Rozdział 5.
Podsumowanie instalacji

Tim Parker

W tym rozdziale:

• Uruchamianie Linuxa

• Instalacja dodatkowego oprogramowania

• Systemy z kilkoma urządzeniami CD-ROM

Po zainstalowaniu systemu i skonfigurowaniu programu LILO wszystko powinno działać prawidłowo. Niestety, systemy komputerowe mają tendencję do niewłaściwych zachowań, nawet jeśli Ty robisz wszystko jak należy. W tym rozdziale zajmiemy się kilkoma zagadnieniami związanymi z tym problemem: sprawdzaniem, czy system jest poprawnie zainstalowany, oraz używaniem narzędzi do instalacji nowego oprogramowania. Zakończymy go kilkoma słowami o używaniu w systemie więcej niż jednego dysku CD-ROM.

Uruchamianie Linuxa

Jeśli przeczytałeś dwa poprzednie rozdziały, to zainstalowałeś już Linuxa (prawdopodobnie z dysku CD-ROM) oraz program LILO. Po załączeniu lub zresetowaniu system powinien uruchamiać Linuxa automatycznie (lub dawać możliwość uruchomienia go, zależnie od konfiguracji). Jeżeli tak nie jest, problem prawdopodobnie tkwi w konfiguracji LILO.

Najczęstszą przyczyną niepowodzeń jest fakt, że w obszarze Master Boot Record lub na początku partycji startowej nie zostały zapisane instrukcje systemu Linux, pozwalające na jego uruchomienie. Rozdział poświęcony programowi LILO wyjaśnia, jak usunąć taki problem.

Czasem zdarza się, że system uruchamia się prawidłowo, ale nie działają niektóre urządzenia. Rzadko ma to miejsce w przypadku dysku twardego, stacji dysków czy CD-ROM-u, ale jest to dość częsty problem z kartami dźwiękowymi, sieciowymi, zewnętrznymi sterownikami SCSI oraz takimi urządzeniami jak drukarki czy skanery. Przeważnie jest on spowodowany tym, że jądro systemu nie potrafi porozumieć się z danym urządzeniem.

Procedura uruchamiania awaryjnego

Co dzieje się, gdy zainstalowałeś Linuxa i program LILO (albo zapomniałeś to zrobić) i resetujesz komputer? Albo ładuje się system operacyjny, widzisz niewesoły komunikat typu „No OS” czy „Wrong disk. Replace and press enter” generowany przez BIOS. Czy w takiej sytuacji musisz przeprowadzać instalację od początku? Na szczęście nie, o ile tylko posiadasz dyski boot i root, które utworzyłeś na początku instalacji.

Uruchom komputer z dysku boot. System powita Cię znajomym komunikatem boot:. Teraz należy powiedzieć Linuxowi, że powinien załadować jądro systemu z dysku twardego, a nie z dyskietki, podając lokalizację jądra systemu. Zazwyczaj można to zrobić, podając nazwę partycji, na przykład /dev/hda1. Polecenie, jakie musisz wydać by uruchomić system z tej partycji, to:

boot ro root=/dev/hda1

W ten sposób informujesz LILO, że powinien znaleźć jądro systemu na partycji /dev/hda1. Należy oczywiście użyć właściwej dla systemu nazwy partycji, a jądro systemu musi się na niej znajdować.

Po uruchomieniu systemu z dyskietki, należy ponownie uruchomić program LILO, dzięki czemu zawartość sektora startowego zostanie odświeżona i system będzie uruchamiał się z dysku twardego.

Program dmesg

Jeśli posiadasz jakieś urządzenia, które nie są prawidłowo rozpoznawane po uruchomieniu komputera, powinieneś przejrzeć komunikaty diagnostyczne generowane przez system podczas uruchamiania. Można to zrobić, używając polecenia dmesg. Jeśli urządzenie nie zostało prawidłowo rozpoznane, zobaczysz jedną lub więcej informacji dotyczących go. Przykładowo, jeśli karta sieciowa nie została rozpoznana prawidłowo, możesz zobaczyć następujące komunikaty:

loading device 'eth0'
ne.c:v1.10 9/23/94 Donald Becker ([e-mail])
NE*000 ethercard probe at 0x300: 00 00 6e 24 1e 3e
eth0: NE2000 not found at 0x300
eth0 not loaded

Jak wspomniano wcześniej, błędy te spowodowane są prawie zawsze podaniem złych informacji konfiguracyjnych. W powyższym przykładzie, prawidłowym adresem I/O karty był adres 330H, a nie, jak podano, 300H. Ponowne uruchomienie programu instalacyjnego umożliwia zmianę tych parametrów.

Zmiana rozmiaru partycji

Jeżeli chcesz zmienić rozmiary partycji na dysku twardym, z pomocą mogą przyjść Ci programy komercyjne, takie jak np. Partition Magic firmy PowerQuest Corporation. Istnieje też darmowe narzędzie spełniające znakomicie to zadanie. Jest nim FIPS, program działający pod kontrolą systemów DOS i Windows. Pozwoli on zmienić wielkość partycji bez utraty zapisanych na niej danych. Przed uruchomieniem tego programu należy zdefragmentować system plików.

Jeśli zainstalowałeś już Linuxa, możesz uruchomić system z DOS-owej dyskietki startowej i uruchomić program FIPS z płyty CD-ROM zawierającej dystrybucję Linuxa. Możesz też skopiować ten program na dyskietkę startową pod kontrolą systemu Linux. Nie uruchamiaj programu FIPS z katalogu linuxowego, nawet pod kontrolą emulatora systemu DOS, ponieważ może to mieć nieprzewidziane i katastrofalne wręcz skutki.

Instalacja dodatkowego oprogramowania

Twój system linuxowy jest już w pełni sprawny, więc teraz pewnie chciałbyś zainstalować jakieś ciekawe programy. Istnieje kilka źródeł oprogramowania, takich jak płyty CD-ROM, strony WWW i węzły FTP. Czasem dodatkowe oprogramowanie rozprowadzane jest również przez dystrybutorów. W niektórych przypadkach do pakietu dołączany jest program instalacyjny, po którego uruchomieniu cały proces instalacji zostanie przeprowadzony automatycznie. Jest tak zazwyczaj w przypadku aplikacji komercyjnych; kilku takim aplikacjom przyjrzymy się bliżej w części ósmej.

Aby zainstalować inne aplikacje, szczególnie te pochodzące z CD-ROM-ów z dystrybucją Linuxa, należy użyć programu narzędziowego, takiego jak installpkg, pkgtool lub pkgadd. Programy tego typu mają różne nazwy, w zależności od wersji Linuxa, powinieneś więc zajrzeć do dokumentacji dołączonej do dystrybucji, której używasz. Poniżej przedstawimy dwa przykłady instalacji oprogramowania, w oparciu o dwa różne programy. Pierwszy z nich to RPM (Red Hat Package Manager), a drugi - installpkg (dostępny z wieloma wersjami Linuxa).

RPM

RPM jest programem dołączonym do kilku różnych wersji Linuxa, nie tylko do wersji Red Hat. Jest to program oparty na interfejsie tekstowym, pozwalający instalować, budować, sprawdzać, uaktualniać i odinstalowywać pakiety oprogramowania (rozumiane jako archiwa zawierające pliki programu i wszystkie dodatkowe informacje o pakiecie, takie jak jego nazwa, wersja i krótki opis). RPM posiada dziesięć różnych trybów pracy, a każdy z nich posiada oddzielny zestaw opcji. Nie ułatwia to posługiwania się tym programem, choć w większości zastosowań jest on całkiem prosty w użyciu. Tryby pracy RPM i opis ich zastosowania zebrano w tabeli 5.1.

Nie będziemy zbyt szczegółowo omawiać wszystkich dostępnych opcji, ponieważ w większości przypadków ich użycie jest oczywiste, a poza tym są one doskonale opisane w dokumentacji. Podamy tylko kilka przydatnych w praktyce przykładów, które przybliżą nieco zastosowanie tego programu. Aby zainstalować pakiet, należy podać jego nazwę. Składnia polecenia instalującego pakiet jest następująca:

rpm -i [opcje] <nazwa_pakietu>

Tabela 5.1. Tryby pracy programu RPM i opis ich zastosowania

Tryb	Polecenie	Zastosowanie
Budowanie	rpm -[b|t] 0	Tworzy pakiet
Poprawianie praw dostępu	rpm -- --> [Author:KO] setperms	Poprawia prawa dostępu plików wchodzących w skład pakietu
Instalacja	rpm -i	Dodaje nowe oprogramowanie
Zapytanie	rpm -q	Pozwala sprawdzić, jakie pliki i pakiety są zainstalowane
Odbudowywanie bazy danych	rpm --rebuilddb	Odbudowywuje bazę danych o pakiecie
Ustawianie właścicieli i grup	rpm --setugids	Ustawia właściciela i grupę pakietu
Wyświetlanie RC	rpm --showrc
Sprawdzanie sygnatury	rpm --checksig	Sprawdza, czy w pakiecie nie występują błędy
Odinstalowywanie	rpm -e	Usuwa pakiet
Weryfikacja	rpm -V|-y| --verify	Sprawdza, czy pakiet jest prawidłowo zainstalowany (czy wszystkie pliki są na swoich miejscach)

Większość opcji konfiguracyjnych (których jest kilkadziesiąt) tylko nieznacznie zmienia zachowanie programu. Oto bardziej użyteczne opcje.

allfiles Instaluje lub uaktualnia wszystkie pliki wchodzące w skład pakietu.

force To samo co replacepkgs, replacefiles i oldpackage razem.

h lub --hash Wyświetla 50 znaków #, pokazujących postępy podczas instalacji (używany razem z opcją v pozwala uzyskać ładnie sformatowane wyświetlanie statusu).

includedocs Instaluje pliki dokumentacji (zazwyczaj opcja załączona domyślnie).

ignoreos Wymusza instalację lub uaktualnienie nawet w przypadku, gdy pakiet przeznaczony jest dla innego systemu operacyjnego.

keep-temps Zapobiega usuwaniu plików tymczasowych tworzonych podczas instalacji. Opcja przydatna tylko przy wyszukiwaniu błędów występujących podczas instalacji.

percent Pokazuje postępy w instalacji, podając procentowo liczbę rozpakowanych plików (opcja ta ma ułatwiać wywoływanie programu RPM ze skryptów).

quiet Powoduje wyświetlanie minimalnej ilości komunikatów (nadal wyświetlane są wszystkie komunikaty o błędach).

replacefiles Powoduje zainstalowanie pakietu nawet wtedy, gdy instalowane pliki muszą zostać zapisane na miejsce plików pochodzących z innych pakietów.

replacepkgs Powoduje zainstalowanie pakietu nawet wtedy, jeśli był on już za­in­stalowany.

test Nie instaluje pakietu, sprawdzając tylko występowanie potencjalnych konfliktów.

Jeśli chcesz uzyskać pełną listę opcji, przejrzyj strony man. Nazwa pakietu jest zwykle pełną ścieżką dostępu, choć w większości wersji RPM możliwe jest też podanie adresu URL. Żeby zainstalować np. pakiet Xgames, można wydać następujące polecenie:

rpm -i /mnt/cdrom/col/install/Xgames.rpm

W tym przypadku pakiet nazywa się Xgames.rpm i podana jest pełna ścieżka dostępu do niego (znajduje się on na płycie CD-ROM w katalogu col/install).

Tryb weryfikacji jest przydatny w momencie, gdy chcesz upewnić się, że jakaś część oprogramowania została zainstalowana prawidłowo lub chcesz sprawdzić, czy jest ona wciąż dostępna w systemie. Jest to czasem niezbędne, gdyż zdarza się, że przy instalacji nowego oprogramowania nadpisywane są istniejące pliki. Podczas weryfikacji porównywane są nazwy, rozmiar, sumy kontrolne, prawa dostępu, typ, identyfikator właściciela i grupy każdego z plików. Każda rozbieżność z informacją zawartą w samym pakiecie jest sygnalizowana.

Aby sprawdzić, czy pakiet jest zainstalowany prawidłowo, użyj opcji -w i jego nazwy. RPM sygnalizuje błędy używając ośmiu symboli:

5 nieprawidłowa suma MD5 (kontrolna),

S nieprawidłowy rozmiar pliku,

L nieprawidłowe dowiązanie symboliczne,

T nieprawidłowy czas,

D nieprawidłowe urządzenie,

U nieprawidłowy właściciel,

G nieprawidłowa grupa,

M nieprawidłowy tryb (prawa dostępu i typ pliku).

Jeśli w pakiecie występują jakieś błędy, zazwyczaj najprostszym rozwiązaniem jest przeinstalowanie go.

installpkg

Program installpkg został przeniesiony z systemu UNIX, gdzie jest stosowany od lat. Może być używany do instalowania pakietów podobnie jak program RPM. Analogiczne jak w poprzednim przykładzie, polecenie instalujące pakiet Xgames ma następującą postać:

installpkg /usr/col/Xgames

Domyślnie program installpkg szuka pakietów z rozszerzeniem .tgz. Jeśli pakiet, który chcesz zainstalować, ma inne rozszerzenie, a wiesz, że program installpkg sobie z nim poradzi, możesz podać pełną nazwę, zawierającą również rozszerzenie. Podane wyżej przykładowe polecenie spowoduje zainstalowanie wszystkich plików z pakietu /usr/col/Xgames.tgz.

Program installpkg instaluje oprogramowanie do katalogu bieżącego, więc pakiet Xgames zostanie zainstalowany w tym katalogu, w którym polecenie zostało wydane.

Inne programy instalujące pakiety oprogramowania

Wiele wersji Linuxa wypracowało sobie własne systemy zarządzania pakietami oprogramowania. Mogą one mieć zarówno interfejs tekstowy (tak jak programy installpkg i RPM) lub graficzny. Dobrym przykładem narzędzia pracującego w trybie graficznym jest program LISA (Linux Installation and System Administration). Jest to program rozprowadzany z dystrybucją Caldera OpenLinux (Slackware) i kilkoma innymi wersjami Linuxa. Może być używany zarówno w trybie tekstowym, jak i graficznym. Oferuje system menu ułatwiający posługiwanie się nim - jest to jego główna przewaga nad programami installpkg i RPM.

Po uruchomieniu programu LISA możesz wybrać, czy chcesz zajmować się administrowaniem systemem, czy też zarządzaniem pakietami (rys. 5.1). Klawisze kursora pozwalają wybrać jedną z pozycji menu.

Rysunek 5.1. Interfejs oparty na systemie menu (program LISA) jest znacznie wygodniejszy niż obsługa z wiersza poleceń

Z menu głównego wybierz opcję zarządzania oprogramowaniem (ang. Software Package Administration). Pojawi się nowe menu (pokazane na rys. 5.2), pozwalające przeglądać zainstalowane pakiety i dodawać nowe.

Rysunek 5.2. LISA pozwala przeglądać zainstalowane pakiety oprogramowania i dodawać nowe

Jeśli chcesz sprawdzić, jakie pakiety są aktualnie dostępne, LISA pokaże Ci listę standardowych pakietów o których „wie” Linux. Rysunek 5.3 pokazuje główną listę dostępnych pakietów. Dokładniejsze informacje o każdym z nich można otrzymać wybierając je z menu. Nowe pakiety dodać można wkładając np. płytę CD-ROM i podając pełną ścieżkę dostępu do nich, a następnie wydając polecenie wyszukiwania nowych pakietów. Potem wystarczy tylko wybrać instalację nowego oprogramowania, a LISA automatycznie przeprowadzi pozostałą część procesu instalacji, podobnie jak programy RPM czy installpkg.

Rysunek 5.3. Główne pakiety oprogramowania rozprowadzane z tą wersją Linuxa

Systemy z kilkoma urządzeniami CD-ROM

Teoretycznie nie istnieje górna granica liczby podłączonych dysków CD-ROM, które mogą być obsługiwane przez Linuxa. Dopóki wystarcza numerów urządzeń (numery główne i poboczne omówione są w rozdziale 33. „Urządzenia”), urządzenie może zostać podłączone. Do czego przydaje się kilka urządzeń CD-ROM? Głównie do obsługi zmieniarki płyt CD-ROM, nagrywarki i bibliotek przechowywanych na dyskach CD-ROM. Przyjrzyjmy się bliżej temu problemowi.

Zmieniarki dysków CD-ROM

Najpopularniejszym powodem użycia kilku urządzeń CD-ROM jest zmieniarka płyt kompaktowych. Pozwala ona na załadowanie do odtwarzacza trzech, sześciu, czy jeszcze większej liczby płyt CD-ROM, ale tylko jedna z nich może być odczytywana w danym momencie. Przykładem popularnych zmieniarek są urządzenia z serii Multispin firmy NEC, które pozwalają na obsługę kilku płyt CD-ROM, zmieniając je na żądanie po otrzymaniu poleceń programowych lub po naciśnięciu przycisku na przednim panelu urządzenia.

Zmieniarki skonfigurowane do pracy pod kontrolą Windows, mają zazwyczaj przypisaną osobną literę dysku dla każdej załadowanej płyty. Na przykład, jeśli zmieniarka obsługuje sześć płyt, a ostatnim dyskiem w komputerze jest c:, to zostaną jej przypisane litery od d: do i:. Nie zmienia to faktu, że nie można korzystać z dwóch płyt równocześnie; po prostu przy zmianie litery dysku zmieniarka automatycznie podsuwa czytnikowi odpowiednią płytę.

Linux potrafi obsłużyć zmieniarkę na dwa sposoby. Można skonfigurować ją tak, aby była widziana jako jedno urządzenie CD-ROM i ręcznie (za pomocą przycisków na przednim panelu) zmieniać płyty, można również przydzielić każdej z płyt osobną nazwę urządzenia. Pierwsza metoda jest prostsza, ale druga jest wygodniejsza w użyciu i daje więcej możliwości, jest ona również bardziej elastyczna. Ponieważ Linux nie obsługuje zmiany płyty CD-ROM w czasie, gdy jest ona zamontowana, należy ją koniecznie odmontować przed wymianą, bez względu na to, którą opcję konfiguracji wybierzesz. Aby skonfigurować zmieniarkę jako kilka urządzeń, powtórz instalację dysku CD-ROM, za każdym razem zwiększając numer urządzenia (/dev/cd0, /dev/cd1 itd.). Tylko jedno z tych urządzeń może być dołączone do /dev/cdrom.

Nagrywarki CD-ROM

Nagrywarki płyt CD to następny powód, by zainstalować w systemie linuxowym więcej niż jedno urządzenie CD-ROM. Pozwalają one na stworzenie własnego dysku CD-ROM, zazwyczaj w jednym podejściu, choć napędy pozwalające na zapis wielokrotny stają się również coraz popularniejsze. Producenci tych urządzeń nie zapewniają kompatybilności z systemem Linux, ale dla większości z nich dostępne są odpowiednie sterowniki - przeważnie napisane przez samych użytkowników.

Nagrywarki mogą być używane jako zwykłe napędy CD bez żadnych dodatkowych zabiegów. Ponieważ większość z nich działa w oparciu o interfejs SCSI, instalacja przebiega tak samo jak w przypadku napędu CD-ROM tego typu. Jeśli chcesz skonfigurować urządzenie jako nagrywarkę, potrzebował będziesz wspomnianych wcześniej sterowników, dostępnych zazwyczaj w węzłach FTP. Ponieważ kopiowanie płyt CD jest najczęstszym sposobem wykorzystania nagrywarki, możesz ją podłączyć jako drugie urządzenie (/dev/cd1), jako pierwsze podłączając zwykły napęd CD-ROM. Oba napędy (obojętnie czy IDE ,czy SCSI) mogą być używane jednocześnie.

Biblioteki na płytach CD-ROM

Jeszcze jednym powodem używania wielu urządzeń CD-ROM jest konfiguracja, w której zachowują się one jak biblioteka danych. Przypuśćmy, że posiadasz dużą ilość danych, które muszą być dostępne w sieci, czy też dokumentację, którą chcesz udostępnić w Internecie. Jakiekolwiek byłyby powody, użycie kilku dysków CD-ROM jest w takich przypadkach lepsze, niż stosowanie dysku twardego o bardzo dużej pojemności (na pewno pod względem kosztów).

W takim przypadku należy po prostu skonfigurować kolejno urządzenia (/dev/cd0, /dev/cd1 itd.) i zamontować je w odpowiednich miejscach systemu plików. Użytkownicy korzystający z serwera zostaną automatycznie skierowani do odpowiednich dysków.

Zmienianie płyt CD-ROM

Jeśli dysk CD-ROM ma być dostępny dla systemu, musi zostać zamontowany za pomocą polecenia:

mount -t typ urządzenie punkt_zamontowania

typ to dowolna instrukcja odnosząca się do dysków CD-ROM (jak określenie systemu plików ISO9660 lub załączenie trybu read-only), urządzenie to nazwa urządzenia, a punkt_zamontowania to miejsce w głównym systemie plików, w którym dostępne będą dane zapisane na dysku CD-ROM. Przykładowo, aby zamontować CD-ROM zapisany w standardzie ISO9660, znajdujący się w pierwszym napędzie, gdy punktem zamontowania ma być katalog /usr/cdrom, należy wydać następujące polecenie:

mount -t iso9660 /dev/cd0 /usr/cdrom

Od tej chwili wszystkie żądania odczytu z katalogu /usr/cdrom i jego podkatalogów zostaną skierowane do dysku CD-ROM. Kiedy chcesz zmienić płytę na inną, nie wolno po prostu wcisnąć przycisku Eject (większość CD-ROM-ów zresztą nie zareaguje na to). Należy najpierw odmontować włożoną płytę poleceniem umount, jako parametr podając punkt zamontowania lub nazwę urządzenia:

umount /dev/cd0

lub

umount /usr/cdrom

Oba powyższe polecenia dają identyczny efekt: odmontowują system plików zapisany na dysku CD-ROM.

Podsumowanie

W tym rozdziale przyjrzeliśmy się narzędziom służącym do zarządzania pakietami oprogramowania, omówiliśmy dodawanie nowego oprogramowania i konfigurowanie więcej niż jednego urządzenia CD-ROM. Kończy on część poświęconą instalacji systemu Linux. Teraz, gdy system jest już zainstalowany, możesz przejść do innych rozdziałów (niekoniecznie zachowując kolejność).

O instalowaniu kart dźwiękowych dowiesz się więcej z rozdziału 21. „Linux i multimedia”

Jak zainstalować i skonfigurować Xfree86, serwer X, który umożliwi korzystanie z interfejsu graficznego, powie Ci rozdział 22. „Instalacja i konfiguracja XFree86”.

Aby dowiedzieć się więcej o urządzeniach CD-ROM, głównych i pobocznych numerach urządzeń, oraz o tym, jak zainstalować nowe urządzenia, przeczytaj rozdział 33. „Urządzenia”.

116 Część I ♦ Wstęp

116 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\05.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\05.DOC 111

Rozdzia³ 5. ♦ Podsumowanie instalacji 119

Tu, oraz w poniżej zaznaczonych na zielono poleceniach, są dwa krótkie myślniki!

---