Samozatrudnienie

Uregulowane jedynie w orzecznictwie, przepisach podatkowych i prawa pracy

Samoistny, specyficzny rodzaj przedsiębiorcy

Polega ono głównie na prowadzeniu własnej działalności gospodarczej, jest działalnością zarobkową: usługową, handlową, wytwórczą, budowlaną, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż oraz na pobieraniu pożytków z rzeczy oraz z wartości niematerialnych i prawnych. Taka działalność prowadzona jest w sposób zorganizowany i ciągły oraz we własnym imieniu bez względu na jej efekt.

Osobę prowadzącą działalność stanowi osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki niemającej osobowości prawnej.

Od 2013 r. nie funkcjonuje już pojęcie samozatrudnienia. raczej mówi się o „prowadzeniu przedsiębiorstwa”

pojęcie samozatrudnienia = prowadzeniu indywidualnej działalności gospodarczej

Samozatrudnionym jest przede wszystkim osoba,

która podjęła decyzję, by zamiast pracować na etacie i działać na rynku :

1. w cudzym imieniu, na cudzy rachunek i cudze ryzyko gospodarcze, 

2. podejmować działania we własnym imieniu, na własny rachunek i na własne ryzyko.

Podstawowym atrybutem samozatrudnionego jest działanie w ramach własnego rachunku gospodarczego.

Powoduje to z jednej strony możliwość zwielokrotnienia zysków, z drugiej - wystąpienie ryzyka upadłości, straty i niewypłacalności.

Można pozostawać samozatrudnionym i działać w imieniu cudzym, jako prokurent, pełnomocnik. Taką formę działań przyjmują przede wszystkim zawody prawnicze zaufania publicznego wykonywane samodzielnie, na podstawie zlecenia klienta.

Działanie w cudzym imieniu nie wyłącza obowiązku działania na własny rachunek -ponoszenie odpowiedzialności za podejmowane czynności i odpowiada za szkody wyrządzone swojemu mocodawcy.

Samozatrudniony może działać samodzielnie, może jednak również zatrudniać inne osoby - wówczas oprócz zatrudnienia siebie samego - podejmuje również działania z pomocą osób trzecich.

Zatrudnienie może przyjąć różne formy -

• umowa o pracę,

• zatrudnienie osób prywatne, nie prowadzących działalności gospodarczej (nie będące „samozatrudnionymi”)

• na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie,

• korzystanie z usług innych samozatrudnionych,

wszystkie formy zatrudnienia osób trzecich nie wyłączają atrybutu działania w obrocie gospodarczym na własne, swoje ryzyko. Oznacza to, że jeżeli samozatrudniony zobowiąże się wykonać określone działanie, to korzystając z pomocy osób trzecich to na nim spoczywa ryzyko błędów, nieterminowości czy też niezgodności działań z umową. Odpowiedzialność rynkowa za prawidłowość działań spoczywa zatem na samozatrudnionym, a nie na osobach trzecich. 

Działanie na zasadzie własnego ryzyka powoduje odpowiedzialność nie tylko wobec klientów, ale również wobec organów państwowych.

Oznacza to przede wszystkim, że samozatrudniony sam

• pamięta o swoich obowiązkach wobec odpowiednich urzędów

• sam wypełnia je prawidłowo,

• ewentualnie odpowiada za popełnione w tym zakresie błędy.

W praktyce

• uzyskiwanie odpowiednich pozwoleń i zezwoleń,

• wypełnianie odpowiednich deklaracji i dbałość o terminowość i przekazywania,

• na prawidłowym obliczaniu i wpłacaniu należności na rzecz Skarbu Państwa i jego instytucji (np. na rzecz ZUS, organów skarbowych).

• W przypadku pracujących na etacie powyższe ryzyka są ograniczone do minimum. Odpowiedzialność ogranicza się najczęściej do 3 - krotności pobieranego wynagrodzenia, natomiast za prawidłowe pobranie, obliczenie i wpłacenie należności odpowiedzialność w znaczącej części ponosi pracodawca (zatrudniający) a nie zatrudniony.

kilka podstawowych determinantów prowadzenia działalności:

• ponoszenie odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych,

• wykonywanie czynności pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności;

• ponoszenie ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością,

• Możliwość podejmowania wielu kontraktów

• Możliwość korzystania z chorobowego, zasiłku macierzyńskiego i pokrewnych, urlop wypoczynkowy tylko na zasadzie zawieszenia działalności 

• Nielimitowany czas pracy, brak płatnych nadgodzin

• Praca w miejscu i czasie dowolnie wybranym

• Ryzyko gospodarcze po stronie przedsiębiorcy - możliwość bankructwa

• Możliwość zatrudnienia pracowników

• Brak wypowiedzenia; istnieje możliwość zawieszenia do 24 miesięcy prowadzonej działalności lub jej likwidacja.

• ograniczoną odpowiedzialność za długi

• Można rozliczania koszty transportu

• Zarobki są dużo wyższe, niż na etacie

•  Można rozliczać koszty elektroniki i wyposażenia

wydatki na sprzęt, który z pewnością każdy i tak posiada: komputer i akcesoria, smartfon, słuchawki i głośniki, meble biurowe, w tym biurko czy fotel. Każdy z tych zakupów także obniża podatek dochodowy samozatrudnionego.

• Dokonywanie zakupów pomniejszonych o VAT

Z możliwością rozliczania kosztów wiążą się także prawa VAT-owców do pomniejszania VAT-u od sprzedaży o VAT od zakupów. Jeżeli przedsiębiorca wystawia fakturę sprzedażową opodatkowaną VAT-em, ma prawo obniżyć podatek do zapłaty, jeżeli posiada także koszty opodatkowane VAT-em dające takie prawo. W praktyce sprowadza się to do możliwości dokonywania zakupów bez podatku, np. laptopa firmowego.

• Rozliczanie podatków co kwartał

Samozatrudniony może opłacać podatki co kwartał - zarówno podatek dochodowy, jak i VAT. Ma to określone zalety - w najprostszej postaci polegają po prostu na wpłaceniu środków przeznaczonych na podatki na oprocentowane konto oszczędnościowe. Jednorazowo kwota zapewne nie będzie wysoka, ale w skali roku może już okazać się istotna

Zakończenie samozatrudnienia z reguły wiąże się z likwidacją firmy.

• Sporządzenie odpowiednich ewidencji na dzień likwidacji oraz wycenę pozostałego na stanie majątku,

• Dokonanie wyceny majątku, a w konsekwencji - opodatkowania likwidacji podatkiem VAT,

LUB

• Aport przedsiębiorstwa do większego podmiotu w zamian za udziały w tym podmiocie,

• Sprzedaż przedsiębiorstwa,

• Wyprzedaż majątku przed likwidacją działalności gospodarczej po konkurencyjnych cenach promocyjnych,

Niektóre rodzaje samozatrudnienia

• Pozarolnicza działalność gospodarcza - to główna forma samozatrudnienia, ale nie jedyna.

• Umowa zlecenie

• Umowa o dzieło

• Kontrakt menadżerski

Zalety samozatrudnienia

Zmiana dotychczasowego stosunku pracy

Samozatrudnienie to zmienienie wcześniejszego stosunku pracy. Wcześniejszy pracodawca staje się partnerem gospodarczym wcześniejszego zatrudnionego. Obie strony stając się przedsiębiorcami, otrzymują przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednak mając na uwadze nowe przepisy, należy z tym uważać.

Po przejściu na samozatrudnienie zmienia się nie tylko stosunek pracy, ale także sposób opodatkowania.

• Podatek dochodowy od osób fizycznych - przedsiębiorca jest osoba fizyczną lub działa w zakresie spółki osobowej. Tutaj źródłami przychodów jest działalność wykonywana osobiście lub pozarolnicza działalność gospodarcza.

• Podatek zryczałtowany czyli ryczał od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa - dotyczy osób fizycznych oraz spółek osobowych.

• Podatek dochodowy od osób prawnych - przedsiębiorca jest osoba prawną - spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną.

Zalety samozatrudnienia dla samych samozatrudnionych

• niższe stawki podatkowe - najwięcej korzyści czerpie się z prowadzenia jednoosobowej firmy - najprostsze formy opodatkowania czyli karta podatkowa oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i w związku z tym ewidencja uproszczona lub całkowity brak obowiązków ewidencyjnych oraz względnie niskie stawki podatku;

• zaoszczędzenie na podatkach i wyższe koszty uzyskania przychodów - przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych również można osiągnąć wysokie zyski; w przypadku podatku liniowego 19% można wyliczyć podatek nie od przychodu, ale od dochodu do opodatkowania - przychód pomniejszony o koszty. W związku z tym rzeczywista stopa podatkowa może być niższa niż np. 8,5% ryczałtu;

• zaoszczędzenie na obowiązkowych składkach ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego - nie płaci się je od pełnego dochodu, gdyż można je regulować od deklarowanej podstawy wymiaru czyli 60% przeciętnego wynagrodzenia.

Pułapki związane z samozatrudnieniem

Na początku 2007 r. zmieniono definicję działalności gospodarczej, co niesie ze sobą pewne utrudnienia dla samozatrudnionych. Może to wiązać się nawet z utratą prawa do rozliczania dochodów jako uzyskiwanych z pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku z tym za gospodarczą działalność nie uznaje się:

• sytuacji, gdy formalny przedsiębiorca jest odpowiedzialny wobec osób trzecich, pomijając odpowiedzialność za wszelkie wykroczenia, popełnienie czynów niedozwolonych, bo odpowiedzialność za nie ciąży na zlecających ich wykonanie;

• czynności wykonywanych pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego je;

• gdy podmiot wykonujący pewne czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego ze swoją działalnością gospodarczą.

Fikcyjny charakter samozatrudnienia

Czasem samozatrudnienie ma fikcyjny charakter, bo pod działalnością gospodarczą kryje się prawdziwy stosunek pracy lub taki przedsiębiorca wykonuje pracę na podstawie działalności wykonywanej osobiście. Dlatego w większości przypadków zmiana dotychczasowego etatu na współpracę z pracodawcą w ramach działalności gospodarczej jest traktowana jako działalność wykonywana osobiście lub w ramach stosunku zatrudnienia, a nie jako działalność gospodarcza.

---