Główne cechy zapalenia:

- calor → wzrost temperatury, ocieplenie

- dolor → ból

- rubor → zaczerwienienie

- tumor → obrzęk

- functio laesa → upośledzenie funkcji

Reakcja naczyniowa:

- krótkotrwały skurcz naczyń → blednięcie skóry [katecholaminy, serotonina] w obrębie kilku sekund

- rozrzeszenie naczyń (kilka min) → zmiana przepływu krwi, zaczerwienienie skóry, zwiększona przepuszczalność naczyń w wyniku zmian w śródbłonku → obrzęk i ból

Główny mediator: histamina

Reakcja zapoczątkowująca wysięk

Reakcja komórkowa ostrego zapalenia:

Główna reakcja wysiękowa

Biorą udział:

- neutrofile → ziarnistości azurofilne → mieloperoksydaza-powstawanie ropy o zielonej barwie, defenzymy-ułatwienie przepuszczalności naczyń, laktoferyny-ułatwienie trawienia mikroorganizmów, katepsyny, D-glukuronidazy, elastazy, hydrolazy, cytochrom b

produkcja wolnych rodników: oksydaza NADPH, mieloperoksydaza

chemotaksja → opsonizacja → przytwierdzenie → wchłanianie → fagocytoza

- eozynofile → duże ziarnistości: białka kationowe: MBP, ECP, EPN, EPO; małe ziarnistości: metaloproteinazy, kwaśne fosfatazy, żelatynazy i cytokiny: Il-3, Il-5, Il-6, Il-8, TNFα, TGFα, TGFβ

Zwalczanie pasożytów i udział w reakcjach alergicznych

- komórki tuczne i bazofile → histamina

- makrofagi i monocyty → interleukiny, TNF, wolne rodniki

Marginacja → emigracja → chemotaksja → fagocytoza

Zmiana przepływu laminarnego krwi na przepływ burzliwy

Migracja krwinek białych, rulonizacja erytrocytów

W zapaleniu w naczyniach żylnych siła ciśnienia jest skierowana na zewnątrz → wysięk

Płyn wysiękowy: dużo białka i komórki

Płyn przesiękowy: mało lub wcale białka, brak komórek

Proces gojenia ran:

1. Faza uszkodzenia - wytworzenie skrzepu, obkurczenie rany

2. Faza zapalna wysiękowa - wzrost neutrofili i makrofagów, fagocytoza, wybuch tlenowy

3. Faza proliferacyjna - rozwój naczyń, synteza kolagenu I i p-ciał dla kolagenu III

4. Faza tworzenia i dojrzewania - tworzenie blizny, synteza kolagenu III, wzrost wytrzymałości mechanicznej uszkodzonej tkanki

Czynniki regulujące procesy gojenia:

1. EGF- czynnik wzrostu naskórka → stymuluje syntezę DNA

2. FGF - czynnik wzrostu fibroblastów

3. PHA - fitohemaglutynina → przyspiesza proliferację limfocytów T i B

4. Con A - konkanawalina A → stymuluje limfocyty B

5. Limfokiny → regulują reakcje autoimmunizacji w ranie

6. CIG - zimna nierozpuszczalna globulina  → mobilizuje fibroblasty do produkcji substancji podstawowej

7. Fibronektyna → ułatwia kompleksowanie białek i substancji niebiałkowych

Czynniki przyspieszające procesy gojenia:

1. Prostaglandyny → przyspieszenie syntezy białek i glikoproteidów

2. Witamina C → bezpośredni wpływ na syntezę kolagenu na poziomie hydroksylacji proliny

3. Witamina A → przyspieszenie angiogenezy - rozwój nabłonka i naskórka

4. cAMP → nasilenie syntezy kolagenu

5. Hormony → GH, PTH, T3 i T4

6. Limfokiny → regulacja autoimmnunizacji w ranie (typy kolagenu)

7. Fibronektyna - białko syntetyzowane przez różne komórki

→ bezpośredni wpływ na syntezę DNA i RNA

→ pośredni wpływ na regulację procesu gojenia poprzez ułatwianie kompleksowania białek i substancji niebiałkowych

Czynniki hamujące procesy gojenia:

- upośledzenie aktywności enzymów biorących udział w syntezie kolagenu

- nadmierna aktywność enzymów proteolitycznych i kolagenaz swoistych

- awitaminoza A i C

- nadmiar produkcji glikokortykosteroidów (kortyzol)

- cukrzyca (nadmierna glikozylacja białek, upośledzenie usieciowania tkanki łącznej)

- choroby wątroby i nerek

- ogólne wyczerpanie organizmu

HORMONY I ZABURZENIA ENDOKRYNOLOGICZNE:

Typy receptorów:

- błonowe (aktywujące cyklazę adenylanową lub fosfolipazę C)

- cytozolowe, np. hormony steroidowe

- jądrowe, np. hormony tarczycy

Hormony pobudzające cyklazę adenylanową i powodujące wzrost cAMP:

Adrenalina (recept. Beta-adrenergiczne), dopamina (rec. D1), histamina (rec.H2), wazopresyna (rec.V2), glukagon, tyreotropina, kortykotropina, lutropina, folitropina

Hormony hamujące cyklazę adenylanową i powodujące spadek cAMP:

Dopamina (rec. D2), somatotropina, melatonina

Hormony pobudzające fosfolipazę C i metabolizm fosfatydyloinozytolu:

Noradrenalina (rec. alfa1), acetylocholina (rec. muskarynowy), histamina (rec. H1), wzaopresyna (rec. V1), angiotensyna II, tyreoliberyna

Szyszynka

Gruczoł dokrewny zlokalizowany w międzymózgowiu, swoją podstawą zwrócona jest do III komory mózgu

Narząd jest podzielony na zraziki, w których znajdują się: pinealocyty (kom. miąższowe), kom. glejowe, pojedyncze kom. nerwowe, fibroblaty, limfocyty, kom. plazmatyczne, makrofagi, kom. tuczne, kom. barwnikowe. Dodatkowo tzw. piasek szyszynkowy zbudowany z hykosyapatytu i węglanu wapnia.

Produkowane hormony: melatonina powstająca z tryptofanu, serotnina, 5-metoksytryptamina, noradrenalina, dopamina, histamina, wazopresyna argininowa oraz tyreoliberyna.

Rytm dobowy wydzielania, szczyt międz 24 a 3 w nocy.

Działanie melatoniny:

- antyoksydacyjne → „zmiatacz wolnych rodników”

- normalizacja rytmu dobowego zaburzonego zmianą strefy czasowej

- silnie rozjaśniające na kom. barwnikowe przez skupienie się ziaren melaniny wokół jąder

- udział w procesach starzenia

- udział w regulacji sekrecji prolaktyny

- wpływ na wydzielanie hormonu wzrostu - zależnośc odwrotnie proporcjonalna

- regulacja czynności układu podwzgórzowo-przysadkowego - zmiany wydzielania gonadotropin

- pobudzający wpływ na układ immunologiczny

- supresyjne działanie na rozwój niektórych nowotworów (np. rak sutka, rak gruczołu krokowego, rak odbytnicy, rak trzonu macicy)

- regulacja snu - zwiększanie łatwości zasypiania oraz synchronizacja zegara wewnętrznego, zmniejszenie liczby przebudzeń w nocy, poprawienie jakości snu

Zaburzenia czynności szyszynki:

- zwapnienie szyszynki - postępuje w miarę starzenia się organzimu → zmniejszenie biosyntezy i poziomu melatoniny we krwi

- guzy szyszynki o różnym charakterze, najczęściej rozrostowe, o ekspansywnym typie naciekania, guzy z kom. miąższowych to pineoblastoma i pineocytoma

Zmiany stref czasowych

W czasie podróży międzykontynentalnych → dolegliwości będące skutkiem zmiany stref czasowych

Objawy: zmęczenie, ból głowy, zaburzenia snu, złe samopoczucie, rozdrażnienie, zaburzenia i dezorientacje przestrzenna.

Bardziej nasilone objawy w czasie lotów samolotem z zachodu na wschód (wyprzedzenie zegara biologicznego osoby podróżującej) niż z wschodu na zachód (opóźnienie zegara biologicznego).

Melatonina → łagodzenie tych objawów i ułatwienie przystosowania się do nowych warunków środowiskowych po podróży, stosowana u ludzi pracujących w nocy poprawia sen oraz likwiduje uczucie senności w ciągu dnia

ACTH - hormon adrenokortykotropowy

Hormon przedniej częśći przedniej przysadki syntetyzowany i wydzielany przez kom. kortykotropowe

Powstaje z POMC-proopiomelanokortyna

Funkcje:

- pobudzanie uwalniania glikokortykosteroidów przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy

- działanie adipokinetyczne - nasilenie lipolizy,

- sprzyja uwalnianiu insuliny

- pobudzanie melanocytów skórnych do syntezy melaniny

POMC - proopiomelanokortyna

ACTH - hormon adrenokortykotropowy

CLIP - peptyd płata pośredniego zbliżony do kortykotropiny

beta-LPH - beta-lipotropina

alfa-MSH - hormon alfamelanotropowy

beta LPH

beta endorfina

beta MSH - hormon beta-melanotropowy

metenkefalina

delta LPH

IGF-1

Hamuje przysadkę do wydzielania somatotropiny (GH)

Pobudza podzwgórze do produkcji somatostatytyny

GH - hormon wzrostu:

- syntetyzowany i magazynowany w komórkach somatotropowych stanowiących 35-45% całości płata przedniego przysadki

- wydzielany między 2 a 20 r..ż, wzrost uwalniania w czasie snu

- somatoliberyna (GHRH) z podwzgórza- pobudzanie wydzielania GH

- somatostatyna (SS, GHIH, SRIF) - hamowanie wydzielania GH

- somatomedyna C (IGF-1, insulinopodobny czynnik wzrostu-1, produkowana w wątrobie zwrotnie hamuje wydzielanie somatotropiny z przysadki oraz wpływa pobudzająco na wydzielanie somatostatyny z podzwgórza

- wzrastanie chrząstek przynasadowych kości długich i wydłużanie kości

- działanie przez IGF-1 (pobudzenie procesu mitozy chodrocytów i regulacji procesu wzrostu komórek)

- wzrost transportu aminokwasów i syntezy białka, kolagenu tkanki łącznej, kości i tk.chrzęstnej

- GH działa antagonistycznie do insuliny powodując hiperglikemię → spadek spalania glukozy, wzrost glukoneogenzy

- GH wykazuje działanie diabetogenne: hamuje transport glukozy do wnętrza komórki oraz proces glikolizy

- GH sprzyja insulinooporności tkanek i hiperinsulinemii, zwiększa zawartość glikogenu

- GH pobudza uwalnianie FFA i glicerolu, nasila beta-oksydację kwasów tłuszczowych, wzrost ilości FFA we krwi,

- działanie ketogenne - wzrost stężenia ciał ketonowych

- GH nasila wchłaniania wapnia i magnezu z jelit, zatrzymuje sód, potas, chlorki i fosforany oraz wodę

Pobudzanie wydzielania GH:

- czynniki neurogenne: faza III i IV snu, stres o różnym podłożu (uraz, zabieg operacyjny, zapalenie, dysfunkcje psychiczne), antagoniści receptorów beta-adrenergicznych, agoniści receptorów alfa-adrenergicznych, dopamina i acetylocholina)

- czynniki metaboliczne: hipoglikemia, głodzenie, obniżony poziom FFA we krwi, aminokwasy, obecność moczanów we krwi, marskość wątroby

- regulacja hormonalna: GHRH, ghrelina (kom.bł.śluz. żołądka), niski poziom IGF-1, estrogeny, glukagon, wazopresyna arginowa

- nasilenie somatotropiny: praca fizyczna, uprawianie sportu

Hamowanie wydzielania GH:

- czynniki neurogenne: faza REM snu, antagoniści recept.alfa-adrenergicznych oraz acetylocholiny, agoniści recept. beta-adrenergicznych

-czynniki metaboliczne: hiperglikemia, podniesiony poziom FFA we krwi, otyłość

- regulacja hormonalna: somatostatyna, wysoki poziom IGF-1, stan hipotyreozy, podwyższony poziom glikokortykosteroidów we krwi

Zaburzenia wydzielania GH:

Karłowatość przysadkowa

Karłowatość typu Larona

Gigantyzm przysadkowy

Akromegalia

Karłowatość przysadkowa (hiposomatotropowa)

Przyczyna: niedobór somatoliberyny lub brak hormonu wzrostu na skutek uszkodzenia układu podzwgórzowo-przysadkowego lub uwarunkowań genetycznych (dziedziczenie autosomalne recesywne)

- zahamowanie wzrostu w 2-3 r.ż.

- rozwój umysłowy prawidłowy, zachowane proporcje ciała

- znacznie opóźnione dojrzewanie płciowe

- cechy progerii, tj. występowanie oznak przedwczesnego starzenia

Karłowatość typu Larona:

- dziedziczenie autosomalne recesywne

- brak reaktywności receptorów tkankowych na GH → brak IGF-1 i wysokie stężenie GH we krwi

Gigantyzm przysadkowy:

Nadmiar hormonu wzrostu w okresie wzrostu: 2-20 r.ż.

Przyczyna: najczęściej gruczolak z komórek somatotropowych przysadki, rzadko nadmierne wydzielanie somatoliberyny lub ektopowe wydzielanie GH (np. przez nowotwór trzustki) w okresie przedpokwitaniowym

Objawy: nadmierny wzrost, gigantyczny lecz proporcjonalny (>190 cm); skłonność do hiperglikemii, cechy niedorozwoju płciowego; powiększenie serca i wątroby

Akromegalia:

Działanie nadmiaru GH po okresie wzrostu, 3-4 dekada życia

- nadmierny rozrost części chrzęstnych i miękkich, a także narządów wewnętrznych

Przyczyna: hipersekrecja GH przez przednią część przysadki

- najczęściej rozrost gruczolaka z kom.somatotropowych w obrębie części przedniej przysadki,

- później dysfunkcja podwzgórza prowadząca do nadmiernego wydzielania GHRH lub ograniczonego wydzielania somatostatyny-glejaki czy nerwiaki zwojowe → akromegalia wtórna pochodzenia podwzgórzowego

- nadprodukcja GH przez pozaprzysadkowe nowotwory hormonalnie czynne (<1% przypadków akromegalii), np. guzy trzustki, płuc, jajników lub sutka

Objawy:

pogrubiony łuk brwiowy, nos i małżowiny, prognatyzm-wysunięcie żuchwy (bezdech we śnie); powiększenie dłoni i stóp,narządów wewnętrznych, języka i warg; pogrubienie strun głosowych, zmiany pola widzenia-niedowidzenie połowicze skroniowe obuoczne (bóle głowy), zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, łojotok i potliwość, upośledzenie tolerancji glukozy-insulinooporność, wzrost prolaktyny-ginekomastia, mlekotok, spadek czynności gonad, hipogonadyzm, bezpłodność, spadek libido; pogrubienie skóry, wzrost masy mięśni, letarg i osłabienie mięśniowe, wzrost RBC, rozrost tkanki łącznej, zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej

rozwój cukrzycy przysadkowej i nadciśnienia tętniczego, obrzęki tkankowe, neuropatie

Prolaktyna:

Wydzielana przez laktotrofy - komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki

Hamowanie wydzielania PRL: dopamina (DA) przez receptory D2, endotelina 1, TGF beta, kalcytonina

Pobudzanie wydzielania PRL: tyreoliberyna (TRH), galanina (Gal), estrogeny, peptydy opiatowe, oksytocyna, wazoaktwny peptyd jelitowy (VIP), Angio II, epidermalny czynnik wzrostu (EGF), czynnik wzrostu fibroblastów (FGF-2), stres, hipoglikemia, estrogeny, ssanie, poród, ciąża, stosunek płciowy

Funkcje:

- rozwój tkanki gruczołowej - różnicowanie, wzrost i sekrecja

- rozwój gonad - spadek czynności gonad, spadek wydzielania GnRH-hormonu uwalniającego wydzielanie gonadotropin

- wzrost wydzielania androgenów

Hiperprolaktynemia:

Przyczyny fizjologicznego wzrostu wydzielania prolaktyny: ciąża, pierwsze 2-3 miesiące karmienia, drażnienie brodawek sutkowych, stosunek płciowy, sen, stres, wysiłek fizyczny, głodzenie,

Przyczyny chorobowe nadmiaru prolaktyny:

1) postać organiczna: gruczolaki przysadki wydzielające prolaktynę (microprolactinoma do 10 mm, macroprolactinoma >10 mm), procesy chorobowe uszkadzające ośrodki dopaminergiczne podzwgórza (zapalenie mózgu, guzy podzwgórza, urazy głowy) - niedostateczne hamowanie wydzielanie prolaktyny przez dopaminę

Uszkodzenie szypuły przysadki mózgowej uniemożliwiające dopływ dopaminy

Niedobór dopaminy! - naczynia doprowadzające krew o niskiej zawartości dopaminy, estrogeny, Ang II

2) postać czynnościowa:

a) polekowa (leki upośledzające wydzielanie lub działanie dopaminy: metylodopa, metoklopramid, bloker rec. dopaminowych, neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne, p-wymiotne i pobudzające perfuzję jelit; doustne środki antykoncepcyjne, leki hipotensyjne, leki p-histaminowe, estrogeny, morfina)

b) towarzysząca pierwotnej niedoczynności tarczycy - wzrost wydzielania TRH → pobudzenie wydzielania prolaktyny

c) towarzysząca niewydolności nerek i wątroby - niedostateczna eliminacja prolaktyny przez nerki

d) towarzysząca marskości wątroy - zaburzenia katabolizmu estrogenów w marskiej wątrobie → wzrost ich stężenia we krwi

e) samoistna - bez uchwytnej przyczyny

f) w uszkodzeniach klatki piersiowej (urazy, blizny pooperacyjne, nowotwory ściany klatki piersiowej)

g) ektopowe wydzielanie prolaktyny w raku odoskrzelowym płuca

Objawy:

Objawy u mężczyzn: spadek libido, niemoc płciowa-impotencja, upośledzenie spermio- i spermatogenezy - oligospermia, ginekomastia, mlekotok, hipogonadyzm

Objawy u kobiet:

Zaburzenia czynności gonad, mlekotok, zaburzenia miesiączkowania, cykle bezowulacyjne, zmiany na skórze-trądzik, łojotok i hirustyzm, niewydolność ciałka żółtego, niepłodność, obniżenie libido, dyspaurenia-ból w czasie stosunków płciowych

Hiperprolaktynemia uwarunkowana makrogruczolakami przysadki-objawy: zaburzenia widzenia, bóle głowy

Wtórna niedoczynność tarczycy, rzadziej wtórna niedoczynność kory nadnerczy

Hypopituitaryzm

Niedoczynność przysadki wywołana brakiem jednego lub kilku hormonów

Panhypopituitaryzm - całkowita niewydolność przysadki:

Niedoczynność przysadki wywałana brakiem wszystkich hormonów przysadki

Silent tumors

Zespół Sheehana

Zespół Glińskiego Simondsa

Zespół pustego siodła

Autoagresja

Objawy:

- osłabienia, apatia-niedobór ACTH i TSH,

- osłabienie popędu płciowego, impotencja u mężczyzn-brak LH,

- zaburzenia łaknienia (brak apetytu)-niedobór ACTH i TSH,

- brak miesiączki, bezpłodność-brak FSH i LH,

- postępujący zanik narządów płciowych oraz sutków-brak FSH i LH

- brak laktacji - niedobór prolaktyny

- skąpe owłosienie na wzgórku łonowym i pod pachamia - brak ACTH, LH i GH

- brak rozwoju sutków - brak PRL, FSH, LH i GH

- zahamowanie wzrastania - brak GH

- bladość skóry - brak ACTH, MSH

- skóra zimna i sucha (spadek tempa przemiany materii) - brak TSH

- niskie ciśnienie tętnicze - niedobór ACTH

- objawy hiperglikemii (tendencja do niedcukrzenia) - niedobór ACTH, TSH i GH

Zespół Sheehana

martwica poporodowa przysadki i wypadnięcie jej funkcji na tle patologicznego krwawienia okołoporodowego i hipowolemii (zakrzepy w części gruczołowej)

Zespół Glińskiego-Simondsa

proces chorobowy niszczący przednią część przysadki np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, guzy nowotoworowe (gruczolaki przysadki), zmiany o charakterze zwyrodnieniowym, np. amyloidoza, torbiele przysadki, urazy powypadkowe, zabiegi neurochirurgiczne, gruźlica, kiła, nieczynny hormonalnie nowotwór

Wazopresyna (AVP) - hormon antydiuretyczny (ADH):

Wydzielanie: jądro nadwzrokowe (SON) i przykomorowe (PVN) podwzgórza

Zjawisko neurosekrecji: wazopresyna + neurofizyna II (AVP-NPII)

Funkcje:

- wzrost zwrotnego wchłaniania wody w kanalikach zbiorczych (rec.V2 z cyklazą guanylową)

Akwaporyny-specyficzne białka zlokalizowane na poziomie kanalików nerkowych

- działanie presyjne na naczynia (rec.V1 z IP3 i DAG oraz Ca2+)

- neuroprzekaźnik - usprawnia pamięć i ułatwia uczenie się

- wewnątrzpochodny czynnik gorączkotwórczy

- powoduje wzrost uwalniania ACTH

- nasila glikogenolizę

- powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i objętości krwi krążącej!

Wzrost uwalniania ADH: wzrost osmolalności osocza, obniżenie ciśnienia tętniczego i objętości krwi krążącej, angiotensyna II, ból, stres, bodźce seksualne, nudności i wymioty, nikotyna, zaburzenia prężności gazów krwi (hiperkapnia, hipoksja)

Spadek uwalniania ADH: etanol, niektóre leki, niska temperatura otoczenia-stresor, wzrost ciśnienie tętniczego krwi i objętości krwi krążącej, przewodnienie hipotoniczne (spadek osmolalności płynu pozakomórkowego)

Moczówka prosta:

Następstwo niedoboru wazopresyny

Przyczyny:

- uszkodzenie układu neurosekrecyjnego wydzielającego AVP (jądro nadwzrokowe i przykomorowe) w części nerwowej przysadki

Moczówka prosta objawowa: guzy okolicy podzwgórzowo-przysadkowej, najczęściej czaszkogardlaki, urazy oraz choroby zapalne mózgu i opon, uszkodzenie organiczne podwzgórza, nowotwory, urazy czaszki i mózgu

Moczówka prosta samoistna: przyczyną jest autoagresja przeciw neuronom wytwarzającym AVP

Moczówka prosta wapniowa: spodowodowana wzrostem poziomu wapnia we krwi (nadczynność przytarczyc)

Moczówka prosta nerkowa: defekt nerkowych receptorów V2 wielomocz → brak-odpowiedzi na ADH, objawy: polyuria i polydypsia

Objawy: wydalanie dużych ilości (5-10 l, a nawet 30l) moczu na dobę → wielomocz, wzmożone pragnienie, polidypsja-przyjmowanie zwiększonej ilości płynów

Hiperwazopresynizm:

Wtórny nadmiar wazopresyny

Przyczyny:

- choroby mózgu i urazy czaszkowo-mózgowe

- nowotowy złośliwe wytwarzające ektopowo wazopresynę (rak drobnokomórkowy oskrzela lub owsianokomórkowy płuc), tzw. Zespół Schwartza-Barttera

- nienowotworowe choroby płuc, bo zmieniona zapalnie tkanka płucna ma prawdopodobnie zdolnośc ektopowego wytwarzania wazopresyny

- meningitis - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

- prawokomorowa niewydolność krążenia, marskość wątroby przebiegająca z wodobrzuszem

- choroby nerek i wątroby

- niedoczynność przysadki, nadczynność nadnerczy i tarczycy (glikokortykoidy powodują spadek wydzielania wazopresyny, hormony tarczycy powodują wzrost katabolizmu AVP)

- krwotoki i niedożywienie białkowe

Zespół Schwartza-Barttera

Przyczyna:

nowotowy złośliwe wytwarzające ektopowo wazopresynę, np.rak drobnokomórkowy oskrzela lub owsianokomórkowy płuc

Objawy:

- Hiperwolemia - spadek wydalania wody przez nerki

- Hiponatremia z rozcieńczenia

Zespół SIADH - zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny

Zespół hipomolalności osocza z normalnym lub nadmiernym wydzielaniem wazopresyny

Przyczyny:

- nadmierne wydzielanie ektopowe ADH przez tkanki nowotworowe lub zapalne

- nadmierne pobudzenie endogennego wydzielania ADH przez bodźce fizjologiczne i nie
(np. stany zapalne płuc, choroby OUN, niedoczynność przedniej części przysadki, kory nadnerczy lub tarczycy, leki moczopędne i doustne przeciwcukrzycowe)

- nadmierna aktywność nerkowego recptora V2 warunkowana przez leki lub endogenne czynniki antydiuretyczne

Mechanizm:

Nadmiar wazopresyny → wzrost zatrzymywania wody w organiźmie (zatrucie wodne) → hiponatremia z rozcieńczenia, hipotonia płynów ustrojowych, hipernatriuria (spadek wydzielania aldosteronu), {wzrost wydzielania atriopeptyny-pogłębienie hiponatremii}→ nadmierna retencja wody w ustroju → wzrost przestrzeni wodnej śródkomórkowej ICF i pozakomórkowej ECF (przewodnienie hipotoniczne-zatrucie wodne)

→ wzrost przesączania kłębuszkowego, hamowanie resorpcji sodu w cewkach bliższych nefronu → wzrost wymiany sodu na potas w cewkach bliższych nefronu → hipokaliemia

Obraz kliniczny: identyczny jak w zatruciu wodnym i hiponatremii

Objawy: zmniejszenie klirensu wolnej wody, hiponatremia i hipotonia, zatrucie wodne

Stęż. Na 120 mmol/l → zespół SIADH może przebiegać bezobjawowo

Stęż. Na 110-120 mmol/l → nudności, wymioty, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia orientacji, senność

Stęż. Na <110 mmol/l → spadek napięcia mięśni szkieletowych i odruchów ścięgnistych, dodatni objaw Babińskiego, śmierć na skutek drgawek i śpiączki

!Nie stwierdza się obrzęków u chorych

Wole:

Powiększenie tarczycy

1) Wole obojętne:

a) rozlane (proste) - równomierne powiększenie

b) guzkowe - guzki pojedyncze lub mnogie

2) Wole endemiczne - >10% na danym obszarze, rozlane, rzadziej guzkowe, >5% dzieci w wieku 6-12 lat

3) Wole sporadyczne - <10 wole obojętne na danym obszarze, rozlane

Patogeneza wola obojętnego:

Niedobór hormonów tarczycy:

- niedobór jodu

- defekty enzymatyczne w tarczycy

- związki wolotwórcze - goitryna

- wzrost zapotrzebowania: ciąża, laktacja, pokwitanie

→ wzmożone wydzielanie TSH oraz pobudzenie wzrostu tarczycy

Nieprawidłowe immunoglobuliny pobudzające rozrost tarczycy

Nadczynność tarczycy:

1) Choroba Gravesa-Basedowa - wole rozlane nadczynne o podłożu autoimunnologicznym, wtórna nadczynność

2) Wole wieloguzkowe nadczynne - autonomia wydzielania hormonów tarczycy, pierwotna nadczynność

3) Wole rozlane nadczynne - pierwotna nadczynność

4) Przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (Hashimoto)

5) Wtórna nadczynność tarczycy - gruczolak przysadki kwasochłonny wydzielający TSH lub ektopowe wytwarzanie TSH

6) Wysoce zróżnicowane nowotwory tarczycy (hormonalnie czynne)

7) Zatrucie hormonami tarczycy - stosowanie w celu diagnostyvznym lub leczniczym (nadczynność jatrogenna)

8) Podostre zapalenie tarczycy de Quervaina

Objawy kliniczne:

- nasilenie procesów przemiany materii → wzrost kalorigenezy i spadek masy ciała (pomimo zwiększonego przyjmowania pokarmów)

- hipertermia obwodowa → wzrost subiektywnego uczucia ciepła i wzmożonego procesu pocenia się

- intensyfikacja procesów katabolicznych → osłabienie siły mięśniowej

- nasilone zużywanie białek → wypadanie włosów i kruchość paznokci

- uogólniona symaptykotonia-pobudzenie części współczulnej AUN → tachykardia, zaburzenia rytmu serca (np. migotanie przedsionków), {przełom tarczycowy}, nadciśnienie tętnicze prowadzące do niewydolności krążenia

- skóra aksamitna, ciepła, wilgotna, delikatna

- przyspieszenie częstości oddechów (hiperwentylacja), duszność

- labilność emocjonalna, nadmierna reaktywność i ruchliwość, skłonność do histerii, drżenie kończyn

- bezsenność, rozkojarzenie, problemy z zapamiętywaniem i uczeniem się

- przyspieszenia pasażu jelitowego, biegunki

- obniżenie poziomu cholesterolu (nasilenie procesów spalania)

- hiperglikemia (pobudzenie glikogenolizy), nasilenie glukoneogenezy

Choroba Gravesa-Basedowa

Patogeneza i objawy:

- wole rozlane nadczynne o podłożu autoimunnologicznym

- wtórna nadczynność tarczycy

- zmiany oczne - wytrzeszcz gałek ocznych

łagodne - przykurcze mięśni dźwigaczy powiek górnych, pojawienie się widocznego paska białkówki nad źrenicą, objawy Stellwaga (rzadkie mruganie), Dalrympla (nadmierne rozrzeszenie szpary powiekowej), Graefego (biały rąbek spojówki nad tęczówką przy patrzeniu w dół), Moebiusa (upośledzenie zbieżnego ruchu gałek ocznych-zez)

postępujące - oftalmopatia naciekowo-obrzękowa (podwójne widzenie, wysychanie i owrzodzenie rogówki, zapalenie nerwu wzrokowego, zagrożenie utraty wzroku)

- nagły poczatek, ok. 30-50 r.ż.

- duża dynamika i mogą być remisje

- obrzęk przedgoleniowy: na przedniej powierzchni obu goleni, wywołany nieprawidłowymi Ig stymulującymi proliferację fibroblastów i gromadzenie GAG w powłokach

- TsAB - autoprzeciwciała reagujące z receptorami dla TSH zlokalizowanymi w komórkach tarczycy, dawniej LATS-długo działający czynnik tyreotropowy, TSI-immunoglobuliny tyreotropowe, TSH-R(stim)Ab-przeciwciała reagujące z receptorami dla TSH

Niedoczynność tarczycy:

Obrzęk śluzowaty młodocianych, kretyznim (u noworodków i małych dzieci)

Obrzęk śluzowaty dorosłych

Niedoczynność tarczycy u noworodków i małych dzieci

Obrzęk śluzowaty młodocianych, kretyznim

1. Pierwotna:

- wrodzony brak lub dystrofia tarczycy

- znaczny niedobór jodu

- dziedziczne defekty enzymów

2. Wtórna:

- defekt syntezy i/lub wydzielania hormonu TSH

3. Rzekoma:

- defekt receptorowy lub postreceptorowy

Oporność tkanek docelowych na działanie trijodotyroniny i tetrajodotyroniny

Obraz kliniczny:

- karłowatość

- niedorozwój umysłowy dużego stopnia

- tępy, apatyczny wyraz twarzy, brak mimiki, małoruchliwość, brak apetytu, zaparcia, kolki, duży, wysunięty język, przepuklina pępkowa, senność, spowolnienie, adynamia, apatia

- skóra zimna, blada, sucha, łuszcząca się, pogrubiałe brzegi powiek

- często głuchota

- znacznie opóźniony rozwój psychofizyczny

- niski wzrost, opóźniony wiek kostny i zębowy, zaburzone proporcje ciała (duża głowa i krótkie kończyny), dużo GAG w tkance poskórnej

- obniżone tempo przemiany materii

Niedoczynność tarczycy u dorosłych

Obrzęk śluzowaty dorosłych

1. Pierwotna:

- następstwo tyroidektomii w życiu płodowym lub dystrofia tarczycy

- leczenie jodem promieniotwórczym lub tyreostatykami

- przewlekły niedobór jodu

- bloki enzymatyczne przemiany tyrozyny w T3 i T4

- zapalenia gruczołu tarczowegp, np. choroba Hashimoto, poczatkowo nadczynność

2. Wtórna:

- skutek braku hormonów przysadki

* składowa zespołu Glińskiego-Simondsa i Sheehana

* leki tyreostatyczne w ciąży - upośledzenie umysłowe noworodka

- niedobór TSH - uszkodzenie podwzgórza

3. Rzekoma:

-małe dzieci, jatrogenne upośledzenie umysłowe

- leki o działaniu tyreostatycznnym + związki wolotwórcze→ progoitryna (jarzyny-kapusta, rzepa) przemieniająca się w przewodzie pokarmowym w goitrynę

Obraz kliniczny:

- gromadzenie GAG-ów w tkance podskórnej → twardy obrzęk podśluzówki

- twarz rozlana, język obrzmiały, mowa ochrypła

- spadek tempa podstawowej przemiany i zużycia tlenu → hipotermia

- wzrost masy ciała pomimo obniżonego apetytu

- hipercholesterolemia, hipoglikemia,

- adynamia mięśniowa

- bradykardia, hipotonia, hipowentylacja,

- zaparcia stolca

- skóra zimna, sucha, szorstka, gruba, bladość powłok, włosy suche i łamliwe

- ociężałośc, powolność, senność, apatia, letarg, → śpiączka

- spowolnienie procesów umysłowych

Zapalenie tarczycy:

1. Ostre:

- bakteryjne: paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, salmonella, pałeczka okrężnicy

- niebakteryjne: jod promieniotwórczy, po podaniu TSH, wirusy, urazy okolicy tarczycy

2. Podostre:

-Wirusowe zapalenie de Quervaina - infekcja górnych dróg oddechowych,

Etiopatogeneza: wirus Coxackie, adenowirusy, wirus Epstein-Barr, wirus grypy, odry, świnki

powiększenie tarczycy, silny ból, gorączka, nadczynność → niedoczynność

3. Przewlekłe - tło autoimmunologiczne:

- Choroba Hashimoto -nacieki limfocytarne

- zapalenie zanikowe

- choroba Riedla - zapalenie drzewiaste, włókniste

- zapalenie gruźlicze

Objawy-zapalenie ostre i podostre: gorączka, ból, ropień, zaczerwienienie, obrzmienie gruczołu, wole, powiększenie węzłów chłonnych, trudności w połykaniu

Choroba Hashimoto:

- przeciwciała u kobiet po 40 r.ż. przeciwko antygenom tarczycy (receptoror dla TSH, tyreoglobulina i peroksydaza tarczycowa)

- tkanka łączna zamiast gruczołowej

- zmiany hypoechogeniczne, nacieki limfocytarne, gruczoł powiększony, spoisty o żółtej barwie → niedoczynność tarczycy

Zapalenie (wole) Riedla:

- rzadko spotykana dysfunkcja tarczycy o nieznanje etiologii

- wole twarde, mocno zrośnięte z tkankami,

- zanikanie pęcherzyków, zaburzenia przepływu krwi

- spada liczba wydzielanych hormonów → hipotyreoza

Gospodarka wapniowo-fosforanowa:

Parathormon

Kalcytonina

Kalcytriol - metabolit witaminy D3

Hormon wzrostu

Kortyzol

PTH - parathormon

Hormon peptydowy przytarczyc, występuje też w tkance mózgowej i grasicy

Wydzielany w odpowiedzi na niskie stężenie jonów Ca w surowicy

! → wzrost Ca zjonizowanego w płynie pozakomórkowym, spadek fosfatemii

Działanie:

- nerki (bezpośrednio): zmniejsza wydalanie wapnia, czyli obniża klirens nerkowy Ca; pobudzenie syntezy kalcytriolu; hamuje resorpcję zwrotną fosforanów - zwiększenie wydalanej ilości z moczem, zwiększa nerkowy klirens fosforanowy

- jelita (pośrednio): nasila wchłanianie Ca2+ dzięki syntezie kalcytriolu w nerkach

- kości (bezpośrednio): nasila osteolizę kości, uwolnione jony Ca2+ oraz fosforany dostają się do przestrzeni pozakomórkowej

Wpływ na kości: dwufazowy: początkowo bezpośrednio na osteoblasty nasilając proces kościotworzenia, później pośrednio pobudza resorpcję tkanki kostnej

PTHrP - Peptyd podobny do PTH

- białko odgrywające rolę w regulacji rozwoju embrionalnego tkanki szkieletowej

- występuje w tk. szkieletowej, mózgu, płucach, nerkach, sercu, mięśniach gładkich i gruczołach dokrewnych

- wpływa na transport Ca2+ przez bł. komórk, reguluje proliferację i różnicowanie się kom.

Kalcitriol (hormon D) - 1,25-dihyroksycholekalcyferol

→ wzrost stężenia Ca w osoczu

Działanie:

- w jelitach indukcja syntezy mRNA kodującego białko wiążące wapń (CBP)

- zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach - wzrost stęż. w osoczu

- zwiększa wchłanianie zwotne wapnia i fosforanów w kanalikach bliższych nerki

- w kościach uwalnia jony Ca2+ i PO4,3- pobudzając osteolizę

Kalcytonina:

Hormon produkowany przez komórki okołopęcherzykowe (komórki C) tarczycy

!Duże ilości kalcytoniny produkują kom. raka rdzeniastego grucz. tarczowego

→ spadek w surowicy stężenia jonów Ca2+ i fosforanowych

- w kościach odkładanie jonów fosforanowych i wapniowych wskutek zahamowania resorpcji tkanki kostnej

- wzrost wydalania z moczem wapnia i fosforanów → normokalcemia i normofosfatemia

- recptory: osteoklasty, monocyty, makrofagi i limfocyty

- pobudzający wpływ na osteoklasty, aktywacja proliferacji osteoblastów

- aktywność przeciwzapalna i antyhistaminowa, dział. p-wstrząsowe, p-nadciśnieniwowe, analgetyczne, ułatwia wchłanianie glukozy

- ogranicza wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego w przewodzie pokarmowym

- wzrost wydalania sodu, potasu, chlorków i wody

- fuknkcje neuromodulujące w OUN

Niedoczynność przytarczyc

Przyczyny:

1. Pierwotna (samoistna)

- wrodzony lub dziedziczny niedorozwój gruczołów przytarczycznych

- niedoczynność na tle immunologicznym

2. Wtórna (nabyta)

- następstwa usunięcia przytarczyc w przebiegu tyroidektomii (jatrogenna)

- stan po zapaleniu, urazie, wylewie lub zawale przytarczyc

- przerzuty nowotworowe

3. Rzekoma

= areaktywność (niewrażliwość) receptorów PTH, uwarunkowana najczęściej defektem genetycznym

- Typ I - defekt receptora dla PTH

- Typ II - defekt pozareceptorowy

→ hipokalcemia → wzrost wydzielania PTH

Postać z opornością nerkową na PTH:

- niewrażliwość nerki na PTH → spadek syntezy kalcytriolu

→ hipokalcemia, hieprfosfatemia, odwapnienie kości

Postać z opornością kostną na PTH:

- hiperfosfatemia oraz lekka hipokalcemia, brak zwapnień

Objawy:

- hipokalcemia- tężyczka → spadek wchłaniania Ca2+ w nerkach

- hiperfosfatemia,

- zasadowica metaboliczna → wzrost wchłaniania HCO3- w nerkach

- zaćma, suchość i świąd skóry, łamliwość włosów

- złogi wapnia: mózg, oko, stawy

- tężyczka

Tężyczka

- spadek uwalniania Ca2+ z kości

- spadek tworzenia kalcytriolu w nerce

- spadek wchłaniania Ca2+ w nerkach

→ zwiększona pobudliwość nerwowo-mięśniowa

→ skurcze toniczne mięśni szkieletowych

- potencjał błony zbliża się do progowego, bo wapń konkuruje z sodem

- wzrost przepuszczalności błony komórkowej dla sodu

- spontaniczne potencjały czynnościowe

Tężyczka hipokalcemiczna- spowodowana niedoborem Ca2+ w płynie zewnątrzkomórkowym, np. w niedoczynności przytarczyc

Tężyczka w przebiegu alkalozy oddechowej - obniżenie [H+] oraz wzrost wiązania wapnia przez białka osocza i w konsekwencji spadek frakcji wapnia zjonizowanego

Objawy neurologiczne: 7,0-7,4 mg%

- czuciowe: drętwienie, parestezje kończyn i twarzy wokół ust, szczękościsk, „uśmiech sardoniczny”

- ruchowe: bolesne kurcze mięśniowe, kurcze kciuka, przedramion, ramion, twarzy klatki piersiowej (utrudnione oddychanie) oraz kończyn dolnych, tzw. ręka położnika, końsko-szpotawe ustawienie stóp

Pierwotna nadczynność przytarczyc - I-rzędowa nadczynność przytarczyc

Przyczyny:

- rozrost komórek głównych przytarczyc

- gruczolak 1 lub 4 przytarczyc

- rak przytarczyc

- ektopowe wydzielanie PTH

Objawy kliniczne:

- hiperkalcemia, hiperkalciuria

- hiposfatemia, hiperfosfaturia

- zanik kostny o typie osteoporozy, torbiele kostne w chorobie Recklinhausena

- łamliwość i kruchość kości, podatność na urazy

- kamica trzustkowa i zapalenie trzustki

- choroba wrzodowa

- kamica moczowa wapniowa, nerkowa → zwyrodnienie cewek nerkowych

- moczówka prosta nefrogenna - polyuria i polydypsia

Mechanizm wielomoczu związany jest z zahamowaniem przez wysokie stęż. jonów Ca2+ układu cyklazy adenylanowej i cAMP swoistego dla AVP w cewkach zbiorczych nefronu

Wtórna nadczynność przytarczyc - II-rzędowa nadczynnosć przytarczyc

1. Ostra i przewlekła niewydolność nerek (zwłaszcza stan osteodystrofii nerkowej)

→ spadek aktywności 1-alfa-hyrdoksylazy → spadek kalcytriolu → upośledzone wchłanianie jelitowe → hipokalcemia

Zabieg transplantacji nerek powoduje zanik objawów chorobowych w wyniku wznowienia produkcji 1,25-dihydroksy-D3 i wzrostu wydalania fosforanów

2. Zespoły upośledzonego wchłaniania Ca

- krzywica lub osteomalacja z nieodboru wit. D3

- wrodzona krzywica witamino D-zależna

3. Osteodystrofia wątrobowa → spadek aktywności 25-hydroksylazy

4. Rzekoma niedoczynność przytarczyc

5. Rak rdzeniasty tarczycy → wzrost syntezy kalcytriolu → spadek stężenia Ca2+

6. Stan hipomagnezemii

7. Okres ciąży i laktacji

III-rzędowa nadczynność przytarczyc

Rozwija się w najczęściej jako następstwo II-rzędowej nadczynności przytarczyc i charakteryzuje się niekontrolowanym wydzielaniem PTH przez przytarczyce, pomimo doprowadzenia do stanu normokalcemii

Patologia kości

1. Osteomalacja

- rozmiękanie kości, przewaga macierzy kostnej nad częścią zmineralizowaną

2. Osteopenia

-zanik kostny, spadek ilości tkanki kostnej w ustroju

→ Osteoporoza

- zrzeszotnienie kości, zanik proporcjonalny

3. Osteoskleroza

- stwardnienie kości, zahamowanie czynności osteoklastów i względna przewaga osteoblastów (minerały > białka)

Osteoporoza

-najczęstsza osteopatia kości

1) Pierwotna

a) idopatyczna

b) inwolucyjna

- osteoporoza pomenopauzalna - typ I

- osteoporoza starcza - typ II

2) Wtórna

w przebiegu

a) pierwotnej nadczynności przytarczyc → wzrost PTH

b) nadczynności kory nadnerczy (osteoporoza sterydowa)

Patogeneza: steroidy hamują wydzielanie kalcytoniny i syntezę kalcytriolu → spadek wchłaniania Ca2+ w jelicie

- hipokalcemia i wtórna nadczynność przytarczyc

- działanie anaboliczne na białko (macierz kostną)

Osteoporoza pomenopauzalna - typ I

- spadek stężenia estrogenów - spadek kalcytoniny

- wzrost resorpcji kości - wzrost Ca2+ - spadek PTH

Spadek aktywności nerkowej 1-alfa-hydroksylazy

Spadek syntezy 1,25-dihydroksycholekalcyferolu

→ upośledzone jelitowe wchłanianie wapnia i fosforanów

Osteoporoza starcza - typ II

- maleje aktywność enzymów m.in. 1-alfa-hydroksylazy - spadek syntezy kalcytriolu

- wyłączenie części nefronów z funkcji - upośledzona czynność

- hipokalcemia - nasilenie osteolizy

Wzrost PTH → wtórna nadczynność przytarczyc

Choroba Recklinghausena

- zwłókniejące zapalenie kości

- resorbcja podokostnowa i śródkostna - powstawanie torbieli kostnych

Rdzeń nadnerczy

Grupa komórek chromochłonnych, na których kończą się zakończenia przedzwojowych nerwów współczulnych

→ synteza katecholamin: noradrenalina (NA) i adrenalina (A) na drodze przekształceń enzymatycznych tyrozyny oraz pośrednio dopaminy

- wydzielanie peptydów opioidowych, np. peptyd E, wykazujący działania enkefaliny metioninowej

- obecność adrenomedulliny - peptyd o działaniu wazodylatacyjnym (poprzez efekt związany z tlenkiem azotu) i hipotensyjnym

Adrenalina:

- pobudza pracę serca, zwiększa siłę i częstość skurczów, rec. beta-1, nasilenie pobudliwości

- kurczy naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych i wątrobie - rec. beta-2, kurczy naczynia skórne i nerkowe

- działanie hiperglikemizujące przez rozkład glikogenu, rec. beta i alfa

- hamuje uwalnianie insuliny i glukagonu - rec. alfa oraz podwyższa wydzielanie tych hormonów - rec. beta

Noradrenalina:

- oszczędza mięsień sercowy, nasilenie pobudliwości m.sercowego

- kurczy wszystkie naczynia poza wieńcowymi - efekt alfa

- hamuje uwalnianie insuliny i glukagonu - rec. alfa oraz podwyższa wydzielanie tych hormonów - rec. beta

Guz chromochłonny - phaechromocytoma

Nowotwór wywodzący się z rdzenia nadnerczy lub tkanki chromochłonnej pozanadnerczowej, który jest hormonalnie czynny

→ wydzielanie katecholamin do krwi: adrenalina, noradrenalina, dopamina i opioidy

- możliwe również wydzielanie polipetydów: kortykotropina, somatostatyna, kalcytonina, enkefaliny, endorfiny, cholecystokinina, gastryna

- choroba pojawia się między 20 a 50 r.ż., oraz u dzieci

- 10% tych guzów ma charakter złośliwy

Obraz kliniczny:

- nadciśnienie tętnicze napadowe lub utrwalone (ciś. skurczowe nawet do 200-300 mmm Hg)

- tachykardia, bóle kończyn, mroczki przed oczami, duszność, drżenie i niepokój, bladość powłok, zlewne poty, bóle głowy, nudności, wymioty i biegunki, sinica obwodowa, rozszerzenie źrenic, zaburzenia widzenia,

- wzrost przemiany materii, hieprglikemia z glukozurią, hiperlipoliza

→ niewydolnośc krążenia z obrzękiem płuc i zapaścią, zaburzenia rytmu serca

Kora naderczy

1. warstwa kłębkowata → mineralokortykosteroidy

→ aldosteron, DOC-11-dezoksykortykosteron

2. warstwa pasmowata → glikokortykosteroidy

→ kortyzol, kortykosteron

3. warstwa siatkowata → androgeny

→ androstendion, DHEA-dehydroepiandrosteron

Aldosteron, układ renina-angiotensyna-aldosteron

Mechanizm: pompa sodowo-potasowa zależna od ATP

Układ renina - angiotensyna - aldosteron

Renina (aparat przykłębuszkowy nerek) → przejście angiotensynogenu do angiotensyny I → ACE-konwertaza angiotensyny: przejście angiotensyny I do angiotensyny II → stymulacja kory nadnerczy do syntezy i uwalniania aldosteronu

Angiotensyna II → silny presyjny wpływ na naczynia kwionośne i pobudzenie wydzielania aldosteronu przez warstwę kłębkowatą

Aldosteron → wpływ na dystalne kanaliki nerkowe nasilający resorpcję zwrotną jonów sodu i sekrecję jonów potasu

Czynniki zwiększające sekrecję reniny: pionowa postawa ciała, stan hiponatremii, hipowolemia (krwotok, wymioty, biegunka, nadmierna diureza, obfite poty), obniżenie ciśnienia tętniczego, ACTH, adrenalina, noradrenalina, inhibitory Angiotensyny II, hiperpotasemia, hipoksja

Czynniki ograniczające uwalnianie reniny: pozioma postawa ciała, nadmierna podaż sodu, hiperwolemia (podaż nadmiernych ilości krwi, osocza, koloidowych roztworów krwiozastępczych), wzrost ciśnienia tętniczego, wazopresyna, Angiotensyna II, aldasteron, glikokortykosteroidy, niedobór potasu i magnezu, przedsionkowy peptyd natriuretyczny

Hiperaldosteronizm pierowotny - zespół Conna

Przyczyny:

-gruczolak kory nadnerczy wydzielający aldosteron lub hyperplazja

- rozlany rozrost kory nadnerczy (tzw. rzekomo pierwotny aldosteronizm)

Objawy kliniczne:

- nadciśnienie tętnicze i bóle głowy

- osłabienie siły mięśni, kurcze mięśni

- wzmożone pragnienie, wielomocz

- hipokaliemia, hipernatremia, hipochloremia, hipomagnezemia

- alkaloza metaboliczna

- brak obrzęków

- objawy tężyczkowe towarzyszące alakalizacji płynów ustrojowych

- osłabiona aktywność reninowa osocza

- wzrost objętości krwi

Hiperaldosteronizm wtórny

Przyczyny:

- układ RAA nadmiernie pobudzający korę nadnerczy

- przyczyny pozanadnerczowe: stany chorobowe przebiegające z zaburzeniem czynności nerek (zwężenie tętnicy nerkowej, niedokrwienie nerek, zespół nerczycowy) bądź zmniejszeniem wypełnienia łożyska naczyniowego (niewydolność krążenia, głównie prawokomorowa)

- marskość wątroby (zaburzenia katabolizmu aldosteronu)

- nowotwory wydzielające reninę (wywodzące się z aparatu przykłębuszkowego lub wytwarzające reninę ektopowo)

- ciąża: progesteron → wzrost wydalania sodu → hiponatremia → hiperaldosteronizm, ciężarna macica produkuje reninę

- nadmierne wydzielanie ACTH

Objawy kliniczne: identyczne jak w hiperaldosteronizmie pierowotnym

Hipoaldosteronizm pierwotny

- choroba Addisona - niewydolność kory nadnerczy

- zespół Waterhausa-Friedrichsena - krwotok do nadnerczy przy posocznicy

Hipoaldosteronizm wtórny

- niewydolność układu RAA

- hipokaliemia i nieodbór ACTH

- hiperwolemia i hipernatremia

- po operacjach chirurugicznych: wycięcie gruczolaka w chorobie Conna

- niektóre leki: wybiórcze właściwości hamowania syntezy hormonu

Glikokortykortykosteroidy:

Kontrola przez ACTH

Wielokierunkowe efekty wewnątrzustrojowe:

- hamują wewnątrzkomórkowe spalanie glukozy, pobudzają glukoneogenezę i magazynowanie glukozy w postaci glikogenu, obniżają próg nerkowy dla glukozy, podwyższają glikemię

- działania antyanaboliczne (norma) i kataboliczne (nadmiar) na przemianę białkową → zanik i osłabienie mięśni, rozstępy w skórze, kruchość naczyń krwionośnych

- działanie lipogenetyczne na przemianę tłuszczową w obrębie twarzy i tułowia, natomiast lipolityczne na kończynach

- zatrzymywanie jonów sodu z jednoczesnym wydalaniem jonów potasu i wodoru w kanalikach nerkowych, nadmiar glikokortykosteroidów → alkaloza hipokalemiczna

- działanie immunosupresyjne - hamowanie przebiegu reakcji antygen-przeciwciało, procesu fagocytozy, a także gojenia ran (tworzenie ziarniny); obniżanie przepuszczalności błon komórkowych - depolimeryzacja substancji podstawowej; hamowanie aktywności fosfolipazy A2 → ograniczenie syntezy prostaglandyn i lekuotrienów z kw. arachidonowego

- pobudzanie erytropoezy → czerwienica i zagęszczenie krwi

- limfocytopenia z powodu nasilonej limfocytolicy w narządach limfatycznych (grasica)

- eozynopenia → przechodzenie leukocytów eozynochłonnych do tkanek

- zmniejszenie szybkości opadania krwinek czerwonych (przesunięcie równowagi białkoweh krwi na korzyść albumin), wzrost OB

- zwiększanie krzepliwości krwi

- hamowanie wchłaniania wapnia z jelit, nasilenie mobilizacji wapnia z kości oraz wydalania przez nerki; antagonizm w stosunku do witaminy D3 → rozwój osteoporozy sterydowej

- silne działanie antymitotyczne (obniżenie syntezy DNA), hamowanie odnowy hepatocytów i nabłonka błony śluzowej żołądka i jelit, powodowanie wzrostu kwaśności soku żołądkowego → patogeneza rozwoju nadżerek i owrzodzeń błony śluzowej żołądka

Androgeny nadnerczowe:

→ wpływ maskulinizujący

- pobudzenie anabolizmu białek oraz wzrostu organizmu

Dehydroepiandrostendion → efekt anaboliczny w zakresie gospodarki białkowej oraz wpływ na rozwój II-rzędowych cech płciowych męskich

Kontrola wydzielania przez ACTH

Funkcje metaboliczne:

- zwiększanie syntezy białek i zmniejszanie ich rozpadu → przyspieszenie wzrostu

- powodowanie zrastania się nasad z trzonami kości długich → zatrzymanie wzrostu

- umiarkowane zatrzymywanie w ustroju: sodu, potasu, wody, siarczanów i fosforanów

Niewydolność kory nadnerczy - choroba Addisona:

1. Niedoczynność pierwotna - uszkodzenie nadnercza

- pierwotny zanik kory nadnerczy spowodowany procesami autoagresji

- gruźlica, kiła, grzybica, ziarnica złośliwa, amyloidoza, AIDS, wylewy krwawe, przerzuty nowotworowe

Objawy kliniczne:

- męczliwość i słabość mięśni (adynamia), bóle mięśniowe,

- odwodnienie hipotoniczne, głód soli, chudnięcie, nudności, wymioty, zaparcia na przemian z biegunkami

- hiponatremia, hiperkaliemia, kwasica, hipoglikemia, niskie ciśnienie tętnicze,

- hipotonia ortostatyczna, achlorchydia

- ociężałość umysłowa, ostre psychozy

- przebarwienia na skórze i błonach śluzowych

Hiperpigmentacja → przejaw wzmożonego wydzielania ACTH i alfa-MSH jako składowych POMC w odpowiedzi na niedobór kortyzolu

2. Niedoczynność wtórna - wypadnięcie czynności kortykotropowej przysadki

- niedoczynność kortykotropowa przysadki w skojarzeniu z niedobrem innych hormonów przysadkowych i/lub niedostatecznym wydzielaniem CRH przez podwzgórze

- lżejszy przebieg od postaci pierwotnej → pomimo braku ACTH istnieje tzw. podstawowe wydzielanie kory nadnerczy (ok. 20% poziomu podstawowego)

! Zasadnicza różnica między postacią pierwotną a wtórną:

Zabarwienie skóry

- w postaci pierwotnej jest ciemne z dużą ilością nierównomiernie rozłożonego barwnika

- w postaci wtórnej - wybitnie blade ze względu na zmniejszenie ilości barwnika w skórze

Nadczynność kory nadnerczy - zespół i choroba Cushinga

Przyczyny endogenne:

1. ACTH-zależne (wtórna nadczynność kory nadnerczy)

- choroba Cushinga (postać podwzgórzowo-przysadkowa)

- zespół ektopowego wydzielania ACTH i/lub CRH - zespół Cushinga

ACTH → [rak drobnokomórkowy (owsianokomórkowy) oskrzela, rak trzustki, grasiczak, rak rdzeniasty tarczycy, guz chromochłonny rdzenia nadnerczy]

CRH → rzadka postać choroby uwarunkowana nowotworem złośliwym oskrzeli

2. ACTH-niezależne (pierwotna nadczynność kory nadnerczy)

- często występujące: gruczolak nadnerczy i rak nadnerczy (guzy złośliwe są duże, >6 cm) → nadnerczowa postać zespołu Cushinga

- mniej częste: hiperplazja kory nadnerczy - liczne, małe oraz wysoce pigmentowane guzki rozwijające się przez pobudzenie przeciwciał stymulujących rozrost kory nadnerczy

- rzadkie: zespół McCune-Albrighta - dysplazja włóknista kości, pigmentacja skórna oraz liczne endokrynopatie

Autonomiczna nadczynność nadnerczowa przejawia się objawami zespołu Cushinga

Przyczyny egzogenne:

1. Przyczyny jatrogenne

- podawanie ACTH

- podawanie glikokortykosteroidów

2. Zespół rzekomego Cushinga

- ciężka depresja

- alkoholizm

- otyłość

Zespół rzekomego Cushinga:

80% pacjentów z ciężką depresją → nieprawidłowa regulacja wydzielania kortyzolu (nadmierna produkcja CRH w podwzgórzu), zaburzenia podczas remisji depresji

Chroniczna choroba alkoholowa → czynnik wyzwalający zespół rzekomego Cushinga

(wzrost sekrecji CRH lub osłabiony metabolizm kortyzolu w wątrobie)

Objawy kliniczne zespołu/choroby Cushinga:

- nadmiernie zaokrąglona twarz (twarz księżycowata) zaczerwieniona z objawami trądziku

- wzrost masy ciała (do 100 kg), otyłość centralna (obejmująca tułów, kark i twarz), kark Bizona, szczupłe kończyny; tzw. cushingoidalny typ budowy,

- sucha, cienka, zaczerwieniona skóra; na brzuchu, ramionach, udach, pośladkach występują czerwono-fioletowe rozstępy, widoczne są sieci poszerzonych naczyń włosowatych, drobne wybroczyny podskórne

- u kobiet → cechy postępującej wirylizacji, łojotok, wypadanie włosów

- nadciśnienie tętnicze, częste bóle głowy

- ogólne osłabienie, zaniki mięśniowe

- nietolerancja glukozy, hiperglikemia, cukrzyca sterydowa, polydypsja, polyuria, hipercholesterolemia, większa skłonność do miażdżycy-kortyzol

- wzrost glukoneogenezy

- zanik popędu płciowego, zanik potencji u mężczyzn, u kobiet nieregularne miesiączkowanie lub brak miesiączek

- bóle kostne, osteoporoza, złamania patologiczne

- zaburzenia psychiczne o charakterze depresji lub euforii, bezsenność, drażliwość

- nadmierna pigmentacja skóry widoczna w przypadku nadprodukcji ACTH

Hipogonadyzm u mężczyzn:

Zaburzenia fukcji jąder w zakresie czynności plemnikotwórczej oraz wydzielniczej

Komórki Sertolego w kanalikach jądra: proces spermato- i spermiogenezy, wydzielanie estradiolu

Komórki Leydiga: wydzielanie testosteronu, dihydrotestosteronu, androstendionu

Hipogonadyzm pierwotny (jądrowy, hipergonadotopowy)

1. Postać wrodzona:

- wrodzony brak jąder (anorchia)

- zespół Klinefeltera

- niewrażliwość komórek Leydiga na gonadotropiny

Wrodzone defekty biosyntezy testosteronu

2. Postać nabyta:

- kastracja przedpokwitaniowa (np. pourazowa)

- stany zapalne jąder

- uszkodzenie jąder przez przegrzanie, promienie rtg, środki chemioterapeutyczne, leki, urazy

- nowotwory jąder

- przyczyny pozagonadalne (marskość wątroby, przewlekła mocznica, cukrzyca, hiperprolaktynemia)

Hipogonadyzm wtórny (hipogonadotropowy)

1. Postać wrodzona:

- niedobór gonadoliberyny i/lub gonadotropin

- izolowany niedobór LH (zespół Pasqualiniego)

- hipogonadyzm z zaburzeniami węchu (zespół Kallmana)

- wrodzony niedobór gonadotropin i ACTH (zespół Maddocka)

- zespół Babińskiego-Fröhlicha

2. Postać nabyta:

- nowotwory podwzgórza i przysadki

- niedoczynność przysadki (choroba Glińskiego-Simondsa)

- pourazowa dysfunkcja podwzgórzowo-przysadkowa

- starzenie się organizmu, procesy miażdżycowe

- hipogonadyzm jatrogenny: alkoholizm, narkomania

- zespół nadnerczowo-płciowy

- hiperandrogenizm nadnerczowy

Zespół Klinefeltera

- nadmierna ilość chromosomu X (kariotyp: 47 XXY, 48 XXXY, 49 XXXXY, 48 XXYY)

- dodatni typ chromatyny płciowej

- eunuchoidalna budowa ciała, długie kończyny

- ginekomastia, małe jądra z cechami zeszkliwienia kanalików jądrowych, niepłodność

- brak pigmentacji, skąpe owłosienie

- nasilone wydzielanie LH i FSH

Zespół Pasqualiniego - izolowany niedobór LH

- skąpe owłosienie łonowe

- małe wymiary narządów płciowych

- obniżenie libido

- oligospermia

Zespół Kallmana - hipogonadyzm z zaburzeniami węchu

- oznaki braku węchu (anosmia) z powodu zaburzeń węchomózgowia

- niekiedy ślepota

- eunochidalna budowa ciała

- występowanie rodzinne

Zespół Pradera-Willego

- hipogonadyzm wtórny

- uszkodzenie ośrodków pnia mózgu

- zaburzenia regulacji lipogenezy

Zespół Maddocka

- podstawą zaburzenia jest równoczesny niedobór gonadotropin oraz hormonu adrenkortykotropowego → obniżenie poziomu kortyzolu we krwi

Gonada żeńska (jajnik)

Cykl pęcherzyka jajnikowego

FSH - pobudzanie wzrostu komórek ziarnistych, wzrost pęcherzyków i wypełnianie się ich płynem, aktywacja aromatazy (androgeny → estrogeny),

Estrogeny - rozwój II-go i III-rzędowych cech płciowych, zmiany wzrostowe w błonie śluzowej macicy, wzrost i dojrzewanie nabłonka pochwy, kurczliwość macicy, perystaltyka jajowodów, wzrost wydzielania śluzu w drogach rodnych, rozrost kanalików i pęcherzyków w gruczole sutkowym

Progesteron - rozrost podścieliska, wydzielanie gruczołów w macicy, przekrwienie, rozpulchnienie mięśnia macicy, hamowanie wpływu estrogenów na gruczoły szyjki macicy, hamowanie wpływu prostaglandyn na jajowody, hamowanie czynności skurczowej macicy, rozrost pęcherzyków w gruczołach sutkowych

LH - komórki osłonki wewnętrznej pęcherzyka, tzw. kom tekalne → wytwarzanie testosteronu i androstendionu

Hipogonadyzm pierwotny (hipergonadotropowy)

1. Wrodzony

- zespół Turnera

- czysta dysgenezja gonad

- zespół hipoplastycznych jajników

- wrodzone defekty biosyntezy estrogenów

2. Nabyty

- zespół po kastracji

- zniszczenie jajników przez procesy zapalne, nowotworowe, promienie X

- zespół przedwczesnego wygaśnięcia czynności jajników

- hiperprolaktynemia

Hipogonadyzm wtórny (hipogonadotropowy)

1. Wrodzony

- niedobór GnRH

- zespół upośledzonego wydzielania gonadotropin przysadkowych

2. Nabyty

- pierwotne nowotwory podwzgórza lub przysadki

- nowotwory przerzutowe podwzgórza lub przysadki

- stany zapalne przysadki

- zespół Shhehana, chorona Glińskiego-Simmondsa

- urazy podzwgórza lub przysadki

- ciężkie choroby ogólnoustrojowe

- jadłowstręt psychiczny

Nadczynnośc hormonalna jajników

-guzy wydzielające estrogeny lub androgeny

Zespół Turnera

- nieprawidłowy kariotyp 45 X lub tzw. mozaicyzm (45X/46XX, 45X/46XY)

- niski wzrost, płetwistość szyi

- wysklepiona klatka piersiowa, koślawość łokci

- niedorozwój gruczołów sutkowych, szczątkowe jajniki, macica płodowa

- pierwotny brak miesiączki

- niedorozwinięte zewnętrzne narządy płciowe

Czysta dysgenezja gonad ( z kariotypem 46XX lub 46XY)

- dziedziczenie recesywne związane z chromosem X

- zniszczenie gonad w okresie rozwoju płodowego

- eunuchoidalny typ budowy ciała, brak zaburzeń wzrostu

- narządy płciowe wewnętrzne i zewnętrzne słabo rozwinięte

- pierwotny brak miesiączki

- kariotyp 46XY - tendencja do rozwoju nowotworów złośliwych z dysgenetycznej gonady

PCOS - Zespół policystycznych jajników

- niepłodność

- wtórny brak miesiączki

- nadmierne owłosienie

- znaczne obustronne powiększenie jajników

- otyłość

+ insulinooporność, trądzik, hiperlipidemia, nadczynnośc nadnerczy, hiperprolaktynemia

Niedoczynnośc rzekoma:

Np. zespół feminizujących jąder

Stres jako przyczyna powstawania nadżerek (owrzodzeń) bł. śluz. żołądka

Mechanizm związany ze wzrostem wydzielania kortyzolu:

- zahamowanie procesu regeneracji nabłonka komórek śluzówki

- wzrost zawartości HCl w soku żołądkowym → nadżarcie śluzówki

Mechanizm nerwowy:

- pobudzenie czynności neuronów podwzgórzowych kontrolujących czynność przewodu pokarmowego → nasilenie czynności ruchowej oraz wydzielniczej żołądka i jelit → przewlekłe drażnienie oraz zaburzenia ukrwienia błony śluzowej jako przyczyny powstawania nadżerek

Analgezja w stresie:

- udział endorfin pochodzących z POMC

- udział AVP

→ AVP jest mediatorem hamowanym na zakończeniach AVP-ergicznych w istocie galaretowatej rogów grzbietowych rdzenia kręgowego, gdzie kończą się włókna aferenetne c stanowiące część obwodowej drogi czucia bólu

→ działa synegristycznie z CRH na uwalnianie ACTH

→ pobudzanie przenoszenia adrenergicznego, dopaminergicznego i serotoninoergicznego w OUN

Czynniki wpływające na filtrację kłębuszkową (GFR):

1. ciśnienie filtracyjne - autoregulacja przepływu nerkowego

2. przepuszczalność błony filtracyjnej

3. powierzchnia filtracyjna (liczba czynnych kłębuszków nerkowych)

zniszczenie kłębuszków → przerost kłębuszków zdrowych

niewydolność nerek → spadek czynnych nefronów <30% masy prawidłowej

Zaburzenia zagęszczania moczu:

1. Zaburzenia związane z wazopresyną - moczówka prosta

- niemożliwość uwalniania wazopresyny → wydalanie dużych ilości praktycznie niezagęszczonego moczu

Moczówka prosta nerkowopochodna → niewrażliwość receptorów na wazopresynę

2. Diureza osomotyczna w cukrzycy

- duża ilość substancji osmotycznie czynnych (glukoza) wiąże duże ilości wody

3. Zaburzenia elektrolitowe

- hiperkalcemia - brak odpowiedzi nerek na wazopresynę

- hipokaliemia - zwyrodnienie cewek → niewrażliwość na wazopresynę

Zaburzenia rozcieńczania moczu:

1. Zespół Schwartza-Barttera

Autonomiczne wydzielanie wazopresyny

Wzrost stężenia AVP niezależny od potrzeb rozcieńczania ustroju

2. Zaawansowany zespół mocznicowy

Wydalanie moczu izoosmotycznego z osoczem

Brak rozcieńczania i zagęszczania moczu

Przebieg kliniczny przewlekłej niewydolność nerek:

1. Pewna część nefronów nie pracuje

Zdrowe nefrony przejmują pracę chorych → przerost nefronów zdrowych →

wzrost dopływu krwi do zdrowych kłębuszków i przejęcie pracy chorych →

brak objawów klinicznych

2. Wielomocz wyrównawczy

Brak objawów klinicznych

Niewielki wzrost kreatyniny i mocznika

3. Przewlekły zespół mocznicowy

Gdy liczba czynnych nefronów spadnie <50% zdrowe nie są w stanie przejąć pracy chorych → nefrony tracą zdolność do zagęszczania i rozcieńczania moczu → izostenuria

4. Niewydolność niewyrównana

Skąpomocz → bezmocz (anuria)

Okresy przewlekłej niewydolności nerek - Herold:

1. Okres pełnego wyrównania

Niewielkie zmniejszenie klirensu kreatyniny i ograniczenie zdolności zagęszczania moczu, izostenuria, wielomocz, nykturia, nieprawidłowy osad moczu, osoczowe stężenia końcowych produktów przemiany białkowej i purynowej są prawidłowe

2. Okres wyrównanej azotemii (retencji ciał azotowych)

Wzrost stęż. kreatyniny, niedokrwistość nerkowopochodna, nadciśnienie, objawy wtórnej nadczynności przytarczyc, hiperfosfatemia, hipokalcemia

3. Okres niewyrównanej azotemii (stan przedmocznicowy)

Stęż. kreatyniny powyżej 530 μmol/l (6 mg/dl), znaczna retencja sodu i wody w ustroju, obrzęki obwodowe, przewodnienie płuc, niewydolność serca i nadciśnienie tętnicze

4. Okres schyłkowej niewydolność nerek (przewlekłej mocznicy)

→ GFR >15 ml/min/1,73m2

- dalszy wzrost stęż. kreatyniny w surowicy i nasilenie objawów mocznicy, wyczerpanie możliwości leczenia zachowawczego; konieczność leczenia nerkozastępczego

Dodatkowe objawy:

- fetor mocznicowy

- encefalopatia mocznicowa (zaburzenia koncentacji)

- mocznicowe zapalenie osierdzia i opłucnej

- skaza krwotoczna w następstwie małopłytkowości i trombocytopatii

Przewlekły zespół mocznicowy:

W ustroju pojawiają się toksyny mocznicowe

Szkodliwy wpływ na wszystkie tkanki organizmu

Wzrost stężenia we krwi toksyn: mocznik, cjanki, fenole, imidazole

Zespół Barttera:

Zaburzenie czynności cewek nerkowych przebiegające z szeregiem objawów:

- zasadowica hipokaliemiczna

- utrata sodu i nadciśnienie tętnicze krwi

- hiperkalciuria i prawidłowe stężenie Mg w surowicy krwi

Niewydolność nerek:

Anemia, hiperglikemia, hipokalcemia, kwasica metaboliczna, hiperfosfatemia,

Zmniejszenie ilości hydroksyapatytów w kościach, zwiększone wydalanie HCO3^- w nerkach, wzrost LDL, nadczynnośc wtórna gruczołów przytarczycznych, zatrzymanie mocznika

Zespół Fanconiego:

Białkomocz nerkowy kanalikowy, upośledzenie wydalania fosforu, glukozy i aminokwasów

Objawy chorób wątroby:

- żółtaczka, obrzęki, wodobrzusze, hepatomegalia, splenomegalia, hipersplenizm, żylaki przełyku i odbytu, drżenie grubofaliste-łopot, encefalopatia wątrobowa (śpiączka), niedokrwistość (zmęczenie, bóle i zawroty głowy, duszność), zanik jąder, zaniki mięśniowe (brak białek), pajączki naczyniowe, rumień dłoniowy, świąd skóry, fetor z ust, skaza krwotoczna, ginekomastia, cukrzyca

Zółtaczka

Zażółcenie powłok skórnych, błon śluzowych i białkówki w wyniku zwiększonego odkładania bilirubiny w tkankach, zażółcenie spojówek przy bilirubinie >2 mg/dl

Żółtaczka hemolityczna (przedwątrobowa)

Nadmierna hemoliza krwinek czerwonych (niedokrwistość hemolityczna, nieefektywna erytropoeza)

- wzmożony urobilinogen, żółty mocz, niedokrwistość

- wzrost dehydrogenazy mleczanowej,

- wzrost bilirubiny niesprzężonej (pośredniej)

- hemoglobinuria - ciemny mocz, brak bilirubiny w moczu

- podwyższony ASPAT i ALAT nieznacznie

- fosfataza alkaliczna prawidłowa

Żółtaczka miąższowa (wątrobowa)

Choroby wątroby-uszkodzenie hepatocytów w wyniku zapalenia zakaźnego (wirusowe, bakteryjne, malaria) lub uszkodzenia toksycznego

- wzrost bilirubiny sprzężonej i niesprzężonej

- urobilinogen w normie lub zmniejszony

- bilirubina w moczu

- podwyższony ASPAT i ALAT

- fosfataza alkaliczna prawidłowa lub nieznacznie podwyższona

Skutek: urudnione sprzęganie i wydzielanie bilirubiny

Żółtaczka zastoinowa

* mechaniczna (pozawątrobowa): niedrożność dróg żółciowych (kamienie żółciowe, torbiele, nowotwory)

* niemechaniczna (śródwątrobowa): niektóre leki, alkohol, ciąża, marskość wątroby, stany pooperacyjne

- fosfataza alkaliczna znacznie podwyższona

- wzrost bilirubiny sprzężonej (bezpośredniej) bardzo i niesprzężonej

- mocz barwy ciemnego piwa, urobilinogen bardzo zmniejszony, bilirubina w moczu

- odbarwiony stolec (spadek sterkobilinogenu)

- wzrost cholesterolu, kwasów żółciowych, fosfataza zasadowa, 5'nukleotydaza, GGT

- ALAT i ASPAT prawidłowe lub nieznacznie podwyższone

Drogi zewnątrzwątrobowe: przewód wątrobowy wspólny i przewód pęcherzykowy (łączą się później w przewód żółciowy współny)

Skutki zastoju żółci - cholestaza

- żółtaczka

- świąd skóry - kwasy żólciowe

- stolce tłuszczowe

- niedobór witamin A, D, E i K

- hipercholesterolemia

- zwiększenie aktywności enzymów wskaźnikowych cholestazy (AP-fosfataza zasadowa, LAP, GGT-gamma-glutamylotransferaza)

- wzrost cholesterolu, spadek kwasów żółciowych i lecytyny, kobiety otyłe po 40 r.ż., jasna karnacja i cukrzyca → kamica żółciowa

Zespół Crigler-Najjara

Typ I → brak glukuronylotransferazy

- dziedziczenie autosomalne recesywne

→ odkładanie bilirubiny w jądrach podkorowych mózgu (kernicterus)

Typ II - zespół Ariasa → znaczny niedobór glukuronylotransferazy

- dziedziczenie autosomalne dominujące

Zespół Gilberta

Okresowa żółtaczka młodocianych

Niedobór UDP-glukuronylotransferazy

→ upośledzenie wiązania bilirubiny przez komórki wątrobowe

- najczęstsza hiperblirubinemia dziedziczona autosomalnie dominująco, ujawnia się ok. 20 r.ż

Zespół Dubin-Johnsona

Niedobór białka MOAT (multi organic anion transporter)

- upośledzenie wydzielania bilirubiny przez komórkę wątrobową

- wiązanie z kwasem glukuronowym jest prawidłowe

→ wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej)

Zespół Rotora

- upośledzenie wydzielania bilirubiny

- zwiększone stężenie bilirubiny bezpośredniej

- ! zwiększone wydalanie koproporfiryny z moczem

Choroba Wilsona

Zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe

Choroba spichrzeniowa miedzi

-objawy watrobowe: → marskość

- objawy neurologiczno-psychiatryczne: zespół prakinsonopodobny ze sztywnością, drżeniem, dyzartrią i zaburzeniami psychicznymi

- objawy oczne: pierścien Kaysera-Fleischera (złocistobrązowa obwódka rogówki)

Marskość wątroby

Zniszczenie tkanki i naczyń wątroby z wytworzeniem tkanki włóknistej i guzków regeneracyjnych

Przyczyny:

- nadużywanie wątroby

- zapalenie wątroby wirusowe przewlekłe: B (+D), C

Powikłania:

- nadciśnienie wrotne

- encefalopatia wątrobowa i śpiączka wątrobowa

- pierwotny rak wątroby

Zasadowica metaboliczna

Wymioty, hipokaliemia, hipoaldosteronizm

Zasadowica oddechowa: NH3

Nadciśnienie wrotne:

> 13 mm Hg

Przyczyny:

1) Blok przedwątrobowy - zakrzepica żyły sledzionowej (blok obwodowy) lub żyły wrotnej (blok centralny)

2) Blok wewnątrzwątrobowy - zapalenie wątroby, marskość wątroby, zarostowe choroby żył

3) Blok pozawątrobowy - zakrzepica żył wątrobowych, ucisk na żyłę wrotną, zaciskające zapalenie osierdzia

Zespół Budda-Chiariego → niedrożność żył wątrobowych spowodowana zakrzepicą, uciskiem guza lub wrodzoną przegrodą łącznotkankową

→ wytwarzanie krążenia obocznego

- wrotno-żołądkowo-przełykowe → żylaki przełyku i dna żołądka

- okołopękowe → głowa Meduzy

- pomiędzy żyłami odbytu i żyłami krezkowymi → żylaki odbytu

Objawy:

Wodobrzusze, splenomegalia, hepatomegalia, hieprsplenizm, pancytopenia, żylaki przełyku i odbytu, głowa meduzy

Wodobrzusze

Płyn w jamie otrzewnej

Przewlekłe choroby wątroby, prawokomorowa niewydolność krążenia, zespół nerczycowy (zatrzymanie sodu i wody), zapalenie otrzewnej, nowotwory

Przyczyny:

1. ogranicznenie odpływu krwi z obszaru żyły wrotnej, nadciśnienie wrotne, wzrost tworzenia limfy, zastój limfy

2. spadek syntezy albumin - hipoalbuminemia, spadek ciśnienia onkotycznego osocza, spadek katabolizmu-wtórny hipoaldosteronizm

3. spadek wydzielania ANP, wzrost AVP, hipowolemia, aktywacja układu RAA-zatrzymanie sodu i wody

Przyczyny niedokrwistości w chorobach wątroby:

- niedokrwistość z niedoboru żelaza

- zaburzenia krzepnięcia - niedokrwistość pokrwotoczna i krwawienia

- niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 - niedokrwistość nadbarwliwa megaloblastyczna

- pancytopenia, hipersplenizm - hemoliza erytocytów

Skaza krwotoczna

- osoczowa - niedobór czynników krzepnięcia

- małopłytkowa - spadek TBC-calkowita ilość krwinek

- naczyniowa - kruchość naczyń

- niedobór witaminy B12 i kwasu foliwoego - małopłytkowość

Zespół wątrobowo-nerkowy

Choroba wątroby doprowadzająca do choroby nerek

- objawy niewydolności wątroby oraz cechy niewydolności nerek ze skąpomoczem i mocznicą

Niewydolność watroby i zastój żółci → spadek degradacji LTK → wzrost stężenie LTC → skurcz naczyń nerkowych → spade ukrwienia nerek i niewydolność czynnościowa nerek

Encefalopatia wątrobowa

Gromadzenie w osoczu substancji neurotoksycznych nie utylizowanych w wątrobie:

→ amoniak, merkaptany (fetor hepaticus), fenole

Patogeneza choroby wrzodowej żołądka:

- zniszczenie bariery śluzówkowej

- Helicobacter pylori - rozkład mocznika do NH3 i śluzu

- stres i stany ostre

- alkohol, kawa, palenie tytoniu

- NLPZ i glikokortykosteroidy: hamowanie cyklooksygenazy

Choroba Addisona-Burnera:

- przeciwciała przeciwko kom. okładzinowym żołądka

- choroba autoimmunologiczna

- zanikowe zapalenie błony śluzowej + niedokrwistość megaloblastyczna

- domięśniowe podanie wit. B12

Patogeneza choroby wrzodowej dwunastnicy:

- zwiększenie HCl w soku żołądkowym

- Helicobacter pylori - stan zapalny części przedoodźwienikowej żołądka

- uszkodzenie komórek D wydzielających somatostatynę

- metaplazja żołądkowa w dwunastnicy

Objawy choroby wrzodowej:

- ból po posiłku (wrzody żołądka), ból głodowy-przed posiłkiem lub kilka h po (wrzody dwunastnicy)

- pieczenie (uwaga! Zawał ściany dolnej serca)

- krwawienia, perforacje

Zespół Zollinger-Elisona:

Nowotwór gastrinoma - komórki G wydzielające gastrynę

Umiejscowienie: trzustka (głównie), dwunastnica, odźwiernik, więz. wątrob.-dwunastn.

Mnogie owrzodzenia nawracające, często nietypowo zlokalizowane

MEN-1 → guz trzustki, makrogruczolak przysadki, nadczynność przytarczyc

Zapalenie trzustki ostre i przewlekła:

Przyczyny:

- kamica żółciowa

- alkohol

- błąd dietetyczny

Ostre zapalenie trzustki:

Autoaktywacja trypsynogenu, enzymy lizosomalne, katepsyny

Przyczyny: uraz, niedokrwienie, alkohol, wirusy, bezpośrednie uszkodzenie komórek pęcherzykowych trzustki, niedrożność przewodu trzustkowego

→ wzrost ciśnienia w układzie zewnątrzwydzielniczym trzustki, wzrost wydzielanie enzymów trawiennych do tkanki śródmiąższowej i ich aktywacja

Postacie:

- obrzękowa

- martwiczo-krwotoczna (uszkodzenie wielonarządowe)

Aktywna trypsyna i fosfolipaza → martwica

Aktywna elastaza → uszkodzenie naczyń krwionośnych

Procesy krwotoczno-zakrzepowe

Przewlekłe zapalenie trzustki:

Nawracające podostre zapalenie trzustki skutkujące niedrożnością przewodu trzustkowego

Alkohol → wzrost wydzielania wody, jonów H+ i białek w soku trzustkowym

Wytrącanie białek z gromadzeniem wapnia → kamienie

Ucisk na ścianę → uszkodzenie ściany i przejście do miąższu trzustki

→ trwały skurcz zwieracza Odiego → zastój

Objawy chorób trzustki:

- ból w nadbrzuszu promieniujący do pleców - ból opasujący

- zwiększenie stężenia enzymów trzustkowych w surowicy i moczu

- nudności, wymioty, bębnica, porażenie jelit

- biegunka tłuszczowa

- cukrzyca

- wodobrzusze

- płyn w lewej jamie opłucnej

→ hipowolemia, wstrząs hipowolemiczny, tachykardia

- gorączka

- żółtaczka zastoinowa

- powikłania: zakażenia, wstrząs, torbiele i ropnie, koagulopatie i zakrzepice, nadżerki naczyń

Biegunki

1. osmotyczna

- leki przeczyszczające: laktuloza

- zespół złego wchłaniania substancji osmotycznie czynnych (biegunka pseudoosmotyczna)

2. sekrecyjna

- stany zapalne, cholera, Escherichia coli

- biegunka podróżnych

- uwalnianie wody i elektrolitów

3. motoryczna

- krótki odcinek do wchłonięcia substancji

- zespół pętli krótkiego jelita lub po operacjach

Nieswoiste przewlekłe zapalenia jelit:

1. wrzodziejące zapalenie okrężnicy (colitis ulcerosa)

- ropnie kryptowe w dnie krypt jelitowych

2. choroba Leśniewskiego-Crohna

- nawracające zapalenia ziarniniakowo-włókniejące o rozmieszczeniu odcinkowym

Objawy:

- bóle brzucha, biegunki, parcie na stolec, nietrzymanie stolca, wzdęcia brzucha, uczucie zmęczenia

Przyczyny:

- infekcyjna, alergiczna, kolagenowa, czynników psychoosmotycznych, genetyczna, enzymatczna, immunologiczna (cytotoksyczne dział. limf. T przeciw kk nabłonka jelitowego), udział wolnych rodników

Wrzodziejące zapalenie okrężnicy - Colitis ulcerosa:

- ciągły charakter zmian

- owrzodzenia warstwy powierzchownej błony śluzowej

- zawsze odbytnica, zazwyczaj okrężnica esowata

- biegunka krwisto-śluzowa

- rzadziej objawy pozajelitowe

- osoby pąlace tytoń rzadziej zapadają na chorobę

Choroba Leśniewskieg-Crohna- Enterocolitis regionalis:

- odcinkowe zapalenie

- wszystkie warstwy układu żołądkowo-jelitowego

- głównie jelito kręte i bliższy odcinek okrężnicy

- biegunka przeważnie bez krwi, wyczuwalny opór w prawym podbrzuszu, bóle brzucha

- zgrubienie włókniste ściany jelita z odcinkowymi zwężeniami

- przetoki okołoodbytnicze

- częstsze objawy pozajelitowe (skóra, oczy, stawy, wątroba)

- palenie tytoniu nasila występowanie choroby

Niewydolnośc wątroby:

Hipoglikemia, hiperamonemia, hipoalbuminemia

Marskość wątroby

Działania komatycznego nie mają albuminy!

Działanie komatyczne: amoniak, wolne kwasy tłuszczowe, merkaptany

Encefalopatia wątrobowa:

Hiperamonemia, alkaloza metaboliczna, powstawanie fałszywych neuromediatorów

Wtórna hipercholestorelemia:

Zespół nerczycowy, cholestaza, mocznica,

Niewydolność prawokomorowa:

Obrzęki obowodowe, poliglobulia, nycturia, zastój krwi w nerkach

Zespół preekscytacji - WPW (Wolffa-Parkinsona-White'a)

Dodatkowy pęczek między przedsionkami i komorami → częstoskurcz nadkomorowy

Mechanizm: Pobudzenie nawrotowe (depolaryzacja z komór wraca z powrotem do przedsionka)

Nadciśnienie tętnicze:

Aktywacja układu RAA

Niedobór prostaglandyni i kinin

Wzrost oporu naczyniowego → wzrost ciśnienia tętniczego

Duża amplituda między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym:

- w nadczynność tarczycy

- w bloku przedsionkowo-komorowym całkowitym

Niewydolność oddechowa:

- gdy występuje hipoksja i/lub hiperkapnia

- niedotlenienie hipoksemiczne (spadek wysycenia Hgb tlenem)

- niedotlenienie anemiczne (brak tlenu, małe stężenie Hgb)

- niedotlenienie krążeniowo-zastoinowe (nwd ukł.krążenia, spadek przepływu krwi)

- niedotlenienie cytotoksyczne (niemożność wykorzystywania tlenu w tkankach)

- duszność powstaje przeważnie, gdy jest stymulowana hiperwentyalcja

Sinica

Obecność we krwi hemoglobiny zredukowanej do 5 mg/dl

- w płucach Hb gorzej wysyca się tlenem → sinica centralna

- wada sinicza serca (przeciek z prawa na lewo)

Sinica centralna (tętnicza)

Sinica obwodowa (żylna)

Duża niedokrwistość → brak sinicy

Policytemia → sinica pojawia się bardzo szybko (nwd PK)

Sinice rzekome

Baroreceptory

- w łuku aorty

- w zatoce szyjnej

- ściany przedsionków i komór serca

Wzrost ciśnienia → pobudzenie ośrodka krążeniowego w rdzeniu przedłużonym → n. X → spadek częstości skurczów serca

Chemoreceptory

- pobudzanie w wyniku spadku ciśnienia cząsteczkowego tlenu, CO2 lub H+

- do ośrodka naczynioruchowego w rdzeniu przedłużonym

→ układ adrenergiczny → wzrost ciśnienia tętniczego i pojemności minutowej

Hipokaliemia:

< 3,5 mmol/l

- spłaszczony załamek T

- występowanie załamka U

- odcinek ST poniżej linii izoelektrycznej

→ blok p-k II º, częstoskurcz nadkomorowy i komorowy

Hiperkaliemia:

- szeroki i wysoki załamek T

- poszerzenie zespołu QRS

- pogłębienie załamka S

- szeroki załamek P

→ blok I lub IIº, bradykardia, zahamowanie zatokowe

Dławica stabilna:

Prawidłowe EKG w spoczynku

W wysiłku obniżenie odcinka ST, odwrócenie załamka T

+ ból w wysiłku

Dławica niestabilna:

- ból również w spoczynku

- ból nie ustępuje po nitrgolicerynie

→ zawał lub nagły zgon sercowy

Dławica Prinzmetala:

- ból spontaniczny, często o tych samych porach dnia

- nie jest związany z wysiłkiem

- w EKG uniesienie odcinka ST

Zawał serca:

Martwica mięśnia sercowego spowodowana niedokrwieniem, zwykle na tle choroby wieńcowej ze znacznym zwężeniem jednej tętnicy wieńcowej

- pełnościenny

- podwsierdziowy

EKG:

Odprowadzenie przedsercowe: V1, V2, V3 → fale Pardiego (uniesienie odcinka ST)

Cechy niedokrwienia: obniżenie odcinka ST, ujemny załamek T, głęboki załamek Q

Zawał podwsierdziowy: obniżenie lub uniesienie odcinka ST, odwrócenie załamka T

Ewolucja zawału:

- minuty → wysokie załamki T (tzw. T wieńcowe)

- godziny → Fala Pardeego - uniesienie odcinka ST wraz z załamkiem T

- dni → obniżenie fali Pardeego, ujemny załamek T, ubytek potencjału załamka R

- tygodnie → odwrócenie załamka R, ujemny T, pogłębienie Q

- lata → głęboki, poszerzony załamek Q (cecha przebytego zawału), prawidłowy T+

Przebieg kliniczny zawału:

1. Okres niedokrwienia i martwicy

2. Okres bliznowacenia

3. Okres rehabilitacji

4. Okres zapobiegania

Enzymy w zawale:

- aminotransferaza asparagininanowaa (AspAT) → wzrost 3-6 h po wystąpienieu zawału, max. 24-36 h, AspAT > 300-400 j.m. → rozległy zawał

Wzrost AspAT również w : uszkodzeniu watroby i zawale płuca

- dehydrogenaza mleczanowa (LDH) → wzrost w 12-24 h po wystąpieniu zawału,

max. 48-72 h

- kinaza kreatynowa (CPK, CK) → wzrost w 2-4 h po wystąpieniu zawału, max. 12-24 h

Oznaczanie frakcji MB → frakcja miokardialna (6-36 h od wystąpienia zawału)

Wzrost CK również przy iniekcjach domieśniowych, urazach mięśni szkieletowych, kardiowersji

- troponiny → wzrost stężenia po 3 h od wystąpienia zawału, max. stężenie po 20 h, normalizacja po 1-2 tygodniach

obecnie najlepszy wskaźnik zawału-swoisty i najbardziej czuły

Powikłania zawału:

Najbardziej niebezpieczny okres: pierwsze 48 h!

1. powikłania wczesne

- zaburzenia rytmu (pobudzenia dodatkowe lub tachykardia pochodzenia komorowego, migotanie komór, migotanie przedsionków powodujące niemiarowość zupełną, zaburzenia rytmu przebiegające ze zwolnieniem akcji serca)

- niewydolność lewokomorowa

- wstrząs kardiogenny

- powikłania rozległej martwicy (pęknięcia, oderwanie mięśnia brodawkowatego)

2. powikłania późne

- tętniak ściany serca

- zatory tętnicze

- wczesne zapalenie osierdzia przyzawałowe

- zespół pozawałowy (zespół Dresslera)

- niemiarowości

- niewydolność krążenia

- utrzymująca się dławica piersiowa i nawrót zawału

Zespół Dresslera

Zespół pozawałowy

Występujace 2-6 tyg. po zawale późne zapalenie osierdzia lub zapalenie opłucnej

Przyczyna: reakcja immunologiczna

Objawy: gorączka, zapalenie osierdzia, wysięk opłucnowy, bóle stawów

Leczenie: NLPZ, kortykosteroidy

Wzrost ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego:

→ przerost koncentryczny mięśnia komory

→ poszerzenie komory - przerost odśrodkowy

Spadek objętości minutowej → wzrost wydzielania katcholamin, RAA i ADH → wzrost objętości krwi krążącej

Rozciągnięcie ścian przedsionka → wzrost wydzielania ANP → spadek objętości płynów, Na i ciśnienia tętniczego

Rozszerzenie układu żylnego:

→ wzrost powrotu żylnego → wzrost obciążenia wstępnego

Rozszerzenie układu tętniczego:

→ spadek ciśnienia tętniczego i oporu tętniczego → wzrost opróżniania LK →

spadek objętości LK i spadek obciążenia następczego

Niewydolność skurczowa:

Spadek objętości późnorozkurczowej, spadek objętości wyrzutowej

Przyczyny:

- wzrost afterloadu

- utrudnienie odpływu z LK

- utrata kurczliwości

→ nadciśnienie tętnicze, zwężenie aorty, kardiomiopatia przerostowa

Niewydolność rozkurczowa:

Upośledzenie fazy rozkurczu

Przyczyny:

- zawał

- przerost mięśnia sercowego

- kardiomiopatia ograniczająca

- zwężenie zastawki mitralnej i trójdzielnej

- tamponada serca

Patomechanizm bólu promieniującego do lewego ramienia w chorobie niedokrwiennej

Odruchowe niedokrwienie nerwów obwodowych wywołane skurczem naczyń zaopatrujących nerwy obwodowe lewego ramienia

Odruch Heringa-Breuera

Z mechanoreceptorów

Skrócenie wdechu, wydłużenie wydechu

- włóknienie, zastój → spadek podatności płuc → skrócenie wdechu i wydechu

- rozedma → wzrost podatności płuc → wydłużenie wdechu i wydechu

Przecięcie nerwów błędnych (nn.X) → zwolnienie rytmu i wydłużenie wdechu

Chaotyczny rytm przedsionków

Przedwczesne pobudzenia nadkomorowe generowane są przez kilka ośrodków

- 3 typy załamka P w EKG, zmienny czas trwania odstępów PP i PQ,

- częstość rytmu 50-250/min

- może współistnieć blok przedsionkowo-komorowy

- rytmy szybkie (o częstości powyżej 100/min) = wielokształtny częstoskurcz przedsionkowy

- rytmy wolne = nadkomorowe wędrowanie rozrusznika

Migotanie przedsionków - FA - fibrilatio arteriorum

Niesynchroniczna deplaryzacja pojedynczych włókien mięśnia przedsionków

- w EKG brak załamków P, obecne fale migotania (f) o częstości 450-700/min

- zespoły QRS pojawiające się w różnych odstępach czasu, częstość zes.QRS zależy od możliwości przewodzenia przez węzeł p-k

- napady FA zdarzają się u osób zdrowych (wysiłek, alkohol, emocje), ale nie utrwalają się

- szybkie utrwalenie FA u osób z nadczynnością tarczycy i z powiększonym przedsionkiem

- napad może przebiegać z szybką czynnością komór → możliwość pojawienia się niewydolności krążenia, niewydolności wieńcowej

- zupełna niemiarowość, zmienna głośność tonów serca, zmienne wypełnienie i deficyt tętna

- turbulentny przepływ krwi → tworzenie skrzeplin (materiał zatorowy)

Napadowy częstoskurcz komorowy

Przynajmniej 6 kolejnych pobudzeń o częstości powyżej 100/min (przeważnie 150-250)

- w EKG brak załamków P oraz poszerzone i zniekształcone z.QRS lub rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe;

odmiana torsade de pointes (zespoły komorowe o zmiennej wysokości-

„tańczenie wokół linii izoelektrycznej”)

- zwykle występuje u osób dotkniętych organiczną chorobą serca (gł. chor. niedokrwienna, zawał serca, kardiomiopatia, zapalenie m.sercowego, zaburzenia elektrolitowe, zespół wydłużonego odstępu QT, wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, toksyczny wpływ leków-zwłaszcza glikozydy nasercowe, czasem wysiłek lub emocje-nawet u osób zdrowych)

- możliwe drastyczne obniżenie pojemności minutowej i powodowanie ostrej niewydolności serca

Parasystolia

Ektopowy ośrodek komorowy niezależny od pobudzeń zatokowych

Migotanie komór

Asynchroniczna depolaryzacja poszczególnych włókien mięśniowych lub fragm. komór

- czynnik wyzwalający: pobudzenie przedwczesne lub częstoskurcz komorowy

- nieregularna falista linia o różnym woltażu

- występuje w niedokrwieniu mięśnia sercowego, zawale m.sercowego, zaburzeniach elektrolitowych (hipokaliemia, hipomagnezemia, hipokalcemia), kwasicy metabolicznej, hipotermii, zatruciu glikozydami naparstnicy

- migotanie komór jest równoznaczne z zatrzymaniem krążenia

SSS - Zespół chorego węzła zatokowo-przedsionkowego

- przetrwała bradykardia zatokowa ze współistnieniem dolegliwości

- nawracające zahamowanie zatokowo lub blok zatokowo-przedsionkowy

- zespół tachykardia-bradykardia: napadowy częstoskurcz nadkomorowy lub trzepotanie/migotanie przedsionków

Przyczyny:

- choroba wieńcowa serca

- kardiomiopatie i zapalenie mięśnia serccowego (ew. z przeciwciałami przeciw kom. NSA)

- samoistna degeneracja układu bodźcoprzewodzącego (chor. Lenegre i chor. Leva)

Miażdżyca

Choroba błony wewnętrznej naczynia

Przyczyna: -proces zapalny powodujący uszkodzenie śródbłonka

Czynniki ryzyka:

- nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, cukrzyca, dyslipidemie, udary u osób prze 66 r.ż., zaawansowany wiek, choroba niedokrwienna serca, nadużywanie alkoholu (umiar→dział. ochronne), środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny, napady migreny u kobiet przed menopauzą

Nadciśnienie tętnicze - HA - hypertonia arterialis

Następstwo zwiększenia objętości minutowej serca (wolemii) i/lub zwiększonego oporu naczyń

Czynniki ryzyka:

- pykniczna budowa ciała, sposób odżywiania (duża podaż NaCl), nadwaga, stres i zaburzenia hormonalne

1) Nadciśnienie samoistne (pierwotne, idiopatyczne) - zaburzenia w regulacji RR

2) Nadciśnienie wtórne

- nadciśnienie nerkopochodne (chor. miąższowe, guzy, zwężenie t.nerkowej)

- nadciśnienie hormonalne (guz chromochłonny, zespół Cushinga, zespół Conna, zespół nadnerczowo-płciowy, akromegalia)

- zwężenie cieśni aorty

Okresy kliniczne nadciśnienia tętniczego wg WHO:

1º) Nadciśnienie tętnicze bez zmian narządowych

2º) Nadciśnienie tętnicze ze zmianami narządowymi

- kardiomiopatia nadciśnieniowa

- nefropatia nadciśnieniowa (kreatynina < 2 mg/dl)

- retinopatia ndciśnieniowa (Iº i IIº)

- obecność blaszek miażdżycowych w dużych naczyniach (tętnica szyjna, udowa i in.)

3º) Nadciśnienie z powikłaniami lub towarzyszącymi chorobami układu sercowo-naczyniowego

- serce: dławica piersiowa, zawał serca, niewydolność serca

- nerki: nefropatia nadciśnieniowa, niewydolność nerek (kreatynina >2mg/dl)

- dno oka: retinopatia nadciśnieniowa III i IVº

- OUN: TIA-przemijające niedokrwienie mózgu, zawał niedokrwienny, krwawienie wewnątrzmózgowe

- naczynia: miażdżyca zarostowa tętnic obwodowych, tętniak rozwarstwiający aorty

Przełom nadciśnieniowy:

Krytyczny wzrost ciśnienia tętniczego (>230/130 mm Hg) powodujący zagrażające życiu ostre powikłania narządowe, np. niewydolność lewokomorową, obrzęk płuc, dławicę piersiową, zawał serca, tętniak rozwarstwiający aorty

- stan wymagający natychmiastowej interwencji lekarskiej i obniżenia RR

Zespół metaboliczny - zespół X:

- insulinooporność i hiperinsulinemia

→ przedwczesny (przyspieszony rozwój miażdżycy)

Czynniki ryzyka:

- otyłość typu centralnego (trzewnego)

- upośledzona tolerancja glukozy lub cukrzyca typu 2

- dyslipoproteinemia (wzrost triglicerydów, spadek HDL i cholesterolu)

- hiperurykemia

- nadciśnienie samoistne

Hipoksemia

Spadek prężności tlenu we krwi <10,4 kPa (80 mm Hg)

Hiperkapnia

Wzrost prężności CO2 we krwi <5, 85 kPa (45 mm Hg)

Niewydolność oddychania:

1. hipowentylacyjna

Słaba wentylacja pęcherzyków płucnych

- brak zaburzeń stosunku Va/Qc

W przebiegu zakłóceń centralnej regulacji oddychania

Wyraźna hiperkapia, umiarkowana hipoksemia

2. hipoksemiczna

proces chorobowy płuc

spadek stosunku Va/Qc

wyraźna hipoksemia, prawidłowy lub nieznaczny wzrost paCO2

3. mieszana

zakłócenia mechaniki oddechowej

→ obturacyjne lub restrykcyjne upośledzenie sprawności wentylacji

Spadek aktywności ośrodków regulacji (centralnych)

Znaczna hipoksemia i hiperkapnia

WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA ORGANIZM:

Adapatacja:

Mechanizmy pzrystosowawcze dla zachowania homesostazy w zmienionych warunkach środowiska (np. ciśnienia, temperatury), regulacja zachodzi na poziomie komórkowym, tkankowym i narządowym

Aklimatyzacja:

Przystosowanie do okresowych warunków klimatycznych

Hipobaria:

Rozrzedzone powietrze - mało tlenu - hiperwentylacja - usunięcie więcej CO2 - hipoksja i hipokapnia - zasadowica gazowa

Ostra choroba wysokogórska:

Obrzęk mózgu i zaburzenia neurologiczne

Rodzaje i przyczyny hipoksji:

Hipoksyczna - zmniejszenie prężności tlenu we wdychanym powietrzu

Hipoksemiczna - obniżenie prężności tlenu we krwi (niedokrwistość, zmiany wiązania tlenu przez hemoglobinę)

Krążeniowa (zastoinowa) - spadek przepływu krwi przez tkanki

Cytotoksyczna - uszkodzenie komórek układów enzymatycznych przy dostatecznym dopływie krwi do tkanek

Hipokapnia:

Spadek prężności CO2 we krwi tętnicznej poniżej 30 mm Hg;

Przyczyny: ból, niedotlenienie krwi tętniczej (sinicze wady serca z przeciekiem prawo-lewym, zapalenie płuc), urazy głowy, schorzenia neurologiczne i psychiczne,

skutek: zwężenie naczyń krwionośnych mózgu

Hiperoksja:

Przyczyny: podawanie do oddychanie mieszanin gazowych sztucznie wzbogaconych w tlen, lub w warunkach hipobarii tzn. oddawanie pod ciśnieniem większym od atmosferycznego,

Mechanizm obronny: spadek częstości skurczów serca, spowolnienie krążenia krwi → wzrost grubości bariery pęcherzykowej → wzost tempa przemian energetycznych → nadmierna waskularyzacja, np. soczewki oka

Hiperkapnia:

Przyczyny: utrudnione lub zbyt wolne usuwanie CO2 w płucach spowodowane spadkiem powierzchni wymiany gazowej (obrzęk płuc, zapalenie płuc, zwężenie dróg oddechowych), osłabieniem ruchów oddechowych, spadkiem wentylacji płuc, wzrostem przestrzeni martwej lub obecnością CO2 we wdychanych gazach; nadmierne wytwarzanie CO2 w przebiegu podwyższonej temperatury ciała, w czasie wysiłków fizycznych, w trakcie nasilenia przemiany materii i procesów katabolicznych ustroju

Hiperbaria:

Przewlekła hiperbaria → wzrost rozpuszczalności gazów w tkankach i płynach ustrojowych → narkoza azotowa (N2 w mózgu)

Zatorowość naczyń:

Szybki powrót z hiperbarii do normalnego ciśnienia,

Choroba dekompresyjna, choroba kesonowa, choroba ciśnieniowa

Azot się wypienia, pęcherzyki gazowe w osoczu, wzrost pCO2, spadek pO2 → zator gazowy (blokowanie naczyń płucnych → śmierć)

Grubienie błony lipoproteinowej - miejsce aktywacji różnych czynników i składników osocza: trombocyty (serotonia, adrenalina, wapń, potas - inicjowanie procesu wykrzepania śródnaczyniowego), erytrocyty, lipoproteiny, aktywacja czynnika Hagemana i różnych enzymów

Pękanie pęcherzyków gazowych, rozrywanie tkanek, m.in. szpiku → tworzenie zatorów lipidowych

Termoregulacja - Ośrodek utraty ciepła:

Okolica nadwzrokowa i przedwzrokowa podwzgórza, między spoidłem przednim a skrzyżowaniem nerwów wzrokowych

Wrażliwy na wzrost temperatury dopływającej tutaj krwi

→ aktywacja mechanizmów utraty ciepła (rozszerzenie naczyń skórnych, pocenie się)

Charakter serotoninoergiczny i adrenergiczny tego obszaru

Termoregulacja - Ośrodek wytwarzania i zatrzymywania ciepła:

Dolna część okolicy bocznej podwzgórza

Pobudzany przez obniżenie temperatury dopływającej krwi

→ pobudzenie mechanizów wytwarznia i zatrzymywania ciepła (zwężenie naczyń skórnych, jeżenie włosów, wzrost częstości akcji serca, dreszcze, termogeneza drżeniowa, uwalnianie adrenaliny, hiperglikemia, wzrost przemiany materii)

Charakter cholinergiczny neuronów

Hipertermia:

1. gorączkowa - ośrodek termoregulacji jest sprawny

2. niegorączkowa

- hipertermia ośrodkowa - uszkodzenie podzwgórza (wylewy)

- hipertermia obwodowa - endokrynopatie

- przegrzanie - środowiskowy wzrost temperatury i wilgotności

Kliniczne zespoły hipertermii:

Omdlenie cieplne

Wyczerpanie cieplne

Udar cieplny

Porażenie słoneczne

Skurcze mięśniowe

Hipertermia pochodzenia mózgowego

Hipertermia rdzeniowa

Mechanizm narastania gorączki:

Pirogen egzogenny (lipopolisacharyd) → aktywacja pirogenu endogennego → podwzgórze (wzrost syntezty prostaglandyn) → wzrost wydalania noradrenaliny i serotoniny → ośrodek termoregulacji: hipernatremia, hipokalcemia

Pirogeny endogenne (Il-1, TNF, IFN gamma i alfa, Il-6) → aktywacja fosfolipazy A2 i C → uwalnianie kwasu arachidonowego → wzrost prostaglandyn

!Etiocholanolon -pirogen steroidowy krwi naruralny, powoduje wzrost temperatury

Konsekwencje gorączki dla organizmu:

1. wzrost podstawowej przemiany materii o ok.13-20% na 1ºC wzrostu temp. ciała, następuje wzmożona przemiana węglowodanów, tłuszczów i białek ustrojowych, pobudzenie ośrodka pragnienia, hamowanie ośrodka łaknienia, wzrost tendencji do zakwaszania ustroju, rozpad białkek rzędu 200-400 g/dobę

2. zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej: odwodnienie na skutek wzrostu parowania z powierzchni skóry oraz wzrostu częstości i pogłębienia oddechów

3. Obciążenie układu krążenia: wzrost częstości tętna, wzrost pojemności minutowej

skrócony czas krążenie krwi → gorsze utlenowanie tkanek

! szczególnie groźna w niewydolności krążenia

Niedokrwistość, nadczynność tarczycy, spadek oporu naczyniowego → spadek ciśnienia tętniczego → zaburzenia rytmu serca → migotanie przedsionków

4. wzrost odporności

pobudzenie aktywności makrofagów → wzrost wydalania IFN

5. wysiłek fizyczny - dodatkowy wzrost temperatury

Korzystne działanie gorączki:

- wzmożona reakcja immunologiczna → produkcja przeciwciał

- wzrost chemotakcji i fagocytozy

- wzrost aktywności komórek polimorfonuklearnych

- spadek szybkości proliferacji mikroorganizmów

- spadek Fe, Zn, Cu → upośledzenie rozwoju bakterii i wirusów

Hipotermia

28ºC

Migotanie komór

Zwolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego

Niebezpieczne natężenie prądu:

80 mA-3A

Wpływ prądów zmiennych na człowieka:

1. prąd o natężeniu > 25 mA - skurcze tężcowe mięśni poprzecznie prążkowanych, śmierć z uduszenia, wzrost RR

2. prąd o natężeniu 25-75 mA - migotanie komór (wskazanie do defibrylacji), stan skurczowy mm.oddech., uduszenie, wzrost RR

3. prąd o natężeniu 75 mA-3A - nieodwracalne migotanie komór, powyżej 0,5 s powoduje śmierć

4. prąd o natężeniu >5A- efekt termiczny powodujący oparzenia jako główne działanie

Okresy kliczne w oparzeniu:

1. wstrząs -do 48 h po oparzeniu

2. ostra toksemia (okres kataboliczny) - szybki rozpad białek, obecnośc hormonów katabolicznych (chudnięcie, niedokrwienie)

3. toksemia infekcyjna - 3-4 tyg. po oparzeniu, ogólne wyniszczenie, hipoproteinemia, adynamia i uszkodzenie narządów miąższowych, zakażenie dużych powierzchni ciała

4. okres reparacyjny - zależy od ciężkości i rozległości oparzeń

Skutki wibracji miejscowych dla orgaznimu:

Powstawanie ognisk osteoporoyz

Przerost kości nadgarstka

Skutki hałasu dla organizmu:

Wzrost ciśnienia tętniczego, hiperglikemia, hipomagnezemia

Wpływ na narząd słuchu i wzroku, układ krążenia i dokrewny

Wpływ promieniowania:

Zahamowanie glikolizy i syntezy kwasów nukleinowych oraz enzymów, zmiany w przepuszczalności błony komórkowej, zaburzenia toru oddychania

Bezpośrednie (zmiany biochemiczne wskutek wzbudzania i jonizacji cząst. białka)

Pośrednie (przez aktywację rozpadu wody, powstawanie wolnych rodników)

Narządy podatne na wpływ promieniowania:

Komórki embrionalne szczególnie!

Szpik kostny, węzły chłonne, grasica, nabłonek jelitowy, jajnik, tkanka nerwowa, limfocyty krwi obwodowej,

Toksyczność promieniowania → mutacje genowe i chromosomowe

Ból:

Pobudzenie nocyreceptorów przez czynniki uszkadzające (jony potasu, enzymy lizosomalne, mediatory odczynu zapalnego, wzrost stężenia jonów wodorowych), depolaryzacja częściowa neuronów i nadwrażliwość

---