Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ

Zajęcia z organizacji zbiorów bibliotecznych w dniu 21.10.1009r.

Prowadząca dr Mariola Rzadkowolska

Referenci: Kowalczyk Piotr, Siwocha Agnieszka (Bibliotekoznawstwo i Informacja Naukowa, rok I, gr. 1)

Temat: Ogólne informacje dotyczące biblioteki

1. Różne definicje biblioteki

Pod pojęciem biblioteka publiczna rozumie się, bibliotekę założoną i finansowaną przez ciało rządowe lokalne lub w pewnych przypadkach centralne, lub przez inną organizację upoważnioną do działania w jego imieniu dostępną dla wszystkich, którzy chcą z niej korzystać bez uprzywilejowania i dyskryminacji.

/Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2001, str. 15/

Biblioteka (od greckiego bibliotheke; biblion - książka) - instytucja społeczna, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych (swoich i obcych). W innym znaczeniu jest to też nazwa samego budynku zawierającego zbiory biblioteczne.

/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka#Funkcje_biblioteki/

Biblioteki to miejsca skondensowanej pamięci pokoleń. Miejsca poszanowania tradycji, ale bez zasklepiania się w tradycjonalizmie. Miejsca prawdziwej rozmowy: z poprzednikami, ze współczesnymi i z samym sobą. To właśnie biblioteka jest znakomitym miejscem do zadawania trudnych pytań, na które często nie ma jednoznacznych i oczywistych odpowiedzi.

Biblioteki to szczególne centra kultury, gdzie w fascynujący sposób przeszłość stapia się z teraźniejszością wychyloną ku najbliższej, a także i dalszej przyszłości: to miejsca refleksji nad fenomenem życia, oazy wyciszenia się, co wydaje się szczególnie pożądane w migotliwym, pokawałkowanym świecie podawanym przez telewizję i inne elektroniczne środki przekazu. Cywilizacja „obrazkowo-internetowa” nie likwiduje przecież potrzeby istnienia bibliotek, jako miejsca fizycznego spotkania. Uważam, że szeroki dostęp do zbiorów bibliotecznych w bibliotekach, jeśli wolno tak powiedzieć, „żywego planu” oraz drogą online jest nieodzowny każdemu demokratycznemu, pluralistycznemu i obywatelskiemu społeczeństwu.

/„Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie”: „Biblioteka Narodowa, czyli dom otwartej polskości”, Jagiełło Michał, wyd. SBP, Warszawa, 2003, str. 21/

2. Krótka historia biblioteki

Przekazy źródłowe przekazują nam informacje o istnieniu bibliotek już w trzecim tysiącleciu p.n.e. (np. biblioteki w Egipcie i Chinach). W okresie helleńskim działały bogate biblioteki, już niektóre z nich posiadały charakter publiczny. Natomiast w średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII-XIV wiek), a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, jak również ich wytwarzanie. Biblioteki dworskie (powstawały najczęściej na dworach królewskich) miały bardzo wąski społeczny zasięg.

Pojęcie biblioteki zmieniało się w ciągu dziejów. W starożytności i średniowieczu, a nawet do połowy XVI wieku, biblioteka stanowiła głównie część jakiejś instytucji społecznej (państwowej - dworu królewskiego, samorządowej - rady miejskiej, religijnej - świątyni, klasztoru), czasem była instytucją samodzielną (przeważnie jako biblioteka), której głównym celem było gromadzenie i przechowywanie książek, niekiedy unikatowych i bardzo cennych. Od drugiej połowy xvii wieku, a szczególnie w dwóch następnych stuleciach, biblioteka zaczęła stawać się placówką udostępniającą zbiory szerszej publiczności w coraz bardziej demokratyczny sposób (funkcjonowały biblioteki naukowe, publiczne, społeczne), zaś od przełomu XIX i XX wieku bibliotekarze uświadomili sobie potrzebę informowania o zbiorach, a także o piśmiennictwie w ogóle i jego treści. Te zmiany dokonywały się w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej na tle szybkich i głębokich przemian gospodarczych i społecznych. Europa w tym czasie była kontynentem przodującym pod względem nauki, oświaty i kultury, zaś Ameryka dzierżyła pierwszeństwo w postępie techniki i gospodarki. Świadectwem tego był rozwój uniwersytetów, teatrów i oper, muzeów oraz bibliotek narodowych.

Powstają nowe typy bibliotek specjalnych:

• biblioteki dla niewidomych

• biblioteki szpitalne

• biblioteki dla dzieci

Gwałtowny rozwój nauki, techniki, szkolnictwa, wzrost produkcji wydawniczej - to wszystko spowodowało gwałtowny rozwój bibliotek i usług bibliotecznych. Wzrasta stan zbiorów i ich wykorzystanie. Rozwijają się biblioteki szkół wyższych-naukowe i fachowe. Działalność bibliotek w zakresie udostępniania i udzielania informacji rozszerza się, wprowadza się wypożyczanie międzybiblioteczne oraz wolny dostęp do magazynów. Z rozwojem usług bibliotecznych wiąże się rozwój bibliotekarstwa.

/Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.13/

3. Ogólne zadania bibliotek

w zakresie działalności metodyczno-instrukcyjnej

• Merytoryczna pomoc na miejscu,

• Udział w modernizacji pracy bibliotek.

w zakresie doskonalenia zawodowego

• Organizacja bieżących zawodowych szkoleń głównych,

• Prowadzenie praktyk wstępnych dla nowych pracowników.

w dziedzinie promocji i pracy w środowisku

• Promocja bibliotek w całym regionie,

• Inicjowanie współpracy z nowymi bibliotekami oraz instytucjami.

w dziale programy i analizy

• Sugestie dorocznych planów pracy bibliotek,

• Sporządzanie rocznych sprawozdań,

• Prowadzenie kartoteki pracowników.

w zakresie prowadzenia zbiorów

• Sugestie i opinie w sprawach zakupu książek, materiałów audialnych, audiowizualnych, elektronicznych, sugestie do prenumeraty,

• Przygotowanie propozycji selekcyjnych,

• Udział w inwentaryzacji zbiorów.

w zakresie opracowania zbiorów

• Pomoc przy klasyfikacji nabytków i opisie katalogowym,

• Ewentualny udział w tworzeniu katalogów.

w zakresie udostępniania zbiorów

• Koordynacja wypożyczania zbiorów o charakterze wyspecjalizowanym,

• Pomoc w obsłudze użytkowników dla celów edukacyjnych,

• Organizacja i udostępnianie zbiorów obcojęzycznych,

• Pośrednictwo w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych.

Zadania do realizacji w przyszłości:

• elektronizacja - koordynacja elektronizacji bibliotek, stopniowe współtworzenie sieci elektronicznej w bibliotekach,

• informacja - koordynacja lokalnej działalności informacyjnej, doposażenie bibliotek w źródła informacji, przygotowanie i uruchomienie systemu informacji lokalnej.

/Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2001, str. 31/

4. Podział bibliotek według różnych kryteriów

Ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług:

1. biblioteki naukowe - wyróżniają się od innych typów bibliotek odmiennością ich funkcji społecznej, polegającej na służeniu potrzebą i rozwojowi nauki. Do podstawowych cech bibliotek naukowych wymienia się charakter zbiorów, krąg użytkowników i kwalifikacje personelu. Wymagamy od niej, aby posiadała księgozbiór naukowy stanowiący strukturalną całość. Ów księgozbiór jest nie tylko warsztatem do badań naukowych, ale także wytworem tych badań. Biblioteka naukowa powinna dążyć do zapewnienia kompletności zbiorów odpowiadających podstawowym założeniom tematycznym, jak również opracowań o charakterze peryferyjnym stanowiących naukowy materiał międzydyscyplinarny. Służą wielu rodzajom użytkowników, są to najczęściej pracownicy nauki, studenci oraz osoby zajmujące się wdrażaniem osiągnięć naukowych. Podstawę prawną do zaliczania bibliotek do instytucji naukowych stworzyła ustawa z dnia 9 kwietnia 1968r. Status biblioteki naukowej potwierdzony został w stosunku do Biblioteki narodowej i bibliotek, do których stosuje się przepisy o szkolnictwie wyższym.

• Biblioteka Narodowa

• biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe,

• biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk,

• biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe

• oraz inne biblioteki

Kryteria do nadania statusu biblioteki naukowej:

• Prowadzenie i koordynowanie prac badawczych w zakresie bibliotekoznawstwa, informacji naukowych i dziedzin pokrewnych oraz obsługiwanych przez bibliotekę dziedzin kultury, nauki, techniki i przygotowanie ich wyników do wdrożenia.

• Zapewnianie dostępu do zasobów informacyjnych krajowych i zagranicznych kadrze naukowej.

• Opracowywanie i wydawanie własnych publikacji naukowych, dokumentacyjnych, unifikacyjnych, bibliograficznych.

• Prowadzenie działalności dydaktycznych, metodycznej w zakresie kształcenia i doskonalenia kadr naukowych.

• Gromadzenie dokumentów publikowanych i rękopiśmiennych zapisanych na nośnikach elektronicznych z zakresu kultury, nauki, techniki, dziedzin nauki obsługiwanych przez bibliotekę.

• Zatrudnianie pracowników o odpowiednim przygotowaniu zawodowym i kwalifikacjach naukowych.

• Wykazanie się infrastrukturą techniczną, informacyjną oraz warunkami materialnymi zapewniającymi możliwość kontynuowania prac naukowych.

2. biblioteki fachowe - prowadzą działalność informacyjną niezbędną do realizacji określonych zadań zawodowych w tym produkcyjnych, technicznych. Zadania:

• gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnych ze specjalizacją zakładów pracy,

• gromadzenie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych,

• opracowywanie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych ma życzenie i według potrzeb użytkowników biblioteki,

• poznawanie zainteresowań i potrzeb informacyjnych pracowników poprzez badania,

• uczenie pracowników zakładu korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki,

• prowadzenie doradztwa w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników zakładu,

• upowszechnianie czytelnictwa.

3. biblioteki powszechne

4. biblioteki szkolne - typ bibliotek w podziale według kryterium charakteru środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług.

Zadania bibliotek szkolnych:

• Kształcąco-wychowawcze - dostarczanie różnorodnych materiałów bibliotecznych niezbędnych w procesie dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Organizowanie i prowadzenie działalności informacyjnej i przysposobienie do czytelnictwa, umiejętności korzystania ze źródeł informacyjnych a także wyszukiwania informacji na dany temat.

• Opiekuńczo-wychowawcza - współdziałanie biblioteki z nauczycielami i wychowawcami w realizacji celów wychowawczych szkoły.

• Kulturalno-rekreacyjne - włączanie się bibliotek szkolnych do życia kulturalnego uczniów.

Ze względu na zakres tematyczny księgozbioru:

1. biblioteki ogólne (uniwersalne) - posiadają działa z wszystkich dziedzin wiedzy.

2. biblioteki specjalne

Ze względu na metodę udostępniania:

1. biblioteki prezencyjne - nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz, które są dostępne tylko w jej czytelni

2. biblioteki wypożyczające

3. biblioteki zamknięte

4. biblioteki publiczne: biblioteka publiczna jest organizacją ustanowioną, utrzymywaną i finansowaną przez społeczność za pośrednictwem władz lokalnych, regionalnych, narodowych lub poprzez inną formę organizacji społecznych; zapewniają dostęp do wiedzy, informacji i wytworów myśli ludzkiej poprzez szeroką gamę zasobów usług i jest jednocześnie dostępna dla wszystkich członków społeczności bez względu na rasę, narodowość, wiek, płeć, religię, język, stan zdrowia (np. niepełnosprawność), status ekonomiczny czy pracowniczy i posiadane wykształcenie.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 19/

Cele biblioteki publicznej

Głównymi celami biblioteki publicznej są: udostępnianie zasobów i świadczenie usług (różnorodnymi metodami i środkami), służących zaspokojeniu potrzeb jednostek i grup w zakresie edukacji, informacji i rozwoju osobistego, włączając w to rekreację i czas wolny. Odgrywają one ważną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu społeczeństwa demokratycznego poprzez oferowanie jednostce dostępu do szerokiej i różnorodnej wiedzy, myśli i opinii.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 19-20/

Ze względu na terytorialny zasięg działania:

1. biblioteki narodowe

2. biblioteki regionalne

5. Zbiory biblioteczne

W skład księgozbioru wchodzą: dokumenty tekstowe (książki, czasopisma, rękopisy, ulotki) oraz zapisy dźwięku i obrazu (nuty, mapy, ryciny, rysunki, płyty, taśmy dźwiękowe). Materiał biblioteczny ułożony jest według klasyfikacji bibliotecznej lub tzw. sygnatur ("numerus currens"). W niektórych bibliotekach część zbiorów jest wyłączona z publicznego dostępu i materiały stamtąd jest wyszukiwany przez personel biblioteki po złożeniu zamówienia.

Oprócz samych zbiorów często równie istotnym źródłem informacji są ich katalogi.

W typowej bibliotece publicznej mogą być reprezentowane następujące kategorie materiałów bibliotecznych (lista nie jest wyczerpująca):

• utwory literackie i spoza literatury pięknej dla dorosłych, młodzieży i dzieci,

• wydawnictwa informacyjne,

• dostęp do baz danych,

• czasopisma,

• gazety lokalne, regionalne, krajowe,

• informacje lokalne,

• informacje rządu, w tym informacje wytwarzane przez samorządy lokalne lub dotyczące samorządów lokalnych,

• informacje biznesowe,

• źródła do historii lokalnej,

• źródła genealogiczne,

• materiały w języku urzędowym,

• materiały w językach mniejszości etnicznych,

• materiały w językach obcych,

• dokumenty muzyczne,

• gry komputerowe,

• zabawki,

• gry i układanki,

• materiały dydaktyczne.

W zbiorach biblioteki publicznej mogą się znaleźć dokumenty różnych form i postaci; poniższa lista nie jest wyczerpująca, gdyż ciągle pojawiają się nowe:

• książki w twardej i miękkiej oprawie,

• broszury i jednodniówki,

• gazety i czasopisma, w tym wycinki prasowe,

• informacje w postaci cyfrowej z Internetu,

• bazy danych online,

• bazy danych na CD-ROM-ach,

• oprogramowanie,

• taśmy i płyty kompaktowe (CD),

• płyty DVD,

• kasety video,

• dyski laserowe,

• książki dla niedowidzących drukowane dużą czcionką,

• materiały brajlowskie,

• książki mówione,

• książki elektroniczne,

• plakaty.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 66-67/

Katalog (gr. katálogos - lista) - rejestr dokumentów bibliotecznych w sposób uporządkowany, ułatwiający ich odszukanie, podający ich cechy indywidualne i bibliograficzne oraz miejsce przechowywania.

Rozróżniamy katalogi:

1. alfabetyczny (formalny) - szeregujący opisy wg nazw osobowych (autor, redaktor, tłumacz), nazw korporatywnych (instytucji, organizacji), tytułów,

2. rzeczowy - typ katalogu w którym podstawą porządkowania opisów bibliograficznych dokumentów są ich cechy treściowe,

• rzeczowy-systematyczny - uporządkowany wg dziedzin wiedzy, dyscyplin naukowych wyznaczonych przez schemat klasyfikacyjny przyjęty przez bibliotekę,

• rzeczowy-przedmiotowy - uporządkowany wg haseł przedmiotowych określających zawartość dokumentu, formułowanych podobnie jak w encyklopedii - skupia tematy,

• rzeczowy-działowy - posiada kilka lub kilkanaście działów treściowych i nie wprowadza dalszego zróżnicowania, opisy katalogowe w obrębie działów uszeregowane są abecadłowo, chronologicznie lub przedmiotowo,

• rzeczowy-klasowy - grupuje opisy w obrębie klas(dziedzin wiedzy) ułożonych alfabetycznie. Uznawany za prototyp katalogu przedmiotowego,

3. krzyżowy - łączący układ alfabetyczny i rzeczowy,

4. centralny - rejestruje zbiory dwu lub więcej bibliotek,

5. topograficzny - katalog biblioteczny, wykaz, rejestr obiektów, uszeregowany zgodnie z magazynowym ich porządkiem, wg sygnatur. Stanowi uzupełnienie inwentarza przy systematycznym ustawieniu zbiorów. Przy ustawieniu wg numerus currens funkcję katalogu topograficznego pełni inwentarz z numeracją bieżącą.

6. dziesiętny - podzielony jest na dziesięć głównych działów określających wiedzę, które z kolei są podzielone na dalsze poddziały. Jest to najbardziej powszechny system katalogowania.

Zbiory specjalne - dokumenty biblioteczne, które z różnych powodów są traktowane inaczej niż zwykłe druki. Zbiory specjalne dzielimy na tradycyjne i współczesne.

Tradycyjnie do zbiorów specjalnych zalicza się:

• zbiory rękopisów, stare druki wraz z inkunabułami

• zbiory kartograficzne

• zbiory muzyczne i zbiory graficzne

Ponadto, w niektórych bibliotekach istnieją zbiory:

• numizmatów

• ekslibrisów

• cymelia (są to najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.)

Obecnie pojęcie zbiorów specjalnych coraz bardziej rozszerza się. Dlatego zaliczamy do nich:

• dokumenty życia społecznego (afisze, ulotki, druki ulotne, teatralia) itp.

• mikrofilmy

• fotokopie

• przeźrocza

i inne tego typu dokumenty powstałe przy pomocy techniki fotograficznej (reprografia).

W bibliotekach technicznych gromadzone są również zbiory specjalne, takie jak:

• normy

• patenty

• opisy konstrukcyjne

• katalogi

• cenniki

• rysunki techniczne

• fotografie

itp.

/Bibliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2001/

Biblioteki i ich zasoby

Szacunkowy charakter, ale już z większym stopniem prawdopodobieństwa, ma liczba tytułów obecnych w różnych typach bibliotek w krajach świata. Po zsumowaniu zasobów bibliotek szkolnych, publicznych, narodowych i uczelnianych okazało się, że było w nich ok. 1995r. 5 miliardów książek, z czego połowa znajdowała się w krajach Europy. Nie uwzględniono przy tym zasobów bibliotek związków wyznaniowych, organizacji społecznych i bibliotek domowych.

Z danych UNESCO, nie zawsze kompletnych, można sporządzić tabelę zasobności bibliotek na poszczególnych kontynentach. Dane nie uwzględniają jednak zasobów bibliotek funkcjonujących w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wiadomo, że przed kryzysem w 1929r. biblioteki amerykańskie posiadały 162 milionów książek. W siedemdziesiąt lat później zasoby te szacowane są na przeszło milion książek.

/Klukowski Bogdan, „Książka w świecie współczesnym”, wyd. Biblioteka Informacja Komunikacja, 2003/

Zasoby biblioteczne na świecie (ilość egzemplarzy w tys.)
kontynent	biblioteki szkolne	biblioteki narodowe	biblioteki publiczne
Afryka	321	2114	3363
Azja	110795	brak danych	778689
Ameryka Pn (bez USA)	14452	3598	70171
Ameryka Pd	brak danych	17027	17985
Europa	1894296	267068	2553172
Oceania	4	2441	brak danych
RAZEM	2019868	292248	3423380

Budynki biblioteczne

Planując bibliotekę bibliotekarze i organy nadrzędne powinny brać pod uwagę następujące elementy:

• funkcję biblioteki,

• jej wielkość,

• przeznaczenie powierzchni,

• dostęp do budynku,

• odpowiednie regały,

• informację wizualną,

• klimat biblioteki,

• sprzęt elektroniczny i audiowizualny,

• bezpieczeństwo,

• parking.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 57/

Jeżeli chcemy wiedzieć, jak powinna wyglądać biblioteka doskonała, polecamy zapoznać się z obrazem antybiblioteki zbudowanym przez Umberto Eco, w której:

„Należy zachęcać do wypożyczania.

Jeśli tylko się uda - żadnych toalet.

Czas między zamówieniem a dostarczeniem książki winien być bardzo długi.”

/Umberto Eco, „O bibliotece”, Świat Książki, Warszawa, 2007, str. 17,19,20/

6. Kim jest bibliotekarz?

Bibliotekarz - pracownik biblioteki, pracownik zatrudniony zawodowo w bibliotekarstwie; tytuł i stanowisko w hierarchii służby bibliotecznej. Według przepisów unijnych (Dyrektywa 89/48), osoba zatrudniona jako bibliotekarz musi mieć ukończone co najmniej studia licencjackie z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa.

Stopnie biblioteczne:

1) bibliotekarze dyplomowani

• starszy kustosz dyplomowany

• kustosz dyplomowany

• adiunkt biblioteczny

• asystent biblioteczny

2) pracownicy służby bibliotecznej

• starszy kustosz

• kustosz

• starszy bibliotekarz

• bibliotekarz

• młodszy bibliotekarz

3) specjaliści innych zawodów związanych z działalnością biblioteczną

• starszy dokumentalista dyplomowany

• dokumentalista dyplomowany

• adiunkt dokumentacji naukowej

• asystent dokumentacji naukowej

• główny specjalista: dokumentalista, konserwator zbiorów bibliotecznych i inni

• starszy specjalista: dokumentalista, konserwator zbiorów bibliotecznych i inni

• specjalista: dokumentalista, konserwator zbiorów bibliotecznych i inni

• starszy magazynier biblioteczny

• magazynier

Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach bibliotekarskich powinni posiadać kwalifikacje bibliotekarskie.

Lata	stan	w tym z wykształceniem
		zatrudnienia	wyższym	średnim	pozostali
		ogółem	bibliotekarskim	bibliotekarskim
1991	18931	1873	7093	9965
1992	18059	1907	7260	8892
1993	17737	2023	8448	7266
1994	17741	2105	8491	7145
1995	17894	2193	8697	7004
1996	17773	2268	8685	6820
1997	17828	2396	8741	6691
1998	17946	2513	8941	6492
1999	18156	2722	8855	6579

/Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, 2001, str. 197,

tabela 37/

Poniżej przedstawiono listę niektórych obowiązków bibliotekarza wykwalifikowanego. Nie jest ona ani wyczerpująca, ani też nie należy sądzić, że jedna osoba ma obowiązek realizować wszystkie te zadania:

• analiza zasobów i potrzeb informacyjnych środowiska lokalnego,

• przygotowywanie i wdrażanie strategii rozwoju usług,

• planowanie usług dla społeczności i udział w ich realizacji,

• wyszukiwanie i przedstawianie informacji,

• odpowiadanie na zapytania informacyjne, w oparciu o właściwie dobrane materiały,

• pomaganie użytkownikom w korzystaniu z zasobów bibliotecznych i informacji,

• opracowywanie usług odpowiadających na potrzeby grup specjalnych, np. dzieci,

• tworzenie i utrzymywanie baz danych, które będą odpowiadać na potrzeby biblioteki i jej użytkowników,

• promocja usług biblioteki,

• ocena usług i systemów biblioteki, pomiar działalności,

• wybór, ocena, kierowanie personelem i szkolenie go,

• przygotowywanie i realizacja budżetu,

• planowanie strategiczne.

/”Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str. 77-78/

Badania nad cechami osobowości i atrybutami zawodowymi bibliotekarzy wykazały, że bibliotekarz z prawdziwego zdarzenia to ktoś:

• inteligentny w szerokim tego słowa znaczeniu,

• znający swoją dziedzinę wiedzy oraz korzystający z literatury bibliotekarskiej i bibliotekoznawczej,

• umiejący szybko czytać, pisać i uczyć się,

• znający co najmniej jeden język obcy - najlepiej angielski,

• posiadający wyobraźnię i umiejętność rozwiązywania problemów,

• samodzielny w pracy, wykazujący się odwagą cywilną w trudnych sytuacjach,

• systematyczny i umiejący trzymać porządek w organizowaniu pracy i w miejscu pracy,

• potrafiący współżyć z innymi ludźmi,

• umiejący przystosować się do zaistniałych sytuacji - np. braku czy nadmiaru informacji bądź braku czasu,

• wykazujący się talentem organizacyjnym, intuicją i aktywnością w pracy,

• wytrwały.

/Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.39/

Współczesny bibliotekarz musi umieć:

• inicjować kontakty z użytkownikami biblioteki, wyjść z biblioteki na zewnątrz środowiska, w którym pracuje,

• organizować spotkania i sesje szkoleniowe - zarówno dla innych bibliotekarzy, jak i dla użytkowników,

• umieć i chcieć kontaktować użytkowników ze specjalistami z różnych instytucji, szkół czy towarzystw,

• ułatwiać dostęp do zasobów dokumentów i informacji nie tylko różnego typu bibliotek, ale również innych instytucji - np. poprzez Internet bądź inne systemy informacyjne,

• umieć korzystać z informacyjnych systemów ekspertowych, jeżeli są dostępne,

• prowadzić ciągłe i systematyczne badania nad użytkownikami i ich potrzebami,

• promować i rozpowszechniać informacje o zbiorach bibliotecznych, bazach danych i różnych systemach informacyjnych, łącznie z zawartymi w nich informacjami.

/Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.39/

Z badań przeprowadzonych pod koniec lat osiemdziesiątych przez rosyjskich bibliotekoznawców wynika, że bibliotekarzy ze względu na ich pracę i stosunek do niej można podzielić na kilka grup:

• „awangardę”, czyli liderów, nowatorów - ludzi próbujących ciągle udoskonalać praktykę bibliotekarską, często o zacięciu naukowym,

• „gwardię”, czyli mistrzów bibliotekarstwa, zawodowców cieszących się uznaniem środowiska, mających autorytet, trochę jednak konserwatystów, nie lubiących zmieniać tradycji bibliotekarskich,

• „średniaków”, czyli specjalistów określonych procesów bibliotecznych, zadowolonych z wykonywania swoich obowiązków według z góry ustalonych norm, raczej pasywnych w zawodzie,

• „balast”, nie wiążący się z bibliotekarstwem ani sercem, ani rozumem, choć posiadający pewną praktykę zawodową poświadczoną formalnym dyplomem bibliotekarskim,

• „pielgrzymów”, zwyczajowo i przypadkowo związanych z bibliotekarstwem, nie szukających spełnienia swoich życiowych planów w tym zawodzie.

/Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.40, na podst. Zazerskij E.KJ., Sokolov A.V.: „Na puttach naucnogo poznanija bibliotecnoj professii”, Sovetskoe Bibliotekovedenie, 1990, nr 4, str. 60-67/

6. Ważne terminy i definicje - podsumowanie

Katalog a opis bibliograficzny - katalog oprócz opisu bibliograficznego zawiera hasło i nagłówek. Hasło pełni metodę wyszukiwawczą i jest elementem szeregowania.

Katalog a bibliografia - katalog to realny zbiór w bibliotece, polega na opisie egzemplarza zbioru istniejącego rzeczywiście. Katalog to nic innego jak system informacyjno-wyszukiwawczy. Natomiast bibliografia to spis wydań druków w oderwaniu od przynależności do danego miejsca w bibliotece.

Cymelia - są to najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.

Inkunabuł - umowne określenie pierwszych druków, a także pierwocin innych technik graficznych.

Wolumin, także wolumen (z łac. volumen - zwój) - podstawowa jednostka introligatorska, czyli pojedynczy fizyczny egzemplarz książki, tom w znaczeniu bibliotecznym.

Bibliotekoznawstwo, nauka o bibliotekarstwie - katalogowaniu książek i czasopism, organizacji oraz zarządzaniu biblioteką. Bibliotekoznawstwo jest osobną dziedziną naukową w grupie nauk humanistycznych i wraz z bibliografią dało podstawy współczesnemu księgoznawstwu.

Bibliografia:

1. „Bibliotekarstwo”, pod red. Z. Żmigrodzkiego, Warszawa, 1994

2. „Biblioteki jutra. Nowa perspektywa organizacji przestrzennej i funkcjonalnej”, wyd. Biblioteka Informacja Komunikacja, Warszawa, 2001

3. „Działalność bibliotek publicznych. Wytyczne IFLA/UNESCO”, wyd. SBP, Warszawa, 2002

4. Biliński Lucjan, „Biblioteki publiczne końca XX wieku”, wyd. SBP, Warszawa, 2002

5. Eco Umberto, „O bibliotece”, Świat Książki, Warszawa, 2007

6. Jagiełło Michał, „Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie”: „Biblioteka Narodowa, czyli dom otwartej polskości”, wyd. SBP, Warszawa, 2003

7. Klukowski Bogdan, „Książka w świecie współczesnym”, wyd. Biblioteka Informacja Komunikacja, 2003

8. Ratajewski Jerzy, „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”, wyd. SBP, Warszawa, 2002, str.13

9. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wiki

---