.W latach 1964-1991 księgi wieczyste prowadziły państwowe biura notarialne, jednak doświadczenie wykazało, że tylko organ tak fachowy, jak sąd, jest w stanie prawidłowo prowadzić księgi wieczyste. Od 1991 księgi wieczyste znów są prowadzone przez wydziały ksiąg wieczystych w sądach rejonowych właściwych według miejsca położenia nieruchomości ("sąd wieczystoksięgowy"). Są prowadzone dla nieruchomości a nie dla właścicieli, to znaczy, że jedna osoba może być wskazana jako właściciel w kilku księgach wieczystych, natomiast to samo prawo własności winno być wykazane w jednej i tylko w jednej księdze wieczystej.
Zasady ksiąg wieczystych. Instytucją ksiąg wieczystych rządzi kilka zasad. Najważniejsze z nich to:
jawność - każdy mający interes prawny oraz notariusz może zapoznać się z treścią księgi wieczystej, w związku z tym nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę,
domniemaniezgodności ze stanem prawnym - domniemywa się, że stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest zgodny z rzeczywistością.
rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych- w razie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi wieczystej nabył własność.
pierwszeństwo praw wpisanych - ograniczone prawa rzeczowe wpisane do księgi wieczystej mają pierwszeństwo przed takimi prawami nie wpisanymi do księgi.
Dane wpisywane do księgi wieczystej dzieli się tradycyjnie według działów, w których są wpisywane. Księga wieczysta składa się z 4 działów (w rzeczywistości z pięciu, bo dział pierwszy dzieli się na dwa), w których wpisuje się:
dział I:
"Oznaczenie nieruchomości" - dane pochodzące z ewidencji gruntów, pozwalające na dokładne oznaczenie nieruchomości,
dział I- "Spis praw związanych z własnością" - ewentualne prawa związane z prawem własności wpisanej nieruchomości,
dział II - oznaczenie właściciela (właścicieli),
dział III - ograniczone prawa rzeczowe (z wyjątkiem hipotek), prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości,
dział IV - hipoteki, z dokładnym określeniem wysokości, waluty, zakresu, rodzaju, pierwszeństwa i ewentualnych innych cech hipoteki.
Wpisów do księgi wieczystej dokonuje sąd wieczystoksięgowy na podstawie złożonych wniosków, wyjątkowo tylko z urzędu. Przy każdej księdze wieczystej są prowadzone akta, gdzie składa się wszystkie dokumenty, które były podstawą wpisów w księdze.Od 2003 w Polsce jest sukcesywnie prowadzona informatyzacja ksiąg wieczystych. W większości sądów wieczystoksięgowych nowe księgi są od razu zakładane i prowadzone w formie elektronicznej. Pozostałe księgi, prowadzone dotychczas w formie pisemnej, mają zostać zinformatyzowane poprzez przeniesienie ich treści do formy elektronicznej. Ze względu na koszt operacja ta potrwa prawdopodobnie kilkanaście lat, jednak pomoże zwalczyć ogromne (do kilkunastu miesięcy) opóźnienia w załatwianiu spraw w sądach wieczystoksięgowych.
Historia
W czasach monarchii stanowej były prowadzone poprzez sądy ziemskie, lecz w XVII w.utraciły one tę funkcję na korzyść sądów grodzkich. Po likwidacji państwowości polskiej w końcu XVIII wieku zaborcy stopniowo wprowadzali własne regulacje prawne w zakresie rejestracji ziemskich stosunków własnościowych. Na obszarze Królestwa Kongresowego obowiązywało Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1818 r. zmienione ustawą z 1825 r. W Galicji zaprowadzono księgi gruntowe regulowane ustawami z 1871 r. i 1874 r., zaś na obszarze zaboru pruskiego podstawę funkcjonowania ksiąg stanowiły trzy ustawy o księgach wieczystych z lat 1897-99. Nieliczne rejestry zaborcze prowadzone dla poszczególnych nieruchomości zachowują moc obowiązującą po dziś dzień, będąc księgami wieczystymi w rozumieniu obecnego prawa jako tzw. księgi dawne.
Odp. 16. Uwłaszczenie chłopów
Na mocy pokoju w Tylży (1807 r.), zawartego między Napoleonem Bonaparte a carem Aleksandrem I, utworzono z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego namiastkę polskiej państwowości - Księstwo Warszawskie, poszerzone w 1809 roku o nabytki terytorialne Austrii zdobyte przez nią w trzecim rozbiorze. Władzę w Księstwie Warszawskim objął król Saksonii - Fryderyk August. Wydał on w grudniu 1807 roku dekret, na mocy którego przyznano ziemiaństwu pełną własność ziemi. Było to posunięcie społecznie niesprawiedliwe. Jednak sytuacja chłopów i tak uległa pewnej poprawie, ponieważ nadana przez Napoleona dnia 22 lipca 1807 roku konstytucja Księstwa Warszawskiego zniosła poddaństwo osobiste włościan, którzy mogli od tamtej pory odejść ze wsi, a nawet wystąpić do sądu przeciwko właścicielowi ziemi. Ponadto chłopi czynszownicy otrzymali nawet prawa polityczne. Jednak mimo zniesienia poddaństwa utrzymała się pańszczyzna, gdyż chłopi częściej zostawali na ziemi dziedzica (na warunkach przez niego podyktowanych) niż odchodzili ze wsi z gołymi rękami. Wprowadzony w 1808 roku Kodeks Napoleona gwarantował równość prawną wszystkich ludzi, w tym chłopów. Inaczej przedstawiała sie sytuacja w zaborze pruskim. Król Prus Fryderyk Wilhelm III (1797-1840) wydał w 1807 roku dekret o zniesieniu poddaństwa osobistego włościan. Jednak edykt ten nie uchylał pańszczyzny, co stało się przyczyną chłopskich wystąpień. Król Prus, gotując się do wojny przeciw Napoleonowi, chciał sobie pozyskać masy chłopskie więc zgodził się na zniesienie pańszczyzny. W latach 1808-11 została ona zniesiona na Śląsku i Pomorzu. Edykt regulacyjny dla całego Królestwa Pruskiego ukazał się w roku 1811. Na jego mocy chłopi z dóbr prywatnych mogli nabyć ziemię i pozbyć się pańszczyzny. Włościanin musiał jednak za usamodzielnienie się zapłacić panu oddając mu trzecią część swojej ziemi (jeśli korzystał z niej dziedzicznie), a nawet połowę (jeśli takich uprawnień nie posiadał).. Dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego dekret o uwłaszczeniu został wydany w 1823 roku. Nie różnił się on wiele od przepisów z lat 1811 i 1816. Reformy uwłaszczeniowe w Prusach, w tym na terenach zaboru pruskiego, nie objęły znacznej części ludności wiejskiej - ludność małorolna (komornicy) pozostała ekonomicznie zależna od dworu. Reforma była przeprowadzana etapami, po to by właściciele ziemscy mogli przystąpić do niej w chwili dla siebie dogodnej. Ponadto wprowadzanie reformy w życie wiązało się ze spłacaniem przez chłopów odszkodowań na rzecz właścicieli. Dlatego też realizacja reformy trwała dość długo.
Odp.4. Dzieje Pomorza Zachodniego
W średniowieczu region zamieszkiwany był przez słowiańskie plemiona: Pomorzan (Kaszubów)w części przedodrzańskiej oraz Połabian,(Ranów, Wieletów, Obodrzyców i innych) w części zaodrzańskiej. Główne ośrodki znajdowały się w (licząc od wschodu) Gdańsk, Kołobrzeg, Wolinie (potem Szczecinie), Arkonie. Ziemie między ujściami Wisły i Odry podbite zostały przez władców polskich, jednak przy każdym osłabieniu władzy centralnej górę brały dążenia do odzyskania niezależności. Pierwszy swoją władzę nad całym Pomorzem między Wisłą a Odrą rozciągnął najprawdopodobniej Mieszko I. Ponownego podboju dokonywali Kazimierz Odnowiciel oraz Bolesław Krzywousty. W wyniku naporu Sasów do XIII wieku całe Pomorze zaodrzańskie znalazło się w granicach Cesarstwa. W czasie rozbicia dzielnicowego Pomorze przedodrzańskie praktycznie uniezależniło się od Korony pod rządami rodu Gryfitów. Księstwa Gryfitów, choć sięgnęły po część ziem zaodrzańskich, same podatne były na rozbicie i w 1181 roku popadły w silną zależność lenną od Cesarstwa. Bliższe związki z Krakowem wykazywało Pomorze Gdańskie, które po rządach lokalnej dynastii wróciło pod władzę Łokietka, aby niemal natychmiast w 1308 roku zostać zdobyte przez Krzyżaków (rzeź Gdańska).Pod koniec swego życia nieudaną próbę ponownego związania Pomorza Zachodniego z Koroną podjął Kazimierz III Wielki, pragnąc uczynić swym dziedzicem wnuka, Kaźka, księcia słupskiego. Po drugim pokoju toruńskim w 1466 roku Pomorze Gdańskie wróciło pod władzę króla Polski.W 1637 wymarła dynastia Gryfitów.
Odp. 13. Pomorze Gdańskie w czasach Rzeczpospolitej Szlacheckiej
Sołtys:
-zwoływał zebrania -był szlachcicem i panem -odczytywał wilkiesz -przewodniczył sądom miejskim
-pobierał kary i grzywny -obowiązek służby wojskowej -funkcja listonosza
Leman (od niemieckiego lehman- lennik) była to drobna szlachta, która po przyłączeniu do morza gdańskiego do Polski nie uzyskała potwierdzenia swego szlachectwa. Jest to ludność pochodzenia szlacheckiego byli oni zwolnieni od pańszczyzny, byli zobowiązani do służby wojskowej, należeli do arystokracji wiejskiej, stanowiąc grupe pomiędzy chłopami a drobna szlachtą. Z czasem ich odrębność zaczęła zanikać i byli traktowani jako chłopi czynszowi. Byli zamożni i posiadali 1,5 łana ziemi.
Gburzy (od gbur- gospodarz) mieli obowiązek płacenia czynszu oraz daniny, a także odrabiania pańszczyzny. Często wykorzystywali biedniejszych chłopów od nich uzależnionych.
Inni należący do arystokracji to:
- karczmarze- zjawisko propinacji polegające na tym,że karczmarz kupował alkohol z dworu szlacheckiego
-młynarze- oprócz młyna posiadali ziemie
Najbiedniejsi to:
-chałupnicy- dzierżawili ziemie od gbura za co płacili czynsz a prócz tego odrabiali pańszczyznę
-komornicy- zamieszkiwali jedną izbę (komorę) dzierżawioną od gbura
-ogrodnicy -bartnicy- zbierali miód łowili ryby
Odp. 14. Wojny Szweckie
Podtrzymywanie pretensji do korony szwedzkiej przez Jana II Kazimierza stało się pretekstem do kolejnego najazdu Szwedów na Polskę (1655), zwanego potopem szwedzkim, który rozpoczął wojnę północną 1655-1660.
Wykorzystując walkę Rzeczypospolitej z Moskwą, Karol X Gustaw wkroczył na ziemie polskie od strony Pomorza i Inflant. Pospolite ruszenie szlachty poznańskiej i kaliskiej na czele z wojewodą poznańskim K. Opalińskim i wojewodą kaliskim A.K. Grudzińskim 25 lipca 1655 pod Ujściem poddało się bez walki wojskom szwedzkim, dowodzonym przez A. Wittenberga.
Szwedzi, także bez walki, zajęli Litwę, którą 18 sierpnia 1655 poddali hetman wielki litewski J. Radziwiłł i jego brat stryjeczny Bogusław, zawierając 20 października 1655 w Kiejdanach układ, który zrywał unię polsko-litewską i przewidywał zawarcie w przyszłości unii Litwy ze Szwecją.
Wojska komputowe oraz pospolite ruszenie ziemi sieradzkiej i łęczyckiej doznały porażki pod Piątkiem, co otworzyło Szwedom drogę w głąb kraju, umożliwiając im zajęcie Warszawy (8 września 1655) i Krakowa (17 października 1655).
Na stronę Karola X Gustawa przeszli także obaj hetmani koronni z wojskiem kwarcianym- M. Potocki i S. Lanckoroński. Król Jan II Kazimierz schronił się na Śląsku. 17 stycznia 1656, podpisując traktat w Królewcu, Fryderyk Wilhelm, elektor brandenburski, zerwał związek lenny z Polską i stał się lennikiem Karola X Gustawa.
Mimo szybkiego podboju całej Polski, Szwedzi mieli kłopoty z utrzymaniem nad nią władzy - rósł opór zbrojny, organizowała się wojna partyzancka (zwłaszcza w Wielkopolsce i na Podkarpaciu) z udziałem chłopów i mieszczan, skutecznie bronił się klasztor jasnogórski (19 listopada - 27 grudnia 1655). 29 grudnia 1655 zawiązano konfederację tyszowiecką, skierowaną przeciw Szwedom. Z wygnania powrócił Jan II Kazimierz, który 30 czerwca 1656 odbił Warszawę z rąk szwedzkich. Przeciwko Szwecji wystąpiła Rosja.
Wobec rosnącej przewagi wojsk polskich, Karol X Gustaw zdecydował się szukać sojuszników, doprowadzając do zawarcia 6 grudnia 1656 układu w Radnot o rozbiorze Rzeczypospolitej.
Do działań politycznych włączyli się Habsburgowie austriaccy, którzy w obawie przed nadmiernym zbliżeniem polsko-rosyjskim doprowadzili w 1657 do podpisania polsko-pruskich układów welawsko-bydgoskich eliminujących elektora brandenburskiego z koalicji zawiązanej przez króla szwedzkiego. Klęską zakończyła się wyprawa Jerzego II Rakoczego do Polski (1657). Po wypowiedzeniu przez Danię wojny Szwecji Karol X Gustaw opuścił Polskę, pozostawiając załogi wojskowe w Krakowie i na Pomorzu.
Walki polsko-szwedzkie trwały na ziemiach polskich jeszcze do 1660. Wojnę zakończył pokój oliwski z 23 maja 1660, który przywrócił stan posiadania sprzed wybuchu walk.
Odp. 12. Wojna trzydziestoletnia
Przyczyny wybuchu wojny
Po wielkiej wojnie, zakon krzyżacki dotknął wewnętrzny kryzys. Wyzyskiwana ludność była skora do buntu, znalazło to swój wyraz w utworzeniu Związku Pruskiego (1440), skupiającego miasta pruskie, m.in. Gdańsk i Toruń. Jego polityka skierowana była przeciw Krzyżakom, jednakże Zakon nie był w stanie poradzić sobie ze wzrastającą w siłę organizacją, toteż odwoływał się nawet do papieża, który nałożył na Związek ekskomunikę. Nastąpił wybuch powstania 6 lutego 1454 roku atakiem na zamek krzyżacki w Toruniu i zwrócenie się do panującego wówczas w Polsce Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o włączenie Prus do Korony Polskiej. 6 marca 1454 król podpisał akt inkorporacji, jednocześnie wypowiadając Zakonowi wojnę).
Początek wojny
Te śmiałe posunięcia nie odzwierciedlały jednak faktycznej siły Polski, która przeżywała wówczas kryzys władzy królewskiej. Niesforna szlachta zwołana pod Cerekwicę zażądała od władcy nadania przywilejów. Kazimierz zmuszony był ugiąć się pod prośbami szlachty, która groziła, że nie przystąpi do wojny . Po satysfakcjonujących dla szlachty decyzjach królewskich, ruszyła ona na twierdzę Chojnice (należącą do Krzyżaków). Bitwa pod Chojnicami stanowiła klęskę wojsk. Kończył się pewien okres w wojskowości Polski - potrzebne były reformy armii, na które władca nie miał pieniędzy...
Kolejne etapy konfliktu
...a które uzyskał dzięki pomocy bogatych miast pruskich (m.in. Gdańska, Torunia). Król zdołał opłacić armię zaciężną. Jednak pierwsza znacząca bitwa rozegrała się na morzu w pobliżu Bornholmu - w 1457 flotylla duńska (wspierająca Krzyżaków) została rozbita przez gdańskich kaprów. Już rok później Polacy uzyskali Malbork od zaciężnych wojsk czeskich walczących po stronie Zakonu w zamian za żołd, z którym Krzyżacy zalegali.
Bitwa pod Świecinem (1462), w której zaciężną już armią polską dowodził Piotr Dunin stanowiła zwycięstwo strony polskiej i uważana jest przez historyków za punkt zwrotny w działaniach wojny trzynastoletniej. Ostatnią większą bitwą, również wygraną dla Polski była potyczka rozegrana po raz kolejny na morzu. Bitwa na Zalewie Wiślanym (1463), w której połączone floty Gdańska i Elbląga rozbiły flotę krzyżacką, stanowiła gwóźdź do trumny Zakonu. Polacy stali się stroną dominującą zarówno na lądzie jak i wodzie.
Zakończenie wojny i Ii pokój toruński
Od roku 1464 trwały rokowania, zakończone podpisaniem w 1466 II pokoju toruńskiego. Po raz kolejny wyniki rokowań nie odzwierciedlały faktycznej dominacji Polaków nad Krzyżakami, jednakże wystarczyło to do wyeliminowania Zakonu z grupy liczących się w ówczesnej Europie potęg. Polska zaś wchodziła powoli w swój złoty wiek.
• Polska odzyskała (po 158 latach) Pomorze Gdańskie (dokładniej Prusy Królewskie• Do Polski wróciła również ziemia chełmińska z Toruniem,
• Polska uzyskała Malbork i Elbląg.
• Państwo zakonne ze stolicą w Królewcu stało się lennem Polski, zaś każdy wielki mistrz zobowiązany był do składania władcy polskiemu hołdu.
• Zostało utworzone dominium warmińskie.
Bitwa pod Świecinem - 17 września 1462 roku.
10 września 1462 roku Dunin wyruszył na czele 1500-2000 żołnierzy w kierunku Pucka i Lęborka, które zamierzał zdobyć. Krzyżacy pod Lęborkiem dysponowali prawie 2700 żołnierzami. Ich dowódca - Fritz Raweneck liczył również na pomoc 600 żołnierzy jazdy Eryka II, księcia słupskiego, które były już w drodze. Do Dunina natomiast dołączył spory oddział zaciężnych z Gdańska (o którym jednak Krzyżacy się nie dowiedzieli). Z Torunia wyruszył też oddział kawalerii zaciężnej w sile 500 żołnierzy.
Nocą z 16 na 17 września Dunin założył obóz obronny pod wsią Świecino. Otoczony przez Krzyżaków oraz wówczas wrogich Polakom Kaszubów mógł liczyć tylko na doświadczenie swoich zawodowych żołnierzy. Na polecenie Krzyżaków Kaszubi zatarasowali wszelkie drogi ucieczki. Krzyżacy postanowili szybko i całkowicie rozprawić się z wojskami polskimi, licząc na znaczną przewagę i wiedząc o spodziewanych posiłkach z Torunia. Jednak wstrzymali atak, gdy spostrzegli, że siły są wyrównane, a Polacy zdołali się okopać w taborze. Pierwszy zaatakował Dunin, który dysponując mniej licznym oddziałem kawalerii sprowokował krzyżacki kontratak. Jazda polska wycofała się i umożliwiła ostrzał jazdy krzyżackiej przez ukrytych w lesie i trzcinach kuszników. Pogrom jazdy umożliwił Duninowi atak na słabo jeszcze umocniony obóz krzyżacki. Bitwa była zacięta, lecz gdy zginął dowódca krzyżacki, wojska krzyżackie się załamały - część się od razu poddała (ok. 70 ludzi), reszta rzuciła się do ucieczki.. Przyjmuje się, że zginęło ponad 75% wojsk krzyżackich. Bitwa wykazała zdolności polskiego dowódcy i pozbawiła Krzyżaków wojsk na lewym brzegu Wisły, umożliwiając zdobycie Gniewu i przywrócenie bardzo zyskownego handlu wiślanego.
Odp. 7. Stworzenie struktur organizacyjnych na Pomorzu
Pierwsze próby chrystianizacji Pomorza Zachodniego miały już miejsce za czasów księcia Bolesława Chrobrego. Myślano wówczas, że powołane do życia w 1000 roku biskupstwo kołobrzeskie w ramach metropolii gnieźnieńskiej przyniesie nie tylko obfite owoce w postaci przyjęcia przez miejscowy lud wiary katolickiej, ale również na stałe zwiąże polityczno-kościelnie losy Pomorza Zachodniego z Polską. Niestety w wyniku reakcji pogańskiej biskupstwo w Kołobrzegu upadło. Do starej polityki pomorskiej nawiązał dopiero książę Bolesław Krzywousty. W latach 1121-1122 uzależnił całe Pomorze Zachodnie od Polski. Książę pomorski Warcisław I zobowiązał się przyjąć wiarę chrześcijańską.
Całością sprawy zajął się osobiści władca Polski. Nie mogąc jednak znaleźć misjonarza pośród polskiego duchowieństwa zwrócił się z prośbą do biskupa Ottona bamberskiego.
Biskup Otton w sumie założył 14 kościołów w 12 miejscowościach. W czasie tylko pierwszej wyprawy ochrzcił 22 165 Pomorzan.
Zarówno wynik pierwszej, tak i drugiej misji pomorskiej był bardzo korzystny, gdyż odbyła się ona bez męczenników i rozlewu krwi pogańskiej. A na schrystianizowanych terenach zaczęła funkcjonować normalna sieć parafialna.
Ks. Wojciech, korzystając wreszcie z pomyślnej dla niego sytuacji, pospieszył do Rzymu i tam otrzymał z rąk papieża Innocentego II sakrę biskupią. Efektem tej wyprawy rzymskiej była też bulla papieska „Ex commisa nobis” z 14 października 1140 roku. Określała ona granice nowo powstałej diecezji pomorskiej. Kościół p.w. św. Wojciecha w Wolinie został katedrą.
Jednak w tej bulli nie było wzmianki o przynależności metropolitalnej
Bulla papieża Klemensa III Ex iniuncta nobis a Deo z dnia 25 lutego 1188 roku, brała biskupstwo pod specjalną opiekę św. Piotra oraz określała granicę diecezji i sankcjonowała przeniesienie stolicy z Wolina do Kamienia, ale również stwierdzała, iż diecezja zwana odtąd kamieńską - od początku swego istnienia miała przywilej wolności polegający na tym, iż biskupstwo to poddane było samemu biskupowi.
Odp.3.Nazwa Kaszuby
Jest wyprowadzona za źródła etnograficznego i przyrodniczego. Według tego pierwszego nazwa Kaszuby wiąże sie ze słowem „cassubia” - kasać hubę/podwijać fałdy, „kascheba” - kożuch obszyty suknem. Według tego drugiego Kaszuby to nazwa słowiańska oznaczająca mokradła ze strugami, podmokłe łąki pokryte wysoką trawą. Nazwa ta dla określenia ludności zamieszkującej Pomorze pojawiła sie poraz pierwszy w kronice Wincentego Kadłubka na przełomie XII i XIII w. W pierwszej połowie XIII w. nazwa kaszubia pojawiła się w tytulaturze Książąt Pomorza Zachodniego i Środkowego, i występuje do końca XV w. W następnych stuleciach nzwa kaszuby pojawia się jako nazwa etniczna dla określenia mieszkańców Pomorza Gdańskiego, które weszło po wojnie trzynastoletniej w skład Prus Królewskich. W ciągu XVI i XVII w. zanika nazwa kaszubia na Pomorzu Zachodnim, wypierana na wschód poprzez stopniową germanizację tamtych terenów.. I tak kolejno w XVII w. zasięg ludności kaszubskiej obejmuje dorzecze Parsęty na zachodzie, w XVIII w. dorzecze Słupi, w początkach XIX w. stanął na rzece ŁebiE
20. Kościół jako instytucja, jego rola jako instytucja w społeczności lokalnej?
Sobór Trydencki, jak twierdzi J. Comblin, nie widział w parafii wspólnoty, ale instytucję, gdzie udziela się sakramentów św., naucza wiernych i gdzie proboszcz ponosi osobistą odpowiedzialność za parafian. Stąd i przynależność do parafii trydenckiej należy rozumieć bardziej jako przynależność do instytucji religijnej niż wspólnoty. Określają ją następujące elementy tworzące instytucję parafialną: terytorium, proboszcz znający swoich parafian, świątynia oraz czynności parafialne, a zwłaszcza udzielanie sakramentów św. Trzy elementy parafii: określony lud, własny kościół i własny pasterz zostały określone wyraźnie. Dokumenty Soboru Trydenckiego wyraziły stanowisko, że parafia ma charakter terytorialny, a więc musi mieć ściśle określone granice. Zamieszkanie na terytorium parafii jest warunkiem przynależności do niej. Dokumenty konsekwentnie zalecają, aby parafie nie rozciągały się na zbyt wielkie terytorium. Miarą zaś tego, czy parafia ma adekwatne terytorium, jest uporządkowana opieka duszpasterska nad wiernymi oraz możliwość obustronnego poznania się proboszcza i wiernych.
21. Sanktuaria i ich rola w społeczności lokalnej?
Kalwaria Wejherowska (XVII w.)
Klasztor oo. Reformatorów zbudowany w latach 1648-1651 z kryptą rodu Wejherów i Przebendowskich
Barokowe kapliczki w Luzinie
Parafia Świętej Trójcy z 1754 r. - kościół parafialny Świętej Trójcy (kolegiata Wejherowska), ul. Kościuszki 2 oraz kościół cmentarny Chrystusa Pana Zmartwychwstałego, ul. Ks. Edmunda Roszczynialskiego
Kalwaria Wejherowska
Została ufundowana przez Jakuba Wejhera (założyciela miasta).Za jego czasów powstało 19 kaplic (1649-1651). Lokalizacja dróżek i kaplic odpowiada rozmiarom jerozolimskim. Wyznaczeniem ich zajął się mnich z klasztoru oliwskiego o. Robert Werden. który to rzekomo miał udać się do Jerozolimy i przywieźć stamtąd palestyńską ziemię, która miała być następnie usypana pod fundamenty paru kaplic. Mówi się też o tym, że do Gdańska płyneły z nią trzy statki, z czego tylko jeden dotarł. Czy rzeczywiście o. Robert Werden był w Jerozolimie, tego nie wiadomo, są przypuszczenia, że oparł lokalizacje kalwarii wejherowskiej na pracach znanego niederladzkiego ks. Christiana Andrichomiusa, badającego geografie i topografie Jerozolimy. Obecnie Kalwaria składa się z 26 kaplic. Jest ona bardzo ciekawym obiektem sztuki barokowej, przepięknie wtopionym w okoliczny las i wzgórza.
Wejherowo jest nazywane "duchową stolicą Kaszub", to silny ośrodek pielgrzymkowo-maryjny na Pomorzu. Już od ponad 300 lat Kalwaria Wejherowska przyciąga do miasta rzesze pątników, przyczyniając się do systematycznego rozwoju ruchu pielgrzymkowego. Co roku do Wejherowa przybywa około 60 samodzielnych pielgrzymek.
Kościół Klasztorny Braci Mniejszych Franciszkanów pw. św. Anny.
Kościół Klasztorny OO. Franciszkanów wybudowany przez Jakuba Wejhera w 1650 roku, jest jednym z najstarszych zabytków miasta, z zachowaną pierwotną, bez większych zmian bryłą. Jedyną ingerencją przestrzenną było "przedłużenie" kościoła o kilka metrów w XVIII w. a to w związku z wybudowaniem chóru i wstawieniem do kościoła organów. Było to możliwe dzięki zmianie formuły zakonnej OO. Franciszkanów, którzy dotychczas uważali, że jedynym i najpiękniejszym oraz godnym chwalenia Boga instrumentem, jest głos ludzki. Dlatego w kościołach franciszkańskich nie używano organów. W XVIII wieku zakaz zniesiono i hrabia Ignacy Przebendowski sfinansował pobudowanie chóru oraz "przedłużenie" kościoła. Dobudowana część jest z zewnątrz wyraźnie widoczna, różni się stylem okna i charakterem użytego materiału; Kościół franciszkański pobudowany z cegły, fragment dobudowany jest otynkowany.
Bryła świątyni pobudowana jest na kształcie krzyża. Ma piękną barokową fasadę i bogate wnętrze: pięć późnobarokowych ołtarzy (ołtarz główny - ukrzyżowanie Pana Jezusa), rokokową lożę patronacką, ambonę, inkrustowane szafy w zakrystii i obrazy z doskonałą XVIII-wieczną Pietą, a także malowidło ukazujące założyciela miasta z małżonką.
Największym "skarbem" kościoła franciszkańskiego jest słynący łaskami Obraz Matki Bożej Wejherowskiej Uzdrowicielki na Duszy i Ciele, autorstwa XVII wiecznego artysty Andrzeja Stecha. Obraz Matki Bożej Wejherowskiej umieszczony jest w prawym bocznym ołtarzu. Jest to obraz olejny, malowany na płótnie. Matka Boża w lewej ręce trzyma Dzięciątko Jezus w prawej złote berło. Twarz Maryi ma wyraziste rysy młodej, pięknej damy. Jej prawe ucho, ozdobione kolczykiem, jest odsłonięte tak, jakby słuchała próśb wiernych. Stopy Maryi, okryte sandałami, depczą węża, wijącego się na kuli ziemskiej. Obok stóp, widoczny jest złoty róg półksiężyca z ludzką twarzą. Dzieciątko Jezus w lewej rączce trzyma błękitne jabłko królewskie w prawej czerwoną różę (róże są także w herbie Jakuba Wejhera). Na głowie Maryi i Dzieciątka Jezus znajdują się złote korony, wysadzane szlachetnymi kamieniami. Korony te, uroczyście poświęcił i nałożył Ojciec Święty Jan Paweł II, 5 czerwca 1999 roku na sopockim hipodromie.
Kolegiata pw. św. Trójcy.
Kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy, był pierwszym kościołem ufundowanym przez Jakuba Wejhera i wybudowanym na niezamieszkałym, dziewiczym terenie w latach 1643 - 1644. Postawienie świątyni było spełnieniem ślubów, złożonych Bogu przez Jakuba Wejhera, który znalazł się w opresji podczas wojennych wypraw z Królem Władysławem IV. Świątynię rozebrano i w latach 1754 - 1755 pobudowano nowy kościół w stylu barokowym. Fundatorem nowego kościoła był ówczesny właściciel Wejherowa hrabia Jerzy Piotr Przebendowski. Ta jednonawowa świątynia, w niezmienionym kształcie przetrwała do lat dwudziestych XX wieku, gdy postanowiono kościół znacznie powiększyć.
Do istniejącego kościoła, dobudowano transept i nowe prezbiterium. Tak więc 1927 roku oddano wiernym w użytkowanie powiększoną świątynię, która do dziś stoi w niezmienionym kształcie i wielkości. Kolegiata pomimo przebudowy w znacznej mierze zachowała swój barokowy charakter. Jednowieżowy korpus dobrze współgra z obszernym transeptem ozdobionym interesującymi szczytami. We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na późnobarokowe ołtarze, rokokową ambonę, chrzcielnicę oraz kuty żyrandol z orłem polskim (XVIII w.) oraz szafę na ornaty z 1720 roku znajdującą się w zakrystii a także witraże przedstawiające ornamenty roślinne (witraże w starej części kościoła -1888 r.), Świętych (witraże w transepcie - 1928 r.) oraz sceny z życia Chrystusa (witraże w prezbiterium lata 40 - te XX wieku).
Kolegiata pełni rolę sali koncertowej. W jej wnętrzach występują artyści, zespoły chóralne a także orkiestry z programem religijno - kulturalnym. Odbywają się też koncerty organowe. Podkreślić należy, iż organy w Kolegiacie to instrument o niespotykanych możliwościach przestrzennego brzmienia 55 głosów. Te wspaniałe organy istnieją w Kolegiacie od 1992 roku.
Kościół pw. św. Stanisława Kostki.
Wejherowo od zarania było miastem wielu wyznań. Znaczną grupą wyznaniową byli ewangelicy, którzy mieli swoją świątynię przy ulicy Sobieskiego (tuż za budynkiem dzisiejszej poczty). Była to świątynia mała. Na początku XX wieku, ewangelicy zaczęli czynić starania o wybudowanie okazałej świątyni. W 1908 roku został poświęcony nowy kościół ewangelicki w stylu późnego gotyku, o strzelistej sylwetce. Strzelistości budowli nadają wysmukłe cztery narożne wieże i jedna umieszczona centralnie - wyższa - zegarowa. Budynek o pięknej fasadzie, wykonany został z czerwonej cegły. Po II wojnie światowej już jako kościół pod wezwaniem Świętego Stanisława Kostki, został przejęty przez parafię rzymskokatolicką.
Konwikt Collegium Leoninum.
Po I rozbiorze Polski, Wejherowo znalazło się w granicach państwa pruskiego a Wejherowskie Sanktuarium Maryjno - Pątnicze, jako ważne centrum kultu religijnego i polskości, było zagrażającym rządom pruskim ośrodkiem.
W 1828 roku władze pruskie wręczyły OO. Franciszkanom akt kasacji Klasztoru. Zarządzenie kasacyjne na kilka lat zostało zawieszone, lecz w 1835 roku definitywnie wykonane. W 1857 roku Franciszkanie na kilka lat wrócili do Wejherowa do swojego Klasztoru, lecz w 1872 roku zamieszkali w nowym budynku - klasztorze, wybudowanym przy ul. 3 Maja. Inicjatorem wybudowania ze składek wiernych nowego budynku klasztoru, był proboszcz parafii św. Trójcy, ks. Albert Rook. Franciszkanie niedługo tam mieszkali. W 1875 roku ostatecznie musieli opuścić klasztor i Wejherowo (po 228 latach obecności w tym mieście - nota bene OO. Franciszkanie powrócili do Wejherowa 4.X.1946 roku).
Budynek przy ul. 3 Maja po Franciszkanach, przeszedł na własność biskupa chełmińskiego. Z czasem dobudowano do niego kaplicę a w 1903 roku zorganizowano konwikt - internat - dla uczniów wejherowskiego gimnazjum, nazywając go Collegium Leoninum na cześć ówczesnego Papieża Leona XIII i biskupa Leona Rednera, wybierając także na patrona kaplicy Świętego Leona Wielkiego. Tak więc, w konwikcie zamieszkali chłopcy, którzy w przyszłości zamierzali zostać kapłanami. Otrzymywali tutaj mieszkanie, utrzymanie a także odpowiednie wychowanie.
W czasie okupacji w konwikcie mieścił się magazyn a w pomieszczeniach mieszkalnych biura zaopatrzenia ludności. Od 1945 roku w konwikcie był szpital zakaźny dla byłych więźniów obozu Sztuthoffu.
W 1947 roku ks. proboszcz Władysław Mówka, reaktywował Collegium. W 1950 roku utworzone zostało tam Małe Seminarium Duchowne, w 1957 roku rozwiązane. W tym bowiem roku została utworzona nowa parafia pod wezwaniem Świętego Leona Wielkiego. Na plebanię przeznaczono budynek byłego konwiktu i jest nim po dzień dzisiejszy.
Kościół NMP Królowej Polski.
W 1982 roku dekretem biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego została erygowana parafia pw. NMP Królowej Polski. Najpierw powstała tymczasowa kaplica. Dwa lata później Urząd Miejski w Wejherowie wydał pozwolenie na budowę kościoła. W 1984 rozpoczęto budowę domu parafialnego a w 1986 budowę kościoła. Kościół został konsekrowany 25 października 1997. Uroczystościom przewodniczył metropolita abp Tadeusz Gocłowski. Na szczególną uwagę zasługuje wyposażenie świątyni: prezbiterium z rzeźbą Pana Jezusa Zmartwychwstałego, witraże oraz inne elementy sakralnego wystroju.
Kościół pw. Chrystusa Króla.
Tegoż roku powstała prowizoryczna kaplica, która służyła wiernym do czasu wybudowania kościoła. w 1988 roku rozpoczęto budowę kościoła. Pierwsza faza, prezbiterium i fragment nawy głównej, została zrealizowana w końcu 1993 roku. W następnym roku wybudowano nawę i boczną kaplicę Królowej Męczenników. W 1995 roku pożar zniszczył część kościoła, ale szkody zostały szybko usunięte.
22. Wejherowo, jego dzielnice ich specyfika społ. lokalna, szkoły wyższe?
Według danych z roku 2002, Wejherowo ma obszar 25,65 km², w tym:
użytki rolne: 20%
użytki leśne: 47%
Miasto stanowi 2% powierzchni powiatu.
Dzielnice w Wejherowie: Wejherowo Nanice, Wejherowo Śmiechowo, Wejherowo Główne.
Osiedla w Wejherowie: Sucharskiego, Chopina, Kaszubskie, Tysiąclecia, Bursztynowe, Przyjaźni, Harcerskie, Staszica, Ściegiennego
Historia w skrócie:
VII-IX w. - osada słowiańska i gród na Górze Zamkowej
1. połowa XIV w. - pierwsze udokumentowane wzmianki o osadach Naniec i Śmiechowo (dzisiejsze dzielnice Wejherowa)
1676 - miasto odkupił książę M.K. Radziwiłł
1796 - miasto kupił hrabia Keyserlingk
1920 - Wejherowo w granicach Polski
Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności 47 435
- gęstość 1849 os./km²
- aglomeracja 133 000 (Małe Trójmiasto Kaszubskie)
Poza szkołami podstawowymi, gimnazjami oraz szkołami ponadgimnazjalnymi istnieją w Wejherowie następujące placówki oświatowe:
Kaszubsko-Pomorska Szkoła Wyższa
Medyczne Studium Zawodowe im. Z. Kieturakisa
Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia im. F. Chopina
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Niesłyszących im. Jana Siestrzyńskiego
23. Mieszkańcy miasta, a mieszczaństwo?
Nowoczesne miasto stwarza tyle możliwości wyboru, że nie może być mowy o uogólnieniu cech życia w mieście i zatarciu różnic między mieszkańcami. Coraz popularniejsze jest stwierdzenie, że nie istnieje jeden charakterystyczny miejski styl życia. To właśnie styl życia jest jednym z czynników rozwoju miasta i zagospodarowywania przestrzeni miejskiej. Stwierdzono, że osoby mające podobny styl życia osiedlają się w podobnych rejonach miast. Na miejski styl życia wpływa również przynależność klasowa oraz wiek jednostki. Inny styl życia będzie w dzielnicy robotniczej, a inny w dzielnicy zamieszkiwanej przez bogatych właścicieli firm czy banków. Cytując B.Bergera :”... styl życia jest funkcją takich zmiennych, jak wiek, dochód, zawód, wykształcenie, pochodzenie ze wsi lub z miasta itp.”. Kolejnym czynnikiem determinującym styl życia jest pochodzenie etniczne oraz rodzaj zamieszkiwanego miasta -logiczne jest że inny styl życia będą mieli ludzie z miast nadmorskich a inny z miast znajdujących się w górach. Różnice pomiędzy miejskimi stylami życia widać na przykładzie poziomu konsumpcji, na przykładzie spędzania wolnego czasu pomiędzy ludźmi starymi a młodymi, biednymi a bogatymi, wykształconymi a niewykształconymi.
Mieszczaństwo, grupa społeczna lub stan społeczny obejmujący mieszkańców miast. Wykształciło się we wczesnym średniowieczu, najwcześniej we Włoszech, w VIII-IX w., w pozostałych krajach Europy w XI w. Na ziemiach polskich mieszczaństwo jako stan wyodrębniło się w wyniku kolonizacji miast na prawie niemieckim od XIII w.
Mieszczaństwo dzieliło się na warstwy różniące się między sobą uprawnieniami i statusem społecznym. Prawa mieszczańskie nabywano drogą dziedziczenia, zamieszkiwania w mieście przez określony czas, przez urodzenie, małżeństwo bądź nadanie. Władza w miastach należała do najbardziej uprzywilejowanej klasy mieszczańskiej, patrycjatu. Najbiedniejsi mieszkańcy miast, określani mianem plebsu, nie posiadali praw przysługujących ogółowi mieszczan.
W okresie staropolskim mieszczanie nie mogli piastować urzędów państwowych, wyższych stanowisk kościelnych i zasiadać w sejmie. Reformy Sejmu Czteroletniego - Prawo o miastach i Konstytucja 3 maja - przyniosły zmianę pozycji mieszczaństwa. Na przestrzeni XVIII i XIX w., w okresie rewolucji przemysłowej, część mieszczan wzbogaciła się, przekształcając się stopniowo w nową grupę społeczną określaną mianem burżuazji.
24. Globalizacja, etymologia i definicja?
Globalizacja prowadzi do ujednolicenia się świata jako całości, wzajemnie powiązanych elementów gospodarczych i wspólnej kultury. W wyniku globalizacji granice terytorialne powoli zaczynają się zacierać, tracić znaczenie, zmniejsza się rola tradycji a nasilają migracje. Z tym ostatnim związane jest zacieranie się barier kulturowych, ludzie się integrują - różne kultury przenikają się nawzajem, powstają miejsca mające wszędzie takie samo znaczenie, np.: lotniska, restauracje ( np.: Pizza Hut), bary (np.: McDonald, KFC), supermarkety.
Etymologia globalizacji. Pojęcie „globalizacja” prawdopodobnie po raz pierwszy pojawiło się w słowniku Webstera wydanym w 1961 roku, jednak już w końcu XIX wieku odnotowano w języku angielskim pojęcie „globalny”. Oznaczało ono przymiotnik odnoszący się do całego świata(całego globu) rozumianego jako istnienie całej ludzkości zarówno w teraźniejszości jak i w przyszłości. Popularność pojęcia „globalizacja” od tamtego czasu wciąż rosła, największą zyskało w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a zwłaszcza w drugiej połowie, gdy proces unowocześniania objął cały świat.