PODSTAWOWE ZALEŻNOŚCI AGREGATOWE W EKONOMII KEYNESOWSKIEJ

1. Klsyczne i keynesowskie podejście do wyznaczania produktu

2. Inwestycje i oszczędności

3. Funkcja konsumpcji i funkcja oszczędności

4. Mnożnik inwestycyjny i jego wpływ na przyrost DN

5. Składniki globalnego popytu a po­ziom dochodu narodowego

1. KLSYCZNE I KEYNESOWSKIE PODEJŚCIE DO WYZNACZANIA PRODUKTU

1. Podejście klasyczne uwypukla rolę mechanizmu cenowego na rynkach konkurencyjnych, który poprzez ruch cen i płac oczyszcza rynki.

• w tym podejściu ceny i płace są giętkie

1. Podejście Keynsowskie:

• bezrobocie jest nieodłączną cechą gospodarki kapitalistycznej

• płace i ceny nie są giętkie, tj. z opóźnieniem zmierzają do nowego punktu równowagi (dlatego potrzebna jest interwencja)..

• ponieważ płace i ceny są „lepkie”, a w związku z tym krzywa globalnej podaży jest płaska.

MODEL KLASYCZNY

W tym modelu krzywa zagregowanego popytu jest normalna, natomiast krzywa zagregowanej podaży jest pionowa.

Wynika to z następujących założeń:

• giętkości wszystkich cen i płac, co powoduje że na wszystkich rynkach popyt i podaż szybko się zrównują.

• relacje cen pozostają bez zmian pomimo zmian poziomu cen i płac, nie zachęcają do zmiany podaży ze strony przedsiębiorstw,

• dlatego przedsiębiorstwa dają podaż równą wielkości produktu potencjalnego, niezależnie od inflacji.

• ponieważ ceny są giętkie, to przesunięcie krzywej globalnego popytu nie zmieni wielkości globalnej podaży.

• zmiany popytu wywołują falę dostosowań wszystkich płac i cen a gospodarka powróci do pełnego zatrudnienia,

• ta sytuacja powoduje, że poziom realnego PKB się nie zmieni,

Makroekonomia klasyczna

Wnioski polityczne:

• nie występują przymusowo niewykorzystane zasoby,

• polityka ekonomiczna nie jest w stanie wpływać na poziom bezrobocia i produkcji, a jedynie na poziom cen (inflacja),

MODEL KEYNESA zakłada:

1. całkowitą sztywność cen i płac w krótkim okresie,

2. istnieją niewykorzystane zasoby (moce produkcyjne),

Podejście keynesowskie:

• ceny i płace nie zmieniają się dostatecznie szybko, aby zapewnić pełne zatrudnienie,

1. odrzucenie giętkości płac i cen,

1. dostosowanie makroekonomiczne odbywa się poprzez dostosowanie wydatków do zmieniających się dochodów, a nie głównie poprzez giętkie ceny i płace.

Źródła sztywności cen i płac:

• szoki po stronie popytu lub podaży przenoszone są na ceny i płace po pewnym czasie, co wynika z ich „bezwładności, inercji”,

• uzgodnienia czasu i warunków zatrudnienia - stąd wysoki stopień „lepkości” czy też sztywności płac,

• część cen jest:

• regulowana, np. energia, woda,

• inercja cen, np. paliw aż do nowej dostawy,

Dlatego krzywa PODAŻY W TYM MODELU JEST PŁASKA AŻ DO GRANIC MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - do potencjalnego PKB.

Makroekonomia keynesowska

Poziom produktu realnego PKB wzrasta wraz ze wzrostem popytu aż do poziomu potencjalnego PKB

Równowaga może ukształtować się w sytuacji: PKB real. = PKBpotenc. pełne zatrudnienie; PKB real. > PKBpotenc. pełne zatrudnienie i inflacja PKB real. < PKBpotenc. niepełne zatrudnienie - bezrobocie.

Konsekwencje modelu Keynesa:

• równowaga może ustalić się nawet przy wysokim bezrobociu,

• produkcja może pozostawać w równowadze na poziomie znacznie niższym od potencjalnej (potencjalnego PKB),

• bezrobocie może być stałą cechą gospodarki,

Wnioski polityczne:

• W okresach depresji wydatki rządowe nie „wypchną” prywatnych, a kreują wzrost produktu (wzrost inwestycji),

• aktywna polityka makroekonomiczna - pobudzająca popyt - może zmniejszyć lukę pomiędzy realnym a potencjalnym PKB,

• rząd może stosować narzędzia polityki ekonomicznej w celu zbliżania produkcji do poziomu potencjalnego (inne w fazie boomu a inne w fazie depresji),

Podsumowanie:

• obie teorie są modelami idealnymi, zbyt uproszczonymi i mają zbyt wiele kategorycznych założeń,

• pozostają jednak trwałe elementy współczesnej teorii makroekonomii,

2. INWESTYCJE I OSZCZĘDNOŚCI

Z rachunku dochodu narodowego wynika, że oszczędności są równe inwestycjom.

Miara inwestycji - część produkcji (PKB) nie przeznaczonej do konsumpcji. Met. prod. I = PKB - C

Miara oszczędności: - część rozporządzalnego dochodu nie wydatkowana na konsumpcję. Met. doch. S = PKB - C

Met. prod. PKB = C + I = Met. doch. PKB = C + S C + I = C + S I = S

W gospodarce są:

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa,

• rząd

I i S są sumą oszczędności tych podmiotów.

Stąd oszczędności i inwestycje łączne oblicza się wg. wzoru:

I = Sgd + Sprz. + SG = S

Posługując się narzędziami globalnego (zagregowanego) popytu i podaży zbadamy, czy gospodarka ma tendencje do cyklicznego rozwoju.

Rozporządzalne dochody zamierza się podzielić na:

• wydatki na konsumpcję;

• oszczędności;

Rozporządzalny dochód = C + S

Z tego faktu wynika możliwość odchyleń od stanu równowagi makroekonomicznej.

3. FUNKCJA KONSUMPCJI I FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI

wprowadzenie pojęć:

funkcji konsumpcji i krańcowej skłonności do konsumpcji; Funkcja Konsumpcji - zależność pomiędzy konsumpcją a dochodem;

funkcji oszczędności i krańcowej skłonności do oszczędności; Funkcja Oszczędności - zależność pomiędzy oszczędnościami a dochodem;

Obie krzywe są określane przez: punkt przecięcia osi rzędnych na wykresie (wysokość); >punkt przecięcia wyznacza popyt autonomiczny, czyli popyt nie związany z dochodem. Są to wydatki na konsumpcję przy dochodzie 0 - pokrywane z wcześniejszych oszczędności (w tym wyprzedaż)< kąt nachylenia względem osi poziomej; >wyznacza go krańcowa skłonność do konsumpcji (lub krańcowa skłonność do oszczędności), czyli część każdego dodatkowego dochodu, którą zamierza się przeznaczyć na konsumpcję (oszczędności) KSK = 1 - KSO - krańcowa skłonność do konsumpcji, KSO = 1 - KSK - krańcowa skłonność do oszczędzania,

Linia 45^o- jest to linia pokazująca sytuację, w której konsumpcja dokładnie równa się dochodowi, albo jest sumą konsumpcji i oszczędności (C i S sumują się do linii 45^o).

Założenia: PKB jest równy dochodom do dyspozycji (nie uwzględnia się podatków, transferów, itp.); Ceny są stałe;

Można założyć, że popyt autonomiczny wyniesie 20 mld zł, a krańcowa skłonność do konsumpcji 0,7. Wówczas funkcje te możemy zapisać w postaci:

C = 20 + 0,7 Y;

S = -20 + 0,3 Y;

które przedstawiono na poniższych wykresach:

Krzywe konsumpcji i oszczędności pokazują planowaną konsumpcję lub planowane oszczędności przy każdym poziomie dochodu:

1. Punkt „E” - przecięcie funkcji konsumpcji z linią 45^o wyznacza poziom dochodu, przy którym nie ma oszczędności ani dodatnich ani ujemnych (cały dochód jest przeznaczony na konsumpcję) - jest to punkt równowagi pomiędzy funkcją konsumpcji a potencjalną produkcją tych dóbr;

2. Punkt „E1” - przecięcie funkcji oszczędności z poziomem dochodu, przy którym nie ma oszczędności ani dodatnich ani ujemnych (lustrzane odbicie f. konsumpcji);

3. Punkty E i E1 pokrywają się przy tym samym poziomie PKB bo suma C i I jest równa dochodowi, i w ten sposób pokrywa się z linią 45^o.

4. MNOŻNIK INWESTYCYJNY I JEGO WPŁYW NA PRZYROST DN.

Wyznaczanie produktu w modelu mnożnikowym

W tym modelu zakłada się że: PKB rośnie lub maleje ze względu na przesunięcia krzywej zagregowanego popytu, podaż pozostaje bierna, co oznacza że przedsiębiorstwa chcą produkować i sprzedawać po stałych cenach,

Bada się jak w jaki sposób współdziałanie sił oszczędzania i inwestowania prowadzi do ukształtowania PKB na poziomie równowagi.

Należy uwzględnić fakt, że: inne siły i podmioty wyznaczają S (głównie dochód); inne siły i podmioty wyznaczają I (PKB wytworzony i przewidywany, stopy %%, podatki, itp.);

W modelowym ujęciu zakłada się, że: inwestycje zostały zaplanowane (z uwzgl. różnych uwarunkowań) i są wielkością stałą; oszczędności zależne są od dochodu - zgodnie z f. oszczędności;

Przy tym założeniu możemy zbadać zależności pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami. Na schemacie pokazano, że istnieje tylko jeden punkt przecięcia się, zrównoważenia (funkcji) planowanych oszczędności z planowanymi inwestycjami. Jest to punkt w którym oszczędności gospodarstw domowych równają się inwestycjom przedsiębiorstw. Faktyczne I i S mogą być od siebie różne.

Równowaga S i I

Odpowiadający RÓWNOWADZE POZIOM PKB jest wyznaczony przez PUNKT PRZECIĘCIA SIĘ KRZYWYCH OSZCZĘDNOŚCI I INWESTYCJI W każdym innym punkcie planowane oszczędności gospodarstw domowych nie będą odpowiadać planowanym inwestycjom przedsiębiorstw, co skłoni te przedsiębiorstwa do odpowiednich dostosowań (zmiany wielkości produkcji i zatrudnienia).

WPŁYW RELACJI POMIĘDZY OSZCZĘDNOŚCIAMI A INWESTYCJAMI NA RÓWNOWAGĘ MAKROEKONOMICZNĄ

W praktyce rzeczywistości gospodarczej stanem normalnym - w ramach krótkiego okresu - jest stan nierównowagi między oszczędnościami, a inwestycjami (schemat). Jego konsekwencją jest stan nierównowagi dochodu narodowego, a w ślad za tym ujawnianie się tendencji do jego nieustabilizowanych zmian.

Nierównowaga między oszczędnościami, a inwestycjami może ukształtować się dwojako:

1. Nadwyżce oszczędności nad inwestycjami - tworzy ją sytuacja w której inwestycje w danym okresie (t + 1) są mniejsze, niż oszczędności w okresie minionym (t).

(I_t+1< S_t),

Powoduje ona:

• że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie niższym niż w okresie (t), co oznacza także,

• że rozmiary dochodu narodowego ulegną zmniejszeniu (Y_t+1 < Y_t).

• pojawienie się nie zaplanowanego przyrostu zapasów u producentów, a więc nadprodukcji, co z kolei skłania do

• zmniejszenia produkcji w okresach następnych.

Sytuacja ta wywołana zmniejszeniem się rozmiarów inwestycji lub wzrostem rozmiarów oszczędności, grozi gospodarce wkroczeniem w stan kryzysu ekonomicznego.

2. inwestycje przekroczą rozmiary oszczędności

(I_t+1 > S_t).

Powoduje ona, że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie wyższym niż w okresie (t), co oznacza że:

• rozmiary dochodu narodowego ulegną zwiększeniu (Y_t+1 > Y_t), jeżeli istniały wolne moce produkcyjne (kiedy Qreal < Qpotenc.). W praktyce gospodarczej oznacza to,

• wystąpienie zjawiska wzrostu poziomu cen przy wcześniejszym pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Równowaga ekonomiczna i odchylenia od niej

S =I

S_t = I_{t + 1}

Y_t

Y_{t + 1}

NIERÓWNOWAGA EKONOMICZNA

MNOŻNIK

Na podstawie stwierdzenia, że zagregowany popyt wyznacza PKB, można wprowadzić pojęcie mnożnika. Jest sprawa oczywistą, że każdy przyrost inwestycji zwiększy przyrost produkcji i zatrudnienia. Właśnie na tym opiera się koncepcja mnożnika w modelu keynesowskim. Wynika to z faktu, że I są częścią PKB.

Okazuje się, że przyrost inwestycji wywołuje zwielokrotniony efekt - po stronie produkcji i zatrudnienia - w stosunku do poniesionych inwestycji. Ten efekt nazywa się w literaturze ekonomicznej mnożnikiem inwestycyjnym. Przyjmuje on wartości liczbowe. Jest wyrażeniem współczynnika przyrostu PKB (produktu) wynikający z jednostkowego przyrostu inwestycji.

Mn = ΔY / ΔI

MNOŻNIK INWESTYCYJNY - zwielokrotniony efekt - po stronie produkcji i zatrudnienia - wywołany przyrostem inwestycji. współczynnik przyrostu PKB (produktu) wynikający z jednostkowego przyrostu inwestycji. Mn = ΔY / ΔI

W takim ujęciu mnożnik jest liczbą, przez którą należy pomnożyć zmiany inwestycji.

Mechanizm mnożnika:

Można założyć, że pewna osoba zgromadziła wystarczające oszczędności (np 10000 zł.) i zdecydowała się na wybudowanie piekarni. Za wybudowanie wypłaciła wykonawcy całą zgromadzona kwotę. Zgodnie z założeniem modelowym, ta wypłata (dochód) nie jest obciążony podatkiem ani nie jest powiększony o dochody transferowe - stanowi więc w całości dochód do dyspozycji wykonawcy piekarni. Wykonawca dzieli dochód w proporcji: 0,7 na C i 0,3 na O. Wydatek w wysokości 0,7 na C spowoduje, że sprzedający dobra konsumpcyjne otrzyma dochód 7000 zł, który podzieli (może podzielić) w podobnych proporcjach na C₁ i na I₁. Z kolei następny sprzedawca otrzyma ten dochód C₁ i postąpi podobnie, a za nim następni.

Wyznaczenie wielkości mnożnika prostego:

Przyrost popytu i dochodu spowodowany przyrostem inwestycji można wyznaczyć matematycznie, z użyciem znanego już pojęcia krańcowej skłonności do konsumpcji KSO, ponieważ :

ΔY = KSK x ΔY + ΔI, a ΔI =ΔY x (1 - KSK)

stąd:

Mn = ΔY / ΔI = I / (1 - KSK)

Z każdego przyrostu ΔI przyrost ΔY jest wiekszy od 1; stąd Mn > 1,

Mnożnik ten można wyznaczyć za pomocą łańcucha wydatków wtórnych:

ΔY = ΔI + ΔIxKSK + ΔIxKSK² + ΔIxKSK³ + ΔIxKSK⁴ + ... + ΔIxKSKⁿ = ΔI x(1 - KSK) = ΔI / KSO

stąd:

Mn = ΔY / ΔI =

MNOŻNIK INWESTYCYJNY PROSTY JEST RÓWNY ODWROTNOŚCI KRAŃCOWEJ SKŁONNOŚCI DO OSZCZĘDZANIA Mn = 1 / KSO

Graficzne przedstawienie:

Założenia: jeżeli KSO wynosi 1/3, stąd wartość Mn = 3, pojawia się wynalazek, który powoduje wzrost inwestycji o 10.000 zł, poprzedni poziom równowagi PKB wynosił 200.000 zł,

Mnożnik

wydatki pierwotne, są równe wydatkom na nowe I (tu 10 tyś. zł.), wydatki wtórne to przyrost wydatków ponad wydatki pierwotne (tu 30 tyś. zł.) Stąd też w wyniku zrealizowanych dodatkowych inwestycji poziom PKB wzrósł z 200 do 230 tyś. zł.

Przełożenie inwestycji poprzez mnożnik jest oczywiste. Można jednak dokonać przełożenia odwrotnego, pytając o ile musi wzrosnąć PKB aby przy danym KSO wywołać wzrost I pożądaną wielkość, przy zachowaniu równowagi. To przełożenie nazywa się akceleratorem.

SKŁADNIKI GLOBALNEGO POPYTU A PO­ZIOM DOCHODU NARODOWEGO

1. Wyznaczanie wielkości PKB przez konsumpcję i inwestycje

W tym modelu rozmiary PKB są wyznaczane przez wydatki całkowite, czyli sumę konsumpcji i inwestycji. Real. PKB = C + I Wydatki całkowite zależą od globalnego PKB lub glob. dochodu. Gospodarka znajduje się w równowadze tylko wtedy, kiedy planowane wydatki całkowite (C + I) zrównają się z PKB (produktem globalnym reprezentowanym linią 45^O).

Linia 45^o- jest to linia pokazująca sytuację, w której konsumpcja dokładnie równa się dochodowi, albo jest sumą konsumpcji i oszczędności (C i S sumują się do linii 45^o).

Równowaga wyznaczona przez całkowite wydatki

• ważne rozróżnienie: wydatki planowane a wydatki faktyczne;

W keynesowskim modelu mnożnikowym wzajemne oddziaływanie konsumpcji i inwestycji wyznacza globalny popyt a globalna podaż jest bierna (co oznacza, że przedsiębiorstwa są gotowe produkować i sprzedawać po stałych cenach). W tej sytuacji globalny produkt wyznaczany jest przez punkt przecięcia obu krzywych. Dla potrzeb analizy zakłada się, że PKB jest równy dochodom rozporządzalnym, a poziom cen i płac jest stały. Poziom oszczędności i inwestycji zależy od różnych czynników. Oszczędności zalezą głównie od dochodu natomiast inwestycje zależą od rozmiarów PKB, przewidywanego PKB, stóp procentowych i podatków, polityki gosp, i in. Punkty na krzywej C i S odpowiadają planowanym wydatkom na konsumpcje lub oszczędnościom. Ich suma wyznacza linię 45^O.

Zakłada się, że poziom zaplanowanych inwestycji jest stały i niezależny od wielkości PKB. Jeżeli wykreśli się funkcje oszczędności i inwestycji, to punkt ich przecięcia wyznaczy poziom równowagi PKB. W krótkim okresie wielkość PKB wyznaczają całkowite wydatki w GN.

Zastosowanie modelu keynsowskiego jest sensowne w warunkach istnienia wolnych mocy wytwórczych i bezrobocia, co odpowiada fazie recesji w cyklu koniunkturalnym.

Do pełnego obrazu zagregowanego popytu (oprócz wydatków na konsumpcję i inwestycje) należy dodać jeszcze dwa istotne jego składniki: popyt i wydatki realizowane przez państwo (rząd); popyt zagraniczny netto (Exp Net.).

Są to niezwykle ważne czynniki wyznaczające realny poziom PKB. Mogą one także stanowić istotny element kształtowania równowagi makroekonomicznej, np. poprzez wzrost wydatków państwa w sytuacji, kiedy real. PKB jest znacząco niższy od pot. PKB, lub odwrotne działanie w sytuacji przeciwnej.

Równowaga wyznaczona przez całkowite wydatki



















































ANEKS:

1. Odchylenia od punktu równowagi

Istotę równowagi makroekonomicznej odzwierciedla model funkcjonowania gospodarki narodowej, sprowadzony do kształtowanie się zagregowanego popytu i zagregowanej podaży

RÓWNOWAGA EKONOMICZNA I JEJ PRZYWRACANIE








































zagregowany popyt - pokazuje całkowite zapotrzebowanie gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i rządu na wszystkie dobra i usługi wytworzone w gospodarce,

zagregowana podaż - całkowitą produkcję oferowaną przez wszystkie przedsiębiorstwa na sprzedaż.

Jeśli obie strony funkcjonowania tak rozumianej gospodarki nałożymy je na siebie - to otrzymamy obraz równowagi makroekonomicznej.

Równowaga makroekonomiczna - punkt (sytuacja) przecięcia się krzywych zagregowanej podaży z zagregowanym popytem - w której przy pewnym poziomie cen, całkowita produkcja oferowana przez przedsiębiorstwa równa się łącznemu popytowi zgłoszonemu przez wszystkie podmioty gospodarujące.

Ceny równowagi ekonomicznej - poziom cen, przy którym zaistniała równowaga ekonomiczna

7. Wyjaśnić na schemacie na czym polegają stany nierównowagi makroekonomicznej i procesy przywracania zachwianej równowagi.

Gospodarka z reguły jednak nie znajduje się w stanie równowagi. Najczęściej funkcjonuje ona w stanie nierównowagi popytowej lub podażowej. Rezultatem mogą być stany:

• niedoboru;

• nadwyżki;

Niedobór w gospodarce - występuje w przypadku spadku cen poniżej poziomu równowagi, gospodarka zgłasza większy zagregowany popyt, niż istniejące możliwości jego zaspokojenia.

- jest to różnica pomiędzy wielkością Ad a As przy danym poziomie cen;

Niższe ceny powodują:

• wzrost siły nabywczej wszystkich podmiotów gospodarczych rośnie (powoduje wzrost chęci zakupów dóbr i usług);

• spadek skłonności do produkcji i sprzedaży, co powoduje relatywnie małą zagregowaną podaż (przy niskim poziomie cen przedsiębiorstwa nie produkują tyle dóbr i usług, które mogłyby zaspokoić potrzeby wszystkich);

Konsekwencją tego sprzecznego układu potrzeb i możliwości ich zaspokojenia jest pojawienie się niedoboru dóbr i usług. Nabywcy chcą kupować więcej, aniżeli wynosi bieżąca produkcja i wyczerpują się zapasy. W gospodarce zaczynają się pojawiać się niedobory.

Sytuacja niedoborów w gospodarce staje się bodźcem do odpowiednich dostosowań:

a). cen;

• wzrostu cen na poszukiwane dobra i usługi;

• aprobaty odbiorców na płacenie wyższych cen;

b). produkcji i podaży;

• wzrost cen skłania przedsiębiorstwa do zwiększenia produkcji;

c). popytu;

• wzrost cen na pożądane dobra i usługi z czasem prowadzi do osłabiania i zmniejszania popytu;

Te zjawiska są wyrazem procesów dostosowawczych do nowej sytuacji. W ich wyniku równowaga zostaje odtworzona.

Procesy dostosowawcze do niedoboru - rozpoczęte przy jego najwyższym poziomie - mogą podnieść ceny (lub ilość) powyżej poziomu równowagi.

Wystąpi wówczas nadwyżka w gospodarce.

Nadwyżka w gospodarce - sytuacja, w której wielkość zagregowanej podaży przewyższa wielkość zagregowanego popytu, przy danym poziomie cen.

- występuje wtedy, kiedy ceny przekraczają poziom równowagi.

Towarzyszy im:

• produkcja większa od popytu;

• mniejszy od podaży poziom zakupów;

Te okoliczności wywołują sytuację narastania podaży nad popytem. Powoduje ona:

• że przy zbyt wysokim poziomie cen zaczynają narastać zapasy.

• to zjawisko jest sygnałem dla producentów do ograniczenia wielkości produkcji;

Konsekwencją tej sytuacji jest ponowne osiągnięcie równowagi, ale przy niższym poziomie cen i przy mniejszej wielkości produkcji oraz zwiększających się zakupach niż w przypadku nadwyżki.

9. Wyjaśnić wpływ relacji pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami na równowagę makroekonomiczną.

W praktyce rzeczywistości gospodarczej stanem normalnym - w ramach krótkiego okresu - jest stan nierównowagi między oszczędnościami, a inwestycjami (schemat). Jego konsekwencją jest stan nierównowagi dochodu narodowego, a w ślad za tym ujawnianie się tendencji do jego nieustabilizowanych zmian.

Nierównowaga między oszczędnościami, a inwestycjami może ukształtować się dwojako:

2. Nadwyżce oszczędności nad inwestycjami - tworzy ją sytuacja w której inwestycje w danym okresie (t + 1) są mniejsze, niż oszczędności w okresie minionym (t).

(I_t+1< S_t),

Powoduje ona:

• że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie niższym niż w okresie (t), co oznacza także,

• że rozmiary dochodu narodowego ulegną zmniejszeniu (Y_t+1 < Y_t).

• pojawienie się nie zaplanowanego przyrostu zapasów u producentów, a więc nadprodukcji, co z kolei skłania do

• zmniejszenia produkcji w okresach następnych.

Sytuacja ta wywołana zmniejszeniem się rozmiarów inwestycji lub wzrostem rozmiarów oszczędności, grozi gospodarce wkroczeniem w stan kryzysu ekonomicznego.

2. inwestycje przekroczą rozmiary oszczędności

(I_t+1 > S_t).

Powoduje ona,

• że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie wyższym niż w okresie (t), co oznacza także,

• że rozmiary dochodu narodowego ulegną zwiększeniu (Y_t+1 < Y_t). W praktyce gospodarczej oznacza to,

• wystąpienie zjawiska wzrostu rozmiarów popytu w stosunku do istniejącej podaży.

Równowaga ekonomiczna i odchylenia od niej

S =I

S_t = I_{t + 1}

Y_t















Y_{t + 1}

NIERÓWNOWAGA EKONOMICZNA









































Reakcja gospodarki na tą sytuację będzie zależna od stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych.

1. istnieją niewykorzystane zdolności wytwórcze w gospodarce (zarówno kapitałowe, jak i ludzkie) to wzrost rozmiarów popytu może stworzyć bodźce do wzrostu rozmiarów produkcji, dochodów i zatrudnienia - co z kolei winno przyczynić się do jej wkroczenia w stan dobrej koniunktury gospodarczej.

1. warunki pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych - wówczas wzrost rozmiarów popytu może doprowadzić do wystąpienia procesów inflacyjnych. Wzrost dochodów ujawni się jako efekt wzrostu cen.

1.1. Równowaga makroekonomiczna

Warunki równowagi makroekonomicznej

Równowaga makroekonomiczna (globalna) - jako sytuacja przy którym zrównuje się podaż z popytem na wszystkie czynniki wytwórcze i wszystkie dobra - by mogła zaistnieć wymaga spełnienia odpowiednich warunków w układzie wielkości ekonomicznych.

Układ ten ma charakter zależności funkcjonalnych. Określenie którejkolwiek wielkości ekonomicznej wymaga jednocześnie określenia wszystkich pozostałych.

Ujmuje on wielkości:

1. stałe - jako dane i nie podlegające zmianie w trakcie analizy stanu równowagi ekonomicznej, a więc nie uwzględnia on zmian zachodzących w czasie. Dotyczy to zwłaszcza takich wielkości, jak:

• liczba i struktura ludności,

• stan wiedzy technicznej (postępu naukowo-technicznego),

• preferencje ludności

• warunki naturalne.

1. dynamiczne - układ zależności, spośród których najważniejszymi są relacje:

• między oszczędnościami i inwestycjami - jest to podstawowy jej warunek istnienia w gospodarce równowagi;

• między oferowaną przez właścicieli czynników wytwórczych podażą tych czynników a ceną ich użytkowania (procentem od kapitału, rentą gruntową i płacą roboczą);

• między nakładami czynników wytwórczych, a wielkością wytworzonej produkcji;

• między popytem zgłaszanym przez przedsiębiorców na czynniki wytwórcze, a cenami tych czynników, przy uwzględnieniu warunków ich użytkowania;

• między oferowaną przez przedsiębiorców podażą dóbr a ich cenami;

• między popytem na dobra, zgłaszanym przez wszystkich uczestników a cenami tych dóbr, dochodami i preferencjami nabywców.

Wszystkie te rodzaje zależności (funkcje produkcji, podaży i popytu dla wszystkich czynników wytwórczych i wytwarzanych dóbr) tworzą jeden wewnętrznie powiązany układ. Pozwala on na określenie równości popytu z podażą czynników wytwórczych, jeśli:

• określone są warunki ich użytkowania;

• określony jest popyt na wytworzone za ich pomocą dobra.

Popyt zaś na te dobra zależy od

• cen tych dóbr;

• dochodów nabywców;

Natomiast dochody nabywców (gospodarstw domowych) za czynniki wytwórcze dostarczane przedsiębiorcom są określane przez ich:

• ceny;

• ilości;

16

produkt potencjalny

poziom cen

P

P1

Q = Q1

produkt realny (PKB)

Q Q1 Qp

produkt realny (PKB)

P

P1

poziom cen

produkt potencjalny

(PKB)

Funkcja oszczędności

Funkcja konsumpcji

C

C = 20 + 0,7 Y

S

S = -20 + 0,3 Y

Oszczędności

dodatnie

E

E1

0

20

- 20

PKB

45^o

PKB real. Q potenc.

funkcja oszczędności

planowane inwestycje

I i S

PKB potenc.

PKB

PKB

równowagi

PKB

45^o

C

I

C + I

wyd. całk.

C + I

planowane wydatki są niższe od PKB

S + I

S

I₁

ΔI=10

I

PKB

200 230

ΔY=30

Exp Net

G

wyd. całk.

C + I

C + I

I

C

45^o

PKB

NADWYŻKA

PRZYROST ZAPASÓW

poziom

cen

zagregowana podaż

P₂

Pr

P₁

RÓWNOWAGA

zagregowany popyt

NIEDOBÓR

SPADEK ZAPASÓW

Qr PNB

S_t

C_t

I_{t + 1}

C_{t + 1}

I_{t + 1} > S_t Y_{t + 1} > Y_t

I_{t + 1} < S_t Y_{t + 1} < Y_t

• nadwyżka S nad I

• popyt > podaży

• nadwyżka I nad S

• popyt > podaży

WYKORZYSTANIE ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNYCH

• przyrost zapasów

• nadprodukcja

Pełne

Niepełne

• Zmniejszenie produkcji

• Zagrożenie kryzysem

Wzrost P; D; Z;

Const. P; Z;

Poprawa koniunktury

• Wzrost D

• Wzrost inflacji

S_t

C_t

I_{t + 1}

C_{t + 1}

I_{t + 1} > S_t Y_{t + 1} > Y_t

I_{t + 1} < S_t Y_{t + 1} < Y_t

• nadwyżka S nad I

• popyt < podaży

• nadwyżka I nad S

• popyt > podaży

• WYKORZYSTANIE ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNYCH

• przyrost zapasów

• nadprodukcja

Pełne

Niepełne

• Zmniejszenie produkcji

• Zagrożenie kryzysem

Wzrost P; D; Z;

Const. P; Z;

Poprawa koniunktury

• Wzrost D

• Wzrost inflacji

---