o sprzęcie z którego strzelałem i z którego strzelam obecnie, BHP

Atmosfera - to gazowa powłoka otaczająca ciała niebieskie, a w szczególności Ziemię. Składa się ona z mieszaniny gazów zwanej powietrzem. Górna granica atmosfery nie jest wyraźnie zaznaczona. Występowanie zórz polarnych świadczy o jej zasięgu do wysokości 1000 - 1200 km, a z dokonanych ostatnio badań sztucznych satelitów Ziemi wynika, że ślady atmosfery można stwierdzić nawet na wysokości 2000 - 3000 km. W atmosferze zachodzą również procesy i zjawiska fizyczne, np.: kondensacja pary wodnej, pionowe i poziome ruchy powietrza, zjawiska cieplne, elektryczne i optyczne.

W budowie atmosfery wyróżnia się szereg warstw. Główne z nich to troposfera, stratosfera, mezosfera, jonosfera, i egzosfera. Na szczególną ochronę zasługują dwie dolne warstwy atmosfery - troposfera i stratosfera, gdyż w nich gromadzi się większość zanieczyszczeń pochodzących z Ziemi.

Najniższa warstwa atmosfery - troposfera - obejmuje 75% jej masy. W przeciętnych warunkach naturalnych górna granica troposfery sięga od około 8 km nad biegunem do około 16 km nad równikiem. Najbardziej uderzającą cechą troposfery jest zawartość w niej prawie całej pary wodnej oraz stały spadek temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości.

Wyższa warstwa atmosfery - stratosfera - sięga do około 40 km npm. Cechą charakterystyczną tej warstwy jest zawartość większości ozonu atmosferycznego. Do stratosfery docierają pyłowe zanieczyszczenia z Ziemi pochodzące z silnych wybuchów wulkanów lub eksplozji nuklearnych.

Powietrze atmosferyczne i jego skład chemiczny

Powietrze atmosferyczne - bezbarwna i bezwonna mieszanina gazów - składa się z czystego i suchego powietrza, pary wodnej i zanieczyszczeń pochodzenia mineralnego i organicznego. Do najważniejszych składników czystego i suchego powietrza należą: azot, tlen, argon i dwutlenek węgla. Łączny udział wymienionych składników przyjmuje się za 100%, a właściwie wynosi 99,997%.

Powyższą różnicę wypełniają drugorzędne składniki powietrza występujące w bardzo małych ilościach. Zalicza się do nich neon, hel, metan, krypton, wodór, podtlenek azotu, ksenon i ozon. W jeszcze mniejszych ilościach znajduje się w powietrzu: radon (Rn), aktyn (Ac), tor (Tr), jod (J₂), dwutlenek siarki (SO₂), tlenek węgla (CO), amoniak (NH₃), chlorowodór (HCl), siarkowodór (H₂S) i in. Zawartość tych ostatnich w powietrzu, a także zawartość dwutlenku węgla, ozonu i pary wodnej ulega wahaniom w czasie i przestrzeni. Ponadto w powietrzu znajdują się zawiesiny cieczy, ciała stałe oraz różne jony. W nie zakłóconych warunkach skład suchego powietrza jest jednakowy na całej Ziemi do wysokości około 25 km npm.

0x01 graphic

Nazwa gazu	Symbol chemiczny	Zawartość w % objętościowych
Azot	N₂	78,09
Tlen	O₂	20,95
Argon	Ar₂	0,93
Dwutlenek węgla	CO₂	0,03
		100,00	(99,997)
Neon	Ne		0,0018
Hel	He		0,00052
Metan	CH₄		0,0002
Krypton	Kr		0,0001
Wodór	He		0,00005
Podtlenek azotu	N₂O		0,00005
Ksenon	Xe		0,000009
Neon	Ne		0,000001

Z głównych składników powietrza największe znaczenie dla organizmów żywych mają: tlen, azot i dwutlenek węgla, a z drugorzędnych - ozon. Ślady ozonu występujące w dolnych warstwach atmosfery są głównie wynikiem wyładowań elektrycznych. W zasadzie tworzy się on na dużych wysokościach, a jego maksymalne stężenie mieści się w granicach od 20 do 30 km npm. Na tej wysokości ozon tworzy warstwę osłaniającą Ziemię przed promieniowaniem biologicznie czynnym.

Źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza

Terminem "zanieczyszczenie powietrza" określa się obecność w dolnej części atmosfery substancji stałych, ciekłych i gazowych w ilościach nie tylko uciążliwych dla człowieka lub wywierających ujemny wpływ na jego zdrowie, ale także szkodliwych dla roślin i zwierząt, a niekorzystnych dla klimatu, gleby i wody.

Źródła zanieczyszczenia powietrza są bardzo liczne i różnorodne, a obecny rozwój i postęp naszej cywilizacji powoduje ciągły wzrost ich liczby. Ogólnie można je podzielić na naturalne, wynikające z procesów zachodzących w przyrodzie, i sztuczne, spowodowane działalnością człowieka.

Do naturalnych źródeł zanieczyszczenia powietrza zalicza się: pyły kosmiczne pochodzące z meteorytów i komet; pożary lasów i stepów produkujące olbrzymie ilości dymu i popiołów; wyładowana elektryczne w czasie których powstają podtlenek azotu i ozon; procesy erozji gleby i wietrzenia górnych warstw litosfery, burze piaskowe i pyłowe, pyłki i zarodniki roślinne, bakterie, szczątki organizmów roślinnych i zwierzęcych; wyziewy z gorących źródeł i szczelin w ziemi oraz czynne wulkany wyrzucające duże ilości popiołu i gazów.

Wymienione źródła zanieczyszczeń powietrza, aczkolwiek poważne, mają jednak na ogół charakter sporadyczny i nie stwarzają poważnego zagrożenia dla życia na naszej planecie. Zagrożenie wystąpiło z chwilą intensywnego rozwoju przemysłu.

Gdy obecnie myślimy o problemie zanieczyszczenia powietrza, to źródła tych zanieczyszczeń wiążemy z działalnością człowieka bez względu na to, czy to palenisko domowe, zakład przemysłowy czy pojazdy mechaniczne. W ostatnim czasie wzrost zapylenia powietrza powoduje postępująca chemizacja rolnictwa. Pył powstający podczas rozpylania chemicznych środków ochrony roślin przedostaje się do atmosfery, a przy rozpylaniu z samolotu przenoszony jest na znaczne nieraz odległości.

Do bardzo poważnych źródeł zanieczyszczających atmosferę należy zaliczyć eksplozje nuklearne, zakłady wytwarzające izotopy radioaktywne oraz zakłady energetyczne oparte na wykorzystywaniu energii jądrowej.

Wymienione źródła wytwarzają różnego rodzaju zanieczyszczenia występujące w postaci pyłu lub cząstek sadzy, oparów np.: mgły kwasu siarkowego, gazów, zapachów i odorów. Każdy z tych rodzajów jest szkodliwy lub uciążliwy dla otoczenia ich źródła, ale tylko niektóre z nich występują powszechnie. Do takich należy zaliczyć przede wszystkim pyły, dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, siarkowodór, fluor oraz zawarte w spalinach samochodowych - tlenek węgla, tlenki azotu, związki ołowiu i węglowodory aromatyczne.

Pyły towarzyszą nieodłącznie prawie wszystkim procesom technologicznym w elektrociepłowniach oraz w hutach, szczególnie w hutach metali nieżelaznych. Dość duże ilości pyłu powstają w cementowniach i w podobnych zakładach, w których surowce muszą ulegać zmieleniu. Ogólna produkcja pyłów przemysłowych na świecie jest bardzo wysoka.

Spalanie wielkich ilości paliw kopalnych powoduje, że codziennie wprowadza się do atmosfery tysiące ton dwutlenku węgla. Obecnie rośliny nie są w stanie przyswoić tyle węgla z powietrza poprzez fotosyntezę, ile wynosi jego emisja na świecie, zwłaszcza gdy się weźmie pod uwagę zniszczenie dużych kompleksów leśnych. Ponadto zmętnienie atmosfery spowodowane wzrostem zapylenia zmniejsza napromieniowanie powierzchni Ziemi i hamuje proces fotosyntezy.

Głównym dostawcą dwutlenku siarki do atmosfery są odlotowe gazy przemysłowe, powstające w procesach spalania paliw stałych, ciekłych lub gazowych zawierających w swoim składzie chemicznym siarkę w różnych połączeniach. Ponadto źródłem emisji dwutlenku siarki są fabryki kwasy siarkowego z oddziałem prażenia pirytów oraz przemysł celulozowy.

Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego:

Grupa źródeł	Aerozole	Gazy i pary	Wielkość strat
Procesy spalania	Pył, dym	NO₂, SO₂, CO₂ substancje organiczne, kwasy	0,05 - 1,5% ciężaru paliwa
Praca silników samochodowych	Dym	NO₂, CO, kwasy, substancje organiczne	4 - 7% ciężaru paliwa
Procesy przeróbki ropy naftowej	Pył, mgła	SO₂, H₂S, NH₃, CO, węglowodory, merkaptany	0,25 - 1,5% ciężaru przerobionej ropy
Procesy chemiczne	Pył, dym, mgła, bryzgi	Zależnie od procesu (SO₂, CO, NH₃, kwasy, substancje org. rozpuszczalniki, sulfidy)	0,5 - 2,0% ciężaru przerobionego materiału
Procesy piro- i elektro-metalurgiczne	Pył, dym	SO₂, CO, związki fluorowe i substancje organiczne	0,5 - 2,0% ciężaru przerobionego materiału
Procesy obróbki minerałów	Pył, dym	Zależnie od procesu (SO₂, CO, związki fluorowe, substancje organiczne)	1 - 3% ciężaru przerobionego materiału
Produkcja pasz i żywności	Pył, dym	Substancje wonne	0,25 - 1,0% ciężaru przerobionego materiału

Ostatnio zwraca się szczególną uwagę na zanieczyszczenie powietrza benzopirenami występującymi głównie w spalinach samochodowych oraz w pyłach powstałych ze ścierania opon gumowych i nawierzchni asfaltowych. Badania wykazały, że zawartość benzopirenów w powietrzu w większych miastach jest bardzo wysoka.

Zawartość benzopirenu w powietrzu:

Miasto	BaP [mg/m3]
Waszyngton	9,3
Tokio	15,1
Osaka	50,0
Budapeszt	32,2
Kijów	9,2
Leningrad	15,0
Taszkient	112,0
Warszawa	29,0
Kraków	63,0
Katowice	76,0
Gdańsk	84,0
Zabrze	133,0

Od 1940 roku stosuje się na coraz to większą skalę środki ochrony roślin. Sporządza się je z soli metali ciężkich, siarki, ze związków arsenu, rtęci, selenu, chloru i fosforu, odznaczających się silną toksycznością. Mimo że stosowanie DDT jest zabronione, to jednak produkuje się go w dalszym ciągu i rozprowadza w krajach rozwijających się gospodarczo.

Pod koniec drugiej wojny światowej doszła do skażenia atmosfery pyłami radioaktywnymi powstałymi podczas wybuchu bomb atomowych zrzuconych przez Amerykanów na Japonię. Obecnie po zawarciu porozumienia w sprawie zaprzestania "sztucznych" wyładowań jądrowych, istnieje nadal możliwość przedostawania się pyłów radioaktywnych pochodzących z podziemnych wybuchów jądrowych. Aczkolwiek Polska, podobnie jak wiele innych państw, nie wytwarza zanieczyszczeń skażających górne warstwy atmosfery, to jednak wraz z nimi ponosi konsekwencje działalności innych krajów.

Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w atmosferze

Zanieczyszczenie powietrza jest rzadko problemem lokalnym, gdyż poszczególne rodzaje zanieczyszczeń mogą być transportowane na duże nawet odległości. Dotyczy to przede wszystkim najdrobniejszych pyłów i gazów utrzymujących się w powietrzu przez okres kilku dni, a nawet tygodni. W tym czasie mogą one być przenoszone wzdłuż i wszerz kontynentów, przy czym żadna polityczna granica nie stanowi ograniczenia dla kontroli lub regulacji zanieczyszczenia powietrza. I tak np.: pyły z Sahary wyrządzają szkody rolnicze na Sycylii. Stwierdzono, że osadzające się na śniegach i lodowcach Antarktydy drobne pyły mają charakter nie tylko wulkaniczny, ale i przemysłowy. Nawet nad środkiem oceanów powietrze nie jest czyste, gdyż i tam docierają zanieczyszczenia rozprzestrzeniające się z lądów. Ponadto zanieczyszcza je emisja z kominów statków oraz gazy spalinowe z samolotów.

Rozprzestrzenianie się emitowanych zanieczyszczeń zarówno w kierunku poziomym, jak i pionowym uwarunkowane jest przede wszystkim ruchami powietrza.

Podczas naziemnych eksplozji nuklearnych lub np.: wybuchów wulkanów, pewna ilość materii, w zależności od siły wybuch zostaje wyrwana z Ziemi i wyrzucona do troposfery lub stratosfery. Materia ta szybko się rozdrabnia, lecz opada bardzo powoli, okrążając kilkakrotnie kulę ziemską. Część pyłu o cząsteczkach cięższych opada w ciągu kilkunastu godzin w pobliżu miejsca wybuchu, natomiast pyły drobne mogą pozostawać w atmosferze nawet przez wiele lat i rozprzestrzeniać się nad całym globem ziemskim. Opadają one na Ziemię wraz z deszczem i pochodzącym z chmur zmieszanych z pyłami promieniotwórczymi. Opady pyłów z troposfery i stratosfery mają w dużym stopniu charakter przypadkowy, a ich połowiczny okres osadzania na powierzchni Ziemi wynosi około 7 lat.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce

Roczna emisja zanieczyszczeń powietrza szacowana w Polsce no około 4 - 5 milionów ton pyłów i na około 2 mln ton gazów. Najwięcej, bo 25% zanieczyszczeń, przekazuje do atmosfery przemysł województwa śląskiego, następnie województwa małopolskiego (18%), dolnośląskiego (17%) i opolskiego (10%). Znacznie ostrzej zarysowują się kontrasty co do wielkości emisji zanieczyszczeń, gdy porównuje się powiaty. Na przykład w powiecie zawierciańskim (bez miasta Zawiercia) opad pyłów i gazów wyniósł - 1876 t/km², a w powiecie miejskim Jaworzno - 4210 t/km², podczas gdy w 131 powiatach nie osiągnął 1 t/km², a w 19 powiatach położonych w 8 województwach naszego kraju nie odnotowano jeszcze wcale lub znikome ilości zanieczyszczeń przemysłowych (Wilgat).

Ogólną emisję pyłów i gazów w poszczególnych województwach przedstawiono na rysunku:

0x01 graphic

Pod względem ilości opadu pyłu na pierwsze miejsce wysuwa się województwo śląskie, pod względem zaś ilości emitowanych gazów - województwo małopolskie.

Rozkład przestrzenny źródeł emisji na terenie województw nie jest jednak równomierny i występują w nich okręgi czy rejony o szczególnie dużej koncentracji, np.: w województwie śląskim - Górnośląski Okręg Przemysłowy, małopolskim - Krakowski Okręg Przemysłowy, opolskim - Kędzierzyn i Opole, Dolnośląskim - Turoszów i Wałbrzych, łódzkim - Działoszyn, Łódź i Tomaszów Mazowiecki, wielkopolskim - Konin, Pątnów, mazowieckim - Warszawa i Płock, lubelskim - Puławy i Chełm Lubelski, podkarpackim - zagłębie siarkowe i Stalowa Wola. Na obszarach pozostałych województw występują tylko pojedyncze zakłady o wysokiej emisji np.: w województwie Zachodnio Pomorskim - Szczecin - Police, Kujawsko - Pomorskim - Inowrocław.

Za największe potencjalne źródło zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju uważa się energetykę, przemysł metalurgiczny i przemysł chemiczny.

Od jakiegoś czasu obserwuje się nieznaczne zmniejszenie emisji pyłów spowodowane instalowaniem urządzeń odpylających w dużych zakładach przemysłowych. Przewiduje się, iż w najbliższych latach ilość pyłów obniży się o około 50% w stosunku do roku 1970. Natomiast emisja gazów wzrosła na przestrzeni ostatnich lat i przypuszczalnie wciąż wzrastać będzie w dalszym ciągu. W tej sytuacji prawie cały kraj może znaleźć się w zasięgu oddziaływania zanieczyszczeń gazowych powietrza. Należy przy tym podkreślić, że wśród ogólnej emisji gazów co najmniej 95% stanowi dwutlenek siarki.

Dziura ozonowa

Ozon - niebieskawy gaz o charakterystycznym ostrym zapachu. Zbudowany jest z trzech atomów tlenu (patrz obok), a nie jak w przypadku "zwykłego" tlenu atmosferycznego - dwóch. Ozon powstaje m.in. w czasie wyładowań elektrycznych.

Ozon znalazł liczne zastosowania - m.in. jako wybielacz oraz środek do odkażania wody i odświeżania powietrza. Jest też popularnym utleniaczem.

Ozon powstaje w niższych warstwach atmosfery, jako produkt procesów przemysłowych i spalania paliwa w samochodach. Zbyt duże ilości ozonu są niebezpieczne dla roślin i prawdopodobnie mają związek z niektórymi zaburzeniami oddychania. Rozwój życia na naszej planecie byłby jednak niemożliwy bez tego gazu. Ziemia otoczona jest grubą warstwą ozonu, która zatrzymuje około 2/3 promieniowania ultrafioletowego (UV), emitowanego przez Słońce, przepuszczając tylko część, o odpowiedniej długości fali. Nadmiar promieniowania UV jest szkodliwy dla organizmów żywych, powoduje ścinanie białka i obumierania komórek. Z drugiej strony pewna ilość promieniowania ultrafioletowego jest niezbędna do wytwarzania witaminy D, koniecznej do budowy kośćca. Ozon ma więc duże znaczenie biologiczne, ponieważ reguluje dopływ promieniowania ultrafioletowego do powierzchni Ziemi.

Warstwa ozonowa znajduje się w stratosferze na wysokości od 15 - 55 km. Nie jest to właściwie czysty ozon, a tylko powietrze o większej zawartości cząsteczek zbudowanych z trzech atomów tlenu. W warstwie ozonowej nieustannie dokonują się przemiany różnych form tlenu.

W 1987 roku samoloty zdolne do lotów na bardzo dużych wysokościach pobrały próbki powietrza znad Antarktydy. Dzięki niej naukowcy dowiedzieli się, że za zniszczenie warstwy ozonowej odpowiedzialne są przede wszystkim gazy znane jako freony. Po drugiej wojnie światowej znalazły one bardzo szerokie zastosowanie m.in. w aerozolach, systemach chłodniczych lodówek i zamrażarek, w płynach do czyszczenia i jako środek porotwórczy przy produkcji tworzyw sztucznych. Cząsteczki freonów dostają się do niższych partii atmosfery, gdzie pod wpływem światła ulegają rozpadowi, przy czym jednym z produktów rozpadu jest chlor. Wchodzi on w reakcje chemiczne z ozonem i niejako zabiera atom tlenu z jego cząsteczki. W ten sposób ozon zamienia się w zwykły tlen, a nad Ziemią rośnie dziura ozonowa. Co gorsza jeden atom chloru może rozbić nawet 100 tys. cząsteczek ozonu.

W 1987 roku 24 kraje podpisały Montrealu protokół wzywający do redukcji zużycia freonów. Naukowcy pracowali intensywnie, by znaleźć mniej szkodliwe dla środowiska substytuty tych substancji. Niestety, co najmniej kilka krajów, które podpisały porozumienie, nie wprowadziło w życie jego postanowień.

Na początku lat 90 zmieniono postanowienia tych umów. Obecnie ustalenia zakładają całkowite wyeliminowanie freonów do 2002 roku.

Zakaz objął również inne szkodliwe związki np.: bromek metylu. Nie wolno również produkować freonu z myślą o sprzedaży do innych krajów, które jeszcze nie podpisały porozumienia. Kraje uprzemysłowione uruchomiły specjalne fundusze mające wspomóc państwa biedniejsze w dostosowaniu się do nowych wymogów. Poza tym niewiele można zrobić dla poprawy sytuacji, ponieważ freony mają bardzo długi okres rozpadu i pozostaną w atmosferze jeszcze, przez co najmniej 100 lat.

Globalne ocieplenie

Jedną z przyczyn wzrostu temperatury na Ziemi jest nadmierne nagromadzenie w atmosferze pary wodnej, dwutlenku węgla, tlenku azotu, dwutlenku siarki i metanu. Znaczne ilości tych gazów dostają się do atmosfery również w wyniku procesów naturalnych. Jednak za wzrost koncentracji tych związków w atmosferze w ostatnim stuleciu odpowiedzialny jest głównie człowiek. Porównanie sposobu, w jaki nagromadzone w atmosferze gazy oddziaływają na bilans cieplny Ziemi do procesów zachodzących w szklarni jest jak najbardziej adekwatne. Atmosfera ziemska, podobnie jak ściany szklarni, przepuszcza krótkofalowe promieniowanie Słońca (Światło i promieniowanie ultrafioletowe), dzięki czemu znaczna część energii słonecznej dociera do powierzchni Ziemi. Tu zamieniana jest na ciepło, czyli promieniowanie długofalowe, które Ziemia wypromieniowałaby z powrotem w przestrzeń kosmiczną, gdyby nie atmosfera, a właściwie para wodna i inne gazy, które są taką samą pułapką dla ciepła, jak ściana szklarni.

Część promieniowania słonecznego dochodząca do powierzchni Ziemi nie jest pochłaniana i zamieniana na ciepło, lecz ulega odbiciu i wraca w przestrzeń kosmiczną. Stosunek ilości promieniowania odbitego do ilości promieniowania padającego ma daną powierzchnię określa się mianem albedo. Jego wartość zależy od charakteru powierzchni - szczególnie dużym albedo charakteryzuje się pokrywa śnieżna i górna powierzchnia chmur. Dlatego im mniejsze stają się obszary pokryte wiecznym śniegiem, tym mniejsza część promieniowania ulega odbiciu i tym szybciej rośnie temperatura na Ziemi.

Naukowcy spierają się co do pochodzenia i przyczyn wahań ilości obecnych w atmosferze gazów cieplarnianych. Jednym z najważniejszych jest dwutlenek węgla. Dwutlenek węgla jest naturalnym składnikiem atmosfery, powstającym w procesach oddychania, gnicia i spalania.

Stężenie dwutlenku węgla w atmosferze wzrasta także na skutek działalności człowieka. W wielkich miastach przemysłowych ilość CO2 osiąga nawet do 0,05 - 0,07% (średnie stężenie CO2 w atmosferze wynosi 0,03%), szczególnie w zimie przy pochmurnej pogodzie. Dwutlenek węgla jest ubocznym produktem spalania drewna i paliw kopalnych - węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego. Uzależnienie naszej cywilizacji od tych paliw jako podstawowego źródła energii w połączeniu a eksplozją demograficzną spowodowały wzrost ilości dwutlenku węgla emitowanego do atmosfery. Ogromna ilości tego gazu powstają również przy wypalaniu lasów - najpopularniejszej w wielu regionach świata metodzie zdobywania nowych pól i pastwisk.

Efektem spalania paliw kopalnianych jest również emisja dwutlenku siarki. Silniki wszechobecnych samochodów wytwarzają tlenek azotu, natomiast ilość metanu w ciągu ostatnich stu lat się podwoiła. Jest on produktem beztlenowej fermentacji celulozy pod wpływem bakterii metanowych. Środowiskiem życia tych organizmów są podmokłe gleby, zamulone dna zbiorników podwodnych, bagna, ścieki komunalne i przewody pokarmowe przeżuwaczy. Istotnym źródłem metanu w atmosferze są również procesy zachodzące w przewodach pokarmowych zwierząt domowych.

Kwaśne deszcze

Kwaśne deszcze powstają w wyniku łączenia się kropelek wody z gazowymi zanieczyszczeniami powietrza. Największe znaczenie ma dwutlenek siarki (szacuje się, że w Europie jest on w 60 procentach sprawcą kwaśnych opadów), tlenki azotu, siarkowodór, dwutlenek węgla i chlorowodór. Zanieczyszczenia powietrza pochodzą ze źródeł naturalnych, np.: wybuchów wulkanów i pożarów lasów, oraz są wynikiem działalności człowieka - powstają wskutek spalania paliw i procesów przemysłowych.

Kwasowość roztworu zależy od ilości obecnych w nim jonów wodorowych. Wielkością charakteryzującą odczyn roztworu, czyli ilość obecnych w nim jonów wodorowych, jest liczba pH. W przypadku roztworów wodnych wartość pH mieści się w granicach 0 - 14 i jest mniejsze od 7 dla roztworów kwaśnych, większe od 7 dla roztworów zasadowych oraz równe 7 dla roztworów obojętnych.

Stężenie kwasu w deszczu zależy od ilości trujących gazów obecnych w powietrzu. Na przykład, jeśli deszcz pada po długim okresie bezdeszczowej pogody, kiedy to istniały warunki sprzyjające powstawaniu warstwy smogu stężenie smogu może być bardzo duże o pH wynoszącym 3 a nawet mniej, zwłaszcza jeśli nad danym miejscu unosi się mgła. Kiedy pH deszczu osiąga pH 1,0 zbliża się do stężenia ludzkich soków trawiennych, rozpuszczających pokarm. Naturalne pH deszczu wynosi około 5,6. Deszcz jest więc lekko kwaśny - z powodu obecnego w powietrzu CO₂,który z wodą tworzy kwas węglowy. Kwaśne deszcze padają często w krajach, które nie są odpowiedzialne za ich powstawanie. Szkodliwe gazy mogą być bowiem przenoszone przez wiatr setki, a nawet tysiące, kilometrów od miejsca pochodzenia i wywołać niebezpieczne opady w regionie wolnym, zdawałoby się, od ekologicznych zagrożeń. Dla kwaśnych deszczów nie istnieją granice, poza naturalnymi. Do powstawania kwaśnych deszczów przyczyniają się głównie Stany Zjednoczone i Europa.

Środki zaradcze zmierzające do ochrony atmosfery.

Większość krajów uprzemysłowionych została zmuszona do wydania odpowiednich przepisów i ustaw dotyczących ochrony atmosfery. Za prekursora prawodawstwa w tym zakresie należy uznać Anglię, gdyż przepisy dotyczące zmniejszania zanieczyszczeń powietrza sięgają XIII wieku. Ustawodawstwo w Anglii do niedawna było reprezentowane przez dwie podstawowe ustawy: Clean Air Act z 1956 roku i Alkali Act z 1906 roku. Obecnie obowiązująca nowa ustawa pod nazwą The New Clean Air Bill jest udoskonalonym i poszerzonym wydaniem poprzednich. Ustawa o ochronie powietrza podaje dopuszczalne emisje zanieczyszczeń przez poszczególne źródła, określa dokładnie typy zakładów przemysłowych, których budowa i uruchamianie jest uzależnione od zgody właściwych władz, wyznacza strefy ochronne i tzw.: strefy bezdymne.

Na prawodawstwie angielskim wzorowane są przepisy wydawane w innych krajach, np.: w Indiach, Australii, RPA.

W Polsce ustawa o ochronie powietrza obowiązuje od 1966 roku. Do tej pory wydano na jej podstawie szereg zarządzeń wykonawczych zmierzających do zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia powietrza.

Przepisy prawne, choćby najbardziej precyzyjne, nie rozwiążą jednak całkowicie problemu ochrony atmosfery. Bardziej radykalną poprawę jakości powietrza można uzyskać poprzez sukcesywna zmniejszanie istniejącego już stanu zanieczyszczenia oraz poprzez niedopuszczanie do powstawania nowych źródeł zagrożenia.

Ograniczenie emisji w Polsce jest realizowane, podobnie jak w innych krajach, poprzez instalację urządzeń odpylających, zmianę technologii produkcji, eliminację paliwa stałego, ograniczenie spalin samochodowych oraz poprzez podejmowanie prac naukowo - badawczych zmierzających do opanowania emisji związków siarki stanowiących poważne zagrożenie atmosfery.

Zapobieganie powstawaniu dalszych źródeł zagrożenia jest możliwe, jeśli przy lokalizowaniu nowych inwestycji, zwłaszcza przemysłu chemicznego, rozważy się szczegółowo ilość emitowanych zanieczyszczeń i metody ich oczyszczania oraz nieuniknione ujemne skutki oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Racjonalne rozmieszczenie obiektów przemysłowych zależy w dużej mierze od regionalnych komisji planowania. Wydaje się więc celowe, aby w komisjach pracowali także specjaliści od zagadnień ochrony środowiska. Tego rodzaju specjalistów kształci się obecnie w Szwecji.

0x01 graphic

Komentarze

Początek formularza

Podpis: