Ćwiczenia 26.09.2011

System finansowy to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi. W skład systemu finansowego wchodzą instrumenty, instytucje oraz rynki finansowe, a także normy określające zasady ich funkcjonowania (szeroko pojęte prawo finansowe)

Jednym ze sposobów transferu środków jest sektor bankowy a drugim (alternatywnym, wysoce konkurencyjnym) jest rynek finansowy.

Bank jest to podmiot gospodarczy którego głównym przedmiotem działalności jest wykonywanie czynności bankowych. Jest to przedsiębiorstwo tworzące pieniądz i handlujący nim, które pośredniczą w transferze środków między podmiotami nadwyżkowymi i deficytowymi. Ponadto babki przejmują szereg czynności finansowych os podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych a także dokonują transformacji ryzyka, wielkości środków pieniężnych, terminów i informacji (asymetria informacji w gospodarce, kapitałobiorca wie więcej).

Bank jest pośrednikiem finansowym. Nie jest instytucją finansową.

Rynek finansowy bardziej ryzykowny, bez pośrednika

To big to fail - za duży żeby zbankrutować

il banco - wł. ława, kontuar (r.m.)

la banca - wł. bank (r.ż.)

Kiedyś słowo banknot oznaczało że pieniądz ma pokrycie w złocie. Słowo to wzięło się od noty bankowej.

Fiducjarny pochodzi od zaufanie.

Kreacja pieniądza

Wkład	Rezerwa obowiązkowa 10%	Kredyt
100,00 90,00 81,00 …	10,00 9,00 8,10 …	90,00 81,00 72,90 …
∑ 1 000,00 podaż (emisja+kreacja)	∑ 100,00 rezerwy	∑ 900,00 kreacja bezgotówkowa

Mnożnik bazy monetarne (mnożnik kreacji pieniądza) informuje o maksymalnych możliwościach kreacji pieniądza bankowego przez banki komercyjne przy danych zasobach pieniądza banku centralnego. Innymi słowy mnożnik informuje o tym o ile zwiększy się podaż pieniądza w gospodarce jeżeli bank centralny zwiększy podaż swojego pieniądza o jednostkę.

M=	Podaż pieniądza	=	Gotówka + depozyty a vista
			Baza monetarna		Gotówka + rezerwy

Baza monetarna (M₀ pieniądz wielkiej mocy) jest to pieniądz banku centralnego. Przez bazę monetarną należy rozumieć gotówkę w obiegu oraz rezerwy banków komercyjnych w banku centralnym.

M=	got + Di	/	:Di
				got + rez
	M=		got/Di + Di/Di	=	g + 1
			got/Di + rez/Di		g + rob

r_ob - stopa rezerw obowiązkowych

got - gotówka

rez - rezerwy

Di - depozyty

g - wskaźnik gotówkowy, który informuje o skłonnościach danego społeczeństwa do dokonywania rozliczeń w formie gotówkowej lub bezgotówkowej

Jeżeli g=0 to M=1/r_ob, czyli dla zadania M=1/0,1=10 oznacza to, że wkład pierwotny wzrośnie dziesięciokrotnie

Mnożnik bazy monetarnej jest ważnym parametrem makroekonomicznym przyjmującym wartości większe od 1 a jego poziom zależy od:

• wysokości rezerw banków komercyjnych

• skłonności danego społeczeństwa do rozliczeń gotówkowych lub bezgotówkowych (im więcej rozliczeń gotówkowych tym mniejsza kreacja)

Wykład 3.10.2011

Zasady funkcjonowania banków komercyjnych w gospodarce rynkowej:

1. Zasada samodzielności - bank jest pełnoprawnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, co oznacza że samodzielnie nabywa prawa, zaciąga zobowiązania i ponosi z tego tytułu ryzyko.

2. Zasada samofinansowania - oznacza to że bank wszelkie wydatki musi pokrywać z własnych przychodów. (metoda zwrotna niby podobne ale nie z własnych przychodów tylko ze środków obcych)

3. Zasada komercjalizmu - oznacza ona że działalność bankowa jest nastawiona na maksymalizacje zysku co znajduje swoje odzwierciedlenie we wzroście wartości rynkowej banku. (to co bank oferuje zawsze jest nastawione na zysk, sektor bankowy jest najbardziej konkurencyjny w Polsce i oferty są do siebie bardzo zbliżone)

4. Zasada uniwersalizmu - wyraża się ona w szerokiej gamie produktów i usług dzięki którym banki są w stanie obsłużyć zarówno klienta indywidualnego jak i instytucjonalnego. Uniwersalizm oznacza tym samym oferowanie produktów które zaspakajają potrzeby standardowych klientów. Uniwersalizm można również rozumieć jako powszechnie obowiązujące wszystkie działające na danym terenie banki prawo bankowe. Wyraża się to w uniwersalnych zasadach powoływania banków, prowadzenia przez nie działalności oraz sprawowania nad nimi nadzoru.

5. Zasada specjalizacji - zgodnie z tą zasadą banki koncentrują się na obsłudze wybranej grupy klientów albo na oferowaniu wybranej grupy produktów. Specjalizacja może być terytorialna, branżowa, operacyjna i funkcjonalna. Przykłady banków specjalnych: banki hipoteczne (pozyskują kapitał przez listy zastawne), inwestycyjne, kasy oszczędnościowo-budowlane.

6. Zasada konkurencyjności - banki mogą ją prowadzić w płaszczyźnie finansowej (oprocentowanie, prowizje, opłaty) lub niefinansowej (wszystkie aspekty jakościowe)

7. Zasada koncesji i kontroli zewnętrznej - działalność banków w większości państw działalność bankowa jest koncesjonowana co oznacza że są tworzone odpowiednie instytucje nadzorcze które koncesje te wydają po spełnieniu odpowiednich kryteriów. Kryteria te są sformułowane w odpowiednich aktach prawnych.

Rola banku komercyjnego

1. Pośrednik

2. Płatnik (np. stałe zlecenia)

3. Gwarant - bank udzielając gwarancji przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności klienta któremu udziela gwarancji. Popiera/Wspiera go tym samym w spłacaniu przez niego jego własnych zobowiązań.

4. Agent (reprezentuje czyjeś interesy)

5. Instrument realizacji polityki gospodarczej państwa

Rola banku centralnego - opracować samemu

1. Bank emisyjny - ma wyłączność na emisję pieniądza (kreacja pierwotna), dba o jego poziom w gospodarce (nie za dużo, nie za mało)

2. Bank banków - banki komercyjne traktują bank centralny tak jak my traktujemy banki komercyjne. Tym samy bank centralny ma kontrolę na bankami komercyjnymi (ma wgląd w ich działalność - widzi czy mają nadmiar czy niedobór płynności)

3. Bank państwa - reprezentuje państwo na zewnątrz, prowadzi rachunki dla rządu, od strony kasowej obsługuje budżet państwa, zarządza rezerwami dewiz i złota, może zaciągać kredyty zagranicą

Jako bank emisyjny Narodowy Bank Polski na podstawie Konstytucji i Ustawy o NBP ma wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym. NBP określa wielkość emisji pieniądza oraz moment wprowadzenia do obiegu, regulując w ten sposób podaż pieniądza. Poza nową emisją pieniądza NBP zajmuje się także wycofywaniem zużytych bądź uszkodzonych znaków pieniężnych. Ponadto bank centralny emituje monety i banknoty kolekcjonerskie.

Jako bank banków NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpie­czeń­stwo całego systemu bankowego. Sprawuje kontrolę nad działalnością banków, przestrzeganiem prawa, ponadto prowadzi rachunki bankowe banków, przy czym jest organizatorem systemu rozliczeń pieniężnych. Jako regulator płynności pełni również klasyczną rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji. Refinansowanie działalności banków komercyjnych następuje poprzez zaciągnięcie kredytu lombardowego bądź redyskontowego, lub w innej formie ustalonej przez NBP.

Będąc bankiem państwa, bank centralny obsługuje budżet państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze. Jako agent emisji skarbowych papierów wartościowych NBP organizuje i przeprowadza przetargi na sprzedaż bonów skarbowych, wypełniając funkcje depozytowe, oraz dokonuje rozliczeń.

System bankowy - pojęcie, modele i funkcje

System bankowy to całokształt instytucji bankowych a także normy określające wzajemne powiązania między bankami i stosunki z otoczeniem. Normy te są ucieleśnione/znajdują swój wyraz w szeroko pojętym prawie bankowym.

Na poziom rozwoju systemu bankowego wpływa:

1. Rozwój gospodarczy kraju

2. Przyjęte rozwiązania prawne

3. Tradycja przeprowadzania i rozliczania transakcji handlowych

Ze względu na różne rozwiązania prawne w zakresie prawa bankowego nie ma dwóch takich samych systemów bankowych. Jednak mimo tej różnorodności można dostrzec pewne cechy wspólne każdego systemu bankowego w szczególności zaś na kontynencie europejskim:

1. Wyodrębnienie się banku centralnego jako jednostki zwierzchniej wobec banków komercyjnych

2. Zasada uniwersalizmu

Funkcje systemu bankowego:

1. Emisyjna i regulacyjna - jest realizowana przez cały sektor bankowy w drodze kreacji pieniądza oraz przez bak centralny który pełniąc rolę nadrzędną wobec banków komercyjnych wpływa na ich potencjał kredytowy

2. Depozytowo-kredytowa - ujawnia się w bankach komercyjnych w drodze przyjmowania depozytów (lokat) i przekształcaniu ich (transformacji) w kredyty i pożyczki

3. Rozliczeniowa - znajduje swój wyraz w przeprowadzanych przez bank rozliczeniach pieniężnych w formie gotówkowej i bezgotówkowej na zlecenie klientów z wykorzystaniem rachunku bankowego.

4. Alokacyjna (rozmieszczanie zasobów ograniczonych ilościowo w takich miejscach w których jest możliwe najbardziej produktywne wykorzystanie) - umożliwia przepływ środków pieniężnych z mniej do bardziej efektywnych branż i podmiotów gospodarczych

5. Finansowo-doradcza - bank dzięki zatrudnianiu fachowej kadry może świadczyć usługi doradcze zabezpieczające interesy swoich klientów.

6. Stymulacyjna - sektor bankowy udzielając kredytów pobudza rozwój przedsiębiorczości

Modele systemów bankowych:

A. Ze względu na sposób organizacji systemów finansowych można wyodrębnić dwa modele sektora bankowego:

1. Anglosaski - opiera się na funkcjonowaniu rynków finansowych. Na rynkach finansowych funkcjonujące w tym modelu banki działają na zasadzie specjalizacji i są one reprezentowane głównie przez banki inwestycyjne, które zajmują się wszelkimi usługami finansowymi wykraczającymi poza tradycyjną działalność depozytowo-kredytową - substytucja produktów depozytowo-kredytowych. Znaczenie banków komercyjnych jest ograniczone do bieżącej obsługi operacyjnej podmiotów gospodarczych. (najbardziej rozwinięte państwa)

2. Niemiecko-japoński - model ten zakłada pierwszorzędną pozycje banków komercyjnych w systemu finansowym. Banki funkcjonują na zasadzie uniwersalizmu dzięki czemu zaspakajają zarówno krótko- jaki i długoterminowy popyt na pieniądz. (Jeżeli porównamy wielkość sumy aktywów sektora finansowego i wielkość aktywów przypadających na sektor bankowy okaże się że na sektor bankowy przypada więcej niż 50% sumy aktywów świadczy to że w kraju jest model nj. W Pl w2009 71%)

Nigdzie nie ma czystej postaci jednego modelu. One się wzajemnie przenikają i można tylko powiedzieć że jakiś system ma więcej cech któregoś z modeli. W Polsce niemiecko-japonski.

Model	Wady	Zalety
Anglosaski	- oparcie finansowania podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów wartościowych - nastawienie na częste zmiany partnerów, co wymusza krótkoterminową perspektywę w procesach decyzyjnych - duża formalizacja transakcji ekonomicznych	- nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw - sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych - pobudzenie innowacji finansowych
Niemiecko-japoński	- niedostateczne rozszerzenie zakresu instrumentów finansowych - opóźnienie we wprowadzaniu innowacji bankowych - mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji pozabankowych	- finansowanie podmiotów gospodarczych na podstawie indywidualnych umów kredytowych - długoterminowe finansowanie między bankiem a korporacją przemysłową m.in. przez krzyżowanie udziałów kapitałowych stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych

B. Ze względu na obsługę podmiotów sfery realnej (przedsiębiorstw dla gospodarki) przez bank centralny

1. 
   Model jednoszczeblowy - model ten jest typowy dla gospodarki centralnie sterowanej. Występuje w nim tylko jeden bank (monobank) który realizuje rolę zarówno banku centralnego jak i banków komercyjnych. W modelu tym nie znajdują zastosowania zasady funkcjonowania banków.

2. 
   Model pośredni - w modelu tym obok banku centralnego występują banki komercyjne które pomimo że są odrębnymi jednostkami/podmiotami to ich samodzielność jest mocno ograniczona. W praktyce banki te działają jak oddziały banku centralnego. Zasady o których była mowa występują w sposób ułomny. Model ten występuje wówczas gdy widoczne jest przechodzenie z gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej, jest to taka faza przejściowa.

3. 
   Model dwuszczeblowy - jest to model typowy dla gospodarki rynkowej. Bank centralny nie prowadzi bezpośredniej obsługi podmiotów sfery realnej tylko zajmuje się realizacją polityki monetarnej w skali makroekonomicznej. Podmioty sfery realnej są obsługiwane przez banki komercyjne których potencjał kredytowy jest kontrolowany przez bank centralny dzięki posiadanym instrumentom polityki pieniężnej.

Ćwiczenia 10.10.2011

Ze względu na formę organizacyjno-prawną w Polsce występują trzy rodzaje banków:

1. Banki państwowe (obecnie tylko 1 - Bank Gospodarstwa Krajowego)

2. Banki w formie spółki akcyjnej 49

3. Banki spółdzielcze 576

Sprawdzić dane liczbowe na czerwiec 2011 oraz sprawdzić liderów z każdej kategorii pod względem sumy finansowej (5) które największą sumę funduszy własnych. Jak plasują się śląskie banki np. ING i GETIN

1. PKO Bank Polski SA - 167 238,9 mln zł,

2. Pekao SA - 134 089,9 mln zł,
3. BRE Bank SA - 90 042,4 mln zł,
4. ING Bank Śląski SA - 64 517,5 mln zł,
5. Bank Zachodni WBK S.A. - 52 034,8 mln zł,

Procedura tworzenia banku w Polsce

1. Banki państwowe - powoływany na mocy rozporządzenie Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa, ale najpierw zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Finansowego.

- w tym samym trybie co powyżej następuje likwidacja banku

- nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw

- organami są rada nadzorcza i zarząd. Ich członkowie nie mogą zajmować się działalnością konkurencyjną

- rada powoływana jest na 3 lata spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Przewodniczącego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Członkowie rady są powoływani przez Ministra skarbu Państwa spośród osób nie będących członkami zarządu tego banku. - odwołanie w tym samym trybie

- prezesa zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Pozostałych członków zarządu także rada na wniosek prezesa zarządu banku. Powołania następują za zgodą KNF.

- rada sprawuje nadzuór nad działalnością banku, zatwierdza przedstawione przez Zarząd sprawoszdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdania z działalności banku, udziela zarządowi banku zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członków zarządu.

- prezes zarządu reprezentuje bank, przewodniczy zarządowi oraz organizuje działalność banku.

- szczegółowy zakres działania rady i zarządu oraz osoby uprawnione do reprezentowania banku określa statut banku

- statut nadaje Minister Skarbu Państwa

- wpłata KZ banku państwowego jak również wydzielenie z majątku Skarbu Państwa innych środków na pokrycie kapitału założycielskiego powinno nastąpić przed złożeniem przez bank państwowy do KNF wniosku o zezwolenie na rozpoczęcie działalności

2. Banki w formie S.A. - minimalny kapitał to 5 mln euro który pochodzi z udokumentowanych źródeł (trzeba wykazać że jest legalnie zgromadzony), nie może być finansowany z pożyczki, kredytu. Może być wniesiony aportem, ale na początku nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego. Jednak można go wnieść w tej formie dopiero po zebraniu kapitału w gotówce.

Minimum 3 założycie niezależnie od statusu prawnego. Jednoosobowo gdy założycielem jest inny bank. Musi mieć odpowiednią kadrę. Jeden z członków zarządów musi mieć udokumentowaną znajomość języka polskiego. Musi mieć odpowiednie doświadczenie i wykształcenie.

Trzeba przedstawić 3 letni plan działania.

Wniosek jest składany do Komisji Nadzoru Finansowego. Po pierwszej zgodzie można zacząć tworzyć bank potem potrzebne jest złożenie kolejnego wniosku o zgodę na rozpoczęcie działalności. Bank powinien zacząć działalność w ciągu roku od otrzymania pierwszej zgody.

- rada nadzorcza - organ nadzoru, składa się z co najmniej 5 os. fizycznych. Powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie. Bank informuje KNF o składzie rady oraz o zmianach w składzie

- Zarząd - min 3 os fizyczne powoływanych i odwoływanych przez radę nadzorczą. Rada o składzie zarządu informuje niezwłocznie KNF, a w szczególności informuje KNF o członkach zarządu którym w ramach podziału kompetencji podlega w szczególności zarządzanie ryzykiem i komórką audytu wewnętrznego

- protokół z walnego zgromadzenia powinien być przekazany KNF w terminie 17dni od dnia jego zakończenia.

- jeżeli chcemy objąć lub nabyć akcje lub prawa z akcji w liczbie zapewniającej osiągnięcie lub przekroczenie 10%, 20%, 1/3, 50% głosów lub udziały w funduszu założycielskim każdorazowo musimy zawiadomić o tym KNF. KNF do 2 dni roboczych potwierdza pisemnie otrzymanie zawiadomienia.

- akcje banków, z wyłączeniem akcji zdematerializowanych są akcjami imiennymi. Do roku od utworzenia banku zbycie takich akcji jest możliwe jedynie za zgodą KNF

- może być utworzony po uzyskaniu zgody KNF

- k. założycielski 5 000 000 euro w przeliczeniu na zł wg kursu średniego ogłoszonego przez NBP obowiązujący w dniu wydania zezwolenia

3. Banki spółdzielcze - również dwa zezwolenia, założyciele tylko osoby fizyczne,

- statut pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego

- może być utworzony po uzyskaniu zgody KNF

- k. założycielski 1 000 000 euro w przeliczeniu na zł wg kursu średniego ogłoszonego przez NBP obowiązujący w dniu wydania zezwolenia

Postępowanie przy tworzeniu banku -

• utworzenie może nastąpić jeżeli zostało zapewnione wyposażenie banku, przedstawiony 3letni plan działania zapewnia bezpieczeństwo środków w nim gromadzonych, założyciele i członkowie zarządu dają rękojmię ostrożności i stabilnego zarządzania bankiem

• część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych jeżeli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, z tym że kapitał założycielski wnoszony w formie pieniężnej nie może być niższy od minimalnego a wartość wkładów niepieniężnych nie może przekroczyć 15% kapitału założycielskiego.

• Kapitał założycielski nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu lub źródeł nieudokumentowanych

• kapitał założycielski w formie pieniężnej musi być wniesiony w zł na rachunek w banku krajowym który został w tym celu otwarty

• pokrycie pełnej kwoty KZ musi nastąpić przed wpisem do rejestru

• KNF w terminie nie przekraczającym 3m-cy od otrzymania wniosku wydaje decyzję o zezwoleniu na utworzenie banku (w uzasadnionych do 6m-cy)

• wniosek o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności składa zarząd

• bank powiadamia BFG o uzyskaniu wpisu do KRSu

• zezwolenie na rozpoczęcie działalności traci moc jeżeli w ciągu roku od jego wydania bank nie rozpocznie jej

Czynności bankowe to:

1. wszelkie rodzaje usług i operacji świadczonych przez banki

2. stosunki umowne zachodzące między klientem a bankiem, w których bank jest usługodawcą a klient usługobiorcą

3. czynności prawne (wywołują skutek prawny - zniesienie, ustanowienie lub zmiana) jakie zachodzą między bankiem i klientem w rozumieniu kodeksu cywilnego

4. ciąg procesów (czynności) których realizacja zapewnia sprzedaż i obsługę produktów bankowych

Czy pojęcie czynności, usługi, operacje bankowe są tym samym? Czym się różnią

Czynności bankowe - wszelkie rodzaje usług świadczonych przez banki. (Patrz też prawo bankowe art. 5 i 6). Nie należy mylić dwóch pojęć: operacje bankowe, a czynności bankowe. Mogą istnieć czynności bankowe, które nie mają charakteru operacji np. bank informuje swoich klientów o zagranicznych przepisach finansowych.

Operacje bankowe - stosunki umowne między bankiem, a klientem, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te połączone są z określonymi świadczeniami na rzecz klienta np. depozyt lub na rzecz banku np. kredyt. Wykonywane są przy wykorzystaniu rachunku bankowego.

Produkt bankowy to:

• jednolity wyraźnie wyodrębniony pod względem formalnym i cenowym składnik oferty banku

• zwykle niematerialny, samoistny zestaw właściwości, funkcji oraz przypisanych mu kanałów dostępu, zdefiniowany w celu zaspokojenia określanych potrzeb klientów i oferowany im jako spójna całość.

Cechy charakterystyczne czynności bankowych:

• stanowią działania typowe dla banków

• mają charakter masowy (powszechność)

• popyt na nie podlega wahaniom

• ich przedmiotem są z reguły transakcje pieniężne

• najczęściej są wykonywane przy wykorzystaniu rachunku bankowego

• występują w formie niematerialnej (brak formy fizycznej)

• brak możliwości ich magazynowania

• są wykazywane zgodnie z określonymi procedurami bankowymi

Rodzaje czynności bankowych

• ze względu na formę pieniężną

• gotówkowe

• bezgotówkowe

• ze względu na zasięg terytorialny

• krajowe

• zagraniczne

• ze względu na podmiot

• własne banku

• klientów

• ze względu na strukturę organizacyjną banku

• międzybankowe

• międzyoddziałowe

• ze względu na formę działania (tzw. podział bilansowy)

• bierne (pasywne)

• czynne (aktywne)

• pośredniczące (usługowe, agencyjne)

• ze względu na ustawowe wyliczenie

• sensu stricto (Art. 5 ust. 1)

• sensu largo (Art. 5 ust. 2)

Czynności sensu stricto to czynności zastrzeżone do wyłącznej kompetencji banków oznacza to że podmiot nie będący bankiem nie może wykonywać tych czynności. (Art. 5 ust. 1)

Czynności sensu largo to czynności które nie zostały zastrzeżone do wyłącznej kompetencji banków. Oznacza to że mogą je świadczyć podmioty nie będące bankami. Natomiast jeśli którakolwiek z tych czynności jest realizowana przez bank to nabiera ona charakteru czynności bankowych. (Art. 5 ust. 2)

Art. 5. 1. Czynnościami bankowymi są:

1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2) prowadzenie innych rachunków bankowych,

3) udzielanie kredytów,

4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,

5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,

7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:

1) udzielanie pożyczek pieniężnych,

2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

4) terminowe operacje finansowe,

5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,

8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,

9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,

10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

Art 6 ust. 1 - czynności niebankowe

Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą:

1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,

2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,

3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,

4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,

5) nabywać i zbywać nieruchomości,

6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,

6a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami,

7) świadczyć inne usługi finansowe,

8) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.

Czynności bierne inaczej pasywne bo są ewidencjonowane w bilansie banku po stronie pasywów. Są to zatem wszelkie czynności w ramach których bank zaciąga różnego rodzaju zobowiązania i charakterze zwrotnym (bank jest dłużnikiem) a ryzyko tych czynności ponosi klient (deponent, bank jest depozytariuszem)

• przyjmowanie depozytów bankowych

• refinansowanie się w banku centralnym

• emisja bankowych papierów wartościowych

• zadłużenie się na międzybankowym rynku pieniężnym

Czynności czynne (aktywne) są to czynności w ramach których bank stara się ulokować w korzystnych przedsięwzięciach środki zgromadzone w ramach czynności biernych. Chodzi tu przede wszystkim o działalność kredytową i pożyczkową, ale także o takie czynności bankowe jak leasing, faktoring czy udzielanie gwarancji bankowych. W ramach tych czynności bank jest wierzycielem który ponosząc ryzyko z nimi związane powinien zatroszczyć się o stosowanie odpowiednich form zabezpieczeń.

Czynności pośredniczące są to czynności które są realizowane na zlecenie, ryzyko i koszt klienta. Są to czynności o charakterze ewidencyjno-rozliczeniowym, czyli otwieranie i prowadzenie rachunków bankowych oraz dokonywanie przy ich pomocy rozliczeń pieniężnych, gotówkowych lub bezgotówkowych. Są to również czynności o charakterze operacyjnym, czyli takie w ramach których bank pełni rolę agenta. W ramach tych czynności bank nie angażuje bezpośrednio swoich środków i czynności te znajdują swojego odzwierciedlenia w bilansie banku. Ich efekty są ewidencjonowane w rachunku zysków i strat.

Czynności bierne - charakterystyka

Podział wkładów bankowych

• ze względu na termin

• a vista (na żądanie)

• terminowe

• za wypowiedzeniem

• ze względu na walutę

• złotowe

• walutowe

• ze względu na kraj pochodzenia deponenta

• rezydentów

• nierezydentów

• ze względu na dostępność

• umiejscowione

• obiegowe

• ze względu na zasadę gwarantowania

• objęte pełną gwarancją

• objęte gwarancją do ustalonego limitu

• nieobjęte gwarancjami

• ze względu na formułę oprocentowania

• nieoprocentowane

• oprocentowane wg stopy stałej

• oprocentowane wg stopy zmiennej

• z kapitalizacja odsetek

• bez kapitalizacji odsetek

• ze względu na przynależność sektorową deponenta

• podmiot sektora niefinansowego

• podmiot sektora finansowego

Struktura podmiotowa deponentów bankowych

Rachunki typu oszczędnościowego służą przede wszystkim do gromadzenia oszczędności oraz do dokonywania rozliczeń związanych z prowadzonym gospodarstwem domowym. Nie mogą być natomiast stosowane do rozliczeń związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Wszystkie rachunki typu oszczędnościowego są objęte gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Rozliczenia z tytułu zwykłych rachunków bankowych przedawniają się z upływem 2 lat a oszczędnościowego 10 lat.

Rachunki oszczędnościowe mogą być prowadzone jako wspólne dla kilku osób (wtedy mogą być dysponowane na 2 sposoby. 1: każda osoba dany %, np. jedna 70%, druga 30% lub 2: każdy może tyle ile jest na rachunku). 
Do obliczania należnych odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku przyjmuje się, że rok liczy 365 dni, chyba że umowa stanowi inaczej.
Środki pieniężne zgromadzone na rachunku oszczędnościowym, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz na rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej prowadzonym dla kilku osób fizycznych lub 1 są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa  Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. <jeśli dla wielu osób był rachunek to dla jednego rachunku, nie ilości osób>
W przypadku śmierci posiadacza rachunku bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków:
kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów - w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Dotyczy środowiska zmarłego (nie organizujących pogrzeb).

Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci). Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji,
nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią
posiadacza rachunku. Kwoty te są wyłączone ze spadku.

Wykład 17.10.2011

Zastosowanie matematyki finansowej do ustalania wysokości odsetek

Kn = K₀ + odsetki

O = K0 *	i	*	t
			100		360 lub 365

t - czas naliczania odsetek w dniach

Stopa procentowa (podawać z dokładnością do 2 miejsc po przecinku) wartość pieniądza w czasie wyrażona w % w stosunku rocznym.

p.a. (per annum) - w skali roku

0,01% - punkt bazowy

x100

1% punkt procentowy

KONWENCJA AMERYKAŃSKA (EURORYNKU)

actual		Rzeczywista liczba dni wynikająca z kalendarza
360dni

KONWENCJA BRYTYJSKA

actual		Banki w Polsce
365 lub 366dni

KONWENCJA KONTYNENTALNA

12 * 30dni

360dni

KONWENCJA bez nazwy

12 * 30dni

365 lub 366dni

Odsetki proste / procent prosty

Kn = K0 + K0 *

i

*

t

= K0(1+

i

*

t

)

100

360

100

360

Zadanie 1

Na rachunku bankowym ulokowano 100 zł na rok wiedząc,że oprocentowanie jest stałe i wynosi 20% w skali roku. Wyznacz wartość kapitału po upływie roku.

K₀ = 100 zł

i = 20%

Kn = 100 (1 +	20	*	360	) = 120
			100			360

Procent złożony / kapitalizacja odsetek

Kn = K0 (1 +	i	*	t	)^m
			100			360

t - ilość dni w okresie odsetkowym

m - ilość okresów kapitalizacji

Zadanie 2

Wyznacz wartość kapitału (zad 1) po upływie roku przy kapitalizacji kwartalnej.

K₀ = 100 zł

i = 20%

m=4

t=90

Kn = 100 (1 +	20	*	90	)^4= 121,55
			100			360

Kapitalizacja ciągła (non stop)

Kn = K₀ * e^i/100

e≈2,72

Zadanie 3

Wyznacz wartość kapitału (zad 1) dal kapitalizacji ciągłej.

Kn = 100 * 2,72^20/100 = 122,14

Stopa efektywna

Gdy znamy stopę nominalną i okres kapitalizacji

ief = [(1 +	in	*	1	)^m - 1] * 100%
			100			m

Gdy znany nam jest tylko czas trwania inwestycji, jej wartość początkowa i końcowa

ief =	Kn - K0	* 100	360 lub 365
			K0		t

t - czas trwania całej inwestycji

Zadanie 4

Mamy dane dwie oferty banków, która z nich jest korzystniejsza.

A B

in = 14% p.a. in = 15% p.a.

m = 4 m = 1

Stopa efektywna banku A

i_ef = 14,75% p.a.

Stopa efektywna banku B

i_ef = 15% p.a.

Zadanie 5

Wyznacz i_ef lokaty z zadania 2 za pomocą obu wzorów.

ief = [(1 +	20	*	1	)^4 - 1] * 100% = 21,55%
			100			4

ief =	121,55 - 100	* 100 = 21,55%
			100

Wieloletnia kapitalizacja

Kn = K0 (1 +	i	*	t	)^mn
			100			360

n - lata

Stopa realna (uwzględnia negatywne konsekwencje inflacji)

ir =		ief - ii				* 100
			100
		1+,		ii
						100

i_i - stopa inflacji

Zadanie 6

Oblicz stopę realną inwestycji z zadania 2 przyjmując inflację na poziomie 15%

ir =	(21,55 - 15) / 100	* 100 = 5,695%
			1 + (15 / 100)

Zadanie 7

Oblicz odsetki

sposób 1 - liczenie na piechotę

O₁=100*0,18*(15/360)=0,75

O₂=100*0,25*(30/360)=2,08

O₃=2,5

∑O=5,33

sposób 2 - średnia ważona

i_ni - oprocentowanie w danym podokresie

_i - podokres

t_i - czas podokresu

	(0,18*15) + (0,25*30) + (0,2*45)	,= 21,33%
			15 + 30 + 45

∑O=21,33%/4 * 100=5,33

Zadanie 8

Wyznacz stopę efektywną lokaty z zadania 7

ief=	105,33 - 100	*100	360	= 21,33%
			100			90

Zadanie 9

Stopa procentowa jest stała, zmienia się saldo lokaty. Jaka będzie kwota odsetek dopisana do rachunku.

sposób 1 - odsetki cząstkowe

O₁=100*0,1*45/360=1,25

O₂=80*0,1*30/360=0,6(6)

O₃=150*0,1*15/360=0,65

Ods=2,54

sposób 2 - Średnia ważona salda

	(100*45)+(80*30)+(150*15)	,=101,67
			45+30+15

Ods=101,76 * 0,1/4=2,54

sposób 3 - Metoda liczb procentowych

O=	L%
		D%

L% - liczby procentowe

D% - dzielnik procentowy

s_i - saldo w danym okresie

t_i - czas danego okresu

D%=	360 lub 365
		in

Miesiąc 30 rok 360

L%=(100*45 + 80*30 + 150*15)/100=91,5

D%=360/10=36

O=91,5/36=2,54

Zadanie 10

Wyznacz stopę efektywną lokaty z zadania 9

Dla tego zadania in = ief ponieważ przez cały okres trwania lokaty i nie zmienia się, czyli m=1

Zadanie 11

Pani Kowalska w maju przyszłego roku organizuje przyjęcie komunijne i chce na nie przeznaczyć 5000zł. Ile powinna była ulokować środków na początku listopada na lokacie półrocznej aby na koniec kwietnia dysponować kwotą 5000zł widząc że przeciętne oprocentowanie lokat wynosi 5% p.a.

5000=K₀(0,05*180/360)

K₀=200 000

Dyskonto matematyczne proste

K0=	Kn
		1+,	i	*	t
					100		360

Dyskonto matematyczne złożone

K0=	Kn
		(1+,	i	*	t	)^mn
					100			360

Dyskonto bankowe / handlowe

K0=Kn(1-	d	*	t	)
			100			360

d - stopa dyskontowa

Ćwiczenia 7/11/2011

Rachunek rent

renta z dołu i góry wartość przyszła i obecna + wieczysta - patrz wzory matematyka

renta z n dążącym do nieskończoności tzw renta wieczysta

Depozyty międzybankowe

Data waluty - jest to dzień, w którym następuje faktyczne rozliczenie transakcji, czyli dzień, w którym następuje fizyczny transfer środków pieniężnych.

Rodzaje daty waluty

• waluta dziś - przypada na dzień zawarcia transakcji

• waluta jutro- przypada na pierwszy dzień po dniu zawarcia transakcji

• waluta spot - przypada na pojutrze, czyli na drugi dzień po dniu zawarcia transakcji

• waluta termin - przypada na dowolny dzień po dniu spot

Depozyty międzybankowe dzielą się na

1. depozyty terminowe tzn. z dokładnie określonym terminem zwrotu

2. depozyty za wypowiedzeniem

AD1)

→ depozyty jednodniowe

- ower night (O/N)

- tomorrow next (T/N)

-spot next (S/N)

→ depozyty tygodniowe - na ogół 1 lub 2 tygodnie (W - week). Spot week - jednotygodniowy, zaczyna się w spot i kończy za 7 dni

→ depozyty miesięczne - 1,2,3,6,9,12m-cy

Powyższe terminy są standardowymi. Banki mogą się między sobą umówić na inne terminy niestandardowe.

BID - kurs kupna - oznacza ile bank zapłaci temu który zostawi u niego pieniądze, jest odpowiednikiem kursu kredytu

OFFER - kurs sprzedaży - oznacza ile chcemy za pożyczenie pieniędzy

Depozyt środki przyjęte z rynku a lokata to pieniądze pożyczone komuś.

IBOR - stopa międzybankowa.

W Polsce jeżeli liczona na podstawie BIDów to mamy WIBID, a jeżeli na podstawie OFFER to mamy WIBOR. Są to średnie arytmetyczne z tych stawek, które są publikowane/dostępne o godzinie 11:00. Podawane są w PLN.

Dla krajów strefy euro są to EURIBID i EURIBOR. Podawane są w euro. W Londynie jest LIBID i LIBOR i są one podawane w różnych walutach. Nie mylić EURIBOR i LIBOR dla euro bo są inaczej liczone L jest liczona według kursu londyńskiego a E z danych z Brukseli. Wszędzie są to stawiki do godziny 11:00.

Dla ofert po godzinie 11:00, w godzinach popołudniowych (16,17) liczona jest średnia ważona na over night zwana ONIA. Do liczenia bierze się tylko te stawki po których zostały zawarte faktyczne transakcje oraz uwzględnia się kwoty które zostały przetransferowane. Dla polski jest to POLONIA (2011-11-18 wartość obrotu w mln zł 2.730,00 stawka 4,37% ), dal strefy euro EONIA, dla Londynu i funtów SONIA a dla Londyńskiego euro - EURONIA

AD2) depozyty za wypowiedzeniem - są to depozyty typu CALL. Okresy wypowiedzenia (nie mylić z zerwaniem) nie mogą być długie i są one 24h lub 48h. W umowie zawiera się jak długie to będzie.

Lokaty/Depozyty dynamiczne - są to lokaty w przypadku których oprocentowanie przyrasta z okresu na okres. W przypadku tych lokat istnieje możliwość wycofania depozytu przed pierwotnie zadeklarowanym terminem według odpowiedniej stopy procentowej (czyli tej która przypada na ten okres) działają na zasadzie kija i marchewki na początku jest kij a marchewką jest wysokie oprocentowanie na koniec okresu inwestowania

Lokaty rentierskie - (rentier - ktoś kto żyje z odsetek) bogactwo pieniężne wpłaca się do banku i bank wypłaca odsetki które spokojnie pozwalają funkcjonować.

Różnice między lokatą rentierską a tradycyjną bankową:

1. Lokaty rentierskie są zakładane na ogół na okres nie krótszy niż 12 m-cy, natomiast w tradycyjnej lokacie okres może być krótszy niż rok.

2. W przypadku lokaty rentierskiej odsetki są wypłacane cykliczne np. co miesiąc lub kwartał; podczas gdy w przypadku lokaty terminowej na ogół na zakończenie lokaty.

3. W przypadku lokat rentierskich na ogół kwota wkładu jest dużo wyższa niż w przypadku tradycyjnej lokaty bankowej.

4. Oprocentowanie lokat rentierskich jest na ogół nieco niższe niż w przypadku tradycyjnych lokat bankowych.

Podatek belki 19%

Lokato-fundusze - kwota wpłacana przez klienta jest dzielona w określonych proporcjach na dwie części. Jedna jest przeznaczana na tradycyjna lokatę bankową której oprocentowanie jest wyższe niż standardowe a druga część jest przeznaczana na zakup jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Odsetki według bazy 365lub366dni.

Zakładamy lokato-fundusz w wysokości 100,-. Połowa jest przeznaczona na lokatę bankową o oprocentowaniu 10% p.a., a drugą połowę fundusz inwestycyjny lokuje na rynku papierów wartościowych.

W czasie hossy obie części przyrastają i druga część jest bardzo atrakcyjna.

W czasie bessy druga część może nawet stracić na wartości. Dlatego oprocentowanie lokaty na ogół jest wyższe, żeby rekompensować ewentualne straty poniesione w wyniku bessy.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny - system gwarantowania depozytów w Polsce

Podstawowym celem instytucji gwarantowania depozytów jest wypłata środków zgromadzonych na rachunkach bankowych w sytuacji gdy nastąpi niedostępność środków w wyniku zawieszenie działalności banku. W Polsce decyzje o zawieszeniu działalności banku podejmuje Komisja Nadzoru Finansowego. Systemy tego typu przede wszystkim chronią deponentów przed stratami oraz poprawiają stabilność systemu bankowego (sieć bezpieczeństwa).

Pierwsza tego typu instytucja powstała w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w 1933 jako konsekwencja Wielkiego Kryzysu. W Europie pierwszy tego typu fundusz (system) powstał 33lata później w Niemczech 1966r.

Aktualnie wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane dyrektywą z 1994r. do utworzenia systemów gwarantujących depozyty do którego należeć będą banki z poszczególnych państw. W Polsce system taki utworzono, mocą ustawy o BFG z grudnia 1994r., w 1995r.

Główne cele BFG

1. Wypłaty środków gwarantowanych na wypadek utraty przez bank wypłacalności (zawieszenia jego działalności) - funkcja gwarancyjna

2. udzielanie pomocy finansowej bankom które znajdują się w trudnościach i istnieje realne niebezpieczeństwo ich niewypłacalności - funkcja pomocowa

3. analiza sytuacji sektora bankowego - funkcja analityczna

Ad.1)

Funkcja gwarancyjna BFG charakterystyka

Wypłata środków gwarantowanych następuje w przypadku podjęcia przez KNF decyzji o zawieszeniu działalności banku. Dzieje się tak gdy:

1. według bilansu aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań lub

2. z powodów związanych bezpośrednio z sytuacja finansową banku nie reguluje on swoich zobowiązań wobec swoich deponentów.

Do systemów gwarantowania depozytów w Polsce obowiązkowo należą banki krajowe oraz oddziały banków z siedziba poza obszarem UE (czyli oddziały banków zagranicznych o ile nie należą do żadnego systemu gwarantowania depozytów lub gdy poziom ich gwarancji jest niższy od polskiego). Dobrowolnie do systemu gwarantowania mogą należeć oddziały banków pochodzących z państw Unii europejskiej w ramach tzw. dopełnienia gwarancji. Zgodnie z zasadą gwarantowania kraju macierzystego depozyty zgromadzone w oddziałach instytucji kredytowych objęte są gwarancjami systemu gwarantowania kraju macierzystego.

Bank krajowy - bank który powstał w pl i ma zezwolenia od komisji nadzoru finansowego

Oddział banku krajowego - jest to oddział polskiego banku znajdujący się za granicą

Instytucja kredytowa - bank mający siedzibę w którymkolwiek z państw w UE, działa on na podstawie zezwoleń nadanych przez macierzystą komisje sprawującą nadzór nad sektorem finansowym.

Bank zagraniczny - bank który działa w kraju nie będącym członkiem UE

Przedmiotem gwarancji są:

1. środki pieniężne zgromadzone na imiennych rachunkach bankowych złotowych i walutowych

2. należności wynikające z innych czynności bankowych które są potwierdzone dowodami imiennymi np. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych lub emisja bankowych papierów wartościowych (imienny papier wartościowy jako forma depozytu) (czytaj ustawę prawo bankowe art 89-92)

3. kwoty takie jak np. wydatkowane na koszty pogrzebu

Rozdział 7

Emisja bankowych papierów wartościowych

Art. 89. 1. Banki mogą emitować bankowe papiery wartościowe na warunkach podawanych do publicznej wiadomości.

2. Bank informuje Komisję Nadzoru Finansowego o zamierzonym programie emisji papierów wartościowych na 30 dni przed terminem emisji, wskazując warunki i wartość programu emisji.

Art. 90. 1. Bankowy papier wartościowy służy gromadzeniu przez banki środków pieniężnych w złotych lub w innej walucie wymienialnej i zawiera w nazwie wyrazy "bankowy papier wartościowy", a jego treść obejmuje:

1) wartość nominalną,

2) zobowiązanie banku do:

a) naliczenia określonego oprocentowania według ustalonej stopy procentowej,

b) dokonania wypłaty oznaczonej kwoty osobie uprawnionej, w określonych terminach; osoba uprawniona nie może żądać od banku wykupu papieru przed upływem terminu, o ile treść papieru nie stanowi inaczej,

3) oznaczenie posiadacza papieru wartościowego, jeżeli jest to papier imienny, lub adnotację, że jest to papier wartościowy na okaziciela,

4) zasady przenoszenia praw wynikających z papieru wartościowego,

5) numer papieru wartościowego i datę emisji,

6) podpisy osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku.

2. Podpisy, o których mowa w ust. 1 pkt 6, mogą być odtwarzane mechanicznie.

3. W treści bankowego papieru wartościowego, jak również w podanej przez emitenta do publicznej wiadomości informacji o warunkach emisji, nie mogą być zamieszczane porównania z warunkami emisji papierów wartościowych innych emitentów.

4. Banki mogą emitować bankowe papiery wartościowe, niemające formy dokumentu, które są rejestrowane w depozycie prowadzonym przez bank emitujący te papiery, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, lub firmę inwestycyjną.

5. Jeżeli bankowy papier wartościowy nie ma formy dokumentu, wszystkie dane określone w ust. 1 powinny być zamieszczone w treści świadectwa depozytowego albo innego dokumentu wydanego przez bank osobie uprawnionej.

6. Prawa z bankowych papierów wartościowych niemających formy dokumentu powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku bankowych papierów wartościowych i przysługują posiadaczowi tego rachunku.

7. Przeniesienie praw z bankowego papieru wartościowego emitowanego niemającego formy dokumentu następuje z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku bankowych papierów wartościowych w wyniku zawarcia umowy. Pożytki z bankowych papierów wartościowych uzyskane przed dokonaniem zapisu przypadają nabywcy, chyba że umowa stanowi inaczej.

8. Bankowe papiery wartościowe w formie zdematerializowanej mogą być również rejestrowane, na podstawie umowy zawartej przez bank z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych S.A. albo spółką, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, w depozycie papierów wartościowych prowadzonym zgodnie z przepisami tej ustawy. W takim przypadku do powstawania oraz przenoszenia praw z bankowych papierów wartościowych stosuje się przepisy tej ustawy dotyczące praw ze zdematerializowanych papierów wartościowych.

Art. 91. Bank nie może udzielać kredytu lub pożyczki pieniężnej na kupno bankowych papierów wartościowych emitowanych przez siebie.

Art. 92. Do bankowych papierów wartościowych nie stosuje się przepisów ustawy, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 8.

Kto jest objęty gwarancjami? Podmiotami których środki są objęte gwarancjami BFG są:

1. osoby fizyczne

2. osoby prawne

3. jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną

4. szkolne kasy oszczędności (SKO)

5. pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe

Nie są objęte gwarancjami środki zdeponowane przez:

1. skarb państwa

2. inne banki

3. instytucje rynku finansowego (np. domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, towarzystwa emerytalne)

4. akcjonariusze posiadający pakiet akcji uprawniający do wykonywania co najmniej 5% głosów na WZA

5. kierownictwo banku

Limity gwarancji - aktualnie suma depozytów do równowartości 100 000 euro jest gwarantowana w 100%. Środki gwarantowane są płatne w zł. Gwarancje dotyczą deponenta, a nie rachunku (w przypadku rachunku wspólnego każdy współposiadacz ma osobny limit). Środki nie objęte gwarancjami lub przekraczające limit gwarancji są wypłacane w trybie postępowanie upadłościowego. (odsetki też są objęte gwarancjami do dnia zawieszenia działalności)

Wypłaty środków gwarantowanych powinny być dokonane nie później niż w terminie 20 dni roboczych od dnia zwieszenia działalności banku. Za zgodą KNF w wyjątkowych przypadkach termin też może być wydłużony o nie więcej niż 10 dni. Roszczenia z tytułu gwarancji przedawniają się z upływem 5 lat.

Ad.2)

Źródło finansowania funkcji pomocowej

Każdy bank uczestniczący w systemie gwarantowania zobowiązany jest tworzyć we własnym zakresie fundusz ochrony środków gwarantowanych. Banki są zobowiązane lokować aktywa stanowiące pokrycie tego funduszu w:

1. Skarbowych papierach wartościowych,

2. Bonach pieniężnych i obligacjach NBP,

3. Jednostek uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego,

4. Na oprocentowanym rachunku w NBP.

W ramach funkcji pomocowej BFG może udzielać zwrotnej pomocy finansowej bankom z przeznaczeniem na usunięcie niebezpieczeństwa niewypłacalności lub zakup przez nowych udziałowców akcji banku. W ramach funkcji pomocowej BFG udziela na warunkach korzystniejszych niż rynkowe pożyczek, poręczeń lub gwarancji. Względnie może nabyć akcje lub udziały bankrutującego banku. Jednym z warunków udzielenia pomocy jest wykazanie że wysokość wnioskowanych pożyczek, gwarancji, poręczeń lub środków wydatkowanych na wykup wierzytelności będzie nie wyższa niż łączna maksymalna kwota wypłacona z tytułu gwarancji.

Źródłem finansowania funkcji pomocowej są dokonywane na rzecz funduszu obowiązkowe opłaty roczne. Opłaty te wnoszone są nie później niż do 31 marca każdego roku.

Banki maja obowiązek informowania klientów o przynależności do systemu gwarantowania depozytów i zasadach jego funkcjonowania. Natomiast nie mogą wykorzystać tego w celach promocyjnych bądź marketingowych.

Jest stworzona możliwość utworzenia dodatkowego, dobrowolnego i uzupełniającego systemu gwarantującego depozyty.

System rezerw obowiązkowych - na podstawi ustawy o NBP banki są zobowiązane tworzyć rezerwę obowiązkową. Obowiązkiem tym objęte są wszystkie środki jakie bank gromadzi w ramach czynności biernych za wyjątkiem środków pozyskanych od innego banku.

Maksymalne stopy rezerwy obowiązkowej wynoszą

1. 30% od wkładów złotowych a vista

2. 20% od wkładów złotowych terminowych

Aktualnie stopa rezerw obowiązkowych wynosi 3,5%, stawką 0 objęto środki pozyskane przez bank w ramach tzw operacji repo (operacje warunkowego odkupu), zwolnione są środki pozyskane na rynku międzybankowym. Podstawą naliczenia rezerwy jest średnia arytmetyczna z dziennych sald na rachunkach objętych obowiązkiem rezerwy obowiązkowej.

Po ustaleniu kwoty rezerwy obowiązkowej odejmuje się od niej równowartość 0,5mln euro. Pozostałe środki przekazuje się na rachunek w banku centralnym. Środki te są oprocentowane wg stawki wynoszącej 0,9 stopy kredytu redyskontowego banku centralnego(4,75). Jeżeli bank utrzymuje rezerwę na poziomie niższym niż wymagany płaci karne odsetki w wysokości dwukrotnej stawki oprocentowania kredytu lombardowego banku centralnego(6,00).

W Polsce obowiązuje system rezerwy uśrednionej i opóźnionej. System rezerwy opóźnionej polega na odprowadzeniu kwoty rezerwy obowiązkowej za dany miesiąc z miesięcznym poślizgiem (za listopad zostanie uzgodniona na koniec grudnia). System rezerwy uśrednionej polega natomiast na tym że suma środków na rachunku rezerwy obowiązkowej musi być na poziomie nie mniejszym niż wymagany średnio w skali miesiąca.

Środki stanowiące rezerwę obowiązkową banki mogą wykorzystywać do rozliczeń pieniężnych.

Podstawa naliczenia rezerwy obowiązkowej stanowi również podstawę do ustalenia kwoty stanowiącej Fundusz Środków Gwarantowanych.

Stopa rezerw obowiązkowych w strefie euro wynosi 2% oraz 0%. Natomiast kwota potrącenia ryczałtowego wynosi tylko 100tys euro.

Rezerwa powstała po Wielkim Kryzysie w 1933 w USA i pierwotnie miała zabezpieczać interesy deponentów. Jednak teraz przejęły tą funkcje Fundusze Gwarancyjne. Dzisiaj wykorzystuje się ją do regulacji podaży pieniądza przez bank centralny.

Wykład 14/11/2011

Cecha	Wyszczególnienie
		Kredyt bankowy	Pożyczka
Podstawa prawna	Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe	Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny
Charakter i skutek zobowiązania	Kredytodawca zobowiązuje się oddać kredytobiorcy środki do dyspozycji (art. 69 ust 1)	Pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na pożyczkobiorcę własność (art. 720 § 1)
Czas	Umowa kredytowa zawierana jest na czas oznaczony w umowie (art. 69 ust 1)	Umowa zawierana na czas oznaczony lub nieoznaczony w tym drugim przypadku dłużnik zobowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu 6 tyg. po jej wypowiedzeniu przez pożyczkodawcę (art. 723)
Przedmiot umowy	Przedmiotem są środki pieniężne - dochodzi do kreacji pieniądza bankowego	Pieniądze - redystrybucja istniejącej siły nabywczej
Przeznaczenie	Na finansowanie ściśle określonego w umowie celu (Art 69 ust 2)	Brak konieczności dokładnego precyzowania celu przeznaczenia w umowie
Uprawnienie kredyto- i pożyczkodawcy	Kredytodawca ma prawo do kontroli sposobu korzystania z kredytu, w tym dostępu do informacji i dokumentów niezbędnych do oceny sytuacji (art 74)	Brak prawa do kontrolowania sposobu wykorzystania pożyczki o ile nie zostało to wyraźnie zastrzeżone w umowie
Odpłatność (odsetki i prowizja)	Kredytobiorca uiszcza odsetki (od wykorzystanego kredytu ) oraz prowizję (od przyznanego kredytu) - jeśli jest przewidziana (art 69 ust 2 pkt9)	Umowa pożyczki może przewidzieć płacenie odsetek
Inne opłaty	Nie wymaga uiszczenia podatku id czynności cywilnoprawnych (art 2 pkt 4 w powiązaniu z art 7 ust 1 pkt 2)	Uiszczenie podatku od czynności cywilnoprawnych jest wymagane (art. 1 ust 1 pkt 1 lit b)
Forma umowy	Umowa powinna być zawarta na piśmie (art. 69,ust2)	Umowa powinna być zawarta na piśmie gdy jej wartość przekracza 500zł (art. 720 § 2)
Ograniczenia podmiotowe	Jest czynnością bankową sensu stricte, a więc oferować ją mogą wyłącznie banki (art 5 ust 1 pkt3)	Ogólnie nie jest czynnością zastrzeżoną wyłącznie dla banków, ale w przypadku oferowania jej przez banki nabiera statusu czynności sensu stricte (art. 5 ust 2 pkt 1)

Gromadzenie i przetworzenie informacji przez bank - fazy RYSUNEK?

1. etap gromadzenia - efekt - budowanie bez danych o potencjalnym kredytobiorcy i przedmiocie kredytowania (kim jest klient, co robił do tej pory, czy prowadzi działalność gospodarczą, w jakiej branży działa, jaki kredyt chce zaciągnąć)

2. etap przetworzenia - efekt - zgromadzone informacje podlegają weryfikacji i przetworzeniu

Analiza zgromadzonych i przetworzonych informacji ma na celu uzyskanie odpowiedzi na pytania:

• Czy klient posiada tzw. zdolność kredytową?

• Jaka jest skala ryzyka kredytowego związanego z danym kredytem? (rodzaj)

• Czy proponowane zabezpieczenia przez klienta są wystarczające dobre z punktu widzenia banku w kontekście ponoszonego ryzyka?

Informacje (źródła) pozyskiwanie przez bank od kredytobiorcy:

• kwestionariusz rozmowy (notatki ze spotkania z klientem)

• wniosek kredytowy

Kwestionariusz rozmowy

• ogólne informacje o kredytobiorcy - „pierwsze wrażenie”, czym klient się zajmuje, osoba prawna/fizyczna, forma prawna

• opis wnioskowej operacji (jaki instrument, kwota, cel, okres),

• uwagi inspektora kredytowego (kluczowe!)

Wniosek kredytowy

• podstawowy dokument wypełniany przez potencjalnego klienta,

• brak szczegółowych informacji co do formy - banki opracowują wzory wniosków kredytowych,

• to oferta w rozumieniu przepisów KC (art.66) - klient składa o. współpracy

• składany na piśmie,

• wraz z załącznikami stanowi podstawowe źródło informacji o kredytobiorcy

Elementy stałe wniosków wypracowane przez praktykę:

• informacje stwierdzające status prawny przedsiębiorstwa lub zaświadczenie o zatrudnieniu,

• dane charakteryzujące działalność gospodarczą kredytobiorcy, źródła zaopatrzenia, rynek zbytu, głównie konkurenci,

• kwota kredytu,

• przeznaczenie kredytu - cała analiza zdolności kredytowej przeprowadzana przez pryzmat celu

• proponowane terminy spłaty (na jaki okres, raty/jednorazowo)

• proponowane zabezpieczenie

• może zawierać inne elementy w zależności od rodzaju kredytu (obrotowy, inwestycyjny),

• okres kredytowania,

• okres karencji - nie spłacamy kredytu, tylko same odsetki od niego - „ulga”

Wniosek kredytowy powinien zawierać

• informacje ogólne które dotyczą wnioskodawcy, w tym między innymi: oznaczenie wnioskodawcy, siedzibę lub miejsce zamieszkania, miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, REGON, NIP/PESEL, rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej,

• informacje dotyczące wnioskowanego kredytu czyli kwotę i walutę kredytu, przeznaczenie kredytu (czyli cel na jaki kredyt zostanie wykorzystany), okres kredytowania, termin pozostawienia do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu w całości lub w transzach, termin spłaty kredytu, w całości lub w ratach, termin spłaty odsetek, źródła spłaty kredytu, zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami;

• oświadczenie wnioskodawcy o: posiadaniu (numer rachunku i nazwa banku) lub korzystaniu z kredytu, pożyczki, gwarancji, poręczenia

• zestawienie załączników do wniosku

Wniosek kredytu nie zawiera:

• propozycji oprocentowania kredytu

• warunków zmiany oprocentowania

• wysokości prowizji pobieranych przez bank

• określenia uprawnień banku

Źle przygotowany wniosek niekorzystnie świadczy o ubiegającym się o kredyt i wywiera zły wpływ na cały proces negocjacyjny.

Załączniki do wniosku kredytowego

• dokumenty potwierdzające podstawę prawną i zakres prowadzonej działalności (statut lub umowa spółki, zaświadczenie o wpisie do KRS - REGON, NIP/PESEL)

• pełnomocnictwa do zaciągania zobowiązań dla osób działających w imieniu firmy,

• dokumenty dotyczące sytuacji ekonomiczno-finansowej (sprawozdanie finansowe)

• przy kredytach inwestycyjnych - biznesplan, studium wykonalności (NPV, IRR, MIRR), zawarte umowy na realizację inwestycji.

Ocena wniosku kredytowego

1. Ocena formalna - polega na sprawdzeniu, czy

- wnioskodawca przedłożył w banku wszystkie załączniki wymienione w zestawieniu załączników i czy są one wystarczające do rozpatrzenia wniosku przez bank (aktualne, dokładne, prawdziwe)

- wniosek kredytowy podpisany został przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych wnioskodawcy,

- przeznaczenie kredytu jest zgodne z rodzajem prowadzonej działalności,

- wnioskowana kwota kredytu nie przekracza określonego przez prawo bankowe poziomu procentowego funduszy własnych banku, tzw. współczynnika koncentracji,

- wnioskowana kwota kredytu nie przekracza kompetencji osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie zobowiązań majątkowych

- wnioskowany okres kredytowania nie przekracza dopuszczalnego okresu wyznaczonego w regulaminie kredytowym banku,

- proponowane formy zabezpieczenia spłaty kredytu są akceptowane przez bank.

2. Ocena merytoryczna - po ocenie formalnej stwierdzającej, iż wniosek kredytowy jest zgodny z regulaminem kredytowym banku, a przedłożone dokumenty w formie załączników są wystarczające do przeprowadzenia analizy merytorycznej wniosku, bank dokonuje oceny:

- prawnej,

- sytuacji ekonomiczno-finansowej wnioskodawcy,

- zdolności kredytowej,

- wysokości potrzeb kredytowych,

- jakości zabezpieczeń spłaty kredytu.

Ograniczony dostęp do kompleksowej informacji sprawia, że proces rozpatrywania wniosku kredytowego wiąże się z trudnością oceny prawdziwej zdolności kredytowej klienta oraz ryzyka.

W związku z tym bank powinien, zabezpieczając swoje interesy, żądać do klienta dodatkowych zabezpieczeń oraz podnosić koszty związane z obsługą kredytu.

Ocena merytoryczna nie może bazować jedynie na informacjach dostarczonych przez klienta. Powinna również opierać się na informacjach pozyskiwanych przez banku ze źródeł zewnętrznych.

Informacje pozyskiwane przez bank z baz danych - biura informacji kredytowych (BIK)

(osoby fizyczne - 200 zł, osoby prawne - 500zł)

BIKi funkcjonują w systemach bankowych jako instytucje mające na celu:

• budowanie kompleksowych zbiorów informacji o historiach kredytowych klientów banków (nie tylko negatywne informacje)

• wspieranie procesu decyzyjnego, chroniąc przed stratami z tytułu utraty należności

• przyspieszanie i upraszczanie procedur kredytowych - ocena zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego

Efekt - zmniejszenie kosztów obsługi klienta i budowa rozwiniętego rynku konsumenckiego.

Zadania

• zbieranie

• gromadzenie

• przetwarzanie

• udostępnianie

Zasady

• wzajemność - prawo do korzystania z informacji mają wszystkie banki oraz instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów zobowiązując się przekazywać do biura regularnie pełne i kompletne dane zgodnie z zawartymi umowami

• wiarygodność - za poprawność i wiarygodność informacji dostarczanych do baz danych odpowiedzialność ponoszą banki. Biuro odpowiada jedynie za zgodność informacji przekazywanych do użytkowników z danymi źródłowymi oraz zobowiązuje się do niezmieniania ani modyfikowania przekazywanych danych

• neutralność - biuro informacji kredytowej nie udziela bankom informacji, które mogłyby stanowić tajemnicę handlową (np. nie jest ujawniana nazwa instytucji, z której pochodzi informacja o kliencie). Zapytanie zawsze dotyczy konkretnej osoby, a pytający musi podać niezbędne dane identyfikacyjne osoby odnośnie, której sformułowane jest zapytanie

• max bezpieczeństwo - wszelkie informacje gromadzone i wymieniane pomiędzy biurem a użytkownikami mają charakter tajemnicy bankowej; ponadto istnieją zabezpieczenia w postaci odpowiedniego sprzętu oraz procedur wewnętrznych i zewnętrznych, które uniemożliwiają przedostanie się przechowywanych przez biuro danych w niepowołane ręce.

W Polsce istnieją dwa biura informacji kredytowej. Jedno z nich jest powołane przy Związku Banków Polskich (zostało powołane w listopadzie 1997r.), a drugie powstało 2 czerwca 2011r. z inicjatywy Krajowego Związku Banków Spółdzielczych oraz grupy założycielskiej banków spółdzielczych Krajowe Biuro Informacji Kredytowej

Możliwość skorzystania przez bank z usług biur informacji kredytowej:

1. Zwalnia klienta banku z obowiązku uzyskiwania z wielu instytucji pisemnych zaświadczeń o stanie jego zobowiązań,

2. Oszczędza czas klienta i nie naraża go na dodatkowe koszty,

3. Przyśpiesza procedurę udzielenia kredytu,

4. Zabezpiecza lokaty powierzone bankowi przez deponentów.

Pytania na jakie odpowiada BIK:

• Ile klient ma zobowiązań?

• Jakiego typu są to zobowiązania?

• Czy terminowo obsługuje istniejące zobowiązania?

• Jakie jest prawdopodobieństwo w ocenie biura niespłacenia zobowiązań?

• Jaka jest w ocenie biura sytuacja ekonomiczno-finansowa klienta?

Zdolność kredytowa - istota

Na podstawie art. 70 ustawy Prawo Bankowe bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie kredytowej. Kredytobiorca jest zobowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

Jeżeli wnioskodawca nie posiada zdolności kredytowej bank może udzielić kredytu pod warunkiem:

1. ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia kredytu

2. przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni w ocenie banku uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie

Zdolność kredytowa jest wielkością zmienną w czasie. W związku z powyższym wyróżnia się zdolność dotychczasową, bieżącą, perspektywiczną.

Ocena zdolności kredytowej stanowi podstawę oceny w skali ryzyka kredytowego. Ryzyko kredytowe podobnie jak zdolność ulega zmianie z tym, że zdolność kredytowa może być lub nie, natomiast ryzyko kredytowe występuje zawsze.

Kategorie zdolności kredytowej - korespondują one z etapami oceny wniosku kredytowego w związku z tym wyróżnia się zdolność kredytową:

1. Formalno-prawną - tzw. wiarygodność prawna klienta, czyli zdolność do podejmowania czynności prawnych wywołujących skutek prawny

2. Merytoryczna - chodzi o wiarygodność ekonomiczną (zawiera dwa aspekty oceny: aspekt personalny i ekonomiczny)

Personalna zdolność kredytowa odnosi się do osoby kredytobiorcy i określa się ją na podstawie takich jego cech jak: kwalifikacje zawodowe, zdolności menadżerskie, praktyka w branży, stan rodzinny, odpowiedzialność, solidność, stan majątkowy. Personalna zdolność kredytowa zawiera ocenę etyczno-moralną i zawodową.

Ekonomiczna zdolność kredytowa odnosi się do dotychczasowej i perspektywicznej kondycji ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy oraz do jakości proponowanych zabezpieczeń prawnych. Ekonomiczna zdolność kredytowa bywa określana również jako materialna lub rzeczowa.

Ćwiczenia 21/11/2011

Art. 69. 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Umowa ta jest dwustronnie zobowiązująca. Na podstawie umowy bank zobowiązuje się dać do dyspozycji kredytobiorcy pieniądze a kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu kredytu i zapłaty prowizji.

Umowa ta jest także umową celową - bo w umowie powinien być zawarty cel kredytu, którego trzeba przestrzegać.

Umowa kredytowa jest umową konsensualną (obie strony muszą zgodzić się na zawarte w niej warunki)

Umowa kredytowa jest umową odpłatną - jest mowa o odsetkach i prowizji.

Cechy kredytu:

• charakter pieniężny - przedmiotem kredytu są środki pieniężne

• zwrotność - kredyt musi być zwrócony w ściśle określonym terminie zawartym w umowie kredytowej

• celowość - bank udziela kredytu z określonym przeznaczeniem, czyli na sfinansowanie określonego celu. Dobrowolna zmiana celu przez kredytobiorcę wiąże się z wypowiedzeniem umowy kredytowej przez bank. Bank musi wyrazić zgodę na zmianę celu żeby umowa kredytowa nie została zerwana.

• odpłatność - kredyt jest odpłatny w dwóch aspektach: prowizja od przyznanego kredytu, odsetki od wykorzystanego kredytu.

• zabezpieczenie - bank nie udzieli kredytu bez ustanowienia odpowiedniej formy zabezpieczenia jego spłaty.

Art. 69.2. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy,

2) kwotę i walutę kredytu,

3) cel, na który kredyt został udzielony,

4) zasady i termin spłaty kredytu,

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Art. 70. 1. Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

2. Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod warunkiem:

1) ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu,

2) przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie.

3. Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

4. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio przy udzielaniu kredytu nowoutworzonemu przedsiębiorcy, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną.

5. Na wniosek ubiegającego się o kredyt przedsiębiorcy, bank przekazuje, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej. Opłata za sporządzenie takiego wyjaśnienia powinna być odpowiednia do wysokości kredytu.

6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorcy ubiegającego się o pożyczkę

pieniężną.

Art. 71. 1. Suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub też wkładów albo sum komandytowych - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej (zaangażowanie), obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań, który wynosi 25% funduszy własnych banku.

1a. Zaangażowanie banku wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego, nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku albo równowartości 150 mln euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w ostatnim dniu sprawozdawczym, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa, a suma zaangażowań wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do tej grupy, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub bankiem zagranicznym, nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.

1b. Jeżeli kwota 150 mln euro, o której mowa w ust. 1a, przewyższa 25% funduszy własnych banku, wartość zaangażowania nie może przekroczyć limitu określonego przez bank w odniesieniu do funduszy własnych banku.

Współczynnik koncentracji możemy przyjąć że chodzi o ilość kredytów.

Wierzytelność = kredyt bankowy ← zakładamy dla celów nauki bo mogą się też wliczać w to inne rzeczy np. factoring.

Bank nie może się angażować w kredytowanie, finansowanie podmiotów w kwocie większej niż 25% funduszy własnych banku - im większe fundusze własne banku, tym większe może nominalnie udzielać kredyty.

Struktura pasywów banku - fundusze własne 10% sumy bilansowej (w Polsce mniej więcej tyle wynosi)

Art. 73. 1. Banki w celu wspólnego udzielenia kredytu mogą zawrzeć umowę o utworzeniu konsorcjum bankowego.

2. W umowie, o której mowa w ust. 1, banki ustalają warunki udzielenia kredytu i jego zabezpieczenia oraz wyznaczają bank umocowany do zawarcia umowy kredytu.

3. Banki, o których mowa w ust. 1, ponoszą ryzyko związane z udzielonym kredytem proporcjonalnie do wysokości wniesionych środków finansowych do wspólnie udzielonego kredytu.

Dzięki temu banki mogą udzielić większe kredyty. Jest to dobrym chwytem marketingowym pokazuje jakie możliwości mają banki.

Art. 74. W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić - na żądanie banku - informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Art. 76. Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy:

1) określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu,

2) powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę, poręczyciela oraz, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, inne osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu o każdej zmianie stopy jego oprocentowania.

Art. 75. 1. W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu.

2. Termin wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni.

3. Wypowiedzenie umowy kredytu z powodu utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagrożenia jego upadłością nie może nastąpić, jeżeli bank zgodził się na realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego.

4. Przepis ust. 3 stosuje się przez cały okres realizacji programu naprawczego, chyba że bank stwierdzi, iż program naprawczy nie jest w sposób należyty realizowany.

Art. 78. Do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

Art. 78a. Przepisy ustawy stosuje się do umów kredytu i pożyczki pieniężnej, zawieranych przez bank zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie. (obowiązuje od 18.12.2011 bo zmieniła się ustawa o kredycie konsumenckim)

Art. 79a. 1. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo rady nadzorczej banku lub osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku następuje zgodnie z regulaminem uchwalonym przez radę nadzorczą.

2. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo członkowi rady nadzorczej banku w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającej 10.000 euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia, wymaga zgody wyrażonej w uchwale zarządu oraz uchwale rady nadzorczej banku. Uchwały te zapadają bez udziału zainteresowanej osoby, w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu organu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem zarządu albo rady nadzorczej lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w banku.

4. Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń, o których mowa w ust. 1 i 3, nie może przekroczyć:

1) w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym - 10 % sumy funduszy podstawowych,

2) w banku spółdzielczym - 25 % sumy funduszy podstawowych - przy czym ich wartość jest ustalana zgodnie z zasadami określonymi na podstawie art. 71 ust. 4.

5. Przez osobę zajmującą stanowisko kierownicze w banku rozumie się osobę zatrudnioną podległą bezpośrednio członkowi zarządu, dyrektora oddziału i jego zastępcę oraz głównego księgowego.

Wykład 28/11/2011

Metody oceny zdolności kredytowej

Metody i zakres oceny zdolności kredytowej uzależnione są od:

1. rodzaju udzielonego kredytu;

2. kredytobiorcy ubiegającego się o kredyt - inaczej przebiega ocena firmy, która prowadzi pełną sprawozdawczość finansową, inaczej firmy, która prowadzi sprawozdawczość uproszczoną, a jeszcze inaczej w przypadku klienta indywidualnego;

3. etap działalności kredytowej - na etapie oceny wniosku kredytowego ocena zdolności kredytowej ma charakter kompleksowy, natomiast na etapie wykorzystywania kredytu (czyli po podpisaniu umowy kredytowej) najczęściej ma charakter oceny cząstkowej (weryfikującej).

Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej potencjalnego kredytobiorcy powinna w szczególności uwzględniać:

1. mierniki ilościowe (wskaźniki rentowności, płynności, struktury bilansu itp.)

2. mierniki jakościowe do których zalicza się zwłaszcza jakość zarządzania, stopień uzależnienia od rynku, stopień zależności od dotacji rządowych itp.

3. dostępne oceny uznanych agencji ratingowych, które odnoszą się zarówno do kraju dłużnika jak i samego dłużnika

Do najbardziej znanych i najczęściej wykorzystywanych metod oceny zdolności kredytowej zalicza się:

1. analizę działalności firmy

2. analizę SWOT

3. analizę punktową (scoring)

4. analiza dyskryminacyjna

Podział analizy działalności przedsiębiorstwa schemat 1

Podstawową metodą oceny zdolności kredytowej jest analiza działalności firmy, która obejmuje analizę otoczenia w jakich działa forma oraz analizę ekonomiczną.

Analiza otoczenia obejmuje badanie tych warunków funkcjonowania firmy, nad którymi nie ma ona kontroli, ale które musi uwzględniać w swojej działalności. Chodzi np. o otoczenie prawne, ekonomiczne, technologiczne, analizę dostawców, rynków zbytu, konkurentów.

Zasadniczą część analizy działalności firmy stanowi analiza ekonomiczna, na którą składa się analiza finansowa oraz techniczno-ekonomiczna.

Treścią analizy finansowej, która bazuje na sprawozdaniach finansowych są: stan majątkowo-kapitałowy firmy, wyniki finansowe, czynniki kształtujące wypracowane wyniki oraz ogólna kondycja finansowa przedsiębiorstwa.

Analiza finansowa koncentruje się na wielkościach syntetycznych, ale przyczyn kształtowania się tych wielkości, powiązań przyczynowo-skutkowych między poszczególnymi wielkościami należy szukać w stopniu wykorzystania czynników produkcji i w otoczeniu.

Ich wyjaśnienie wymaga wzajemnego powiązania analizy finansowej z analizą techniczno-ekonomiczną, która koncentruje się na takich czynnikach jak wyposażenie techniczne, zatrudnienie, płace, wydajność pracy itp.

Analiza techniczna obejmuje zatem ocenę poszczególnych odcinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Analiza SWOT - jej celem jest analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. Opiera się ona na wynikach analizy ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy oraz analizie otoczenia łącząc je zapewniając tym samym sprzężenie zwrotne pomiędzy informacjami na temat tego, co dzieje się w samym przedsiębiorstwie jak i w jego otoczeniu umożliwiając tym samym elastycznie reagować na zmiany zachodzące w środowisku przedsiębiorstwa. Analiza SWOT nie stanowi samodzielnej oceny zdolności kredytowej - jest traktowana jako uzupełnienie analizy ekonomiczno-finansowej.

Metoda punktowa - scoring - polega na przypisaniu określonej wartości punktów wyliczonym wskaźnikom finansowym, ich zsumowaniu, a następnie ustaleniu przedziałów, do których przyporządkowuje się kredytobiorcę. Metodę tę stosuje się zarówno w odniesieniu do osób fizycznych jak i prawnych. Ocenę punktową uzyskuje się na podstawie opracowanego modelu scoringowego.

Rodzaje scoringów:

1. użytkowy - odnosi się do oceny pojedynczego wniosku kredytowego i określa prawdopodobieństwo terminowego wywiązania się kredytobiorcy ze swoich zobowiązań. Polega na ocenie udzielonych przez klienta odpowiedzi na pytani zawarte we wniosku kredytowym, przypisaniu im odpowiedniej ilości punktów, ich zsumowaniu i sprawdzeniu czy został osiągnięty pożądany poziom. Stosuje się go do nowych klientów.

2. behawioralny - stosuje się go wobec klientów stałych i polega na przewidywaniu przyszłych wyników ich działalności. Ocena ta bazuje na danych historycznych zebranych przez bank w czasie obsługi klienta. Dokonuje się ją periodycznie (cyklicznie) co pozwala na regularne jej uaktualnianie. Znajduje zastosowanie w przypadku przedłużenia umowy kredytowej, udostępnieniu nowych produktów kredytowych czy też modyfikacji limitu zadłużenia, który został wcześniej określony

3. zysku - zakłada że to zysk a nie współczynnik określający ryzyko zwłoki w spłacie zadłużenia stanowi praktyczne kryterium podejmowania decyzji kredytowej. Maksymalizacja zysku stanowi w tym przypadku priorytet w minimalizacji ryzyka.

4. dla nowych produktów - jego budowa opiera się na wnioskach wysuniętych ze stosowania scoringu w praktyce i uniwersalnych cechach charakterystycznych dla wszystkich systemów. Analiza procesów budowy systemów pozwala na sformułowanie postulatów dzięki którym możliwe jest konstruowanie tabel odpowiadających potrzebie oceny potencjalnych klientów nowego produktu.

Metoda punktowa pozwala na większe zautomatyzowanie i zobiektywizowanie oceny przedsiębiorstwa. Łączna liczba punktów otrzymanych w tej metodzie jest jednak w istotnym stopniu uzależniona od przyjętych do analizy wskaźników i przypisanej im liczby punktów. (subiektywna ocena każdego banku)

Analiza dyskryminacyjna należy do zobiektywizowanych metod oceny zdolności kredytowej, ponieważ eliminuje czynniki niemierzalne i opiera się wyłącznie na wskaźnikach finansowych. Metoda ta polega na budowie funkcji dyskryminacyjnych (modeli ekonometrycznych), w której zmiennymi objaśniającymi cechy przedsiębiorstwa są wskaźniki finansowe. Celem tej metody jest ocena prawdopodobieństwa zaistnienia sytuacji, w której kredytobiorca stanie się niewypłacalny na kilka lat przed faktyczną utratą wypłacalności.

Do najbardziej znanych funkcji dyskryminacyjnych należy tzw. model Altmana, który sprowadził analizę prawdopodobieństwa bankructwa do jednego wymiaru. (3 warianty: duże prawdopodobieństwo - podmiot zagrożony bankructwem, małe p., trudno cokolwiek powiedzieć tzw. szara strefa, czyli każdy wariant możliwy)

Zalety modelu Altmana:

1. duża skuteczność - nawet 95% trafnych prognoz

2. ograniczenie liczby wskaźników do 5

3. przekształcenie wielowymiarowej przestrzeni do jednego wymiaru

4. prostota i przejrzystość interpretacyjna

Wady modelu Altmana

1. brak analizy dynamicznej np. nie uwzględnia zmiennej wartości pieniądza w czasie

2. uwzględnianie jedynie wyselekcjonowanych informacji ilościowych

3. nieprzydatność w przypadku oceny wniosków o kredyt inwestycyjny, które wymagają analizy strumieni przepływów pieniężnych w tych przypadkach stosuje się metody MPV itp

Ocena zdolności kredytowej klienta indywidualnego jest dokonywana dwoma metodami:

1. metodą dochodową - klasyczna metoda oceny zdolności kredytowej klienta indywidualnego, która pozwala ustalić miesięczne obciążenia klienta z tytułu zadłużenia w banku uwzględniająca: koszty mieszkaniowe, transportu, przeciętne wydatki konsumpcyjne oraz inne stałe koszty gospodarstwa domowego, a także liczbę osób pozostających w tym gospodarstwie. W przypadku tej analizy bierze się pod uwagę dochody które muszą:

1. być uzyskiwane ze stałego stosunku pracy

2. zapewniać możliwość regulowania stałych zobowiązań takich jak czynsz, ubezpieczenie itp.

3. wystarczyć na utrzymanie rodziny

4. pokrywać zobowiązania związane z zaciągniętymi pożyczkami i kredytami

(dochód netto - miesięczne obciążenia miesięczne → czy wystarczy na spłatę kredytu)

2. metodą scoringową - w tym przypadku klient wypełnia ankietę w której wyszczególnia się pewne cechy wspólne wszystkich kredytobiorców: wiek, płeć, stan cywilny, rodzaj pracy, status mieszkaniowy, liczba osób na utrzymaniu, zajmowane stanowisko, posiadane karty płatnicze, polisy ubezpieczeniowe, ilość spłacanych kredytów itp. Każda cecha ma przypisaną określoną ilość punktów. Ocena klienta polega na porównaniu uzyskanej przez niego liczby punktów z tzw. poziomem progowym. W wyniku porównania kwalifikuje się klienta albo do grupy dobrych (tzn. posiadających zdolność kredytową) albo do grupy złych kredytobiorców - główny zarzut dla tej metody „albo białe, albo czarne” nie ma szarości, scoringi w każdym banku są inne bo inne cechy są brane pod uwagę

Rodzaje kredytów:

1. Ze względu na przeznaczenie

1. na cele konsumpcyjne

• kredyty ratalne na zakup przemysłowych artykułów konsumpcyjnych oraz usług

• kredyty na zakup działek budowlanych, remonty i nowe budownictwo mieszkaniowe

• kredyty tzw gotówkowe zanim dostaniemy gotówkę następuje kreacja pieniądza bankowego

• kredyty w rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych tzw debet

2. na działalność gospodarczą

• kredyt docelowy

• kredyt na zobowiązania

• kredyt płatniczy (kasowy)

• kredyt sezonowy

• linia kredytowa

Ze względu na okres spłaty

1. krótkoterminowe - do roku lub 1,5 roku w ramach rachunku bieżącego, w cyklu rocznym podpisywanie umowy, odnawialne

2. średnioterminowe - do 3/5 lat

3. długoterminowe - powyżej 3/5 lat np. inwestycyjny - uruchamiany w ramach rachunku kredytowego

Ze względu na przedmiot kredytowania

1. obrotowe

• w rachunku bieżącym

• w rachunku kredytowym

2. inwestycyjne

• na wyposażenie

• na restrukturyzację

• na obiekty przemysłowe lub rolne

Ze względu na formę realizacji kredytu

1. w rachunku bieżącym zaciągając kredyt nie mamy otwartego osobnego rachunku dla kredytu, jest spłacany automatycznie wpłatami na ten rachunek

• otwarty

• kasowy

2. w rachunku kredytowym osobno otwarty rachunek dla kredytu, pozwala na bieżąco monitorować sytuację kredytu

• odnawialny (rewolwingowy)

• nieodnawialny

Ze względu na walutę kredytu

1. kredyt złotowy

2. kredyt walutowy bieżący

Ze względu na formę zabezpieczenia

1. kredyt lombardowy

2. kredyt reportowy

3. kredyt hipoteczny

4. inne kredyty

Ze względu na formę

1. kredyty wekslowe

• dyskontowy

• akceptacyjny(nazywany w handlu zagranicznym remburs) gdy nie ma zaufania do klienta i żądamy żeby uczestniczył w transakcji jeszcze bank

• kredyty czekowe nie stosuje się w praktyce: osobom fizycznym banki nie wydają książeczek czekowych, ponieważ nikt z nich nie chce korzystać. W przeszłości polegało to na linii kredytowej uruchamianej w chwili wystawienia czeku poniżej salda.

• kredyty w formie skupu wierzytelności

• faktoring

• forfaiting

• leasing

• Ze względu na sposób spłaty

1. w ratach równych

2. w ratach malejących

Kredyt lombardowy - to kredyt którego zabezpieczeniem jest zastaw w postaci ruchomości. Przedmiotem zastawu mogą być środki transportu, dzieła sztuki, papiery wartościowe, biżuteria. W przypadku tego kredytu przedmiot zastawu znajduje się w posiadaniu banku, natomiast jego właścicielem jest w dalszym ciągu kredytobiorca. Kwota kredytu lombardowego na ogół stanowi ok. 70% wartości przedmiotu zastawu.

Kredyt reportowy jest podobny do lombardowego (przedmiotem zastawu są ruchomości), z tym że przedmiot zastawu jest własnością banku natomiast jego użytkownikiem (posiadaczem) jest klient. Z tego względu kwota kredytu reportowego na ogół odpowiada wartości przedmiotu zastawu. np. zakup samochodu - w dowodzie bank jest właścicielem

Kredyt hipoteczny - przedmiotem zastawu są nieruchomości; udzielany na długi okres, opiewa na duże kwoty i najczęściej jest uruchamiany poprzez rachunek kredytowy.

Kredyty wekslowe

• dyskontowy

• akceptacyjny (rembursowy - w handlu zagranicznym)

weksle własne (sola, suchy, prosty) i weksle obce (trasowane, ciągniony, trata)

weksel własny -bezwarunkowe przyrzeczenie

weksel obcy (trasowany) - bezwarunkowe polecenie zapłaty sumy wekslowej w określonym czasie i określonej osobie

Co można zrobić z wekslem:

1.dyskontować (wg wzoru na dyskonto bankowe) - bank przyjmuje tylko weksle handlowe

2.poczekać do terminu wykupu (co jeśli nie wykupi weksla w terminie?)

3.potraktować jako środek płatniczy (przenieść prawo na kogoś innego - indos)

wystawienie weksla = kredyt kupiecki, handlowy = odroczenie terminu płatności

weksle finansowe → zabezpieczenie spłaty kredytu (in blanco)

Indosowanie zapisuje się na grzbiecie weksla (z tyłu) i jak brakuje miejsca to do weksla dołączać się w sposób trwały kartka papieru (niewielki kawałek papieru alonżek, wielki alonż lub po prostu przedłużek)

Akceptant - ten kto zgadza się na zapłacenie sumy wekslowej w wekslu obcym

ze względu na przeznaczenie

- na działalność gospodarczą:

Kredyt docelowy/celowy - klasyczny przykład kredytu bankowego i ich celem jest finansowanie jednego cyku produkcyjnego względnie transakcji handlowej jak również zakup określonego środka trwałego. Na ogół jest to kredyt nieodnawialny. (jednorazowy)

Kredyt na zobowiązania - udzielany na pokrycie wymagalnych zobowiązań na sfinansowanie których nastąpił chwilowy brak własnych środków obrotowych spowodowany np. przejściowymi trudnościami w sprzedaży lub zahamowaniem w spływie należności (zatory płatnicze). Jest to kilkumiesięczny kredyt i na ogół nieodnawialny.

Kredyt kasowy/płatniczy - uruchamiany w ramach rachunku bieżącego, a jego celem jest sfinansowanie bardzo pilnych płatności gotówkowych. Udziela się go na ogół na okres kilku dni.

Kredyt sezonowy - zbliżony do kredytu celowego. Wykorzystywany przy niektórych rodzajach produkcji w minimalnym zakresie usług, w których zakup surowców ma charakter sezonowy. Surowce te wymagają następnie przetworzenia, uszlachetnienia i przechowywania.

Linia kredytowa - kredyt ogólnoobrotowy, który jest wykorzystywany na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Za jego pomocą można w okresie trwania umowy sfinansować różne cele zaliczone do eksploatacyjnych. Kredyt ten może być odnawialny lub nieodnawialny. Odnawialny - umowa zawarta na rok i możemy kilka razy w roku z niego skorzystać i jak spłacamy to się odbudowuje - na ogół w ramach rachunku bieżącego; nieodnawialny - jednorazowo, potem tylko spłata.

Z kredytem odnawialnym (rewolwingowym) jest związane pojęcie wolnej marży kredytu. Jest to różnica między sumą kredytu przyznanego, a faktycznie w danym momencie wykorzystywanego.

Ćwiczenia 5/12/2011

Zabezpieczenia prawne dzieli się na osobowe i rzeczowe. Można się też spotkać z zabezpieczeniami psychologicznymi bo ich bankructwo jest mało prawdopodobne bo państwa zawsze pomaga im.

PREZENTACJA

Ryzyko kredytowe - istota, przyczyny występowania, sposoby ograniczania i rodzaje

Ryzyko kredytowe - niebezpieczeństwo niespłacenia przez dłużnika banku zaciągniętego kredytu (w całości lub części) wraz z odsetkami, prowizjami i innymi opłatami. Pojęcie to występuje również w przypadku nie spłacenia przez dłużnika wierzytelności z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń.

Z działalnością kredytową wiążą się również inne niebezpieczeństwa, do których należy zaliczyć w szczególności:

1. mniejsze niż oczekiwane wpływy z odsetek, na skutek zmiany stopy % (ryzyko stopy procentowej)

2. ryzyko negatywnego kształtowania się kursu walutowego w przypadku kredytów walutowych (ryzyko walutowe)

3. możliwość opóźnień w spłacie kredytów w wyniku wystąpienia u kredytobiorców ryzyka płynności

4. strata realnej wartości pieniądza w przypadku wysokiej inflacji

5. pogorszenie się warunków refinansowania

Ocena ryzyka kredytowego jest uważana za najważniejsze zadanie dla osób zarządzających ryzykiem kredytowym. Warunkiem zharmonizowanej z określonymi celami decyzji kredytowej jest prognoza zaangażowania kredytowego pod kątem płatności rat kapitałowych i odsetek od zadłużenia kapitałowego. Przy ocenie przyszłej sytuacji kredytowej szczególnego znaczenia nabiera niedobór informacji dlatego ryzyko kredytowe wiąże się z jakością informacji jakie znajdują się do dyspozycji banku przy podejmowaniu decyzji kredytowej.

Przyczyny występowania ryzyka kredytowego ksero

Instrumenty sterowania ryzykiem kredytowym ksero

Rodzaje ryzyka kredytowego:

Ryzyko kredytowe można podzielić na:

1. ryzyko aktywne i pasywne

2. ryzyko pojedyncze i łączne

Aktywne ryzyko kredytowe obejmuje ten obszar ryzyka, które powinno być mierzone i świadomie przez bank ograniczane. Wiąże się ono bezpośrednio z niespłaceniem przez klienta zapadających rat kredytu wraz z odsetkami i innymi opłatami, czyli jest to sytuacja, która prowadzi nie tylko do utraty kapitału pożyczkowego, ale również do poniesienia przez bank straty w wysokości nieściągniętego kredytu. Negatywne konsekwencje aktywnego ryzyka kredytowego ujawniają się w przypadku błędnego zarządzania aktywami i pasywami banku wraz z wystąpieniem złego portfela kredytowego.

Pasywne ryzyko kredytowe stanowi konsekwencję funkcjonowania banków w określonym otoczeniu. Wiąże się bezpośrednio z potrzebą refinansowania się banku komercyjnego, bądź to w banku centralnym, bądź na rynku międzybankowym, a nawet w drodze pozyskiwania nowych depozytów na niekorzystnych warunkach (czyli wg wysokiej stopy procentowej). Negatywne konsekwencje tego rodzaju ryzyka kredytowego wiążą się z wycofywaniem depozytów wcześniej niż się można było tego spodziewać.

Ryzyko pojedyncze zależy od wysokości możliwej straty oraz od prawdopodobieństwa jej wystąpienia w wyniku nie spłacenia kredytu przez pojedynczego klienta. Strata na jaką narażony jest bank jest równa wartości kredytu wraz z odsetkami pomniejszonej o wartość posiadanych zabezpieczeń.

Łączne ryzyko kredytowe zależne jest od wysokości pojedynczych kredytów oraz współzależności między nimi (im mniejsza zależność między pojedynczymi kredytami tym łączne ryzyko kredytowe jest mniejsze).

Etapy zarządzania ryzykiem kredytowym:

1. identyfikacja i pomiar ryzyka kredytowego

2. sterowanie ryzykiem kredytowym

3. nadzór nad ryzykiem kredytowym

4. finansowanie ryzyka kredytowego

5. administrowanie ryzykiem kredytowym

Monitoring kredytowy to system bieżącej i systemowej weryfikacji zdolności kredytowej klienta oraz zabezpieczeń prawnych w trakcie trwania umowy kredytowej. Celem monitoringu jest systematyczne analizowanie poszczególnych umów kredytowych, a także struktury jakościowej portfela kredytowego na szczeblu oddziału i całego banku.

Funkcje monitoringu

1. informacyjna - odnosi się do całego portfela kredytowego i polega na dostarczaniu informacji o rozwoju działalności kredytowej wg ustalonych przez bank kryteriów takich jak np. rodzaje kredytów, klasy ryzyka, sektory gospodarki, czy rodzaje zabezpieczeń.

2. zabezpieczająca - polega na podjęciu działań zapobiegawczych oraz eliminowaniu następstw aktywnego ryzyka kredytowego. Podjęcie działań zapobiegawczych nie byłoby możliwe bez wczesnego rozpoznania niekorzystnych odchyleń w procesie kredytowania.

Windykacja oznacza dochodzenie należności banku wynikających z umowy o kredyt lub innych umów dotyczących usług bankowych. Celem działań windykacyjnych jest doprowadzenie przez bank do zwrotu całej kwoty kredytu wraz z odsetkami przy jak najmniejszych kosztach własnych banku. Działania te obejmują wstępne czynności windykacyjne oraz tzw. procedury windykacyjne.

Do wstępnych czynności zalicza się:

1. prace przygotowawcze (czyli wpisanie sprawy do specjalnego rejestru zwanego repertorium z podaniem podstawowych informacji o kredytobiorcy, kredycie oraz przewidywanych działaniach

2. potrącenie należności z dowolnego rachunku kredytobiorcy

3. postępowanie upominawcze, które poprzedza wszczęcie egzekucji i polega na wysłaniu przez bank wezwania przypominającego o obowiązku uregulowania zobowiązania w określonym terminie (najczęściej w ciągu 7 dni)

Procedury windykacyjne obejmują egzekucję należności bankowych oraz postępowanie upadłościowe i naprawcze.




Wykład 12/12/2011

Factoring - charakterystyka jako przykład czynności czynnej banków

Factoring pojawił się ponad 100lat temu w USA, a w bankowości europejskiej został zaimplementowany w latach 60tych XX w. Przez factoring należy rozumieć formę krótko i średnioterminowego finansowania. Jest to umowa między wyspecjalizowaną instytucją, zwaną faktorem (może być nią bank), a przedsiębiorstwem będącym dostawcą towarów i usług, zwanym faktorantem, której przedmiotem jest zakup przez faktora prawa do wierzytelności powstałych w wyniku świadczonych przez faktoranta dostaw i usług w okresie objętym umową. Umowy mają na ogół charakter ciągły tzn. są zawierana na pewien, zwykle dość długi, okres.

Factoring jest zatem:

- formą inkasa należności powstałych w wyniku obrotu gospodarczego

- formą finansowania działalności przedsiębiorstwa

- przykładem outsourcingu (zarządzaniem należnościami przedsiębiorstwa)

- niejednolitym homologicznie produktem tzn. że składa się na niego finansowanie, ubezpieczanie kredytu kupieckiego oraz usługi zarządzania finansami faktoranta

Schemat factoringu




Cechy zobowiązań mogących być przedmiotem factoringu. Są to zobowiązania:

• o charakterze pieniężnym

• pochodzące z obrotu gospodarczego

• krótko- lub średnioterminowe (ok. 180dni, góra 1 rok)

• bezsporne

• istniejące lub przyszłe

• udokumentowane

• bez ograniczeń przelewu

Faktorant, który sprzedaje te należności jest jednocześnie dłużnikiem factoringowym.

Funkcje factoringu:

1. finansowa - finansowanie faktoranta przez faktora

2. administracyjna - obsługa przelanych wierzytelności

3. zabezpieczająca - przejęcie przez faktora ryzyka, które generuje odbiorca. Wówczas faktorant odpowiada jednie za faktyczne istnienie wierzytelności i jej stan prawny, natomiast nie odpowiada za wypłacalność dłużnika.

4. Dodatkowe, o charakterze usługowym - świadczenie usług, które nie są bezpośrednio związane z przelewanymi wierzytelnościami np. usługi księgowe, prawne, analizy branżowe, usługi doradcze itp.

Podstawowe rodzaje factoringu:

1. pełny (właściwy), czyli factoring bez prawa regresu faktora wobec faktoranta. W tym przypadku ryzyko niewypłacalności odbiorcy w całości przejmuje faktor.

2. niepełny (niewłaściwy), w tym przypadku faktor nie przejmuje ryzyka niewypłacalności odbiorcy.

3. jawny - dłużnik (odbiorca) jest poinformowany o przejęciu należności przez faktora i postępuje zgodnie z klauzulą, która została umieszczona na fakturze.

4. cichy (niejawny), w tym przypadku dłużnik nie jest poinformowany o cesji wierzytelności przez faktoranta na rzecz faktora i może się zdarzyć, że płaci swoje rachunki dostawcy (faktorantowi), który jest zobowiązany do przekazywania uzyskanych w ten sposób środków faktorowi.

Opłaty (koszt) factoringu

Faktorzy na ogół pobierają:

• prowizję za świadczone usługi

• odsetki naliczane od momentu zakupu wierzytelności do jej spłaty (czyli odsetki za udzielony przez faktora kredyt/pożyczkę faktorantowi)

• opłata za przejęcie ryzyka niewypłacalności dłużnika tzw. del credere i występuje ona tylko w przypadku factoringu pełnego

Factoring w Polsce - podstawy prawne

Umowa factoringu nie została w Polsce uregulowana specjalnymi przepisami, ani w KC ani w innym akcie prawnym - przykład umowy nienazwanej.

Prawo do zawierania tego typu umów wynika z art. 353 KC, który dotyczy swobody zawierania umów i dowolnego ich kształtowania, jeśli tylko ich treść ani cel nie sprzeciwiają się naturze stosunku w ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zgodnie z przepisami prawa bankowego factoring jest czynnością bankową sensu largo, czyli nie jest zarezerwowane dla banków i nie wymaga specjalnych zezwoleń wydawanych np. przez NBP.

Ogólnie do factoringu mają zastosowanie przepisy dotyczące: przelewu wierzytelności, świadczenia usług, poręczenia, przyrzeczenia oraz przepisy prawa wekslowego w przypadku, gdy zastosowano zabezpieczenie w postaci weksla in blanco.

Umowa factoringowa nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, natomiast podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (23%)

Factoring a kredyt

1. Kredyt jest udzielany na określony czas, a jego spłata rzadko jest ustalana jednorazowo na koniec umowy (najczęściej kredyt jest spłacany ratalnie). Zjawisko to nie występuje w przypadku factoringu, ponieważ to przedsiębiorstwo decyduje w ramach przyznanego limitu o tym, kiedy ma otrzymać środki pieniężne przedstawiając w dogodnym dla siebie momencie wierzytelność do wykupu.

2. Jedną z zasad kredytu jest ustanowienie zabezpieczenia. W przypadku factoringu z kolei zabezpieczenie nie odgrywa tak ważnej roli. Zabezpieczeniem dla faktoranta bowiem jest sama wierzytelność i wypłacalność dłużnika. Najczęściej w przypadku istniejącej i pewnej wierzytelności faktorzy nie wymagają dodatkowych zabezpieczeń. (dla f. niepełnego)

f. pełny: najlżejsza forma zabezpieczenia - weksel in blanco; firmy niebankowe - nawet nieruchomości - dla odbiorców o wątpliwej reputacji; wyższe odsetki

3. Kredyt wpływa na strukturę bilansu podwyższając pasywa (zewnętrzne źródła finansowania majątku firmy). W przypadku factoringu natomiast zwiększa się samofinansowanie w przedsiębiorstwie. Im większe samofinansowanie, tym lepszy - wyższy rating uzyskuje firma, dzięki czemu ma łatwiejszy dostęp do finansowania zewnętrznego.

4. W przypadku kredytu, jeśli firma nie ma środków na spłatę raty, ponieważ jej kontrahenci opóźniają się w spłacie należności koszty odsetek karnych za opóźnienia w spłacie raty ponosi kredytobiorca. W przypadku factoringu natomiast, jeśli odbiorcy opóźniają się ze spłatą należności to oni, a nie faktorant mogą być obciążeni odsetkami za zwłokę. Koszty factoringu w stosunku do kredytu z punktu widzenia faktoranta są niższe o koszt odsetek karnych.

Podmiot gospodarczy/przedsiębiorca może korzystać równocześnie i z kredytu i factoringu (jeśli w tym samym banku nie przekroczy 25% funduszy własnych banku)

Forfaiting - schemat




1. bank importera poręcza (awal) jego weksel, a importer przekazuje weksel eksporterowi jako zapłatę za dostarczony towar lub usługę

2. eksporter odstępuje weksel instytucji forfaitingowej, otrzymując natychmiast zapłatę pomniejszona o dyskonto

3. forfaiter w terminie płatności prezentuje weksel do wykupienia za pośrednictwem banku importera

4. importer wykupuje weksel za pośrednictwem banku importera.

• FORFAITING w handlu zagranicznym

• Nazwa „forfaiting” wywodzi się z francuskiego określenia a forfait (without recourse), oznaczającego bez regresu, z wyłączeniem prawa regresu.

• Pojęcie forfaiting

• Forfaiting jest formą finansowania eksportu, która sprowadza się do zakupu przez instytucję forfaitingową należności terminowych eksporterów, z wyłączeniem prawa regresu do nich, gdyby ściągnięcie należności od dłużników-importerów okazało się niemożliwe.

• Klasyczny forfaiting polega na bezregresowym zakupie przez forfaitera średnio- i długoterminowych wierzytelności eksportera z tytułu dostaw towarów i usług, zabezpieczonych takimi instrumentami finansowymi, jak weksle własne, weksle trasowane i akredytywy z odroczonym terminem płatności.

• W operacjach forfaitingowych duże znaczenie mają termin płatności i ryzyko płatności, gdyż wpływają one na wielkość dyskonta weksli lub potrąconych z przyszłych należności odsetek (przy rozliczeniach bezwekslowych).

• Specyfiką i istotą forfaitingu jest to, że nie występuje prawo regresu wobec eksportera-zbywcy wierzytelności, jeśli nie nastąpi zapłata w terminie płatności.

• Podmioty uczestniczące w forfaitingu:

• Forfaiter - instytucja forfaitingowa, czyli bank, instytucja finansowa, organizacja gospodarcza, a nawet osoba fizyczna, nabywająca wierzytelność.

• Forfetysta - sprzedawca lud dostawca towarów lub usług zbywający wierzytelność.

• Dłużnik forfaitingowy - klient nabywający od forfetysty towar lub usługę.  

• Z forfaitingu mogą korzystać:

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,

• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Wniosek forfaitingowy: bank skupuje wierzytelności na wniosek forfetysty. Do takiego wniosku powinny być dołączone dokumenty dotyczące:

• wierzytelności oferowanej do skupu

• forfetysty i dłużnika forfaitingowego

• prawnego zabezpieczenia transakcji forfaitingowej

• Przedmiotem wykupu są wierzytelności spełniające następujące warunki:

• wynikające z transakcji handlowych,

• definitywnie powstałe i dokładnie oznaczone,

• bezsporne, nie przeterminowane i nie obciążone, których zbywalność nie jest w żaden sposób ograniczona,

• zabezpieczone przez wiarygodne banki w formie: awalu bankowego na wekslu, akredytywy z odroczoną płatnością, gwarancji bankowej, weksla własnego wystawionego przez bank lub weksla trasowanego zaakceptowanego przez bank,

• z terminem płatności liczonym od momentu wykupu krótszym niż 365 dni.

• Nabywane w ramach forfaitingu wierzytelności obejmują:

• weksel własny dłużnika lub weksel trasowany (tratę) klienta, zabezpieczone: gwarancją lub awalem,

• weksel własny banku,

• akredytywę dokumentową,

• dokument świadczący o wymagalności wierzytelności (np. faktura wraz z dokumentem przewozowym), zabezpieczony gwarancją bankową, ubezpieczeniem w KUKE lub w sposób ustalony z dłużnikiem;

• W przeciwieństwie do factoringu, forfaiting obejmuje zazwyczaj jedną transakcję, gdzie eksporter chce zastąpić udzielony kredyt kupiecki forfaitingiem.

• Umowa forfaitingowa:

• Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują szczególnej formy dla umowy przelewu wierzytelności. Art.511KC stanowi jedynie, iż jeśli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew wierzytelności również powinien być stwierdzony pismem.

• Rodzaje forfaitingu
  W zależności od instrumentu finansowego zabezpieczającego wierzytelność wyróżniamy:

• forfaiting wierzytelności wekslowych

• forfaitng wierzytelności nie wekslowych

• Najczęściej stosowanymi instrumentami zabezpieczającymi płatności w forfaitingu są weksle własne.

• 
  W zależności od podejmowanego ryzyka wyróżniamy:

• Forfaiting właściwy - nabywca wierzytelności przejmuje na siebie całe ryzyko jej ściągalności,

• Forfaiting niewłaściwy - zbywcę obciążają rozmaite rodzaje ryzyka związanego z wierzytelnością.

• W zależności od sposobu zawarcia umowy wyróżniamy:

• Forfaiting otwarty - gdy o zawarciu umowy importer jest powiadomiony,

• Forfaiting ukryty (tajny) - gdy o zawarciu umowy importer nie jest powiadomiony.

• Importer może się dowiedzieć o zawarciu umowy:

• gdy jego weksle pojawią się na wtórnym rynku forfaitingowym lub

• w momencie przedstawienia mu weksla do zapłaty.

• W zależności od kogo są nabywane wierzytelności wyróżniamy:

• Forfaiting bezpośredni - instytucja forfaitingowa nabywa wierzytelności bezpośrednio od wierzyciela,

• Forfaiting pośredni - instytucja forfaitingowa nie nabywa wierzytelności bezpośrednio od wierzyciela, lecz od innej instytucji forfaitingowej.

• Wyróżniamy dodatkowo:

• Forfaiting poszerzony - instytucja forfaitingowa zawierająca umowę zobowiązuje się do spełnienia dodatkowych świadczeń (np. uzyskania wymaganych zezwoleń lub przeprowadzenia badań rynku).

• Korzyści zawierania transakcji forfaitingowych przez eksporterów:

• płynność finansowa i zwiększenie wielkości sprzedaży,

• sprzedaż wierzytelności w dogodnym dla eksportera momencie,

• brak ryzyka związanego z otrzymaniem zapłaty,

• brak ryzyka politycznego, ryzyka transferu, ryzyka kursowego, ryzyka niekorzystnej zmiany stopy procentowej,

• poszerzenie kręgu odbiorców towarów,

• inkaso należności od importera w terminie płatności,

• umowa w języku eksportera, zawierana w jego kraju według znanych mu przepisów,

• dokonanie kalkulacji kosztów transakcji forfaitingowej,

• sfinansowanie przez forfaitera 100% wartości kontraktu,

• możliwość sfinansowania udzielonego importerowi kredytu,

• uproszczona dokumentacja.

• Koszt forfaitingu.

• Głównym elementem kosztu forfaitingu jest koszt dyskonta a forfait ,który szacuje się na podstawie forfaitingowej stopy dyskontowej.

• Koszt ten składa się ze :

• stopy referencyjnej dla danej waluty, w której są wyrażone wierzytelności dla odpowiedniego okresu

• marży forfaitera

• opłaty dodatkowej (commitment fee, flat fees)

• Na wysokość kwoty potrącanej przez forfaitera wpływa też:

• metoda dyskonta - czy jest to dyskonto proste czy dyskonto według efektywnej stopy dyskontowej.

• dni respektowe - ustalane indywidualnie przez forfaitera, jest to kilka lub kilkanaście dni na wystąpienie opóźnienia w zapłacie.

• Waluty w forfaitingu

• Operacje forfaitingowe są przeprowadzane przede wszystkim w dolarach USA, markach niemieckich i frankach szwajcarskich.

• Ile to kosztuje?

• Bank przelewa na rachunek firmy kwotę faktury pomniejszoną o odsetki i prowizje. Odsetki pobierane są na zasadzie dyskonta - naliczane od dnia wykupu do dnia płatności. Oprocentowanie oparte jest na stawce obowiązującej dla danej waluty, np. LIBOR, EURIBOR powiększonej o marżę banku, uzależnioną od oceny ryzyka kraju importu. Wysokość prowizji waha się w granicach od 0 do 3% kwoty wierzytelności.




Wykład 9/01/2012

Czynności pośredniczące czynności wykonywane na ryzyko, koszt i zlecenie klienta.

Rachunek bankowy - podstawowe narzędzie stosowane przez banki, które służy do ewidencjonowania dwóch przeciwstawnych sobie strumieni pieniężnych. Celem otwierania i prowadzenia rachunku bankowego jest zatem rejestracja wkładów pieniężnych, rejestracja udzielanych kredytów, rejestracja przeprowadzanych rozliczeń pieniężnych w formie gotówkowej i bezgotówkowej. (konto - sformułowanie stosowane przy rachunkowości)

Dt (Wn)	(Ma) Ct
Operacje obciążeniowe, czyli wypłaty z rachunku: - wypłaty własne gotówki, - różnego rodzaju dyspozycje (np. stałe zlecenia), - płatności wymagane z mocy prawa (potrącenia na podstawie sądowych lub administracyjnych tytułów np. zaległości wobec US) - potrącenie odsetek i prowizji	Operacje uznaniowe, czyli wpłaty na rachunek: - wpłaty własne - wpłaty od kontrahentów, pracodawcy - naliczanie odsetek
Sk Ct oznacza stan posiadania na rachunku bankowym	Sk Dt oznacza zadłużenie klienta wobec banku

Umowa rachunku bankowego ma charakter cywilnoprawny co oznacza, że obie strony umowy są równorzędnymi partnerami.

Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem podmiotu gospodarczego lub osoby fizycznej do przechowywania środków pieniężnych (przez czas oznaczony lub nie) oraz przeprowadzania rozliczeń na zlecenie posiadacza rachunku.

Umowa rachunku bankowego jest uregulowana zarówno przepisami ustawy Prawo Bankowe (art.49 i dalsze) oraz przepisami Kodeksu Cywilnego (art. 725-733)

Źródła prawa bankowego - specyfikacja działań banku wymaga by zabezpieczone było dobro klientów banków oraz stosowane jasne i przejrzyste reguły „prowadzenia biznesu”.

• Sejm,

• Minister(stwo) Finansów,

• 
  Narodowy Bank Polski,

• Najwyższa Izba Kontroli,

• Komisja Nadzoru Finansowego.

Zewnętrzne akty prawne

• Ustawa o Rachunkowości

• Kodeks Cywilny

• Kodeks Spółek Handlowych

• Prawo Czekowe

• Prawo Dewizowe

• Ustawa o NBP

• Prawo Bankowe

Wewnętrzne akty normatywne muszą uwzględniać podstawowe zasady formułowane przez KC i ust. Pr.Bank.

• statut banku,

• decyzje Rady Nadzorczej,

• uchwały Zarządu,

• zarządzenia i decyzje Prezesa,

• Instrukcje służbowe.

Zasady otwierania i prowadzenia rachunków bankowych

1. Zasada swobodnego wyboru banku przez klienta i klienta przez bank

2. Zasada dopuszczająca możliwość oprocentowania środków znajdujących się na rachunku bankowym (głównie rachunki lokat terminowych, rzadko rachunki bieżące)

3. Zasada pełnej swobody dysponowania przez właściciela rachunku środkami jakie się na nim znajdują. Wyjątkiem są zobowiązania wynikające z sądowych lub administracyjnych tytułów wykonawczych - odpowiednie organy mogą zatem bez zgody właściciela rachunku zająć odpowiednią kwotę na rachunku bankowym.

4. Zasada obowiązkowej realizacji przez bank każdego zlecenia klienta o ile jest pokrycie na rachunku.

5. Zasada ograniczonej możliwości rozwiązania umowy rachunku bankowego zawartej na czas nieoznaczony przez bank. Powodem takim może być np.

- brak obrotów na rachunku bankowym w przypadku, gdy saldo końcowe jest poniżej określonego w regulaminie minimum (przez maksymalnie 2 lata)

- wprowadzenie przez klienta banku w błąd przy zawieraniu umowy

- nieprawne podjęcie środków, które zostały mylnie zaksięgowane na rachunku bankowym

- uporczywie utrzymujące się saldo dt, którego klient w wyznaczonym terminie nie pokrywa

Na podstawie art. 728 KC banki są zobowiązane informować posiadacza rachunku bankowego o każdorazowej zmianie salda.

Każdy rachunek bankowy ma swój numer identyfikacyjny. Jeśli rachunek bankowy jest używany do rozliczeń krajowych to stosuje się Numer Rachunku Bankowego (NRB). Jeżeli rachunek jest używany w rozliczeniach transgranicznych to stosuje się Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego (IBAN).

NRB składa się z 3 członów i zawiera 26 znaków, z których 2 pierwsze stanowią dwucyfrową liczbę kontrolną, 8 kolejnych znaków to ośmiocyfrowy numer jednostki organizacyjnej banku, która prowadzi rachunek bankowy, natomiast 16 ostatnich znaków to szesnastocyfrowy numer porządkowy rachunku w jednostce organizacyjnej prowadzącej rachunek bankowy.

IBAN składa się z 4 członów i zawiera 28 znaków. Dwa pierwsze znaki to dwuliterowy kod polski - PL reszta jak w NRB

Liczba kontrolna jest obliczana przez jednostki organizacyjne banków, numery jednostek organizacyjnych banków nadaje NBP, natomiast numery porządkowe rachunków nadają jednostki organizacyjne.

W numerze jednostki organizacyjnej banku pierwsze 3 cyfry stanowią symbol wyróżniający bank lub oddział banku zagranicznego, przy czym pierwsza cyfra powinna być cyfrą od 1 do 7. Kolejne 4 cyfry to oznaczenie cyfrowe jednostki organizacyjnej banku, a ostatnia cyfra to cyfra kontrolna.

W przypadku banków spółdzielczych pierwsze 4 cyfry stanowią symbol wyróżniający bank, przy czym pierwsza cyfra powinna być cyfrą 8 lub 9. Trzy kolejne cyfry stanowią oznaczenie cyfrowe jednostki organizacyjnej banku. Natomiast ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną.

Art. 275 i 49

Właściciel każdego rachunku bankowego może ustanowić pełnomocnictwo. Pełnomocnik rachunku bankowego jest to osoba wskazana przez posiadacza rachunku, która jest uprawniona do dysponowania rachunkiem zgodnie z nadanymi jej uprawnieniami. Instytucja pełnomocnictwa jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego (art. 98-108). Pełnomocnictwo może mieć charakter stały, jednorazowy, a jego ustanowienie wymaga zachowania formy pisemnej.

Rodzaje pełnomocnictw:

1. ogólne - obejmuje umocowanie do wszelkich czynności dotyczących danego rachunku z wyłączeniem zmiany danych jego posiadacza

2. rodzajowe - obejmuje umocowanie do czynności określonego rodzaju

3. szczególne - obejmuje umocowanie do dokonania określonych czynności; może być jednorazowe lub stałe

4. wyłączne, nieodwołalne i niewygasające z chwilą śmierci posiadacza rachunku. Ustanowiony może być jedynie z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego wiążącego posiadacza rachunku z pełnomocnikiem.

Rodzaje rachunków bankowych:

W rozliczeniach transgranicznych banki wzajemnie otwierają i prowadzą rachunki typu LORO i NOSTRO.

Rachunek LORO to rachunek banku zagranicznego będącego bankiem korespondentem w banku krajowym.

Rachunek NOSTRO to rachunek banku krajowego w banku zagranicznym, czyli u korespondenta.

Ustawa Prawo Bankowe wyróżnia następujące rodzaje rachunków bankowych:

1. rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze

2. rachunki lokat terminowych głównie osoby prawne

3. rachunki oszczędnościowe osoby fizyczne

4. rachunki powiernicze

Rachunki rozliczeniowe i rachunki lokat terminowych są otwierane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. (funkcja rozliczeniowa, oszczędnościowa, kredytowa)

Rachunek bieżący

• prowadząc rachunek bieżący bank ponosi znaczne koszty, musi bowiem często rejestrować operacje związane ze zmieniającą się wysokością środków na tym rachunku

• dlatego też oprocentowanie rachunków bieżących jest bardzo niskie lub nie są one wcale oprocentowane

• sumy przekraczające bieżące potrzeby są z reguły przenoszone na oprocentowanie składów terminalnych? Czasem dla osób prawnych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą banki zastrzegają określenie kwoty minimalnej przez klienta - jeśli na rachunku kwota większa to nadwyżka będzie automatycznie przelewana na rachunek lokaty terminowej, np. na jeden dzień przerzucana na overnight - zachęta dla klientów

dla podmiotów gospodarczych, osób prowadzących działalność gospodarczą - wpłacane codzienne utargi, rozrachunki z odb. i dost., płacenie rachunków, składki ZUS, podatki

Rachunek pomocniczy

• pełni funkcję „drugiego” rachunku bieżącego firmy, który służy do przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem innych banków.

• korzystają z nich przede wszystkim osoby prawne, a osoby fizyczne korzystają z wkładów oszczędnościowych

taki sam charakter jak rachunki bieżące, banki otwierają je w dużych ilościach

Np. przy pomocy tego rachunku ewidencjonuje się określony typ transakcji, kontrahenta

Rodzaje rachunków terminowych

• o ściśle określonym terminie

• na czas nieokreślony, ale z określonym terminem wypowiedzenia

o stałym, zmiennym oprocentowaniu;, z kapitalizacją odsetek bądź bez

„zerwać lokatę” z góry ustalony termin, „wypowiedzieć” nieokreślony termin

Oprocentowanie rachunków terminowych

• wysokość oprocentowania rachunku terminowego zależy od umowy z bankiem

• w krajach, w których występują zjawiska inflacyjne istnieje dążenie, aby wysokość oprocentowania uwzględniała stopę inflacji

• konsekwencją podjęcia środków przed terminem określonym w umowie jest zazwyczaj obniżenie wysokości oprocentowania dla posiadacza

• banki wprowadzają wiele odmian tego rodzaju rachunku, dostosowując go do potrzeb określonego segmentu klientów

Rachunek powierniczy

Art. 59.  1. Na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku - na podstawie odrębnej umowy - przez osobę trzecią.

2. Stronami umowy rachunku powierniczego są bank i posiadacz rachunku (powiernik).

3. Umowa, o której mowa w ust. 2, określa warunki, jakie powinny być spełnione, aby środki pieniężne osób trzecich wpłacone na rachunek mogły być wypłacone posiadaczowi rachunku lub aby jego dyspozycje w zakresie wykorzystania tych środków mogły być zrealizowane.

4. W razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego - środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu.

5. W razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego - środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości.

6. W przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.

7. Przepisy ust. 3—6 stosuje się w przypadku, gdy powierzenie środków pieniężnych nastąpiło w wykonaniu umowy, o której mowa w ust. 1, z datą pewną.

Obowiązek posiadania rachunku bankowego

• każde przedsiębiorstwo jest zobowiązane posiadać przynajmniej jeden rachunek bankowy

• obowiązek ten nakłada na przedsiębiorcę (podatnika VAT) ustawa o podatku od towarów i usług

• art. 87 ust 2: „Zwrot z podatku od towarów i usług następuje na konto bankowe.”

• posługiwanie się rachunkiem bankowym jest konieczne w rozliczeniach z ZUS

Rozliczenia firm z innymi podmiotami gospodarczymi

• reguluje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (art. 22)

• firmy mogą dokonywać transakcji gotówkowych - ale tylko do kwoty 15 000 euro

• wartość tę przelicza się po kursie średnim ogłaszanym przez NBP ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji

• powyżej wartości 15 000 euro rozrachunki między kontrahentami muszą być przeprowadzone w formie bezgotówkowej, czyli z wykorzystaniem rachunku bankowego (nieważna wartość faktury, tylko całego kontraktu)

Umowa rachunku bankowego powinna określać:

− strony umowy

• rodzaj otwieranego rachunku

• walutę, w jakiej rachunek jest prowadzany

• czas, na jaki rachunek został otwarty (bieżący, a vista, lokaty terminowej)

• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany

• sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku

• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek

• terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku

• tryb i warunki dokonywania zmian umowy

• sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy

• zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów (jeśli saldo poniżej konkretnej kwoty)

• wysokość prowizji i opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku i warunki ich zmiany

Warunki zawierania umów

• banki mogą wydawać ogólne warunki umów lub regulaminu

• są one wiążące, jeżeli zostały wręczone przy zawarciu umowy

• wszelkie zmiany w tym zakresie wymagają doręczenia

jeśli nie zgadzamy się na zmiany to w ciągu 14 dni od daty doręczenia mamy prawo zamknąć rachunek

Przesłanki wyboru rachunku

• koszty obsługi rachunku (opłaty za otwarcie, prowadzenie i zamknięcie rachunku, koszty przelewów itp.)

• wysokość oprocentowania

• bezpieczeństwo pieniędzy (nie chodzi o BFG, tylko o „wielkość”, renomą, siecią placówek banku)

• możliwość zaciągnięcia kredytu, pożyczki, ew. saldo debetowe

• jakość obsługi

• dostęp do rachunku przez telefon, Internet, SMS

Każda ze stron może rozwiązać umowę rachunku bankowego, jednak bank musi mieć konkretny powód - chodzi o rachunki na czas nieoznaczony, w formie wypowiedzenia.

Ćwiczenia 16/01/2012

Rozliczenia pieniężne mogą być realizowane zarówno w formie gotówkowej jak i bezgotówkowej. Konieczną przesłanką do dokonania ich za pośrednictwem banku jest posiadanie, co najmniej przez jedną ze stron transakcji/kontraktu rachunku bankowego. Rozliczenia pieniężne przeprowadzane są zgodnie z dyspozycją złożoną przez posiadacza rachunku bankowego.

Do rozliczeń bezgotówkowych zalicza się takie formy jak :

- polecenie przelewu

- polecenie zapłaty

- czek rozrachunkowy

- rozliczenia planowe (czyli okresowe rozliczenia saldami i rozliczenia planowe)

- akredytywa

- inkaso.

Rozliczenia bezgotówkowe można również podzielić na bezwarunkowe i uwarunkowane. Do rozliczeń uwarunkowanych zalicza się akredytywę dokumentową i inkaso dokumentowe.

Polecenie przelewu - najpopularniejsza, najprostsza i uniwersalna forma rozliczeń bezgotówkowych. Jest to udzielona bankowi dyspozycja dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje tego typu zlecenie (dyspozycję) w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego. Inicjatorem tej formy rozliczenia jest dłużnik. Wierzyciel ma zatem ograniczone możliwości wpływania na dłużnika, aby ten w terminie złożył stosowną dyspozycję. Jeżeli dłużnik składa więcej niż jedno polecenie przelewu istnieje możliwość złożenia tzw. zbiorczego polecenia przelewu (np. w sytuacji, gdy pracodawca wypłaca wynagrodzenia).

Bank odmówi realizacji przelewu, jeśli klient nie ma środków - może być w funkcji „stand by”

Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Przeprowadzenie rozliczenia przy wykorzystaniu polecenia zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:

1. posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty

2. udzielenie przez dłużnika wierzycielowi zgody do obciążenia rachunku dłużnika w formie polecenia zapłaty w umownych terminach i z tytułu określonych zobowiązań

3. zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela

Maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekraczać:

• równowartości 1 000 euro w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie wykonująca działalności gospodarczej

• równowartości 50 000 euro w przypadku pozostałych dłużników

Dłużnik ma prawo cofnięcia w każdym czasie zgody na polecenia zapłaty. Dłużnik ma prawo odwołać pojedyncze polecenie zapłaty:

• w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie wykonująca działalności gospodarczej

• w terminie 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego w przypadku pozostałych dłużników

Rozliczenia przy pomocy czeków mogą być przeprowadzane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej.

Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie na czeku wskazanej. Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata (czyli w banku prowadzącym rachunek, w ciężar którego czek będzie realizowany), albo w innym banku. W tym drugim przypadku zapłata nastąpi po uzyskaniu przez ten bank od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku.

Czek rozrachunkowy - dyspozycja wystawcy czeku udzielona trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na jaką czek został wystawiony oraz uznania ta kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy rezerwując na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie tego czeku.

Czek zakreślony - na czym polega istota zakreślenia czeku i czemu to służy, i jakie są rodzaje zakreśleń (ogólne i szczególne - czym się różnią)

* czek zakreślony - to taki czek, na którym zostały zamieszczone dwie równoległe linie ukośne lub poprzecznie na frontowej stronie, ma ograniczony obieg. Wypłata następuje tylko na rzecz innego banku lub osoby wskazanej przez klienta w umowie z bankiem;

• Art. 37. Zakreślenie ogólne lub szczególne

Wystawca lub posiadacz czeku mogą zakreślić go ze skutkami, wskazaniem w artykule następnym.
Zakreślenia dokonywa się przez umieszczenie na przedniej stronie czeku dwu linii równoległych. Zakreślenie może być ogólne lub szczególne.
Zakreślenie jest ogólne, jeżeli między dwiema liniami niema żadnej wzmianki albo jeżeli znajduje się między nimi wyraz "bankier" lub inny równoznaczny; zakreślenie jest szczególne, jeżeli między dwiema liniami napisano nazwisko bankiera.
Zakreślenie ogólne może być zmienione na szczególne, natomiast zakreślenia szczególnego nie można zmienić na ogólne.
Przekreślenie zakreślenia albo nazwiska oznaczonego bankiera uważa się za niebyłe.

• Art. 38. Skutek zakreślenia ogólnego lub szczególnego

Trasat może czek z zakreśleniem ogólnym zapłacić tylko do rąk bankiera lub swojego stałego klienta.
Czek z zakreśleniem szczególnym może trasat zapłacić do rąk oznaczonego bankiera, a w przypadku, gdy oznaczonym bankierem jest trasat, tylko do rąk swojego stałego klienta. Oznaczony bankier może jednakże zainkasować czek za pośrednictwem innego bankiera.
Bankierowi wolno nabywać czeki zakreślone tylko od swoich stałych klientów lub innych bankierów. Nie wolno mu ich inkasować na rachunek innych osób.
Jeżeli na czeku znajduje się kilka zakreśleń szczególnych, trasatowi wolno zapłacić czek tylko w przypadku, gdy na czeku są dwa zakreślenia, z których jedno udzielone zostało w celu inkasa za pośrednictwem izby rozrachunkowej.
W razie niezastosowania się do powyższych przepisów trasat lub bankier odpowiadają za szkodę do wysokości sumy czekowej.

Terminy realizacji czeków

• w obrocie krajowym 10 dni od daty wystawienia

• w tej samej części świata 20dni

• na terenie całego świata 70 dni

Czek jest płatny za okazaniem i powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni kalendarzowych od daty jego wystawienia, przy czym dnia wystawienia nie wlicza się do okresu 10 dniowego.

Jeżeli ostatni dzień terminu ważności czeku przypada na dzień wolny od pracy, czek może być przedłożony do realizacji w najbliższym dniu roboczym.

upłynie okres - wystawca czeku może anulować, jeśli nie anuluje zobowiązanie jest ważne

Czy czek podróżniczy/turystyczny jest czekiem w rozumieniu przepisów prawa czekowego

Czeki podróżnicze emitują banki, instytucje finansowe, a także wielkie biura podróży. Mają one inną formę, gdyż są emitowane na drukowanych formularzach na okrągłe kwoty o różnym nominale. Nie są one czekami w rozumieniu prawa czekowego, ale mimo to są używane jako wygodny dla turystów instrument płatniczy. Podróżni, nabywając te czeki, umieszczają na nich wzór podpisu, a w momencie realizacji podpisują czek powtórnie.

Rozliczenia kompensacyjne - polegają na tym, że znaczna część zobowiązań między przedsiębiorstwami wykonuje się wzajemnie w określonym czasie, co nie obciąża rachunków rozliczeniowych.

Rozliczenia planowe są przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym. Kontrahenci umawiają się, że zarówno dostawy towarów lub usług, jak i płatności będą realizowane co pewien z góry ustalony okres. np. zapłata za energię elektryczną

Okresowe rozliczenia saldami można stosować wówczas, gdy kontrahenci wzajemnie świadczą sobie usługi lub dostawy. Występują zatem względem siebie w podwójnym charakterze i jako dostawcy i jako odbiorcy. Ich istota polega na zaniechaniu regulowania poszczególnych należności w zamian za dokładne ewidencjonowanie wzajemnych świadczeń i wyrównaniu salda wzajemnych roszczeń. np. elektrociepłownia (węgiel) i kopalnia (prąd)

W jaki sposób w Polsce odbywa się rozliczanie tych transakcji?

Na początku NBP, bo wszystkie banki mają tam swoje rachunki. Było zbyt dużo transakcji. W 1994r. wyodrębniono z NBP Krajową Izbę Rozliczeniową (transakcje niskokwotowe - do 1 mln zł). Powyżej 1 mln zł nadal przez NBP. Z jednej strony działanie kontrolne, z drugiej

a) niskokwotowe

Najpierw KIR rozliczał transakcje przez tzw. izbę papierową SYBIR na podstawie dokumentów papierowych. Czasem pieniądze między podmiotami wędrowały nawet 14 dni.

Zaczęto równolegle testować formę rozliczenia elektronicznego tzw. ELIXIR, w tej chwili wszystkie banki są do niego podpięte. Trzy sesje: dopołudniowa, południowa, popołudniowa. Najpóźniej na następny dzień T+1. ELIXIR - system netto, w którym zlecenia/dyspozycje wystawiane do zaksięgowania na rachunkach banków są rezultatem kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań banków, wynikających z indywidualnych zleceń klientów.

(testowane) IMBIR - wszystkie zlecenia płatnicze odczytywane jak z „totolotka”, wymaga standaryzacji formularzy, zakupu skanerów przez banki - eliminowanie błędów personelu

b) wysokokwotowe

SORBNET - administruje NBP, system brutto - niekompensowane (każde zlecenie realizowane)

Systemy krajowe podłączone do systemów transgranicznych.

SEPA T+3 - funkcjonuje w Europie; bank → KIR → izba rozliczeniowa zagr. → rachunek odb.

Przy akredytywie i inkaso bank bierze aktywny udział.

Akredytywa - forma zabezpieczenia płatności i terminowości zapłaty za wykonanie przez wierzyciela świadczenia rzeczowego lub usługi. Akredytywa dokumentowa to pisemne zobowiązanie banku importera (dłużnika), który ją otworzył do zapłaty lub zabezpieczenia należności eksporterowi (wierzycielowi) w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. Jest to uwarunkowane zobowiązanie banku dotyczące zapłaty. Inicjatorem akredytywy jest dłużnik natomiast płatność następuje w siedzibie banku dostawcy. Zaletą akredytywy jest zapewnienie dostawcy zapłaty z chwilą wysłania towaru. Natomiast odbiorcy pozwala w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków.

Wadą akredytywy jest jej duża pracochłonność, konieczność rezerwowania środków, uzależnienie wysyłki towarów od otrzymania zawiadomienia o otwarciu akredytywy.







Zamknięcie akredytywy następuje na polecenie dłużnika po upływie terminu ważności lub po wyczerpaniu środków pieniężnych.

Ustawa prawo bankowe wyróżnia dwie formy akredytywy:

• dokumentową (art. 85)

• pieniężną (art. 86)

Inkaso polega na pobraniu przez bank należności od klienta lub na zabezpieczenie przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów reprezentujących/dających prawo własności do kupionego towaru. Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje inkasa:

• dokumentowe - ruch dokumentów rozpoczyna się od dostawcy, który wystawiając fakturę przedstawia ją wraz z innymi dokumentami swojemu bankowi do inkasa przy jednoczesnym żądaniu zapłaty. Jednocześnie bank ten przekazuje je do banku dłużnika, który z kolei powiadamia o ich nadejściu swojego klienta. Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy po wyrażeniu przez niego akceptu (zgody). Akcept jest bezwarunkowy i występuje jako akcept wyraźny lub milczący. W pierwszym przypadku dłużnik zastrzega sobie podjęcie indywidualnej decyzji w sprawie nadesłanych dokumentów. W drugim przypadku dłużnik upoważnia swój bank do wykupywania wpływających żądań zapłaty po zaakceptowaniu dokumentu przez ten bank.

• finansowe - ich przedmiotem są przede wszystkim czeki i weksle, które są płatne w innych oddziałach banku niż bank trasat.

Zalety inkasa - odbiorca ma prawo sprawdzenia, czy dostarczony towar odpowiada umowie. Inkaso przeciwdziała naruszeniu postanowień umowy przez dostawców, którzy z kolei mają większą pewność, że ich należności zostaną uregulowane w terminie dzięki pośrednictwu banku.

---