Wykłady z ekonometrii

rok akademicki 2002/2003

7. Sprawdzanie istotności parametrów regresji.

7.1 Oceny standardowych błędów estymatorów parametrów regresji.

W procesie sprawdzania istotności poszczególnych parametrów regresji ważna rolę spełniają tzw. oceny standardowych błędów estymatorów parametrów regresji
. Będziemy je oznaczać odpowiednio
.

W przypadku, gdy wykorzystujemy zapis macierzowy oblicza się je ze wzorów:

,

gdzie

• 
  jest standardowym błędem,

• 
  jest i-tym diagonalnym elementem macierzy
  .

Często wyniki obliczeń zapisuje się w postaci

.

Jeżeli oceny
są "małe" w porównaniu z wartościami estymatorów
, to można się spodziewać, że model regresyjny jest zadawalający. Dokładniej co oznacza słowo "małe", sprecyzujemy w dalszej części tego wykładu, omawiając przedziały ufności i testy istotności dla parametrów regresji.

Przykład 7.1 (Inflacja 2000) (kontynuacja przykładu 6.1). W szczególnym przypadku
oceny standardowych błędów estymatorów parametrów regresji wyznacza się ze wzorów:

,

.

W rozważanym przykładzie mamy

,
,
i
.

Zatem

,

.

Wyniki obliczeń zapisujemy w postaci

.

Przykład 7.2 (Reklama).(kontynuacja przykładu 6.2).

Z wydruku

	Współczynniki	Błąd standardowy
Przecięcie	47,16494227	2,470414433
x1	1,599040336	0,280963057
x2	1,148747938	0,30524885

odczytujemy

,

,

.

Oszacowany model regresji zapisujemy w postaci

.

7.2 Przedziały ufności dla parametrów regresji.

Przedziałem ufności dla parametru regresji
, gdzie
, nazywamy przedział liczbowy, o którym przypuszczamy, że mieści się w nim nieznany parametr
. Z przedziałem tym związana jest miara ufności (pewności) równa prawdopodobieństwu, że przedział rzeczywiście zawiera interesujący nas parametr, zwana poziomem ufności. Zwykle przyjmuje się poziom ufności
lub
. Dla ustalonego poziomu ufności
wyznaczony przedział nazywamy
przedziałem ufności.

przedział ufności dla parametru regresji
, wyznaczamy korzystając ze wzoru:

,

gdzie

• n jest liczbą obserwacji,

• k jest liczbą zmiennych objaśniających,

• 
  jest przyjętym poziomem ufności,

• 
  jest estymatorem parametru regresji
  ,

• 
  jest oszacowaniem błędu estymatora
  ,

• 
  jest wielkością odczytywaną z tablic krytycznych wartości rozkładu t (rozkładu t-Studenta).

Przykład wyznaczania wartości krytycznej.

Przyjmijmy, że konstruujemy 90 % przedział ufności, gdy do dyspozycji mamy
obserwacji, a związek regresyjny ma
zmienne objaśniające. Zatem

oraz liczba stopni swobody wynosi

.

Korzystamy z tablic

Liczba stopni swobody			...
1
2
.
13		1,771
.
120

i odczytujemy

.

Przykład 7.1 (Inflacja 2000) (kontynuacja). Podamy 99 % przedział ufności dla parametru
i 95 % przedział ufności dla parametru
.

1. 99 % przedział ufności dla parametru
   

Dla
i liczby stopni swobody
, z tablic odczytujemy
. Poprzednio obliczyliśmy
i
. Ostatecznie

,

i szukany przedział ufności jest postaci

Podsumowując, przedział
zawiera prawdziwą wartość parametru
z prawdopodobieństwem 0,99.

2. 95 % przedział ufności dla parametru
   

Dla
i liczby stopni swobody
, z tablic odczytujemy
. Poprzednio obliczyliśmy
i
. Ostatecznie

,

i szukany przedział ufności jest postaci

Podsumowując, przedział
zawiera prawdziwą wartość parametru
z prawdopodobieństwem 0,95.

Przykład 7.2 (Reklama).(kontynuacja).

Z wydruku

	Dolne 95%	Górne 95%	Dolne 99,0%	Górne 99,0%
Przecięcie	41,32334457	53,00653997	38,51977401	55,81011053
x1	0,934668753	2,263411919	0,61581547	2,582265202
x2	0,426949621	1,870546256	0,080535401	2,216960475

odczytujemy np.

1. 99 % przedział ufności dla parametru
   

.

Przedział
zawiera prawdziwą wartość parametru
z prawdopodobieństwem 0,99.

2. 95 % przedział ufności dla parametru
   

.

Przedział
zawiera prawdziwą wartość parametru
z prawdopodobieństwem 0,95.

Uwaga. Gdyby estymatory
rozpatrywać oddzielnie, to łącznym obszarem ufności dla obu parametrów byłby prostokąt o bokach będących przydziałami ufności dla pojedynczych parametrów. W rzeczywistości obszary te są bardziej skomplikowane. Na przykład, przy założeniach przyjętych w niniejszych wykładach są to elipsy. Nie każdy punkt prostokąta pojawia się w łącznych obszarach ufności.

7.3 Testy istotności dla parametrów regresji.

Zainteresujemy się obecnie oceną istotności poszczególnych parametrów regresji
. Chodzi tu o sprawdzenie, czy zmiany zmiennej objaśniającej
w jakimś stopniu wyjaśniają zmienność zmiennej objaśnianej y. Jeżeli tak, to zmienną
włączamy do równania.

Precyzyjniej, będziemy testować hipotezy o poszczególnych parametrach (współczynnikach kierunkowych) równania regresji postaci:

0. 
   

1. 
   

9. 
   

11. 
    

Podamy teraz algorytm postępowania w przypadku testowania hipotezy istotności dowolnego z parametrów regresji. Niech będzie to np. parametr
. Przyjmiemy także trzy warianty hipotezy alternatywnej
. Testujemy więc trzy pary hipotez:

Test opieramy o sprawdzian

.

Obszar krytyczny testu zależy od przyjętej hipotezy alternatywnej:

1. 
   

,

2. 
   

,

3. 
   

,

gdzie

• k jest liczbą zmiennych objaśniających,

• n jest liczbą obserwacji.

• 
  ,
  są wielkościami odczytywanymi z tablic krytycznych wartości rozkładu t (rozkładu t-Studenta).

Zatem, jeżeli wartość sprawdzianu t należy do obszaru krytycznego K, to odrzucamy hipotezę zerową
i przyjmujemy hipotezę alternatywną
. Oznacza to , że parametr
jest istotny (na poziomie istotności
) i należy włączyć go do równania regresji. W przypadku, gdy jeżeli wartość sprawdzianu t nie należy do obszaru krytycznego K, to nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej
. Mówimy wtedy, ze parametr
jest nieistotny.

Przykład 7.1 (Inflacja 2000) (kontynuacja). Najpierw sprawdzimy na poziomie istotności
istotność parametru
. Hipotezy stawiamy w postaci:

Zbiór krytyczny jest postaci

.

Ponieważ

,
,
,
,

więc

,

Obliczamy wartość sprawdzianu testu

.

Należy ona do zbioru krytycznego

,

zatem przyjmujemy (na poziomie istotności
) hipotezę alternatywna: "parametr
jest istotny".

W przypadku parametru
hipotezę alternatywna, dla przykładu, postawimy inaczej:

Przyjmujemy poziom istotności
. W tym przypadku zbiór krytyczny jest postaci

.

Ponieważ

,
,
,
,

więc

.

Obliczamy wartość sprawdzianu testu

.

Należy ona do zbioru krytycznego

,

zatem przyjmujemy (na poziomie istotności
) hipotezę alternatywna: "parametr
jest istotny, przy czym jest dodatni".

Przykład 7.3 . Na podstawie
obserwacji dopasowano do danych model regresji liniowej o
zmiennych objaśniających wyniki analizy regresji przedstawione są w poniższej tabeli.

Zmienna objaśniająca	Estymatory parametrów	Oceny błędów standardowych	Wartość sprawdzianu	Wnioski o parametrze
Stała	32,9	3,13	10,511	istotny
	0,75	0,27	2,778	istotny
	13,78	6,93	1,988	nieistotny
	-10,12	0,67	-15.10	istotny
	-3,12	2,62	-1,191	nieistotny

Sprawdzamy istotność parametrów na poziomie istotności
, przy czym hipoteza alternatywna jest dwustronna (parametr jest różny od zera). Zbiór krytyczny jest postaci

,

czyli

.

Przykład 7.2 (Reklama).(kontynuacja).

Z wydruku

	Współczynniki	Błąd standardowy	t Stat	Wartość-p
Przecięcie	47,16494227	2,470414433	19,09191496	2,69229E-07
x1	1,599040336	0,280963057	5,691283238	0,00074201
x2	1,148747938	0,30524885	3,763316185	0,007044246

na podstawie Wartości-p zauważamy, że wszystkie parametry są istotne dla zwykle przyjmowanych poziomów istotności.

Skorzystalismy tu z reguły:

Jeżeli Wartość-p dla danego parametru jest mniejsza od przyjętego poziomu istotności, np.
, to ten parametr jest istotny.

1

8

---