Funkcje prawa karnego

F. ochronna - prawo karne chroni stosunki społeczne i dobro przedmiotów tych stosunków przed zamachami na nie.

F. afirmacyjno-motywacyjna - prawo karne określa podstawowe standardy postępowania w społeczeństwie, wskazuje, jakie dobra i w jakim zakresie podlegają ochronie, a poprzez stosowanie sankcji zmierza do kształtowania motywacji do przestrzegania prawa.

F. gwarancyjna - zakres czynów zabronionych ma być dla obywatela jasny (lex certa) i taki, aby sąd mógł stosować tylko takie kary, które zostały określone w ustawie.

F. prewencyjno-wychowawcza - prawo nie ogranicza się do represjonowania czynów zabronionych, celem kary i innych środków karnych jest oddziaływanie wychowawczo na sprawcę a także na ogół społeczeństwa w kierunku przestrzegania prawa.

F. kompensacyjna - prawo powinno przez odpowiedni system środków karnych umożliwić sprawcy przestępstwa starania o naprawienie wyrządzonej poszkodowanemu szkody.

F. represyjna - pierwszoplanowym celem kary jest zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości w związku z dokonanym naruszeniem lub zagrożeniem odpowiedniego dobra prawnego.

Zasady

Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz!!

Nullum crimen sine lege (poenali anteriori) - nie ma przestępstwa bez ustawy (bez ustawy wcześniejszej)

Nullum crimen sine culpa - nie ma przestępstwa bez winy

Obowiązywanie ustawy w miejscu i czasie

• czas

*Czasem popełnienia przestępstwa jest czas, w którym przestępca działał lub zaniechał działania.

Określenie służy do:

• ustalenie czy osoba w czasie popełnienia czynu była pełnoletnia.

• sprawdzenie czy nie jest to recydywa.

• czy nie nastąpiło przedawnienie.

• czy nie nastąpiło zatarcie skazanego.

• ustalenie czy osoba w chwili popełnienia czynu miała świadomość swojego czynu - sprawdzenie poczytalności.

• miejsce

*art. 6 § 2

*Miejscem przestępstwa jest teren działania przestępcy.

Np. Kradzież w pociągu - miejscem przestępstwa jest miejsce ujawnienia tego przestępstwa.

Określenie służy do:

• określenie właściwości terytorialnych

• jaki sąd będzie rozpatrywał tą sprawę

• jaka obowiązuje ustawa w tym miejscu

Terytorium państwa - część powierzchni Ziemi należąca do określonego państwa, ograniczona wytyczoną granicą państwową.

Terytorium obejmuje :

• ląd (z wodami wewnętrznymi),

• przybrzeżne wody terytorialne (do 12 mil morskich)

• przestrzeń położona pod powierzchnią (do granic technicznych możliwości człowieka)

• przestrzeń położona nad powierzchnią lądu i wody (do 90 km) (graniczna rzeka - środek nurtu, góry - linia szczytów)

• wyspy,

• enklawy lądowe

• grunt pod ambasadami danego kraju (niekoniecznie?)

Za ruchomą część terytorium państwa uważa się:

• statki morskie (a także stałe platformy wiertnicze)

• pokłady samolotów.

Zasada podmiotowości (obywatelstwa):

-jak podczas pobytu za granicą osoba dopuści się przestępstwa to po powrocie do kraju będzie zastosowany wobec tej osoby POLSKI kodeks karny. (art. 109)

Zasada podwójnej karalności: (art. 111)

- żeby zastosować ustawę wobec osoby, czyn popełniony musi być zabroniony zarówno w kraju ojczystym jak i w miejscu popełnienia czynu. (np. bigamia jest zabroniona w PL ale w krajach arabskich nie; aborcja u nas zabroniona a w niektórych krajach nie)

-WYJĄTEK: jeśli dotyczy określonych podmiotów: np. funkcjonariuszy publicznych

-Nie ma znaczenia w miejscu nieposiadającego żadnego zwierzchnictwa. (Np. na morzu pełnym)

Zasada przedmiotowa zwykła (art. 110 §1 i §2)

-dotyczy zastosowania ustawy polskiej wobec cudzoziemca przebywającego za granicą

Zasada przedmiotowa zaostrzona (art. 112)

Zasada odnosi się do obywateli polskich i do cudzoziemców. Z treści wynika, że chodzi tutaj o popełnienie przez te osoby specyficznych i poważnych przestępstw:

1) przeciwko bezpieczeństwu zewnętrznemu lub wewnętrznemu RP

2) przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

3) fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

4) przestępstwa przeciwko istotnym interesom gospodarczym Polski,

5) z jakich została osiągnięta choćby bezpośrednio korzyść majątkowa na terytorium RP

Nie obowiązuje tutaj zasada podwójnej karalności czynu.

Zasada represji wszechświatowej (art. 113)

Reguluje kwestie odpowiedzialności karnej za przestępstwa popełnione za granicą tego państwa. Państwo stosujące tę zasadę w swoim prawie karnym może ścigać i karać każdą osobę, także cudzoziemca, który popełnił przestępstwo w dowolnym miejscu za granicą państwa.

Zasada samodzielnej jurysdykcji polskiej (art. 114)

-Państwo może wszcząć lub przeprowadzić postępowanie karne wobec osób, które zostały już wcześniej osądzone w innym kraju za popełnienie tego samego czynu zabronionego przed sądem polskim. (czyli sprawca może być 2 razy sądzony za to samo)

- drugi wyrok może być pomniejszony o ten co już zapadł wcześniej (np. jeżeli za granicą został skazany na 2 lata więzienia, a w Polsce na 4… to w Polsce odsiedzi tylko 2 lata - 4-2=2)

Niestosuje się gdy:

*zagraniczny wyrok został przekazany do odbycia do RP - lub ściganie zostało przekazane RP

DEFINICJA PRZESTĘPSTWA

Elementy definicji formalnej i materialnej

Zarówno formalne jak mi materialne podejście do definiowania przestępstwa jest niewystarczające, dopiero połączenie tych dwóch elementów daje pełną definicję przestępstwa.

PRZESTĘPSTWO (art. 1, art. 115 §1 k.k.)

Kodeks karny nie zawiera definicji przestępstwa, a definicję taką można próbować stworzyć w oparciu o kilka przepisów Kodeksu karnego, wśród których najbardziej istotne są art. 1 i art. 115 § 1.

• czyn człowieka

• czyn bezprawny

• czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

• czyn społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy

• czyn zawiniony

Wszystkie te elementy przestępstwa muszą wystąpić ŁĄCZNIE, co oznacza, że brak jakiegokolwiek z nich powoduje niemożność przypisania odpowiedzialności za przestępstwo.

Czyn człowieka - w rozumienia prawa karnego to zachowanie się przejawione na zewnątrz i będące przejawem decyzji woli człowieka.

Wyłączenie czynów w prawie karnym:

• przymus bezwzględny

• odruchy bezwarunkowe spowodowane np. bólem czy porażeniem prądem

• stan chorobowy np. atak epilepsji

Odmiennie do przymusu bezwzględnego przymus względny (psychiczny) nie wyłącza istnienia czynu w prawie karnym.

Dla przyjęcia czynu w rozumieniu prawa karnego istotna jest treść art. 115 § 1 odnoszącego się do czynu zabronionego rozumianego, jako zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.

BEZPRAWNOŚĆ

-niezgodność z normami obowiązującego prawa, a zatem przełamanie normy nakazu lub zakazu.

Wyróżniamy różne rodzaje bezprawności:

• cywilna

• administracyjna

• karno - skarbowa

• karna

Z punktu widzenia prawa karnego istotne znaczenie ma tylko bezprawność kryminalna, a zatem niezgodność zachowania sprawcy z zakazami przewidzianymi w prawie karnym materialnym.

WINA - (wg teorii normatywnej) personalna, czyli osobista zarzucalność czynu, o której możemy mówić w chwili przedstawienia sprawcy zarzutu popełnienia przestępstwa.

- (wg teorii psychologicznej) stosunek psychiczny sprawcy do czynu, którego się dopuszcza

FORMY WINY (zawinienie)

Umyślność

(art. 9 §1 k.k.)

• zamiar bezpośredni: (dolus directus)

Sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony, tj. chce go popełnić

• zamiar ewentualny: (dolus eventualis)

Sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony, tj. godzi się go popełnić

• zamiar bezpośredni kierunkowy (dolus directus coloratus)

Sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony w konkretnym celu (cel działania) np. osiągnięcie korzyści majątkowej

Nieumyślność

(art. 9 § 2)

• świadoma nieumyślność (lekkomyślność):

Sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i nie mając zamiaru jego popełnienia popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach (narusza reguły ostrożności, które są wymagane w danej sytuacji)

• nieświadoma nieumyślność (niedbalstwo):

Sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć popełnienie takiego czynu mógł przewidzieć i nie mając zamiaru jego popełnienia popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.

Strona podmiotowa czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwo (culpa dolo exorta)

(wg d.k.k. wina kombinowana) (art. 9 § 3 k.k.)

• przestępstwa umyślne kwalifikowane przez nieumyślne następstwa

• sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć

Reguła:

Przestępstwa popełniane są umyślnie, natomiast nie umyślnie są popełniane tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

USTWOWE ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA

Przedmiot ochrony

(zamachu)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Podmiot przestępstwa

Strona podmiotowa przestępstwa

Ustawowe znamiona przestępstwa

Opisane w ustawie karnej cechy charakterystyczne przestępstwa, które są konieczne (niezbędne) i wystarczające dla uznania (zakwalifikowania) konkretnego czynu, jako konkretne przestępstwo.

PRZEDMIOT OCHRONY (zamachu)

Przedmiot ochrony (z punktu widzenia funkcji prawa karnego)

Przedmiot zamachu (z punktu widzenia treści czynu zabronionego)

1. ogólny

2. rodzajowy

3. 
   
   bezpośredni

1. główny

2. uboczny

ogólny przedmiot ochrony (zamachu)

ogół dóbr chronionych przez przepisy prawa karnego

rodzajowy przedmiot ochrony (zamachu)

synteza norm, które chronią analogiczne dobra pod względem rodzajowym

bezpośredni przedmiot ochrony (zamachu)

dobro, na które skierowany jest zamach przestępczy, a które jest przedmiotem ochrony danego przepisu prawnego

PODMIOT PRZESTĘPSTWA (sprawca)

Osoba fizyczna

W chwili popełnienia czynu

Poczytalna

Indywidualnie określona

Mająca ukończone 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego

Podmiot przestępstwa:

• Powszechny (ogólny) - każda osoba fizyczna zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej (17 lat i poczytalny)

• Indywidualny - każda osoba fizyczna do ponoszenia odpowiedzialności karnej, ale dyspozycja przypisu wymaga od tej osoby określonych cech lub właściwości, które są ściśle w przepisie określone

• Właściwy - cecha, którą musi posiadać ten podmiot decyduje, że mamy do czynienia z takim typem przestępstwa

• Niewłaściwy - cecha tego podmiotu powoduje zaostrzenie lub złagodzenie zagrożenia karą

STRONA PRZEDMIOTOWA PRZESTĘPSTWA

• Sposób popełniania (zachowanie się sprawcy) - np. zabija, przywłaszcza

• Przedmiot czynu (przedmiot czynności wykonawczej) np. człowiek, cudzą rzecz ruchomą.

Jest przedmiot materialny lub osoba lub rzecz, na którym dokonany jest przestępstwo

• Skutek, np. śmierć człowieka, zawładnięcie rzeczą

Określonej zmiany w świecie zewnętrznym będzie następstwem zachowania się sprawcy, bądź też wywołanie uzasadnionej obawy określonego zachowania.

• Związek przyczynowo - skutkowy

Nie można kogoś pociągnąć do odpowiedzialności za skutek, który nie pozostaje w związku przyczynowym z jego zachowaniem się.

• Okoliczności modalne:

1. Czas

2. Miejsce, np. w lesie

3. Sytuacja np. wspólnie z inną osobą

4. Użyte środki, np. niebezpieczny przedmiot

Część podmiotowa:

• Forma Winy

• Motyw - przeżycia psychiczne o charakterze intelektualnym, które skłaniają sprawcę do popełnienia przestępstwa.

• Pobudka - przeżycia o charakterze emocjonalnym, które skłaniają sprawcę do popełnienia czynu

• Cel zachowania sprawcy - zachowanie sprawcy odpowiada typowi przestępstwa tylko wtedy, gdy jego motywacji towarzyszy wyobrażenie zmiany, którą sprawca chce osiągnąć lub do której chce się przyczynić. (art. 281, 282 k.k.)

FORMY STADIALNE (iter delicti - droga przestępstwa) - przedstawiają nam etapy realizacji zaawansowania przestępstwa w dochodzeniu do dokonania.

1. Przygotowanie

2. Usiłowanie

3. Dokonanie

PRZYGOTOWANIE:

• Elementy:

• Zamiar bezpośredni (dolus directus)

• Podjęcie czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania (art. 16 §1)

• Brak usiłowania lub dokonania

• Formy:

• Rzeczowa - przysposabianie sobie środków

• Intelektualna - obserwacja, sporządzenie planu działania

• Personalna - porozumienie z inną osobą (pomoc)

Odpowiedzialność za przygotowanie (art. 16-17 k.k.):

• Karalność (art. 16 k.k.)

• Gdy ustawa tak stanowi (art. 16 § 2 k.k.) (np. art. 128 §2 k.k., art. 310 §4 k.k., art. 270 k.k.)

• Niekaralność (art. 17 k.k.)

• Dobrowolne odstąpienie od przygotowania a w szczególności zniszczenie przygotowanych środków lub zapobieżenie skorzystaniu z nich w przyszłości (art. 17 §1 k.k.)

• W razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego warunkiem koniecznym jest oprócz zachowania wyżej wymienionego podjęcie istotnych starań zmierzających do zapobieżenia dokonaniu (art. 17 §1 k.k.)

• Dobrowolne odstąpienie od dokonania lub zapobieżenie skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (art. 17 §2 k.k.)

USIŁOWANIE

Znamiona

• Zamiar popełnienia czynu zabronionego

• Zachowanie będące bezpośrednim zmierzaniem ku dokonaniu czynu zabronionego (sprawca zrobił wszystko, co miał zrobić, żeby dokonać czyn zabroniony)

• Brak dokonania

Formy

• Usiłowanie udolne (art. 13 § 1k.k.) - sprawca w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje

• Usiłowanie nieudolne (art. 13 §2 k.k.) - sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nienadającego się do popełnienia czynu zabronionego, (np. wkradnięcie się do sejfu, ale okazuje się, że był on pusty) (strzał do osoby, która umarła przed strzałem -art. 13 §2 k.k. w zw. z art. 148 §1 k.k.)

Pozakodeksowe postacie usiłowania

• Usiłowanie kwalifikowane - występuje wówczas, gdy sprawca zamierzonego skutku nie osiąga, ale jednocześnie powoduje inny skutek (np. zamiast uśmiercenia okalecza ofiarę, art. 13 §1 k.k. w zw. zat. 148 §1 k.k. i art. 156 §1 pkt.2 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k.)

• Usiłowanie ukończone, - gdy sprawca wykonał wszystkie czynności mające doprowadzić do zamierzonego celu, lecz skutku nie osiągnął

• Usiłowanie nieukończone, - gdy sprawca zrealizował jedynie część zadań prowadzących do zamierzonego skutku

• Usiłowanie chybione, - gdy sprawca nie osiągnął zamierzonego celu działania, bo jego działanie było nieudane

• Usiłowanie zatamowanie, - gdy sprawca nie osiągnął zamierzonego skutku, bo przeszkodziły mu w tym osoby trzecie

Odpowiedzialność za usiłowanie:

• Karalność

• Pełna

• Usiłowanie udolne i nieudolne - odpowiedzialność w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa (art. 14 §1 k.k.)

• Ograniczona

• Usiłowanie nieudolne - sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia (art. 14 §2 k.k.)

• Czynny żal nieskuteczny - sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (art. 15 §2 k.k.)

• Niekaralność

• Czynny żal skuteczny (art. 15 §1 k.k.)

• Dobrowolne odstąpienie od dokonania czynu zabronionego

• Zapobieżenie skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego

DOKONANIE - realizacja wszystkich ustawowych znamion danego czynu zabronionego

FORMY ZJAWISKOWE - określają formę udziału innych osób zaangażowanych w dokonanie czynu zabronionego

Sprawstwo (art. 18 §1 k.k.):

• Samoistne - odpowiada za sprawstwo ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam

• Kierownicze - odpowiada za sprawstwo, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobą

• Zorganizowana przestępczość (art. 258 k.k.)

• Równolegle - odpowiada za sprawstwo ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam bez porozumienia z inną osobą w tym samym miejscu

• Odmiana współsprawstwa - nie ma tylko porozumienia

• Polecające - odpowiada za sprawstwo ten, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie czynu zabronionego

• Stany uzależnienia są bardzo szerokie - np. podwładny - pracodawca, student - wykładowca, narkoman - diler

• Współsprawstwo - odpowiada za sprawstwo ten, kto wykonuje czyn zabroniony wspólnie
  i w porozumieniu z inną osobą.

• Porozumienie konklubentne (milczące/dorozumiane) - odbywa się bez słów;

• Porozumienie musi być zawarte przed lub w czasie realizacji czynu zabronionego;

• Współsprawcy nie odpowiadają za ekscesy (wyjście ponad zamiar - ponad porozumienie) pozostałych współsprawców;

• „… działając wspólnie i w porozumieniu”

Podżeganie (art. 18 §2 k.k.)

-przed dokonaniem czynu zabronionego!

• Elementy

• Zamiar bezpośredni - podżegacz chce, aby druga osoba dokonała czynu zabronionego i w tym celu nakłania ją do dokonania tego czynu

• Działanie

• Nakłanianie do dokonania czynu zabronionego - nakłanianie prowadzi do powstania u drugiej osoby zamiaru dokonania czynu zabronionego. Powstanie takiego zamiaru jest wynikiem stosowania przymusu psychicznego.

• Sposób realizacji

• Nakłanianie:

• Mową (prośbą, groźbą, obietnicą, itp.)

• Pismem

• Gestem itp.

• Oddziaływanie na psychikę drugiej osoby w celu wzbudzenia w niej zamiaru dokonania czynu zabronionego.

Wyłączenie odpowiedzialności karnej następuje wówczas, gdy brakuje któregokolwiek z elementów strukturalnych składających się na przestępstwo.

OKOLICZNOŚĆI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (kontratypy)

Okoliczności wyłączające winę

Znikoma społeczna szkodliwość czynu

Kontratyp - okoliczność wyłączająca przestępność czynu ze względu na brak cechy bezprawności.

Wg prof. Woltera (teoria negatywnych znamion) - obejmuje określone prawem okoliczności, które z powodu braku szkodliwości lub niecelowości karania uchylają bezprawność podjętych w ich ramach czynów wypełniających ustawowe znamiona czynu zabronionego i skoro czyn objęty kontratypem nie jest karnie bezprawny to usunięta jest podstawa do stosowania jakichkolwiek środków przewidzianych przez prawo karne.

Skoro zgodnie z zasadą nullum crimen sine lege typ czynu zabronionego musi być określony w ustawie, to podobnie kontratyp, jako okoliczność wyłączająca bezprawność czynu musi być także określony w ustawie. (kontratypy ustawowe)

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU

(KONTRATYPY)

Kodeksowe

• Obrona konieczna (art. 25 k.k.)

• Stan wyższej konieczności (art. 26 §1 k.k.)

• Ryzyko nowatorstwa (eksperyment) (art. 27 k.k.)

• Ostateczna potrzeba (art. 319 k.k.)

• Uzasadniona krytyka (art. 213 k.k.)

Pozakodeksowe

• Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

• Zgoda dysponenta dobrem

• Czynności lecznicze

• Karcenie małoletnich

• Ryzyko sportowe

• Zabiegi kosmetyczne

• Przerywanie ciąży

• Zwyczaj

WARUNKI DZIAŁANIA W OBRONIE KONIECZNEJ

(art. 25 §1 k.k.)

Zamach

• Rzeczywisty

• Bezpośredni

• Bezprawny

• Na jakiekolwiek dobro chronione prawem

Obrona

• Reakcja na zamach (ani przedwczesna ani zbyt późna)

• Sposób obrony współmierny do niebezpieczeństwa zamachu (broniący się musi używać środków obrony adekwatnych do środków używanych w zamachu)

Rzeczywisty - oznacza, że istnieje on w obiektywnej rzeczywistości (nie jest zamachem pozornym).

Bezpośredni - następuje tu i teraz.

Bezprawny - niezgodny z normami prawa

Na jakiekolwiek dobro chronione prawem - oznacza, że skierowany jest przeciwko dobrom podlegającym ochronie prawnej, np. życie, zdrowie, mienie, wolność

Dla przyjęcia kontratypu obrony koniecznej niezbędne jest działanie wyłącznie w celu obrony, a nie dla załatwienia własnych porachunków.

Zamach przez zaniechanie - art. 193 (naruszenie miru domowego - wbrew żądaniu nie opuszcza lokalu)

PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ - EKSCES

Intensywny

(co do sposobu obrony)

Sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu

Ekstensywny

(co do czasu obrony)

Obrona przedwczesna Obrona spóźniona

Obrona konieczna nie ma charakteru subsydiarnego tzn. nie należy unikać konfrontacji w sytuacji obrony koniecznej i salwować się ucieczką. Prawo nie może ustępować przed bezprawiu.

• Vin vi repellere licet - siłę wolno siłą odeprzeć (Cyceron - Rzym)

Podejmowanie obrony powinno być równoległe w czasie z zamachem.

Eksces sprawcy stanowi przestępstwo!

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ

(art. 25 § 2 i 3 k.k.)

Odpowiedzialność na zasadach ogólnych złagodzenie kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary odstąpienie od wymierzenia kary

(fakultatywne)

Fakultatywne obligatoryjne

Działanie w wyniku strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu

Obligatoryjne odstąpienie od wymierzenia kary jest jedynym wypadkiem określonym w kodeksie karnym przy okazji obrony koniecznej.

WARUNKI DZIAŁANIA W STANIE WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

(art. 26 k.k.)

Niebezpieczeństwo

• Bezpośrednie

• Grożące jakiemukolwiek dobru chronionego prawem

Działanie w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa

• Zasada proporcjonalności dóbr - dobro poświęcane musi mieć niższą wartość od dobra ratowanego

• Zasada subsydiarności (niebezpieczeństwa nie można uniknąć w inny sposób)

• Zasada wyłączenia (nie zachodzi stan wyższej konieczności wyłączający winę, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste)

Niebezpieczeństwo nie jest pojęciem tożsamym z zamachem jest pojęciem szerszym, gdyż zamach pochodzi zawsze od człowieka, a niebezpieczeństwo może być spowodowane siłami przyrody.

KONSEKWENCJE DZIAŁANIA W STANIE WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

(art. 26 § 1 i 2 k.k.)

Wyłączenie bezprawności czynu

(art. 26 §1 k.k.)

• Niższa wartość dobra poświęcanego od ratowanego

kontratyp

Wyłączenie winy (art. 26 §2 k.k.)

(Anormalna syt. motywacyjna)

• Równowartość dobra poświęcanego i ratowanego

• Wyższa, ale nie oczywiście wyższa wartość dobra poświęcanego od ratowanego

PRZEKROCZENIE GRANIC STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

Niezachowanie zasady subsydiarności

Brak bezpośredniości niebezpieczeństwa

Niezachowanie zasady proporcjonalności dóbr

OBRONA KONIECZNA	STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
Zamach człowieka	Niebezpieczeństwo ze strony człowieka lub sił przyrody
Zamach bezprawny	----------------------------------------------
Zamach bezpośredni	Niebezpieczeństwo bezpośrednie
Dobro chronione prawem	Dobro chronione prawem
-------------------------------------------	Zasada subsydiarności
-------------------------------------------	Zasada proporcjonalności
-------------------------------------------	Zasada wyłączenia
Czyn całkowicie prawny na gruncie prawa karnego i cywilnego	Czyn może pozostawiać bezprawiem cywilnym
Przekroczenie granic jest przestępstwem	Przekroczenie granic jest przestępstwem
Odparcie zamachu	Poświęcenie dobra

WARUNKU RYZYKA SPORTOWEGO:

• Legalność danej dyscypliny sportu

• Zgodność przeprowadzanych zawodów z zasadami określonymi w przepisach prawa sportowego

• Celem udziału w zawodach ma być rywalizacja

• Dobrowolny udział uczestników w zawodach lub ćwiczeniach

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ

• 
  BŁĄD - niezgodność między rzeczywistością a jej odzwierciedleniem (odbiorem) w świadomości człowieka. Może przybrać 2 formy:

• Urojenia sobie przez człowieka określonych, które w rzeczywistości nie występują.

• Nieświadomość istniejących w rzeczywistości okoliczności.
  
  

• błąd co do znamion (błąd co do faktu) - wyłącza nam umyślność; jeżeli popełnia w postaci umyślnej to będzie odpowiadać za nieumyślne spowodowanie śmierci

błąd co do prawa (art.30 k.k.) - nieświadomość bezprawności czynu

błąd co do okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną (art. 28 §2 k.k. i art. 29 k.k.):

• Błąd co do okoliczności wyłączających bezprawność karną

• Błąd co do okoliczności wyłączających winę

błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego (art. 28 §2 k.k.) - odpowiedzialność następuje na podstawie przepisu, który przewiduje łagodniejszą odpowiedzialność, jeżeli sprawca dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu (np. taki sam samochód na parkingu - pomyłka)

• NIEPOCZYTALNOŚĆ - w chwili czynu sprawca nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem. Najczęstsza przyczyną są choroby psychiczne.

• STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

• ROZKAZ PRZEŁOŻONEGO (art. 318 k.k.) - zgodnie z art. 115 §18 k.k. rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.

ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY

-zachodzi wtedy, gdy sprawca jednym czynem wypełnia znamiona dwóch lub więcej przepisów ustawy

Jeden czyn

Jedno przestępstwo - ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo

(art. 11 §1 k.k.)

Zbieg przepisów ustawy - jeżeli czyn wyczerpuje znamiona w dwóch lub więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów (art. 11 §2 i 3 k.k.)

Kara orzekana jest na podstawie przepisu przewidującego najsurowszą karę

Rzeczywisty

• Eliminacyjny (występowanie w KK z 1932r., teraz nie obowiązuje; polegał na tym, że jeżeli występowało wiele przestępstw to eliminowane były te, które miały łagodniejsze kary)

• Idealny zbieg przestępstw (występuje w prawie karnym wykroczeń, prawie karnym skarbowym; polega na tym, że każdy czyn jest traktowany jako jedno przestępstwo)

• kumulatywny

Pozorny, inaczej pomijalny

(brak zbiegu)

Reguły wyłączenia wielości:

• Reguła specjalności

• Reguła konsumpcji

• Reguła subsydiarności

Zbieg rzeczywisty - polega na tym, że sprawca jednym czynem wypełnia znamiona jednego lub więcej przepisów ustawy, a do kwalifikacji prawnej podajemy wszystkie zapisy przepisów, bo są one równie ważne

Rzeczywisty (kumulatywny)

Zbieg przepisów ustawy

(art. 11 §2 k.k.)

Jeden czyn

Naruszony przepis

Np. art. 197 §2 k.k.

Naruszony przepis

Np. art. 200 §1 k.k.

Naruszony przepis

Np. art. 201 k.k.

Jedno przestępstwo kwalifikowane kumulatywnie ze zbiegających się przepisów: art. 197 §2 k.k. i art. 200 §1 k.k. i art. 201 k.k. ich w zw. z art. 11 §2 k.k.

Innym przykładem może być znęcanie i naruszenie w związku z tym nietykalności własnej:

Art. 207 §1 k.k. i art. 157 §1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Usiłowanie udolne i spowodowanie uszczerbku na zdrowiu

Art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 148 §1 k.k. i (w zb.) art. 156 §1 pkt.2 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Pozorny zbieg - sprawca jednym czynem wypełnia znamiona jednego lub więcej przepisów ustawy, przy czym naruszone przepisy pozostają do siebie w stosunku podrzędności lub nadrzędności i w zapisie kwalifikacji prawnej czynu dochodzimy wyłącznie do zapisu tylko z jednego naruszonego przestępstwa.

Reguły wyłączania wielości ocen:

Lex specialis derogat legi generalis

„Przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego”

Jeżeli jakoś przepis karny ma w stosunku do innego przepisu karnego charakter przepisu szczególnego, tj. określa typ przestępstwa odznaczający się pewnymi cechami specyficznymi (typy przestępstw uprzywilejowanych, które powoduje załagodzenie kary, np. art. 149, typy przestępstw kwalifikowanych, które są bardziej rozbudowane niż w typie podstawowym, i powoduje zaostrzenie kary, np. art. 148 §2 pkt.1) w porównaniu z typem sformułowanym ogólnie, to ma ono pierwszeństwo przed przepisem ogólnym, a więc w rezultacie do zbiegu przepisów nie dochodzi np. jeżeli sprawca zabija człowieka pod wpływem wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, to wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 148 §4 k.k. Na pozór wydawać się może, że czyn ten wyczerpuje również znamiona zwykłego zabójstwa z art. 148 §1 k.k.. Tak jednak już jest, ponieważ art. 148 §4 jest przepisem szczególnym wobec art. 148 §1 k.k. Podobnie kradzież w włamaniem (art. 279 k.k.) pozornie tylko wyczerpuje równocześnie znamiona kradzieży zwykłej z art. 278 k.k.

Lex konsument derogat legi consumptae

„przepis pochłaniający uchyla zastosowanie przepisu pochłoniętego”

W przypadku tej reguły chodzi o sytuację, gdy konkretny czyn wyczerpuje znamiona jednego przestępstwa, a jednocześnie fragment tego czynu wyczerpuje znamiona innego przestępstwa, np. X dopuszcza się zgwałcenia grożąc pokrzywdzonej okaleczeniem jej twarzy przy pomocy noża. Czyn ten wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 190 k.k.. Zbieg przepisów jest też jednak pozorny, ponieważ stosowanie groźby jest już wliczone w zestaw znamion przestępstwa zgwałcenia i uwzględnione przy określeniu ustawowego zagrożenia za zgwałcenie. Zakwalifikowanie tego czynu z 2 przepisów (art. 190 i 197) byłby dwukrotnym zarzutem sprawcy tego samego zachowania się. Inny przykład. Art. 279 k.k. (zniszczenie mienia, kradzież 288) Tak też art. 279 pochłania art. 288. Jeżeli jednak wartość zniszczonej rzeczy, pokonywanej przeszkody jest wielokrotnie wyższa od wartości zagarniętej rzeczy i w tej sytuacji zachodzi kumulatywna kwalifikacja prawa (zbieg rzeczywisty)

Art. 279 §1 k.k. i art. 288 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Art. 287 k.k. i art. 277 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k.

Lex prymaria derogat legi subsidiariae

„przepis zasadniczy wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego”

Reguła dotyczy sytuacji, gdy ustawodawca traktuje jakoś przepis krany, jako posiłkowy. Przepis ten stosuje się tylko wtedy, gdy czyn nie może być zakwalifikowany z innego przepisu. Ten 2 przepis nazywa się główny. Pomocniczy (subsydiarny) charakter ma przepis z art. 231 §4 k.k., dotyczy przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, ponieważ wg §4 art. 231 przepisu §2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego z art. 228.

Np. celnik przyjmuje pieniądze za zaniechanie kontroli i pobrania cła od przemytnika przewożącego towar przez granice. Czyn ten jest zabroniony (art. 231 §2 k.k.) Jednocześnie jest to jednak przyjęcie łapówki przewidziane w art. 228 §3. Ponieważ w konkurencji z art. 228 przepis z art. 231 §2 ma charakter subsydiarny, czyn zostanie zakwalifikowany tylko z art. 228 §3 k.k.

IDEALNY ZBIEG PRZESTĘPSTW

Jeden czyn

Naruszony przepis A

Przestępstwo A

Naruszony przepis B

Przestępstwo B

Idealny zbieg przestępstw

Np. art. 6 ustawy karnej skarbowej

ZBIEG PRZESTĘPSTW

-polega na tym, że jest wiele popełnianych czynów przez jednego sprawcę, ale tych wiele czynów na podstawie wyraźnego przepisu bądź reguł wykładni i stosowania prawa uważa się za jedno przestępstwo.

Pozorny zbieg przestępstw - wiele czynów uważa się za jedno przestępstwo i wtedy zachodzi prawna jedność przestępstwa.

Dwa lub więcej przestępstw

Wiele przestępstw

Realny zbieg przestępstw: -> kara łączna

• Jednorazowy

• Wielorazowy

(art. 85 k.k.)

Ciąg przestępstwa

(art. 91 §1 k.k.)

->sąd orzeka jedną karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Zbieg przestępstw i przestępstwa -> kara łączna

Jedno przestępstwo

Czyn ciągły (art. 12 k.k.)

Przestępstwo wieloczynowe

Czynności współukarane

Postacie pozornego zbiegu:

• Przestępstwo wieloczynowe - w przypadku tego przestępstwa, wielokrotności zachowań nie powoduje wielości przestępstw, lecz stanowi jedno przestępstwo

Np. art. 207, art. 130, art. 209., art.. 218

• Przestępstwo złożone - określający przestępstwo zespół znamion składający się z dwóch lub więcej czynów, które rozpatrywane oddzielnie wypełniają znamiona odpowiednich przestępstw, ale w tym połączeniu tworzą całość tzw. wyższego rzędu, tworzą jeden typ przestępstwa

Np. art. 280, art. 281, art. 282

• Przestępstwo trwałe - polega na wytworzeniu i utrzymywaniu jakiś czas stanu niezgodnego z prawem, który trwa tak długo dopóki nie zostanie przerwany, albo przez sprawcę albo przez osoby trzecie.

Np. art. 189, art. 239, art. 339

• Przestępstwo o alternatywnie określonych czynnościach (znamionach) - polega na tym, że na jego byt składa się wielość różnych zachowań, ale dla jego zaistnienia wystarczy wypełnienie przez sprawcę jednego z wyszczególnionych w przepisie zachowań.

Np. art. 270-> wystarczy, że dopuści się jednego z zachowań i jest to przestępstwo, nie trzeba wypełniać wszystkich naraz, bo oddzielone są spójnikami „lub” i „albo”

• Czyny współukarane:

Uprzednie

-czyny, które stanowią etapy realizacji czynu zabronionego; tyczy się to głównie form stadialnych np. przygotowanie, usiłowanie.

Między tymi czynami musi zachodzić więź czasowa i sytuacyjna.

Następcze

Np. korzystanie z owoców przestępstwa, niektóre przypadki zachowań skierowanych na zacieranie dowodów przestępstwa. Występuje bezpośrednio po dokonaniu przestępstwa (np. kradzież samochodu i jeżdżenie do momentu aż skończy się benzyna)

Zabójstwo i zbezczeszczenie zwłok - osoba będzie odpowiadała za dwa przestępstwa

• Czyn ciągły - okoliczność, postać ustawowa, określona w art. 12 k.k. spełnione muszą być następujące warunki

• Dwa lub więcej zachowań

• Zachowania podjęte w krótkim odstępie czasu

(krótkimi odstępami są okresy od 3 do 5 dni - tak miało być w założeniu, ale w praktyce sądowej ustala się za okres/odstęp do 1 miesiąca)

• Zachowania podejmowane przez sprawcę z góry powziętego zamiaru (sprawca ma określony cel realizacji czynu np. wynoszenie przez sprawcę części samochodu w celu złożenia nowego i sprzedania)

• Sprawca dopuszcza się czynu z tego samego artykułu

• Uznawane, jako przestępstwo „na raty”, uważa się za 1 przestępstwo

Jeżeli zachowania wymierzone są w dobro osobiste, warunkiem jest uznanie wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego (art. 12 k.k.) np. Zniesławienie - tej samej osoby przez tę samą osobę.

Zbieg przestępstw rzeczywisty polega na tym, że ten sam sprawca popełnił dwa lub więcej czynów, które traktowane są, jako odrębne przestępstwa i które rozpoznawane są w jednym postępowaniu.

Warunkiem łącznego rozpozna jest, aby sprawca za żadne ze zbiegających się przestępstw nie był dotychczas osądzony chociażby nieprawomocnym wyrokiem.

Kara za przestępstwo, czyli kara kryminalna jest formą ujemnej reakcji społecznej na fakt popełniania przestępstwa, co oznacza, że jest z nią nierozłącznie związana określona dolegliwość. Inaczej kara kryminalna jest przewidzianą przez prawo karne konsekwencją popełnienia przestępstwa, i jego sprawcy. Kara kryminalna w sposób zasadniczy różni się od innych kar (dyscyplinarnych, administracyjnych, porządkowych i innych). Na jej wyróżnienie pozwalają cechy szczególne, do których zaliczamy:

• Orzekanie (nakładanie) kary w imieniu państwa tylko przez niezawisłe sądy i według określonych przez państwo ścisłych procedur,

• Treścią kary kryminalnej jest pozbawienie lub umniejszenie dóbr należących do sprawcy (własności, wolności, praw obywatelskich, czci),

• Jedyną podstawą do stosowania kary kryminalnej stanowi wina sprawcy,

• Kara kryminalna powoduje odpowiedzialność osobistą sprawcy bez możliwości obciążenia nią innej osoby.

Cele kary

• Sprawiedliwościowy-> Zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości, czyli kara a dokładniej jej dolegliwość powinna być współmierna do społecznej szkodliwości (ciężkości) przestępstwa.

• Zapobiegawczy (prewencja ogólna)-> Oddziaływanie wychowawcze, zapobiegawcze, na społeczeństwo poprzez ukazanie, że popełniony czyn zabroniony nie pozostaje bezkarny, lecz rodzi określoną dolegliwość w postaci nieuchronnej kary.

• Wychowawczy (prewencja szczególna)-> Oddziaływanie wychowawcze, zapobiegawcze, na sprawcę przestępstwa, które ma zapobiec powrotowi do przestępstwa i wdrożyć go do poszanowania prawa.

• Kompensacyjny -> Czyli poprzez orzekaną szeroko rozumianą karę (nawiązkę, naprawienie szkody) dążenie do naprawienia wyrządzonej czynem zabronionym szkody i przynajmniej częściowe usatysfakcjonowanie pokrzywdzonego przestępstwem.

Kary:

• 
  Grzywna - grzywnę wymierza się w stawkach dziennych od 10 do 540, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Sąd może wymierzyć grzywnę (kumulatywną) także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się czynu:

• W celu osiągnięcia korzyści majątkowej

• Lub gdy korzyść majątkową osiągnął.

• Ograniczenie wolności - kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy. Wymierza się ja w miesiącach.

• Pozbawienie wolności - trwa najkrócej - miesiąc, najdłużej - 15 lat; wymierza się ja w miesiącach i latach

• 25 lat pozbawienia wolności

• Dożywotnie pozbawienie wolności

Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę art. 33 § 3 k.k.

• Dochody sprawcy

• Warunki osobiste sprawcy

• Warunki rodzinne sprawcy

• Stosunki majątkowe

• Możliwości zarobkowe

• Stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2.000 złotych.

W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany (art. 34 §2 k.k.)

• Nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu.

• Jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.

• Ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Środki karne art. 39 k.k.

• Pozbawienie praw publicznych - od roku do lat 10

• Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej - od roku do lat 10

• Zakaz prowadzenia działalności związanej z (od roku do lat 15):

• Wychowaniem małoletnich

• Leczeniem małoletnich

• Edukacją małoletnich

• Opieką nad małoletnimi

• Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach

• Zakaz kontaktowania się z określonymi osobami

• Zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu

• Zakaz wstępu na imprezę masową

• Zakaz wstępu do ośrodków gier i ośrodków hazardowych

• Zakaz prowadzenia pojazdów - od roku lat 10

• Przepadek

• Obowiązek naprawienia szkody

• Nawiązka

• Świadczenie pieniężne

• Podanie wyroku do publicznej wiadomości

Zasady wymiaru kary i środka karnego:

• Zasada swobody sądu przy wymiarze kary i środka karnego - art. 53 § 1 k.k.

Sąd orzeka karę (środek karny) według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę. Oczywiście biorąc pod uwagę inne zasady i okoliczności mające wpływa na jej wymiar.

• Zasada indywidualizacji sankcji karnej - art. 55 k.k.

Sąd wymierzając karę (środek karny) musi uwzględnić indywidualne właściwości i warunki samego sprawcy. Kara musi być dostosowana do okoliczności osobistych sprawcy, a nie innych osób. To, co ma wpływ na wymiar kary np. podżegacza, który działał z chęci zemsty nie może mieć wpływu na wymiar kary podżeganego chyba, że i jego ta okoliczność dotyczy

• Zasada oznaczoności kary i środka karnego

Sąd orzekając karę (środek karny) ma obowiązek dokładnie ją sprecyzować w zakresie rodzaju i rozmiaru zasadniczo orzeczona kara nie może już ulec zmianie chyba, że ustawa stanowi inaczej, np. kara łączna.

• Zasada preferencji kar nieizolacyjnych - art. 58 §1 k.k.

Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, sąd orzeka karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary

• Zasada nieorzekania kar niewykonalnych - art. 58 §2 k.k.

Grzywny nie orzeka się, jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie jej można w drodze egzekucji

• Zasada humanitaryzmu - art. 3 k.k.

Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.

Okoliczności wpływające na wymiar kary:

• Motywację i sposób zachowania się sprawcy

• Popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim

• Rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków

• Rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa

• Właściwości i warunki osobiste sprawcy

• Sposób życia przez popełnieniem przestępstwa

• Zachowanie się po jego popełnieniu

• Zwłaszcza staranie się o naprawienie szkody lub

• Zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości

• Zachowanie się pokrzywdzonego

Wymiar kary łącznej

(art. 86 §1 k.k.)

Minimum

-najwyższa z kar orzeczonych za zbiegające się przestępstwa

(zasada absorpcji).

Maksimum I

Suma kar (zasada kumulacji)

Maksimum I

810 stawek dziennych grzywny, w lata ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności kara łączne grzywny określonej w art. 71 §1 nie może przekraczać 270 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności oraz nie może przekraczać 135 stawek dziennych - jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności.

Ustawowy i sądowy wymiar kary

Ustawowy:

Zwyczajny

-rodzaj sankcji

-rodzaj i wysokość kary

-kara łączna

Nadzwyczajny

-złagodzenia

fakultatywne (art. 60 k.k.)

-zaostrzenie

Obligatoryjne (art. 64 §1, 65, 91 k.k.)

Fakultatywne (art. 64 §1 k.k.)

Sądowy

Zasady

-swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy

-indywidualizacja kary

-oznaczoność kary

Dyrektywy

-ogólne

(art. 53 §2 i 3 k.k. oraz art. Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności)

Sąd przy wymiarze kary powinien uwzględnić:

1. Stopień winy sprawcy

2. Humanitaryzm kary

3. Stopień szkodliwości społecznej czynu

4. Cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna)

5. Potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna)

-szczególne ( art. 53 §2 i 3 k.k.)

Kary wolnościowe:

• Grzywna

• Ograniczenie wolności

Kary izolacyjne:

• Pozbawienie wolności

• 25 lat pozbawienia wolności

• Dożywotnie pozbawienie wolności

Kary wyjątkowe:

• 25 lat pozbawienia wolności

• Dożywotnie pozbawienie wolności

-przewidziane w niewielkiej liczbie przestępstw, duża szkodliwość społeczna czynu)

KARY

Zwykłe:

Kara pozbawienia wolności

(art. 32 pkt3, 37, 38, 54 §1 k.k.)

Kara ograniczenia wolności

(art. 32 pkt2, 34, 35, 36, 38 k.k.)

Zastępcza kara ograniczenia wolności

(art. 58§3 k.k.)

Grzywna

(art. 32 pkt1, 33§3, 38 k.k.)

• Samoistna (art. 33 §1 k.k.)

• Kumulatywna (art. 33 §2 k.k.)

• Zastępcza (art. 58 §3 k.k.)

Ograniczenie stosowania kary

(art. 58 §2 k.k.)

O charakterze wyjątkowym

• Kara dożywotniego pozbawienia wolności

(art. 53 §2, 54 k.k.)

Ograniczenie stosowania kary

(art. 53 §2, 54 k.k.)

• Kara 25 lat pozbawienia wolności

(art. 32 pkt4 k.k.)

Ograniczenie stosowania kary

(art. 53 §2 k.k.)

Grzywna: orzekano w systemie dniówek dziennych grzywny do 98r. system kar grzywny to system kwotowy (kara od… do…) (obecnie grzywna kwotowa w prawie skarbowym i wykroczeń)

2 etapy:

1. Określenie przez sąd liczby stawek grzywny (art. 33 §1)

2. Określenie wysokości kwotowej 1 stawki dziennej (art. 33 §3)

Od 10zł - 2000zł

Grzywna = liczba * stawka

Art. 33 §3 - co się bierze pod uwagę przy wymiarze kary grzywny

• Grzywna musi być realna, możliwa do ściągnięcia!

• Grzywnę można rozłożyć na raty w celu jej uiszczenia. (wniosek z prośbą o rozłożenie na raty; nieobligatoryjne dla sądu

• Orzeczenie kary grzywny może być warunkowo zawieszone. (jej wykonanie może być zawieszone)

Kara ograniczenia wolności (34 §2 k.k.)

- bez zgody sądu skazany nie może zmienić miejsca pobytu

- obowiązek wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne (art. 34 §2 pkt.2 k.k.)

- obowiązek udzielania informacji dot. przebiegu odbywania kary (zgłaszanie się do kuratora)

Praca społeczna:

• Art. 35 §1 k.k. -> 20h do 40h pracy na cel społeczny /miesiąc (kierowane gdzieś tam)

• Art. 35 §2 k.k. - Jeżeli zatrudniony, to można zasądzić potrącenie 10-25% z miesięcznego wynagrodzenia na cel społeczny.

• Art. 36 §2 k.k. - Mogą być orzeczone obowiązki (art. 72 k.k.)

Kara pozbawienia wolności

• Najkrócej 1 miesiąc, najdłużej 15 lat.

Kara dożywotniego pozbawienia wolności:

Skazany będzie mógł się o instytucje „warunkowe/przedterminowe zwolnienie z odbywania kary”.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW KARNYCH

Środki karne - orzekane obok kar; nigdy nie są orzekane samodzielnie!

Rodzaje środków karnych(art. 39 k.k.)

• Pozbawcie praw publicznych

(art. 40, 43 §1 i 2 k.k.)

• Zakaz zajmowania określonych stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej

(art. 41, 43 §1 i 2 k.k.)

• Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi (art. 4 §1a i 1b)

• Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (art. 41a k.k.)

• Zakaz wstępu na imprezę masową (art. 41b k.k.) (2-6lat)

• Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych ( art. 41c k.k.) (1-10 lat)

• Zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42, 43 §3 k.k.) (1-10lat lub na zawsze)

• Fakultatywny (art. 42 §1 k.k.)

• Obligatoryjny (art. 42 §2 k.k.):

Stan nietrzeźwości (art. 115 §16) :

- zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenie przekraczającego tą wartość lub

- zawartość w 1dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tą wartość.

Stan pod wpływem środka odurzającego

Zbiegnięcie z miejsca zdarzenia - świadome w celu ukrycia czegoś

• Art. 42 §3 - sąd może orzec zakaz prowadzenie WSZELKICH pojazdów mechanicznych na zawsze; sprawca musi popełnić czyn z art. 173 lub 174 ze skutkiem śmiertelnym lub ciężki uszczerbek, lub w czasie popełnienia czynu z art. 177 §2 lub art. 355 §2 był w stanie nietrzeźwości

• Art. 42 §4 - sąd MUSI orzec zakaz prowadzenie pojazdów mechanicznych na zawsze

Podanie wyroku do publicznej wiadomości (art. 50 k.k.)

Przepadek (art. 44, 45 k.k.)

Obowiązek naprawiania szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 46 §1 k.k.)

• Nawiązka (art. 46 §2, 47, 48 k.k.)

• Świadczenie pieniężne (art. 49 k.k.)

Recydywa - okoliczność, która powoduje albo fakultatywne zaostrzenie kary albo obligatoryjne

Przykład kwalifikacji: (sprawca odpowiada w warunkach recydywy) Art. 279 §1 k.k. w zw. z art. 64 §1 k.k.

Recydywa specjalna podstawowa (art. 64 §1 k.k.)

Sprawca:

1. Uprzednio skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności

2. Odbył conajmniej 6 miesięcy kary

3. W ciągu 5 lat od jej odbycia popełnia przestępstwo:

1. Umyślne

2. Podobne do przestępstwa, za które był już skazany (art. 115 §3 k.k.)

Sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Podwyższenie górnego ustawowego zagrożenie nie do tyczy zbrodni (art. 64 §2 k.k.)

Recydywa specjalna wielokrotna (art. 64 §2 k.k.)

Sprawca

1. Uprzednio skazany w warunkach określonych w §1 art. 64 (recydywy specjalnej podstawowej)

2. Odbył łącznie, conajmniej rok kary pozbawienia wolności

3. W ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie:

1. Umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu,

2. Przestępstwo zgwałcenia

3. Rozboju

4. Kradzieży z włamaniem

5. 
   Inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia

Sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Fakultatywny: sąd może podwyższyć ustawowe górne zagrożenie o połowę

Podwyższenie górnego zagrożenia nie dotyczy zbrodni (art. 64 §3 k.k.)

Zaostrzenie wymiaru kary dot. recydywy (art. 65 k.k.)

Zastosowana kara z art. 64 §2, jeśli:

-dot. sprawców, którzy z popełnianych przestępstw zrobili sobie stałe źródło dochodu

-dot. osób, które popełniają przestępstwo w zorganizowanej grupie

-dot. osób, które popełniają przestępstwo o charakterze terrorystycznym

---