SOCJOLOGIA SKRYPT, socjologia dziennikarstwo(1)


SOCJOLOGIA OGÓLNA - ćwiczenia

Wprowadzenie:

SOCJOLOGIA → nauka o zbiorowości; wg J. Szczepańskiego: o tworzeniu się zbiorowości, ich strukturze, procesach zachodzących w tych zbiorowościach

1837 r. - „Kurs filozofii pozytywnej” A. Comte - podzielił socjologię na kilka poddziedzin:

Socjologia ogólna:

Socjologia szczegółowa:

Inne dyscypliny:

Funkcje socjologii:

  1. Jednostka jako istota społeczna

Jednostka w społecznym otoczeniu. Człowiek w perspektywie socjobiologii. Socjalizacja. Wpływ kręgów społecznych na socjalizację jednostki. Pojęcie osoby w antropologii i socjologii. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości.

B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii

SOCJALIZACJA → złożony wielostronny proces uczenia się, który sprawia, że człowiek z istoty biologicznej staje się istotą społeczną (przynależną do określonego społeczeństwa i kultury)

Wpływ na jednostkę wywierają:

Na drodze socjalizacji uczymy się:

Trzy mechanizmy socjalizacji:

Rodzaje socjalizacji:

SOCJALIZACJA PIERWOTNA (socjalizacja początkowa):

SOCJALIZACJA WTÓRNA:

INTERNALIZACJA → najważniejszy aspekt socjalizacji, proces uwewnętrznienia przez jednostkę elementów rzeczywistości społecznej (wartości, normy, role, sposoby zachowania się oraz interpretacji świata) właściwych rodzinie, grupom społecznym, społeczeństwo, którego jest członkiem; zinternalizowane treści uznaje ona za swoje własne, obiektywne i obowiązujące

RESOCJALIZACJA → naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej; cel: przemiana człowieka, wymazanie ze świadomości dotychczasowych treści i wprowadzanie nowych; przekształcenie obrazu świata i siebie samego

ROLE SPOŁECZNE → wzory zachowań odnoszące się do różnych pozycji ludzi w zbiorowościach

OSOBOWOŚĆ → nie jest zbiorem przypadkowych cech, ale całością nadającą zachowaniom człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność

Na osobowość człowieka składa się:

OSOBOWOSC PODSTAWOWA → elementy osobowości występujące u przedstawiciela danej kultury (zharmonizowanych z jej instytucjami); podłoże postaw uczuciowych i systemu wartości zbiorowości

OSOBOWOŚĆ MODALNA → typ osobowości występujący najczęściej w danej zbiorowości (populacji)

Osobowość człowieka nowoczesnego:

Badania relacji między osobowością a zróżnicowaniem społecznym: (USA - Melvin L. Kohn)

POZYCJA SPOŁECZNA → sposób usytuowania człowieka w zbiorowości

Rodzaje pozycji społecznych:

ROLA SPOŁECZNA → zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją; schemat zachowania związanego z pozycją; (scenariusz pozycji - wyznacznik sposobu zachowania się)

Trzy elementy konstrukcyjne roli:

KONFLIKT RÓL → różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań

DOBÓR RÓL → sposób minimalizacji konfliktów ról - pozycje osiągane dobierane tak, aby pasowały do pozostałych

Dwa kierunki zainteresowań rolą społeczną:

  1. podejście funkcjonalno - strukturalne:

  • podejście interakcyjne:

    • Rola społeczna a osobowość:

    KONTRSOCJALIZACJA → kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których chcemy się dystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia (stajemy się takimi, jakimi społeczeństwo nie chciałoby nas widzieć; socjalizacja dewiacyjna)

    PRÓZNIA SOCJOLOGICZNA → pusta przestrzeń miedzy publiczną sferą polityki a prywatną sferą rodzinna, która zazwyczaj jest wypełniana przez dobrowolne stowarzyszenia

    SOCJALIZACJA ODWROTNA → sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy młode pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze do nowych wzorów kulturowych: stylów bycia, mówienia, ubierania się, rozrywki, twórczości artystycznej itp. (młodsze pokolenie socjalizuje pokolenie starsze („Pokolenie X”), „zeros” np. osoby z pewnego pokolenia nie umieją obsłużyć video, komputera)

    SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA, WYPRZEDZAJĄCA → istnieją grupy społeczne, do których chcielibyśmy należeć; naśladowanie, aspirowanie do pewnej grupy - cechy zewnętrzne, sposoby zachowania itd.; naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani

    AKULTURACJA → wdrażanie jednostki do nowego kręgu kultury:

    Czy jednostka może obyć się bez socjalizacji? Stanowiska mówiące o socjalizacji:

    id (to) - coś, co wynika z biologii człowieka

    superego - przekaz społeczny (sumienie)

    <ego> - nasza osobowość

    SUPEREGO → domena osobowości, w której zakodowane zostają reguły kulturowe - nakazy i zakazy dotyczące właściwego postępowania - powodujące dyskomfort psychiczny, zwany poczuciem winy lub wstydu, w przypadku ich naruszenia

    UOGÓLNIONY INNY → to termin używany w socjologii i psychologii społecznej, określający ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.

    ZNACZACY INNY → osoba znacząca - osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotna rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej, w socjalizacji pierwotnej są to rodzice lub rzadziej opiekunowie, w socjalizacji wtórnej mogą to być inne osoby wywierające znaczny wpływ na system wartości lub wzorce zachowań jednostki - nauczyciele, księża, zwierzchnicy w pracy zawodowej, małżonkowie - zależnie od sytuacji, w jakiej znalazła się jednostka, oraz od wcześniej już ukształtowanych struktur osobowości, od znaczących innych jednostka społeczna uczy się, często poprzez naśladownictwo, odgrywania podstawowych dla danego społeczeństwa ról społecznych

    STOSUNEK SPOŁECZNY (P. Sztompka) → normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role

    M. Mauss, Socjologia i antropologia

    D. Morris, Ludzkie zoo, Naga małpa

    Cechy uzyskane przez człowieka w drodze ewolucji:

    Treści ogólne:

    SOCJOBIOLOGIA → system badań wszelkich form zachowania społecznego zarówno u zwierząt jak u człowieka (ugruntowana na naukach społecznych)

    R. Trivers:

    E. O. Wilson:

    Konrad Zachariasz Lorenz

    Współcześni: Van den Bergh, Raymond, B. Szacka

    Podział socjobiologii ze względu na przedmiot zainteresowania:

    *(wykształcił się po II wojnie światowej)

    Socjobiologia opiera się na czterech filarach:

      1. Karol Darwin - przyjęta teza; człowiek podlega ewolucji - pochodzi od zmodyfikowanych gatunków

      2. William Hamilton - teza łącznej wartości dostosowawczej (inclusive fitness)

    Trzy tezy Hamiltona:

    1. jednostką doboru naturalnego u wszystkich gatunków społecznych nie jest jednostka, grupa, populacja ani gatunek, lecz gen

  • przekazanie jak największej ilości swoich kopii w przyszłość (podstawowy mechanizm wyjaśniający zachowania społeczne)

  • nosiciele tych samych kopii genów są osobnikami ze sobą spokrewnionymi - promowanie osobników spokrewnionych (nie wyjaśnia zachowań altruistycznych)

      1. R. Trivers - teoria optymizacji - altruizm twardy, altruizm odwzajemniony

      2. M. Smith - teoria gier - zjawisko kultury i konfliktów

    F. Znaniecki, Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości

    Integracja aktywnych układów:

    OSOBOWOŚĆ POZNAWCZA → wynik związków strukturalnych i genetycznych, jakie zachodzą między systemami kulturalnymi, należącymi do tej samej obiektywnej dziedziny kultury

    OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA → uczestnictwo w unormowanych systemach społecznych

    KRĄG SPOŁECZNY → jednostka będąca ośrodkiem zainteresowania jest połączona z innymi unormowanymi stosunkami społecznymi i ogół tych, którzy się nim interesują wspólnie, z jednej strony wymaga od niego, by jego zachowanie się było zgodne z jakimiś normatywnymi wymaganiami, z drugiej strony zapewnić mu się stara pewne świadczenia

    ROLA OSOBISTA → wzór osobowy, według którego jednostka i krąg ujmują i kształtują jego osobę, który jest narzucony mu i przyjęty przez nią jako jej indywidualna rola w danym kręgu

    OSOBA SPOŁECZNA → indywidualny człowiek w określonej roli osobistej, którą faktycznie odgrywa w odpowiednim kręgu społecznym

    DĄŻNOŚCI OSOBOTWÓRCZE → dążności do kształtowania własnej osoby według danego wzoru osobowego

    WSPÓŁCZYNNIK HUMANISTYCZNY → postawa metodologiczna, określająca nastawienie badawcze względem przedmiotu badań, koncepcja ta mieści się w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologią humanistyczną, ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych, koncepcje znaczeniowo zbliżone do współczynnika humanistycznego: rozumienie (Verstehen) Maxa Webera, wczuwanie (Einfuehlung) Wilhelma Dilthey'a, empatia Stanisława Ossowskiego.

    Wzór osobowy:

    JAŻŃ ODZWIERCIEDLONA → osobnik ujęty tak, jak przedstawia się sobie samemu, gdy uświadamia lub wyobraża sobie, że jest przedmiotem zainteresowania pewnego kręgu społecznego; powstaje u osobnika w związku z odbiciem tego przedstawienia, które w jego mniemaniu inni ludzie o nim mają

    STAN SOCJALNY → całokształt tych praw, które osobnikowi przyznaje i stara się zapewnić dany krą społeczny, bądź z własnej inicjatywy, bądź działając z ramienia i pod kontrolą większej wspólnoty lub grupy; prawom tym odpowiadają obowiązki względem osobnika ze strony uczestników kręgu, których wykonywania krąg od nich wymaga

    FUNKCJA SPOŁECZNA → ogół obowiązków, jakie osoba posiada w danym kręgu społecznym

    ZNACZENIE ŻYCIOWE → wpływ, jaki odgrywanie przez danej roli wywiera:

    ***

    DĄŻNOŚĆI SPOŁECZNE → dążności do zajęcia określonej pozycji w kręgu społecznym:

    TYPY BIOGRAFICZNE → osoby ukształtowane w wieku wychowawczym głównie pod wpływem określonej klasy kręgów:

    Inne typy biograficzne:

    1. Grupy społeczne i ich typologia

    Zbiór społeczny. Kategoria społeczna. Grupa społeczna. Klasyfikacja grup.

    J. Mucha, Cooley

    Charles Horton Cooley (1864 - 1929) - amerykański psycholog społeczny i socjolog, zaliczany do przedstawicieli pragmatyzmu społecznego; studiował na Uniwersytecie Michigan; doktorat z ekonomi; profesor na Uniwersytecie w Ann Arbor, w 1917 roku zostaje przewodniczącym American Society

    GRUPY PIERWOTNE:

    Uniwersalne sfery grup pierwotnych: (nie zmieniają się pod wpływem czasu)

    Grupa sąsiedzka:

    NATURA LUDZKA:

    J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii

    ZBIÓR SPOŁECZNY → pewien ogół osób wyróżnionych na podstawie cechy wspólnej przez obserwatora zewnętrznego (bez względu na to czy ludzie uświadamiają sobie posiadanie tej cechy; osoby te nie muszą być połączone więzią)

    KATEGORIA SPOŁECZNA → ogół osób wyróżnianych na podstawie cechy wspólnej, ważnej społecznie (inaczej grupy statystyczne)

    pojęcie typowo statystyczne

    ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA → dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas pewna więź społeczna

    KRĄG SPOŁECZNY → zestaw typowych innych pozycji, z którymi dana pozycja jest powiązana, wyznaczający typowe kierunki interakcji i selekcjonujący typowych partnerów, z którymi nawiązuje kontakt każdy, to pozycję tę zajmuje (styka się jednostka pełniąc rolę społeczną); zespoły osób (nieraz o zmiennym składzie), spotykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste, lecz nieposiadające wyraźnej zasady odrębności ani wykrystalizowanej organizacji wewnętrznej

    POZYCJA PERMETYCZNA → każda z pozycji wchodzących do kręgu społecznego, usytuowana na „perymetrze” kontaktów i interakcji, jakie najczęściej nawiązuje każdy, kto zajmuje jakąś pozycje społeczną

    ŚRODOWISKO SPOŁECZNE → układ przedmiotów i innych organizmów żywych, które otaczają człowieka i wywierają jakiś wpływ na procesy zachodzące pod naskórkiem jego organizmu

    środowisko społeczne można rozpatrywać w dwojaki sposób

    Dwie definicje środowiska społecznego:

    subiektywna - pewien zestaw przedmiotów, który znajduje się poza organizmem, ale na ten organizm oddziałuje

    obiektywna - wszystko to, co znajduje się poza organizmem, niezależnie od tego, czy wywiera na ten organizm wpływ czy nie

    WSPÓLNOTA → zbiorowość połączona dość silnie więzią społeczną, terytorialna, która zaspokaja własne potrzeby (np. wieś), zbiorowość terytorialna, w ramach której członkowie mogą zaspokajać swoje podstawowe potrzeby i wskutek tego zbiorowości tego typu mogą być względnie samowystarczalne, a czasem nawet względnie odizolowane

    GRUPA SPOŁECZNA → minimum trzy osoby połączone ze sobą więzią społeczną, posiadające pewne wspólne wartości i oddzielone od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności

    Czynniki istotne dla powstania grupy:

    Organizacja wewnętrzna grupy:

    Każda grupa stawia swoim członkom różne wymagania i wymaga przystosowania się do jej wartości:

    ZADANIA GRUPY → ustalone i świadomie zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa jako całość chce osiągną lub wywołać

    ZASADA ODRĘBNOŚCI → zapewnia identyczność grupy, odróżnia ją od kręgu i społeczności lokalnych (wiadomo, kto należy, a kto nie) - jej zmiana zmienia charakter grupy

    WOLA ZBIOROWA GRUPY → suma lub synteza dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego

    SOLIDARNOŚĆ GRUPY → poczucie wspólności, identyfikacja poszczególnych jednostek należących do grupy z innymi członkami

    WARTOŚCI:

    w sposób szeroki: materialne i niematerialne

    w sposób wąski: niematerialne

    GRUPY CELOWE → grupy, które zostały organizowane planowo dla realizacji tylko jednego celu lub jednej grupy celów i w których istnieje tylko więź sformalizowana ze względu na osiągnięcie danego celu (brak więzi osobistej, uczuciowej, dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych)

    Atrybuty:

    Powstawanie grup celowych:

    potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia

    przekształcenie się potrzeb w interesy

    interesy przekształcają się w cele (konkretyzacja interesu)

    kolejne realizacje celów są etapami na drodze realizacji interesów

    Więź w grupach celowych:

    Tendencje w grupach celowych (zrzeszeniach):

    IMPERATYW ORGANIZACYJNY → tak nazywane są te cztery tendencje

    F. Tönnies, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury

    Ferdynand Tönnies (1855 - 1936) - niemiecki socjolog i filozof, założyciel Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego; otrzymał doktorat z zakresu filologii klasycznej; przez ponad 50 lat prowadził zajęcia i wykłady na uniwersytecie w Kilonii

    ZWIĄZEK → grupa utworzona pod wpływem wzajemnego oddziaływania; istota lub rzecz o wspólnym działaniu wewnętrznym i zewnętrznym

    WSPÓLNOTA → trwała forma współżycia (ogarniająca wszystkich), „żywy organizm” - coś naturalnego

    Typy wspólnot:

    1. WSPÓLNOTA KRWI - POKREWIEŃSTWO:

  • WSPÓLNOTA TERYTORIUM - SĄSIEDZTWO:

    1. WSPÓLNOTA DUCHA - PRZYJAŹŃ:

    STOWARZYSZENIE → przejściowa forma współżycia, mechaniczna, sztuczna; „stykanie się ze sobą niezależnych osób”

    KAPITAŁ KULTUROWY → sieć nieformalnych powiązań społecznych, które umożliwiają trwałość społeczeństwa

    Grupy społeczne istnieją, gdyż ludzie chcą się łączyć:

    CECHA

    WSPÓLNOTA

    STOWARZYSZENIE

    wola

    organiczna

    arbitralna

    powstanie

    od początku istnienia ludzkości

    epoka przemysłowa, industrializacja

    trwałość

    trwała

    nietrwałe, przejściowe

    zasada powstania więzi

    umowa

    wyrachowanie, kalkulacja

    uczestnictwo

    całą swoją osobowością

    konkretną, wyróżnioną rolą społeczną

    środki kontroli społecznej

    tradycja, obyczaj

    prawo

    własność

    zbiorowa

    prywatna

    czym kierują się ludzie

    wiara, elementy zinternalizowane tkwiące w człowieku

    wzgląd opinii publicznej, zewnętrzne formy kontroli społecznej

    Wspólnotę i stowarzyszenie opisuje się za pomocą różnych metafor

    J. Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne

    ZBIÓR, ZBIOROWOŚĆ → pewna statystycznie wyodrębniona grupa ludzi

    KATEGORIA SPOŁECZNA → zbiorowość wyróżniona ze względu na społecznie ważną cechę

    ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA → zbiorowość, której członkowie pozostają w stosunkach społecznych, wiążących ich - wytworzyły one wewnętrzną organizację i jej członkowie pozostają interakcji społecznej

    GRUPA SPOŁECZNA → zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację

    Minimum osób, aby grupa społeczna mogła zaistnieć:

    Wpływ liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne:

    PRAWO OLSONA → im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej działaniu

    PRAWO PARKINSONA → rozrost grupy nie jest funkcjonalnie uzasadniony

    Wpływ wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej na liczebność grupy:

    WARTOŚCI WSPÓLNOGRUPOWE → wspólne wartości, jakie członkowie zbiorowości, przez swe współdziałanie osiągają lub osiągnąć zamierzają

    FUNKCJA GRUPY → co dana grupa wnosi, jaki jest jej wkład i znaczenie dla innych systemów społecznych, jakie są rezultaty i skutki jej działania (mogą być jawne i ukryte)

    WIĘŹ SPOŁECZNA (więź grupowa) → fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych

    Stosunek społeczny wiążący członków grupy:

    Świadomość grupowa:

    Dwuaspektowy (strukturalno-świadomościowy) charakter więzi społecznej

    Trojakie rozumienie więzi grupowej:

    Ogół stosunków społecznych wiążących jednostki w grupie:

    Typologia więzi według Pawła Rybickiego:

    Wewnętrzna organizacja grupy:

    POZYCJA SPOŁECZNA → wiązka uprawnień i obowiązków pojmowanych nie w sensie prawnym, ale jako splot uprawnień i obowiązków społecznie przez otoczenie uznawanych za przysługujące danej jednostce lub kategorii jednostek czy też jako obowiązki oczekiwane, żądane lub kierowane przez otoczenie w stosunku do danej osoby czy danych osób

    ROLA SPOŁECZNA → rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej

    INSTYTUCJA → zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń i odpowiednich środków rzeczowych

    Znaczenie:

    WŁADZA → uprawnienie i możność wpływania na postępowanie innych

    Typy panowania idealnego wg Maxa Webera:

    Typy przywództwa wg Lewina:

    Sześć płaszczyzn stosunków między przełożonym i podwładnym:

    KOMUNIKACJA W GRUPIE → polega na przekazywaniu informacji między uczestnikami życia społecznego, a dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli

    Funkcje:

    Elementy systemu łączności:

    NADAWCA → powinien przekazywać treści ważne i znaczące, nowe, dostosowane do potrzeb odbiorcy, interesujące go i zapewniające mu aktywny odbiór, uczestnictwo w recepcji wiadomości (dezyderaty socjotechniczne)

    MEDIA

    KANAŁY INFORMACJI (wg Barnarda)

    DYSTANS → odległość jednego stanowiska od następnego (suma dystansów)

    ODBIORCA

    1. Kultura jako wytwór życia społecznego - różne ujęcia

    Pojęcie kultury. Kultura duchowa i materialna. Korelaty kulturowe. Globalne i selektywne rozumienie kultury.

    S. Czarnowski, Kultura

    KULTURA → całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie

    J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze

    B. Malinowski, Szkice z teorii kultury

    KULTURA → pewna całość służąca zaspokajaniu potrzeb, które są zaspokajane przez instytucje, które mogą być częściowo połączone lub autonomiczne

    INSTYTUCJA → może być częściowo autonomiczna lub połączona, służy zaspokajaniu potrzeb; zbiorowości ludzi powiązanych wspólnym zadaniem, wspólnymi regułami i dysponujących wspólnymi urządzeniami technicznymi (na potrzeby pierwotne odpowiada pierwotna organizacja instytucjonalna - instytucje zaopatrzenia w żywność, pokrewieństwa, małżeństwa i reprodukcji, ochrony i obrony przed zagrożeniami; na potrzeby wtórne odpowiadają instytucje prawne, ekonomiczne, wychowawcze i polityczne), sens każdej instytucji jest zrozumiały tylko w kontekście całego swoistego systemu, w którym występuje

    Każda instytucja składa się z:

    HOLIZM → żaden rys kulturowy nie może być rozpoznany bez innych

    RYS KULTUROWY → najmniejszy element kultury, który daje się wyodrębnić

    KOMPLEKS KULTUROWY → powiązany zbiór elementów kulturowych o wspólnej treści lub wspólnej funkcji

    KONFIGURACJA KULTUROWA → zbiór różnorodnych elementów kulturowych skupionych wokół jednego obiektu, idei czy wartości (np. kultura samochodowa)

    Potrzeby podstawowe (biologiczne): (związane z natura biologiczną)

    Potrzeby pochodne: (związane z naturą społeczną)

    ANALIZA FUNKCJONALNA → najpierw badanie potrzeb

    ANALIZA INSTRUMENTALNA → konieczna jest organizacja do zaspokojenia potrzeby

    Cechy funkcjonalizmu:

    INSTYTUCJA (wg Szczepańskiego):

    ZAPÓŹNIENIE KULTUROWE → element kultury, który nie pasuje do innych elementów danej konfiguracji lub kompleksu kulturowego; coś, co opóźnia, utrudnia zmianę kulturową

    PRZEŻYTEK KULTUROWY → element tradycji kulturowej, który został całkowicie pozbawiony swojej pierwotnej funkcji (teraz pełni inną)

    AKULTURACJA → proces wdrażania jednostki do kultury innej niż ta, którą nabyła przez wychowanie (socjalizacja)

    HOMOGENIZACJA KULTURY → proces ujednolicania kultury na obszarze danego społeczeństwa, w wyniku mieszania się dwóch różnych kultur, charakteryzujący się tym, iż elementy kulturowe zaczynają się do siebie całkowicie upodabniać, np. zwyczaje, moda, sposób pisania artykułów w prasie, ich treści itp. zazwyczaj duży wpływ na homogenizacje kultury ma kultura dominująca, która w małej mierze przyswaja sobie elementy kulturowe z otoczenia, w którym dominuje, natomiast w znacznym stopniu wpływa na kształtowanie się kultur będących w jej zasięgu, wobec homogenizacji przeciwstawne są ruchy kontrkulturowe

    S. Ossowski, Dzieła rozdz. Kulturowe dziedzictwo grupy społecznej i jego zewnętrzne korelaty

    Psychologiczna - definicję tego typu sformułował Stanisław Ossowski:

    KULTURA → jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich

    KORELAT → składnik korelacji (A → B - jeżeli A to B), A i B są korelatami

    A → B

    korelat postawy - wzory reakcji uczuciowych,

    mięśniowych i umysłowych

    KULTURA → wzór reakcji uczuciowych, mięśniowych, umysłowych (postawy wobec pewnych przedmiotów)

    A - korelat może być dwojakiego rodzaju:

    1. Teorie rozwoju kultury

    Ewolucja i wewnętrzne źródła rozwoju kultury. Dyfuzja wzorów kulturowych i jej rodzaje. Funkcjonalizm. Memetyka, socjotyp, mem (Memetyczna koncepcja rozwoju kultury). Kulturowe determinanty funkcjonowania systemu społecznego.

    M. Biedrzycki, Genetyka kultury

    MEMETYKA → teoria replikatorów kulturowych, koncepcja zakładająca, że ewolucją kultury rządzi pewien powtarzalny mechanizm, mający wiele cech wspólnych z ewolucja kulturową, (ang. memetics) to badania ewolucji memów, czyli najmniejszych jednostek informacji kulturowej będących jako całość przedmiotem powielania

    MEM → (od słowa memesis - naśladownictwo) odrębna porcja informacji, której fizycznym odbiciem są odpowiadające im struktury w mózgach

    Sposoby replikacji memów:

    Nośniki memów:

    Podział replikatorów:

    Przekaz informacji:

    KULTUROGEN → materialny wytwór kultury, zachowanie lub konstrukcje myślowe, które stopniowo wpływają na tempo ewolucji w mózgu

    MEMOID → nosiciele memów, których życie podporządkowane jest rozprzestrzenianiu się o nie rozwojowi gatunku; świadomie rezygnuje z przekazywania własnych genów na rzecz przekazywania memów

    MEMOBOT → nosiciele memów, których zachowania są zmienione przez memy w taki sposób, że jego przetrwanie staje się nieistotne, przekazuje ideę, świadomie rezygnuje z własnych genów

    KOEWOLUCJA → współzależności między ewolucją biologiczną a kulturową (może mieć także negatywne skutki np. dziedziczenie biedy, może stanowić przykład dryfu memetycznego), współzależna ewolucja dwóch lub większej liczby gatunków, z których w każdym zachodzi stopniowe dostosowanie do pozostałych, na zasadzie pewnego rodzaju sprzężenia zwrotnego, koewolucja może mieć miejsce np. w przypadku drapieżnika i jego ofiary albo owadów i roślin przez niezapylanych

    SOCJOTYP → w memetyce jest to wynik ekspresji memów np. utwór muzyczny, styl ubierania się, wzorzec zachowania, socjotyp jest pojęciem analogicznym do fenotypu w biologii. Podobnie jak w biologii cecha fenotypowa jest wynikiem ekspresji genu czy genów, tak w kulturze cecha socjotypowa jest wynikiem ekspresji memu. W etologii pojęciem zbliżonym do socjotypu jest zaproponowana przez Edwarda Halla ekstensja, Podstawowe socjotypy: idea, etykieta (logo), wynalazek (narzędzie), wzór kulturowy (instrukcja)

    DRYF MEMETYCZNY → to według memetyki zmiany dokonujące się w memach w trakcie przekazywania ich od jednej osoby do innej, Istnieje niewiele memów posiadających dużą bezwładność, która w tym kontekście oznacza zdolność memu do zachowania sposobu wyrażania i siły wpływu, niezależnie od osoby przyjmującej lub przekazującej idee, dryf memetyczny nasila się, gdy memy przekazywane są w sposób niezręczny, bezwładność może zostać wzmocniona przez użycie rymów lub innych metod mnemonicznych przed przekazaniem memu

    WIRUS UMYSŁU → ang. Mind Virus, Virus of the Mind) pojęcie z zakresu memetyki - każda informacja, która zawiera rozkaz samo powielania się (może zawierać elementy groźby lub zachęty), każdy wirus umysłu może stanowić przykład dryfu memetycznego

    J. Gajda, Antropologia kulturowa..

    Kultura:

    M. Harris, Krowy, świnie, wojny i czarownic: Matka krowa; Potlacz

    R. Linton, Dyfuzja

    DYFUZJA → z jednego kręgu kulturowego do drugiego; przepływ elementów kulturowych lub całych kompleksów czy konfiguracji kulturowych między odmiennymi kulturami

    Dyfuzja:

    Ratzer - determinizm geograficzny