Rozdział 31.
Smalltalk/X

Rick McMullin

W tym rozdziale:

• Co to jest Smalltalk/X

• Instalacja Smalltalk/X

• Uruchamianie systemu Smalltalk/X

• Środowisko Smalltalk/X

• Przeglądarki

• Edycja w przeglądarce obiektów

• Inspector

• Debugger

W tym rozdziale opiszemy aplikację Smalltalk/X, która jest kompletną implementacją środowiska programistycznego Smalltalk-80. Jeśli używałeś kiedyś jakiejś innej wersji języka Smalltalk, będziesz zaskoczony tym, jak wiele może Ci zaoferować jego darmowa wersja. Po przeczytaniu tego rozdziału będziesz orientował się w możliwościach Smalltalk/X, będziesz również potrafił pracować z interfejsem udostępnianym przez to środowisko.

Co to jest Smalltalk/X

Zanim powiemy, co to jest Smalltalk/X, warto może opisać w kilku zdaniach sam język Smalltalk. Smalltalk to obiektowy język programowania, powstały we wczesnych latach siedemdziesiątych. Nie był to pierwszy język obiektowy, ale był pierwszym, który stał się powszechnie używany w przemyśle.

Język ten jest popularny dopiero od kilku lat. Wykładany jest na wielu uczelniach technicznych, używany w niejednej firmie ze względu na łatwość i szybkość projektowania programów.

Smalltalk/X opracowany został przez Clausa Gittingera. Pierwsza wersja tego systemu ujrzała światło dzienne w roku 1988. Dziś jest to kompletne środowisko programistyczne, zawierające takie, narzędzia jak przeglądarki klas i potężny debugger. Bardzo przydatna bywa możliwość przetłumaczenia programu w języku Smalltalk na C. Dzięki temu można osiągnąć większą szybkość działania programów.

Instalacja Smalltalk/X

Smalltalk/X nie jest instalowany automatycznie przez program instalacyjny, ale znajduje się na dołączonym do tej książki dysku CD-ROM. Jego pliki znajdziesz w katalogu devel/smalltalkx. Aby go zainstalować, zaloguj się jako root, a następnie:

1. utwórz katalog /usr/local/lib/smalltalk;

2. skopiuj do utworzonego katalogu następujące pliki:

bitmaps.tar.Z
doc.tar.Z
exe.tar.Z
goodies.tar.Z
source.tar.Z

3. rozpakuj skopiowane pliki wydając kolejno polecenia:

uncompress *.Z
tar -xf bitmaps.tar
tar -xf doc.tar
tar -xf exe.tar
tar -xf goodies.tar
tar -xf source.tar

4. usuń niepotrzebne już pliki .tar:

rm *.tar

Smalltalk/X powinien być gotowy do uruchomienia. Jeśli nie masz prawa zapisu do katalogu /usr/local/lib, możesz zainstalować go gdzieś indziej, ale wówczas musisz odpowiednio zmodyfikować wartość zmiennej SMALLTALK_LIBDIR.

Uruchamianie systemu Smalltalk/X

Aby uruchomić system Smalltalk/X (ST/X), wystarczy w oknie Xterm wydać polecenie

smalltalk

Po uruchomieniu, ST/X ładuje plik konfiguracyjny, nazywany plikiem obrazu. Jeśli go nie znajdzie, na podstawie danych zapisanych w pliku smalltalk.rc ustawia domyślny wygląd środowiska. Domyślnie ładowany jest plik o nazwie st.img, zawierający informacje o stanie środowiska w chwili, gdy zostało ono ostatnio zamknięte. Można również użyć pliku o innej nazwie, podając ją po opcji -i:

smalltalk -i nazwapliku.img

Środowisko Smalltalk/X

Po uruchomieniu ST/X pojawiają się dwa okna (nazywane również widokami): Transcript oraz Launcher. Rysunek 31.1 przedstawia okno Transcript.

Rysunek 31.1. Okno Transcript

Okno Transcript pełni funkcję konsoli, do której kierowane są informacje systemowe. Okno Launcher przedstawione jest na rysunku 31.2.

Rysunek 31.2. Okno Launcher

Okno Launcher zawiera menu pozwalające na szybkie uruchomienie wszystkich dostępnych w systemie ST/X narzędzi. Elementy tego menu opisane są skrótowo w tabeli 31.1.

Tabela 31.1. Elementy menu Launcher

Element	Opis
Browsers	Uruchamia podmenu dające dostęp do różnego rodzaju przeglądarek obiektów.
Workspace	Wywołuje widok obszaru roboczego.
FileBrowser	Pozwala manipulować plikami i katalogami.

cd. na następnej stronie

Tabela 31.1. cd. Elementy menu Launcher

Element	Opis
Projects	Pozwala na utworzenie nowego lub załadowanie istniejącego projektu.
Utilities	Pozwala na uruchomienie narzędzi programistycznych.
Goodies	Udostępnia narzędzia nie związane bezpośrednio z programowaniem.
Games & Demos	Pozwala na uruchomienie kilku przykładowych programów i gier.
Info & Help	Zawiera opis środowiska i języka programowania.
Snapshot	Powoduje utworzenie pliku konfiguracyjnego i zapisanie go pod podaną przez użytkownika nazwą.
Exit	Kończy pracę środowiska ST/X.

Poniżej opiszemy nieco dokładniej poszczególne elementy menu Launcher.

Przeglądarki (Browsers)

Podmenu Browsers daje użytkownikowi dostęp do przeglądarek i edytorów, pozwalających poruszać się w hierarchii klas, oglądać kod źródłowy metod itd. W podmenu tym dostępne są następujące opcje:

• przeglądarka systemowa (System Browser)

• przeglądarka hierarchii klas (Class Hierarchy Browser)

• klasy implementujące daną metodę (Implementors)

• klasy wysyłające dany komunikat (Senders)

• przeglądarka wprowadzonych zmian (Changes Browser)

• przeglądarka katalogów (Directory Browser)

Każdą z tych opcji omówimy dokładniej.

Przeglądarka systemowa (System Browser)

Okno przeglądarki systemowej przedstawione jest na rysunku 31.3.

Zawiera ono pięć podwidoków:

• Lista kategorii klas

• Lista klas

Rysunek 31.3. Okno System Browser

• Lista kategorii metod

• Lista metod

• Przeglądarka kodu źródłowego

W systemie ST/X klasy podzielone są na kategorie. Kategoria to po prostu jeden z atrybutów każdej klasy, dzięki którym można łączyć je w logiczne grupy, co znacznie ułatwia zarządzanie nimi. Aby wybrać kategorię klas, wybierz jej nazwę z listy znajdującej się z lewej strony górnej części okna. Spowoduje to wyświetlenie w podwidoku listy klas wszystkich klas należących do danej kategorii. Możesz również wybrać wszystkie kategorie (*all*), wtedy w podwidoku listy klas wyświetlone zostaną wszystkie klasy uporządkowane alfabetycznie, lub widok hierarchiczny (*hierarchy*), co spowoduje wyświetlenie klas w formie drzewa obrazującego dziedziczenie.

Po wybraniu klasy z listy klas, w następnym podwidoku wyświetlone zostaną wszystkie kategorie metod należących do tej klasy. Podobnie jak w przypadku kategorii klas, kategorie metod używane są do logicznego grupowania metod w zależności od spełnianych przez nie funkcji. Po wybraniu kategorii, w następnej części okna wyświetlone zostaną wszystkie metody należące do danej kategorii. W końcu po wybraniu którejś z metod, w dolnej części okna wyświetlony zostanie jej kod źródłowy.

W każdym z podwidoków dostępne jest również menu podręczne wywoływane środkowym klawiszem myszki. Menu dostępne w podwidoku kategorii klas przedstawione jest na rysunku 31.4 i opisane w tabeli 31.2.

Rysunek 31.4. Menu dostępne w podwidoku listy kategorii klas

Tabela 31.2. Elementy menu podręcznego dostępnego w podwidoku listy kategorii klas

Element	Opis
FileOut	Zapisuje wszystkie klasy bieżącej kategorii do jednego pliku źródłowego o nazwie postaci kategoriaKlas.st.
fileOut each	Zapisuje wszystkie klasy, umieszczając każdą z nich w osobnym pliku o nazwie nazwaKlasy.st.
PrintOut	Drukuje kod źródłowy klasy, włącznie z implementacją metod.
printOut protocol	Drukuje specyfikację protokołu klasy, z pominięciem implementacji metod.
Spawn	Uruchamia na aktualnie wybranej kategorii przeglądarkę klas bez listy kategorii.
spawn class	Uruchamia pełną przeglądarkę klas, która pozwala edytować cały kod klasy w jednym oknie.
update	Ponownie odczytuje wszystkie dane o klasach.
find class	Uruchamia okno dialogowe, w którym można wpisać nazwę klasy, która ma być przeglądana.
rename	Pozwala zmienić nazwę kategorii klas.
remove	Usuwa kategorię wraz ze wszystkimi należącymi do niej klasami.

Menu podręczne dostępne w podwidoku listy klas pokazane jest na rysunku 31.5 i opisane w tabeli 31.3.

Rysunek 31.5. Menu podręczne dostępne w podwidoku listy klas

Tabela 31.3. Elementy menu podręcznego dostępnego w podwidoku listy klas

Element	Opis
FileOut	Zapisuje kod źródłowy aktualnie wybranej klasy do pliku o nazwie postaci nazwaKlasy.st.
printOut	Drukuje pełny kod źródłowy klasy.
printOut protocol	Drukuje specyfikację protokołu klasy (pomijając implementację metod).

Tabela 31.3. cd. Elementy menu podręcznego dostępnego w podwidoku listy klas

Element	Opis
spawn hierarchy	Uruchamia przeglądarkę klas z wybraną klasą i wszystkimi klasami potomnymi.
hierarchy	Pokazuje hierarchię aktualnie wybranej klasy w podwidoku przeglądarki kodu źródłowego.
definition	Pokazuje definicję klasy, pozwalając również na jej edycję.
comment	Wyświetla komentarz klasy, pozwalając również go edytować.
class instvars	Wyświetla zmienne wystąpienia danej klasy, pozwalając na ich edycję.
variable search	Pozwala szukać odniesień do zmiennych oraz metod odnoszących się do danej zmiennej.
new class	Pozwala utworzyć nową klasę, przy użyciu wybranej klasy jako szablonu.
new subclass	Tworzy klasę potomną w stosunku do aktualnie wybranej klasy.
Rename	Zmienia nazwę wybranej klasy.
Remove	Usuwa klasę i wszystkie klasy potomne.

Menu podręczne dostępne w podwidoku listy kategorii metod pokazane jest na rysunku 31.6 i opisane w tabeli 31.4.

Rysunek 31.6. Menu podręczne dostępne w podwidoku listy kategorii metod

Tabela 31.4. Elementy menu podręcznego dostępnego w podwidoku listy kategorii metod

Element	Opis
fileOut	Zapisuje kod źródłowy aktualnie wybranej kategorii metod do pliku o nazwie postaci nazwaKlasy-kategoria.st.
printOut	Drukuje kod źródłowy aktualnie wybranej kategorii metod.
spawn	Uruchamia przeglądarkę kategorii metod na wybranej kategorii wybranej klasy.
spawn category	Uruchamia przeglądarkę na wszystkich metodach danej kategorii we wszystkich klasach.
find method here	Wyszukuje implementację wybranego selektora.

cd. na następnej stronie

Tabela 31.4. cd. Elementy menu podręcznego dostępnego w podwidoku listy kategorii metod

Element	Opis
find method	Wyszukuje w hierarchii klas pierwszą klasę implementującą selektor wybrany w oknie dialogowym.
new cathegory	Pozwala dodać do listy nową kategorię metod.
copy category	Pozwala skopiować wszystkie metody wchodzące w skład kategorii klas do aktualnie wybranej klasy.
create access methods	Tworzy metody dostępu do zmiennych wystąpienia.
rename	Pozwala zmienić nazwę wybranej kategorii metod.
remove	Usuwa wybraną kategorię metod wraz ze wszystkimi metodami wchodzącymi w jej skład.

Menu dostępne w podwidoku listy metod pokazane jest na rysunku 31.7 i opisane w tabeli 31.5.

Rysunek 31.7. Menu dostępne w podwidoku listy metod

Tabela 31.5. Elementy menu dostępnego w podwidoku listy metod

Element	Opis
fileOut	Zapisuje kod źródłowy aktualnie wybranej metody do pliku o nazwie postaci nazwaKlasy-selektor.st.
printOut	Drukuje kod źródłowy aktualnie wybranej metody.
spawn	Uruchamia przeglądarkę pozwalającą edytować wybraną metodę.
senders	Uruchamia przeglądarkę pozwalającą przeglądać metody wysyłające określony komunikat.
local sender	Podobnie jak senders, ale tylko w obrębie danej klasy i klas potomnych.
implementors	Uruchamia przeglądarkę pozwalającą przeglądać wszystkie metody implementujące dany komunikat.
globals	Uruchamia przeglądarkę pozwalającą przeglądać wszystkie metody korzystające z danego obiektu globalnego i metody wysyłające odpowiadający mu komunikat.

Tabela 31.5. cd. Elementy menu dostępnego w podwidoku listy metod

Element	Opis
new method	Tworzy nową metodę, używając aktualnie wyświetlanego kodu jako szablonu.
change category	Pozwala zmienić kategorię wybranej metody.
remove	Pozwala usunąć metodę.

Kiedy dodajesz lub usuwasz zmienne wystąpienia wchodzące w skład klas systemowych i zapisujesz wprowadzone zmiany, system tworzy nową klasę zamiast modyfikować istniejącą. Oryginalna postać klasy nadal istnieje, dzięki czemu istniejące wystąpienia mają nadal prawidłową klasę, ale sama klasa nie jest dostępna poprzez nazwę. Po zapisaniu zmian nie można edytować pierwotnej postaci klasy.

Modyfikowanie klas systemowych nie jest zalecane. Bezpieczniej jest skopiować klasę i modyfikować utworzoną kopię. Klasy systemowe wykorzystywane są przez środowisko ST/X i ich zmiana może spowodować jego niepoprawne funkcjonowanie.

W najniższej części okna wyświetlany jest kod źródłowy, który można edytować. Menu dostępne po naciśnięciu środkowego klawisza myszy zawiera polecenia typowe dla edytora tekstów. Są one opisane w podrozdziale „Edycja kodu za pomocą przeglądarki”.

Przeglądarka hierarchii klas (Class Hierarchy Browser)

Po uruchomieniu przeglądarki hierarchii klas wyświetlane jest okno dialogowe pozwalające wybrać nazwę klasy, od której należy rozpocząć przeglądanie. Okno przeglądarki jest podobne do okna System Browser, tyle że nie pojawia się podwidok listy kategorii klas. Dostępne w poszczególnych podwidokach menu podręczne są również takie same.

Klasy implementujące daną metodę (Implementors)

Po wybraniu opcji Implementors wyświetlane jest okienko dialogowe, w którym należy podać nazwę selektora. Selektor to nazwa typu operacji, która jest wywoływana przez komunikat u adresata tego komunikatu.

Jeśli podany zostanie prawidłowy selektor, w okienku Implementors wyświetlone zostaną implementacje metody określonej przez wybrany selektor we wszystkich klasach. Przykładowa zawartość takiego okienka pokazana jest na rysunku 31.8.

Menu podręczne dostępne w górnej części tego okienka nie różni się niczym od menu dostępnego w podwidoku listy metod przeglądarki System Browser, opisanego w podrozdziale „System Browser”.

Rysunek 31.8. Okienko Implementors

Klasy wysyłające dany komunikat (Senders)

Po wybraniu opcji Senders wyświetlane jest okienko dialogowe, w którym należy podać nazwę selektora.

Jeśli podany zostanie prawidłowy selektor, w okienku Senders wyświetlone zostaną implementacje metody wysyłającej wybrany komunikat. Przykładowa zawartość takiego okienka przedstawiona jest na rysunku 31.9.

Rysunek 31.9. Okienko Senders

Menu podręczne dostępne w górnej części tego okienka nie różni się niczym od menu dostępnego w podwidoku listy metod przeglądarki System Browser, opisanego w podrozdziale „System Browser”.

Przeglądarka wprowadzonych zmian
(Changes Browser)

Za każdym razem, kiedy dokonujesz jakichś zmian w hierarchii klas lub w kodzie źródłowym metody, ST/X zapisuje informacje o nich w specjalnym pliku. Okno Changes Browser pozwala na przeglądanie i modyfikowanie zawartości tego pliku. Dostępne są w nim dwa podwidoki: lista zmian w porządku chronologicznym i treść zmian. Przykładowa zawartość takiego okna pokazana jest na rysunku 31.10.

Rysunek 31.10. Okienko Changes Browser

Aby obejrzeć treść zmiany, należy wybrać ją z listy. Zostanie ona przedstawiona w dolnej części okna. Menu podręczne dostępne w obszarze listy zmian opisane jest w tabeli 31.6.

Tabela 31.6. Elementy menu dostępnego w widoku listy zmian

Element	Opis
apply change	Uaktywnia wybraną zmianę.
apply to end	Uaktywnia zmiany od wybranej do końca listy.
apply all changes	Uaktywnia wszystkie zmiany zapisane w pliku.
Delete	Usuwa wybraną zmianę z listy.
delete to end	Usuwa wybraną zmianę i wszystkie następne.
delete changes for	Usuwa wszystkie zmiany dotyczące tej samej klasy.
delete all changes	Usuwa wszystkie zmiany.
Update	Ponownie odczytuje plik zmian.
Compress	Zmniejsza rozmiar pliku zmian, usuwając wielokrotne zmiany tej samej klasy.
Version	Porównuje kod źródłowy metody z bieżącą wersją, wyświetlając informacje o różnicach w oknie Transcript.
make a change patch	Dołącza zmianę na koniec pliku poprawek przetwarzanego automatycznie przy uruchamianiu systemu ST/X.

cd. na następnej stronie

Tabela 31.6. cd. Elementy menu dostępnego w widoku listy zmian

Element	Opis
update sourcefile from change	Funkcja nie zaimplementowana.
Writeback	Zapisuje listę zmian z powrotem do pliku changefile. Wszystkie operacje usuwania pozycji listy i kompresowania listy nie dotykają tego pliku aż do momentu zapisania zmian.

Przeglądarka wprowadzonych zmian jest szczególnie przydatna w momencie, gdy system okaże się niestabilny po wprowadzeniu jakichś nie do końca przemyślanych zmian - można wówczas wrócić do poprzedniego stanu. Aby panować nad rozmiarem pliku zmian, dobrze jest co jakiś czas go kompresować. Spowoduje to usunięcie informacji o zmianach wprowadzonych dawno, pozostawiając jednak dane o najświeższych modyfikacjach.

Przeglądarka katalogów (Directory Browser)

Po wybraniu opcji Directory Browser wyświetlane jest okno zawierające pięć podwidoków. W górnej części okna wyświetlany jest katalog bieżący i wszystkie jego podkatalogi oraz pliki w nim zapisane. Po wybraniu katalogu jego zawartość jest wyświetlana w podwidoku znajdującym się na prawo od niego. Po wybraniu pliku w dolnej części okna wyświetlana jest jego zawartość. Menu podręczne dostępne w podwidokach katalogów zawiera tylko dwa polecenia: up - które powoduje przejście do katalogu nadrzędnego, i goto directory - pozwalające na przejście do wybranego katalogu. Menu podręczne dostępne w dolnej części okna jest takie samo, jak we wszystkich okienkach służących do edycji tekstów i zostało omówione w podrozdziale „Edycja za pomocą przeglądarki”. Typowy wygląd okienka Directory Browser przedstawiony jest na rysunku 31.11.

Rysunek 31.11. Okienko Directory Browser

Workspace (obszar roboczy)

Wybranie opcji Workspace powoduje wyświetlenie okienka zawierającego obszar roboczy. Obszar roboczy to miejsce, z którego można skompilować kod napisany w języku Smalltalk. Jest on zwykle używany do testowania programów przed włączeniem ich do bibliotek.

File Browser (przeglądarka plików)

Okno File Browser pozwala na poruszanie się w systemie plików i manipulowanie nimi. Typowy wygląd tego okna przedstawiony jest na rysunku 31.12.

Rysunek 31.12. Przeglądarka plików

Okno przeglądarki plików składa się z czterech podwidoków, opisanych w tabeli 31.7.

Tabela 31.7. Podwidoki okna FileBrowser

Podwidok	Opis
ścieżka	Wyświetla nazwę bieżącego katalogu.
typ plików	Pozwala na podanie wzorca nazwy plików, które mają być wyświetlane.
lista plików	Zawiera nazwy plików i podkatalogów bieżącego katalogu.
zawartość	Wyświetla zawartość wybranego pliku.

Jeśli chcesz obejrzeć zawartość pliku, kliknij dwukrotnie na jego nazwie. Podobnie jeśli chcesz zmienić katalog bieżący, kliknij dwukrotnie nazwę wybranego katalogu. Nazwy katalogów są wyświetlane bez względu na wybrany typ plików.

Domyślnym wzorcem nazwy plików jest gwiazdka (*), powodująca wyświetlanie wszystkich plików. Wzorzec ten można zmodyfikować przenosząc kursor do pola definiującego typ plików, wprowadzając odpowiednie symbole i wciskając klawisz Enter lub wybierając z menu podręcznego pozycję accept.

Podobnie jak w innych omówionych przeglądarkach, do każdego z podwidoków przypisane jest menu podręczne. W podwidoku ścieżki dostępne jest menu pokazane na rysunku 31.13.

Rysunek 31.13. Menu dostępne w podwidoku ścieżki

Funkcje dostępne w tym menu opisane są w tabeli 31.8.

Tabela 31.8. Elementy menu dostępnego w podwidoku ścieżki

Element	Opis
copy path	Kopiuje bieżącą ścieżkę do bufora.
change directory	Otwiera okno dialogowe pozwalające wprowadzić nazwę katalogu, do którego chcesz przejść.
change to home dir	Powoduje przejście do katalogu domowego.

Menu dostępne w podwidoku listy plików pokazane jest na rysunku 31.14 i opisane w tabeli 31.9.

Rysunek 31.14. Menu dostępne w podwidoku listy plików

Tabela 31.9. Elementy menu dostępnego w podwidoku listy plików

Element	Opis
Spawn	Uruchamia kolejną przeglądarkę plików w bieżącym katalogu lub katalogu wybranym z listy plików.
get contents	Wyświetla zawartość aktualnie wybranego pliku.
show info	Wyświetla informacje o typie, rozmiarze i atrybutach wybranego pliku.
show full info	Wyświetla bardziej szczegółowe informacje o pliku, na przykład dane o czasie ostatniej modyfikacji, ostatniego otwarcia pliku itd.
FileIn	Ładuje wybrany plik do systemu, odczytując i przetwarzając wszystkie zapisane w nim instrukcje.

Tabela 31.9. cd. Elementy menu dostępnego w podwidoku listy plików

Element	Opis
Update	Odczytuje ponownie zawartość katalogu, aktualizując listę plików.
execute UNIX command	Pozwala na wykonanie dowolnego polecenia systemu UNIX.
Remove	Usuwa wybrane pliki lub katalogi.
Rename	Pozwala zmienić nazwę wybranego pliku.
display long list	Wyświetla informacje o plikach w podwidoku listy plików. Po wybraniu tej opcji w menu podręcznym wyświetlana jest opcja display short list, pozwalająca wrócić do poprzedniego stanu.
show all files	Powoduje wyświetlanie wszystkich plików, włącznie z plikami ukrytymi. Po wybraniu tej opcji w menu podręcznym wyświetlana jest opcja hide hidden files, pozwalająca wrócić do poprzedniego stanu.
create directory	Tworzy nowy katalog.
create file	Tworzy nowy plik.

Menu podręczne wyświetlane w podwidoku zawartości plików jest takie samo, jak we wszystkich okienkach służących do edycji tekstów i zostało omówione w podrozdziale „Edycja za pomocą przeglądarki”.

Projekty (Projects)

Opcja Projects menu Launcher pozwala utworzyć nowy projekt lub otworzyć projekt utworzony wcześniej. Po wybraniu funkcji new project automatycznie tworzony jest nowy projekt, a na ekranie wyświetlany jest obiekt nowego projektu. Funkcja select object powoduje wyświetlenie okna dialogowego pozwalającego wybrać jeden z utworzonych wcześniej projektów. Po wybraniu któregoś z projektów jest on ładowany do środowiska.

Narzędzia (Utilities)

Opcja Utilities udostępnia 13 narzędzi, które mogą być przydatne przy programowaniu w środowisku ST/X. Tabela 31.10 zawiera krótkie opisy tych narzędzi.

Tabela 31.10. Opcja Utilities

Narzędzie	Opis
Transcript	Otwiera okienko Transcript.
Window tree	Wyświetla drzewo reprezentujące strukturę hierarchii okien aktywnych lub będących w stanie oczekiwania w chwili wydania tego polecenia.

cd. na następnej stronie

Tabela 31.10. cd. Opcja Utilities

Narzędzie	Opis
Class tree	Wyświetla drzewo reprezentujące strukturę hierarchii klas wchodzących w skład systemu.
Event monitor	Wyświetla okienko pozwalające na monitorowanie wszystkich zdarzeń.
Process monitor	Wyświetla okienko zawierające informacje o wszystkich aktywnych i czekających procesach. Informacja jest uaktualniana w przypadku zmian na liście procesów.
Memory monitor	Wyświetla graf zawierający informacje o aktualnym zużyciu pamięci. Informacja jest uaktualniana przy zmianach zużycia pamięci.
collect Garbage	Uruchamia algorytm Generation Scavenge (wymiatanie), który wyszukuje obiekty krótkoterminowe i usuwa je. Jeśli obiekt przetrwa dość długo, zostaje skopiowany w oddzielny obszar pamięci, skąd może być usunięty na żądanie użytkownika.
collect Garbage & compress	Ta opcja ma takie samo znaczenie, jak opcja collect Garbage, z tym że oprócz usuwania obiektów stosuje również kompresję, co pozwala na odzyskanie dodatkowego miejsca.
fullscreen hardcopy	Wykonuje zrzut ekranu, pozwalając następnie wybrać nazwę pliku, w którym zostanie zapisany obraz w formacie .tiff.
screen area hardcopy	Podobnie jak fullscreen hardcopy, z tym że pozwala wybrać fragment ekranu.
view hardcopy	Podobnie jak fullscreen hardcopy, ale tylko w odniesieniu do konkretnego widoku.
ScreenSaver	Pozwala wybrać jeden spośród trzech dostępnych w systemie ST/X wygaszaczy ekranu.

Goodies

Wybranie opcji Goodies menu Launcher powoduje otwarcie podmenu, umożliwiającego dostęp do sześciu programów narzędziowych mogących przydać się w różnych sytuacjach, nie tylko podczas pracy z systemem Smalltalk/X. Programy te zostały opisane w tabeli 31.11

Tabela 31.11. Opcja Goodies

Program	Opis
Clock	Wyświetla prostokątny, analogowy zegar, dający możliwość wyłączania i włączania sekundnika.
Round Clock	Podobnie jak Clock, ale zegar jest okrągły i pozostaje widoczny kiedy jest zminimalizowany.

Tabela 31.11. cd. Opcja Goodies

Program	Opis
Directory View	Wyświetla pliki i katalogi w postaci piktogramów. Teczka to odpowiednik katalogu, natomiast dokument symbolizuje plik.
Mail Tool	Narzędzie pozwalające na dostęp do poczty elektronicznej.
News Tool	Składnica nowości, informacji i dokumentów.
Draw Tool	Proste w obsłudze narzędzie służące do rysowania diagramów, wykresów, obrazków itp.

Gry i programy demonstracyjne
(Games & Demos)

Po wybraniu opcji Games & Demos wyświetlane jest podmenu (pokazane na rysunku 31.15), pozwalające na dostęp do przykładowych aplikacji i gier.

Rysunek 31.15. Menu dostępne po wybraniu opcji Games & Demos

Edycja za pomocą przeglądarki

Wszystkie widoki, w których wyświetlany jest tekst, pozwalają na użycie podstawowych funkcji edycyjnych dostępnych za pomocą menu podręcznego. Funkcje te zebrane zostały w tabeli 31.12

Tabela 31.12. Funkcje edycyjne

Funkcja	Opis
again	Powtarza ostatnią operację edycyjną.
copy	Kopiuje wybrany tekst.
Cut	Wycina wybrany tekst z pliku.
paste	Wkleja tekst, który został wcześniej skopiowany lub wycięty w miejsce wskazywane przez kursor.
accept	Po zakończeniu edycji należy użyć tej opcji do zapisania wprowadzonych zmian - w przeciwnym przypadku zmiany nie zostaną zapisane.
doIt	Powoduje przetworzenie zaznaczonego tekstu.
printIt	Wyświetla reprezentację wyniku przetworzenia tekstu określonego przez aktualną pozycję kursora.
inspectIt	Wywołuje okno Inspector na wyniku opracowanego wyrażenia.
search…	Pozwala na wyszukiwanie określonego tekstu.
goto…	Pozwala przejść do określonej pozycji w pliku.
font…	Pozwala zmienić czcionkę używaną do wyświetlania zawartości pliku.
indent…	Pozwala zmodyfikować wcięcia.
save as…	Pozwala zapisać plik pod dowolną nazwą.
print	Drukuje zawartość pliku.

Aby zaznaczyć (podświetlić) tekst, należy wcisnąć lewy przycisk myszy nad pierwszym znakiem wybranego tekstu, a następnie przeciągnąć wskaźnik myszy na koniec tekstu i zwolnić przycisk. Po ponownym wciśnięciu lewego przycisku zaznaczenie jest usuwane i można wybrać inny fragment tekstu.

Do przewijania wyświetlanego tekstu służą paski przewijania z lewej strony widoku. Po kliknięciu powyżej lub poniżej znacznika w obszarze paska przewijania, tekst przewijany jest jedną stronę do przodu lub do tyłu. Jeśli w tym samym czasie wciśnięty jest klawisz Shift, tekst przewijany jest od razu do pozycji wskaźnika w polu paska przewijania. Taka możliwość jest wykorzystywana głównie do szybkiego przemieszczania się w obrębie większych plików.

Okno Inspector

Inspector pozwala przyjrzeć się bliżej wybranemu obiektowi. Okno to składa się z dwóch podwidoków - w jednym z nich wyświetlane są nazwy zmiennych wystąpienia (atrybutów) obiektu, natomiast w drugim - wartość wybranej zmiennej wystąpienia. Okno Inspector można wywołać przez wybranie opcji inspectIt z menu edycyjnego lub też przez wysłanie do obiektu następującego komunikatu:

jakisObiekt inspect

lub

jakisObiekt basicInspect

Polecenie basicInspect powoduje otwarcie okna pokazującego zmienne wystąpienia faktycznie wchodzące w skład obiektu. Polecenie inspect jest dla niektórych klas przedefiniowane w taki sposób, że wyświetlane są dane o logicznej zawartości obiektu.

Okno Debugger

Okno Debugger otwierane jest za każdym razem, gdy w kodzie źródłowym wystąpi błąd. Pokazuje ono miejsce, w którym wystąpił błąd, oraz pozwala zorientować się, w jaki sposób system do niego dotarł. Debuger może działać w trzech trybach: normal, modal i inspecting.

Jeśli podczas pracy w trybie normal wystąpi błąd w procesie nie będącym procesem obsługi zdarzenia, debuger jest uruchamiany nad błędnym procesem. Powoduje to zablokowanie dostępu do tego procesu i wszystkich jego widoków. Pozostałe widoki pozostają aktywne i odpowiadają w zwykły sposób.

Jeśli błąd wystąpi w procesie obsługi zdarzenia, debuger uruchamiany jest w trybie modal. W tym trybie nie można komunikować się z żadnym z widoków.

Tryb inspecting może zostać uruchomiony z okna ProcessMonitor za pomocą menu podręcznego i pozwala na obserwowanie stanu innych procesów. Ponieważ jednak obserwowany proces może kontynuować działanie, wyświetlane dane pochodzą z chwili, w której zostało wydane polecenie.

Okno Debugger zawiera cztery podwidoki:

• Context Walkback List - ślad programu, pozwalający prześledzić drogę, która doprowadziła do wystąpienia błędu,

• Method Source View - kod źródłowy metody, w której wystąpił błąd,

• Receiver Inspector - pozwala na obserwację obiektu, który jest odbiorcą wybranego komunikatu,

• Context Inspector - dostarcza informacji o argumentach i zmiennych lokalnych kontekstu.

Okno Debugger przedstawione jest na rysunku 31.16.

Rysunek 31.16. Debugger

Funkcje wspólne dla wszystkich podwidoków dostępne są poprzez przyciski znajdujące się powyżej podwidoku śladu programu. Funkcje te opisane są w tabeli 31.13.

Tabela 31.13. Przyciski funkcyjne debugera

Przycisk	Opis
continue	Powoduje kontynuowanie wykonania programu.
terminate	Kończy działanie procesu powodującego błąd.
abort	Przerywa, jeśli to możliwe, wykonywane aktualnie czynności.
step	Pozwala na kontynuowanie procesu do czasu, aż w wybranym kontekście wykonane zostanie następne polecenie send.
send	Pozwala na kontynuowanie procesu aż do czasu wysłania pierwszej wiadomości.
return	Powoduje kontynuację działania tak, jakby wybrany kontekst zakończył działanie.
restart	Powoduje kontynuację działania uruchamiając ponownie wybrany kontekst.

W podwidoku śladu programu dostępne jest menu podręczne, którego funkcje zebrano w tabeli 31.14.

Tabela 31.14. Menu podręczne podwidoku śladu programu

Funkcja	Opis
exit smalltalk	Powoduje wyjście z systemu ST/X bez zapisywania pliku obrazu.
show more	Wyświetla następnych 50 kontekstów określających ślad wykonania programu.
breakpoints	Funkcja niedostępna w tej wersji systemu.
trace on/off	Funkcja niedostępna w tej wersji systemu.
trace step	Funkcja niedostępna w tej wersji systemu.

Jeśli przy uruchamianiu debugera wystąpi błąd, wyświetlane jest okno miniDebuger. Wyświetla on kolejne wiersze kodu źródłowego i nie pozwala korzystać z graficznego interfejsu użytkownika. Można go obsługiwać wpisując polecenia w oknie Xterm, z którego został uruchomiony system ST/X. Po wciśnięciu klawisza ? i klawisza Enter w odpowiedzi na znak zachęty, wyświetlona zostanie lista dostępnych w tym okrojonym debugerze.

Podsumowanie

W tym rozdziale omówiliśmy skrótowo środowisko Smaltalk/X, pozwalające na programowanie w języku Smalltalk. Jeśli interesuje Cię ten język, a nie masz dostępu do komercyjnej wersji, wersja Smalltalk/X będzie dla Ciebie idealna. Oprócz omówionych w tym rozdziale programów narzędziowych i drobiazgów ułatwiających tworzenie programów zawiera ona również wiele programów przykładowych oraz sporo dokumentacji, mogącej znacznie ułatwić naukę programowania w języku Smalltalk.

Warto również wspomnieć o tym, że wraz z Linuxem rozprowadzana jest wersja GNU języka Smalltalk, o nazwie mst. W tym rozdziale zdecydowaliśmy się jednak na omówienie wersji Smalltalk/X, ponieważ jest ona o wiele bardziej kompletna.

Język Perl, stosowany głównie do szybkiego tworzenia prostych i użytecznych programów, omówiony jest w rozdziale 28. „Perl”.

Czytając rozdział 45. „Kopie zapasowe”, możesz dowiedzieć się, w jaki sposób należy wykonywać kopie zapasowe, dzięki którym programy w języku Smalltalk będą bezpieczne.

Jeśli chcesz skonfigurować swój system tak, by inni użytkownicy Internetu mieli do niego dostęp, przejdź do rozdziału 47. „Konfiguracja węzła internetowego”.

518 Część V ♦ Linux dla programistów

518 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\31.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\31.DOC 517

Rozdział 31. ♦ Smalltalk/X 517

---