1) Organizm człowieka narażony jest na oddziaływanie różnych czynników chorobotwórczych. Mogą stanowić je na przykład: I - promieniowanie UV, II - wirusy, III - bakterie, IV - zanieczyszczenia gazowe powietrza.
Zaznacz odpowiedź, która zawiera wyłącznie czynniki wywołujące choroby zakaźne.
A. I, III B. I, II C. II, III D. II, IV
2) Z drobnoustrojami chorobotwórczymi stykamy się nieustannie. W większości przypadków
nie prowadzi to do choroby.
Przedstaw po jednym przykładzie swoistej i nieswoistej reakcji obronnej organizmu
na drobnoustroje chorobotwórcze.
Reakcja swoista: ...........................................................................................................................
Reakcja nieswoista: ......................................................................................................................
3) Bakterie występują w całej biosferze.
Przedstaw dwie wybrane cechy bakterii, sprzyjające rozpowszechnianiu się tej grupy
organizmów w biosferze.
......................................................................................................................................................
4) Poniżej wymieniono różne choroby człowieka.
1. malaria 2. fenyloketonuria 3. gruźlica 4. owsica 5. hemofilia 6. mukowiscydoza
Podkreśl zestaw zawierający cyfry, którymi oznaczono nazwy chorób wyłącznie o podłożu genetycznym.
A. 1, 2, 6 B. 1, 3, 5 C. 2, 5, 6 D. 2, 4, 5
5) W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.
Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,
a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12) Odruchy (bezwarunkowe i warunkowe) są odpowiedzią układu nerwowego na bodźce.
Wśród wymienionych niżej cech odruchów podkreśl dwie, które charakteryzują
odruchy warunkowe.
niepowtarzane zanikają, wrodzone, uwarunkowane genetycznie, nabyte w ciągu życia, w ich powstawaniu nie uczestniczy mózg
13) W błonach komórek oprócz białek kanałowych występują białka zwane przenośnikami.
Białka te transportują przez błonę różne substancje w sposób aktywny lub bierny.
Podaj cechę różniącą transport aktywny od biernego.
.....................................................................................................................................................
14) Celem badań było określenie takich warunków hodowli, które pozwoliłyby na wyizolowanie (do dalszych badań) określonych gatunków bakterii z mieszaniny kilku gatunków. W tabeli przedstawiono tolerancję tych bakterii na pH podłoża.
Na podstawie analizy powyższych danych z tabeli, podaj przedział wartości pH podłoża,
na którym teoretycznie powinny rozwinąć się wyłącznie przecinkowce cholery.
Wartość pH podłoża: od powyżej ............ do ..............
15) W komórkach mięśniowych człowieka, w pewnych stanach fizjologicznych odbywa się
oddychanie beztlenowe.
a) Podaj nazwę końcowego produktu przekształcenia glukozy w komórkach
mięśniowych w czasie oddychania beztlenowego. .............................................................
b) Przedstaw sytuację, w której dochodzi do niedotlenienia komórek mięśniowych przy
prawidłowo funkcjonującym układzie krwionośnym.
................................................................................................................................................
16) Organizm człowieka w różny sposób walczy z antygenami. Odporność uzyskaną dzięki
wprowadzeniu do organizmu chorego gotowych przeciwciał nazywa się odpornością bierną,
w odróżnieniu od odporności czynnej, nabytej przez kontakt układu odpornościowego
z antygenami. Niszczenie przez przeciwciała konkretnych antygenów, a nie jakichkolwiek
ciał obcych, nazywa się odpornością swoistą.
Na podstawie powyższych informacji wśród zdań od A do E zaznacz dwa, które są
prawdziwe.
A. Produkcja przez organizm przeciwciał do walki z określonymi antygenami jest rodzajem
odporności swoistej.
B. Odporność swoistą organizmowi człowieka zapewnia między innymi skóra, która chroni
organizm przed wnikaniem ciał obcych.
C. Odporność czynną uzyskuje organizm chorego człowieka, któremu podano surowicę
z przeciwciałami.
D. Przykładem odporności biernej jest wytwarzanie przez organizm antygenów
w odpowiedzi na określone przeciwciała.
E. Stosowanie szczepionek, polegające na podaniu osłabionych antygenów, które nie są
zdolne do wywołania choroby, prowadzi do nabycia przez organizm odporności czynnej.
17) Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania
zakażeń bakteryjnych.
A. Poprawa jakości wody pitnej.
B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.
C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.
wśród owadów - wszy i pcheł; wśród gryzoni - szczurów i myszy.
D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie
choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być
skutecznie ograniczone przez dane działanie.
1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera
A. .............. B. ............. C. ............. D. ............
18) Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.
19) Choroby przenoszone drogą płciową są poważnym problemem współczesnej medycyny.
Podaj po jednym przykładzie chorób, wirusowej i bakteryjnej, przenoszonych drogą
płciową.
Choroba wirusowa: ..................................................................................
Choroba bakteryjna: .................................................................................
20) Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę
wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2 → 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ
Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2 → 2HNO3 + 176 kJ
Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest
dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna
chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
21) Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.
......................................................................................................................................................
22) Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo
przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku
w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez
grzyby pobierane.
Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne
ze środowiska.
......................................................................................................................................................
23) Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie
pamięci o patogenie.
.........................................................
b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D)
zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.
A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.
B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.
C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.
D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.
24) Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:
I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),
II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),
III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).
Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:
a) alergie ........... ,
b) AIDS ............. .
25) Pewne bakterie mogą pobierać z podłoża tryptofan (Trp) lub, gdy w podłożu brak jest Trp, bakterie mogą go same syntetyzować. W komórkach tych bakterii występuje białko
regulatorowe - represor Trp, które jest aktywne tylko po połączeniu się z tryptofanem.
Aktywne białko represorowe wiąże się z promotorem operonu i hamuje transkrypcję genów
kodujących enzymy potrzebne do syntezy tryptofanu.
a) Opisz, w jaki sposób działa operon tryptofanowy u bakterii, gdy tryptofan nie
występuje w podłożu.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, jak na działanie operonu tryptofanowego wpłynie mutacja w genie
kodującym białko represorowe, polegająca na tym, że represor bez połączenia z Trp
będzie wiązał się z promotorem.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................