GLIKOZYDY NASERCOWE

-Są roślinnymi pochodnymi steranu i dzielą się na 2 podstawowe grupy:

-wroślinach kardenolidy i bufadienolidy występują głównie w postaci połączeń glikozydowych; większość zidentyfikowanych związków tej grupy stanowią kardenolidy

- Spotykane są w rodzinach: Ranunculaceae, Moraceae, Cruciferae, Leguminosae, Tiliace, Stercufiaceae, Celastraceae, Scrophuiariaceae, Apocynaceae Asclepiadaceae, Labiateae, Euphorbiaceae, Liliaceae

-Dotychczas poznano ponad 500 glikozydów nasercowych i około 95 aglikonów

-Jedynym ekonomicznie opłacalnym źródłem glikozydów nasercowych są surowce roślinne

-Ze względu na cenne działanie lecznicze glikozydy nasercowe są jednymi z najważniejszych związków naturalnych

BUDOWA CHEMICZNA GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH

-Szkielet cząsteczki stanowi układ cyklopentanoperhydrofenentrenu

-W pozycji 17 znajduje się w położeniu β pięcio- (kardenolidy) lub sześcio- (bufadienolidy) -członowy pierścień laktonowy

-W pozycji 3 znajduje się grupa hydroksylowa w położeniu β, poprzez którą wiążą się O-glikozydowo cząsteczki cukrów

-W pozycji 14 znajduje się w położeniu β grupa hydroksylowa

-Grupy metylowe (atomy węgla 18 i 19) są w położeniu β

-Pierścienie A i B układu steranowego znajdują się w konfiguracji cis, B i C - trans, a C i D - cis (budowa taka warunkuje działanie biologiczne)

-Badania wykazały, że uwodornienie pierścienia laktonowego lub jego otwarcie, brak grup -OH w pozycjach 3 i 14, zmiana konfiguracji β na α, układu pierścieni AB z cis na trans, oraz całkowita utrata cukrów w wyniku hydrolizy zmniejsza lub znosi całkowicie aktywność farmakologiczną glikozydów nasercowych

-Glikozydy nasercowe zawierają od 1 do 5 cukrów związanych O-glikozydowo z aglikonem w pozycji C-3

-Obok D-glukozy występują: L-ramnoza, D-/+/-digitoksoza, D-/+/-cymaroza, oraz inne 2,6-dideoksycukry i ich 3-metylowe i 3-acetylowe pochodne

-Cukry wchodzące w skład glikozydów nasercowych mają budowę piranozowąi wiążą się między sobą wiązaniem β(1->4); jeżeli w cząsteczce glikozydu występuje glukoza - znajduje się ona zawsze na końcu łańcucha cukrowego

DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH

-Niezależnie od różnic w budowie chemicznej, glikozydy nasercowe wywierają podobny typ działania farmakologicznego; poszczególne związki różnią się natomiast profilem farmakokinetycznym (co ma znaczenie dla dawkowania)

-Wskazaniem do stosowania glikozydów nasercowych jest przewlekła bądź ostra niewydolność krążenia pochodzenia sercowego; nadkomorowe tachykardie i tachyarytmie, migotanie i trzepotanie przedsionków

NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA POCHODZENIA SERCOWEGO

Istota -> niedostateczna siła skurczu mięśnia sercowego

Skutki:

-Maleje objętość minutowa serca

-Gorsze zaopatrzenie tkanek w krew tętniczą

-Zaleganie krwi w komorach i przedsionkach

-Wzrasta ciśnienie żylne i w naczyniach włosowatych

-Maleje przepływ krwi, powstają zastoje żylne i obrzęki

-Niedotlenienie tkanek prowadzi do kwasicy i uszkodzeń narządów wewnętrznych

DZIAŁANIE BIOLOGICZNE GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH:

1.Mechanizm działania bezpośrednio na mięsień sercowy, wiązanie glikozydów nasercowych z zależną od magnezu ATP-azą Na⁺/ K⁺

2.Profil działania farmakodynamika taka sama dla wszystkich glikozydów nasercowych, różnice w farmakokinetyce

3.Glikozydy nasercowe działają:

-Inotropowo dodatnio (zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego)

-Chronotropowo ujemnie (zmniejszają częstość skurczów)

-Dromotropowo ujemnie (zmniejszają przewodzenie bodźców)

4.Skutki powyższych działa:

-Wzrasta pojemność minutowa serca

-Do narządów napływa więcej krwi tętniczej, pojawia się działanie moczopędne (działanie wtórne)

-Zwiększa się odpływ krwi z układu żylnego; ustępują zastoje i obrzęki

-Dawki glikozydów nasercowych już 1,5 do 3 razy większe od leczniczych mogą. prowadzić do objawów zatrucia; w ciężkich przypadkach może dojść do całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego, bradykardii lub tachykardii komorowej i migotania przedsionków

-Jony wapnia (szczególnie podane pozajelitowo) wzmagają działanie glikozydów nasercowych; zbyt niski poziom wapnia w organizmie osłabia działanie glikozydów

-Jony potasowe działają antagonistycznie do glikozydów nasercowych; niski ich poziom (np. wywołany środkami moczopędnymi) prowadzi do nadwrażliwości na toksyczne działanie glikozydów

SUROWCE KARDENOLIDOWE

Digitalia purpureae folium-liść naparstnicy purpurowej Digitalis purpurea- naparstnica purpurowa Scrophulariaceae- trędownikowate	-glikozydy kardenolidowe pierwotne (purpureaglikozydy) wtórne (digitoksyna, gitoksyna), -glikozydy pregnanowe, -saponiny steroidowe poch. spirostanu(digitonina, digonina, gitonina), -flawonoidy:luteolina, apigenina i ich glikozydy -antrachinony, -kwas cholorogenowy, kawowy, -cholina -enzym digipurpurydaza rozkładający glikozydy nasercowe	-za najważniejsze uważa się odmiany surowca zawierające znaczną ilość digitoksyny; -digitoksyna działa powoli i długotrwale, bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarm, wiąże się silnie z białkami surowicy krwi, silnie kumuluje się w organizmie -Gitoksyna jest pod względem ilościowym jednym z głównych glikozydów naparstnicy purpurowej; nie wchłania się z przewodu pokarmowego; utrudnia wchłanianie digitoksyny; nie jest stosowana -Saponiny sterydowe ułatwiają resorpcję glikozydów nasercowych w przypadku preparatów galenowych -Glikozydy pregnanowe nie działają na serce -niewydolność krążenia pochodzenia sercowego - przypadki z szybką czynnością komór, na tle wad zastawkowych serca, na tle nadciśnienia, na tle przewlekłych zmian zwyrodnieniowych serca, na tle oporów w krążeniu małym; w zaburzeniach rytmu serca, niemiarowości z migotaniem przedsionków, częstoskurczu napadowym !leczenie pod kontrolą lekarza
Digitalia lanatae folium-liść naparstnicy wełnistej Digitalis lanata- naparstnica wełnista Scrophulariaceae- trędownikowate	-glikozydy kardenolidowe pierwotne tzw.lanatozydy A - E i odpowiadające im wtórne, -glikozydy pregnanu, -saponiny sterydowe poch.spirostanu -flawonoidy luteolina, skutelareina, --poch. azotowe cholina, acetylocholina, --poch.digitoksygeniny (Lanatozyd A, Acetylodigitoksyna, Digitoksyna) -poch. gitoksygeniny, digoksygeniny, diginatygeniny, gitaloksygeniny	-lanatozyd A silnie kumuluje się w organizmie, choć bardziej wartościowy jest lanatozyd c - szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, słabiej niż digitoksyna wiąże się z białkami krwi, spośród glikozydów naparstnicy wełnistej w najmniejszym stopniu ulega kumulacji - zastosowanie jak w purpurowej, ale działają szybciej, intensywniej, w mniejszym stopniu zwalniają czynność serca, mniej ulegają rozpadowi
Strophanti semen-nasienie strofantusa Strophantus gratus-strofant (skrętnik) wdzięczny Apocynaceae- toinowate	kardenolidy poch. ubageniny - strofantydyny G	-nie wchłaniają się z prz.pokarm, -podawane pozajelitowo, -działanie szybkie, krótkie, nie kumulują się, -inotropowo (+), mocniej niż niektóre glik.naparstnicy, -w niewielkim stopniu zwalniają czynność serca, ostre przypadki,początek zawału - szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, słabiej niż digitoksyna wiąże się z białkami krwi, spośród glikozydów naparstnicy wełnistej w najmniejszym stopniu ulega kumulacji
Strophanti semen-nasienie strofantusa Strophantus kombe-strofant (skrętnik) Apocynaceae- toinowate	zespół glikozydów: strofantyna K (poch.strofantydyny,strofantydolu i peryplogeniny)
Convallariae herba-ziele konwalii Convallaria maialis-konwalia majowa Liliaceae-liliowate	-Kardenolidy *aglikony: strofantydyna, strofantydol, peryplogenina,sarmentogenina, bipindogenina, *poch. strofanty dyny: konwalatoksyna, konwalozyd, * poch. strofantydolu: konwalotoksol, konwalotoksoiozyd * poch. sarmentogeniny - redoksozyd, redoksyna, -saponiny sterydowe, -flawonoidy (poch. kwercetyny i izoramnetyny), -kw.chelidonowy, -olejek farnezol (kwiaty)	podobnie jak strofantowców, ale słabiej, kumulują się w niewielkim stopniu, działają szybko, słabo wchłaniają, są izolowane z surowca, w nalewkach z saponinami
Adonis vernalis herba-ziele miłka wiosennego Adonis vernalis-miłek wiosenny Ranunculaceae-jaskrowate	-kardenolidy: adonitoksyna, adonitoksol,cymaryna,β-strofantyna K, -glikozydy pregnanowe (nie działają na serce) -flaw.(orientyna, luteolina, witeksyna), -alkohol cukrowy: adonitol	jak konwalia, 2xsłabiej, słabo wchłaniają się, nie kumulują, łagodnie uspokajająco, moczopędnie, lekkie niedomogi serca
Nerii foliumliści oleandra Nerium oleander-oleander Apocynaceae-toinowate	oleandryna	jak naparstnice
Erysimi herba-ziele pszonka Erysimum perowskianum Cruciferae-krzyżowe	helwetykozyd

SUROWCE BUFADIENOWE

Scillae bulbus- cebula morska Scilla maritime Liliaceae-liliowate		-glikozydy bufadienolidowe: poch scylareniny (glukoscylarena A, scylaren A, proscylarydyna A) -scylirozyd - w odm. Czerwonej (substancja toksyczna dla szczurów, i działa trująco na OUN)	-silnie inotropowo(+), -bezpośrednio moczopędnie na nerki, -w niedom. sercowej, -dział. szybko, słabo kumulują,doustnie,dożylnie
Hellebori radix- korzeń ciemiernika Helleborus niger Helleborus purpurescens- różne gatunki Ranunculaceae-jaskrowate		gikozyd helebryna
Leonuri herba- ziele serdecznika Leonurus cardiaca- serdecznik pospolity Labiatae-wargowe		-glikozydy bufadienolidowe zglikozydowane Glu i Ramn., -protoalkaloidy (stachydryna), -kw. Ursolowy, irydoid (marrubina), leonuryd, -glikozydy goryczkowe, -garbniki, -flawonoidy	-uspokajające na OUN, - zwalniają akcję serca, -obniżają ciśnienie krwi, -w nadmiernej pobudliwości nerwowej, nerwice, -wczesny okres choroby wieńcowej i nadciśnieniowej, -arytmii,osłabieniu mięśnia sercowego ! DAWKA DOBOWA DLA WSZYSTKICH SCHORZEŃ ŚREDNIA - 4,5 G SUROWCA

---