FLAWONOIDY

Charakteryzują się bardzo zróżnicowanym ale niezbyt intensywnym działaniem biologicznym

Jako związki niezwykle pospolite w świecie roślinnym stale i systematycznie oddziaływają na organizmy ludzkie i zwierzęce, gdzie trafiają z pożywieniem roślinnym lub pochodzenia roślinnego

Flawony : apigenina, luteolina, diosmina

Flawonole: kemferol, kwercetyna, ramnetyna, izoramnetyna, mirycetyna

Flawanony: naryngenina, hesperetyna, genisteinalikwirytygenina

Dihydroflawonole: dihydrokemferol, dihydrokwercetyna

Izoflawony: formonoetyna,

Podstawowe kierunki działania biologicznego:

1. Działanie ochronne na naczynia włosowate; uszczelnianie naczyń kapilarnych; zapobieganie kruchości ich ścian (dzięki hamowaniu aktywności hialuronidazy) - dzięki temu flawonoidy zapobiegają krwawym wysiękom, żylakom, wybroczynom, działają korzystnie w miażdżycy i nadciśnieniu. Działanie takie wywiera przede wszystkim rutyna (3-rutynozyd kwercetyny), a także diosmina (7-O-ramnoglukozyd diosmetyny i 3',4',7-trietoksyrutyna (Venoruton)

2. Niektóre flawonoidy jak kwercetyna, kemferol, luteolina i niektóre dimery flawonoidowe hamują aktywność cykloksygenazy i lipoksygenazy odpowiedzialnych za metabolizm kwasu arachidonowego; następuje wzmożona biosynteza prostacykliny, działającej przeciwzakrzepowo i przeciwskurczowo na naczynia krwionośne. W lecznictwie stosuje się między innymi preparaty z miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba) zawierające dimery flawonoidowe, wykorzystywane w miażdzycy i zaburzeniach krążenia

3. Flawonoidy zawarte w kwiatach głogu (Crataegi inflorescentia) działają rozszerzająco na naczynia wieńcowe

4. Działanie ochronne na witaminę C, wspomagające właściwości przeciwutleniające flawonoidów; następuje przedłużenie i wzmocnienie działania witaminy C

5. Działanie ochronne, odtruwające i regenerujące komórki wątroby; wykazują je niektóre flawonolignany np. sylibina, silimaryna, stosowane powszechnie w postaci preparatu silimarol

6. Szereg form aktywności, wykorzystywanych w terapii poprzez stosowanie roślinnych surowców flawonoidowych i otrzymywanych z nich preparatów: działanie moczopędne, żółciotwórcze, słabe działanie przeciwbakteryjne, słabe działanie przeciwpromienne - tworzenie chelatów z pierwiastkami promieniotwórczymi, słabe działanie przeciwwirusowe

7. Niektóre flawonoidy, np. występujące w skórce owoców cytrusowych, odgrywają korzystną rolę w zapobieganiu chorobom nowotworowym, wywołanym m.in. przez pierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. benzo-α-piren, chryzen)

Znaczenie bioflawonoidów dla roślin:

1. Zagadnienie nie jest do końca wyjaśnione, uważa się, że biorą udział w procesach oksydo-redukcyjnych zachodzących w roślinach

2. Niektóre flawonoidy wykazują działanie przeciwbakteryjne i biorą udział w procesach obronnych roślin, określane są mianem fitoaleksyn. Należą tu przede wszystkim pochodne izoflawonoidowe: izoflawony, izoflawanony, pterokarpany i kumestany, występują przede wszystkim w rodzinie Fabaceae

Wytwarzanie fitoaleksyn w roślinach inicjują infekcje grzybowe, bakteryjne i wirusowe, a także niekorzystne czynniki chemiczne i fizyczne (sole metali ciężkich, promieniowanie jonizujące, mechaniczne uszkodzenie). Właściwość tą można wykorzystać w celu stymulowania biosyntezy określonych połączeń chemicznych w roślinach.

Do surowców flawonoidowych zaliczamy takie, których działanie lecznicze uwarunkowane jest obecnością związków flawonoidowych, występujących na ogół w większej ilości lub odznaczających się szczególną aktywnością terapeutyczną. Stwierdzono także, że zespoły flawonoidów zawarte w surowcach roślinnych nierzadko silniej i w bardziej określony sposób działają na organizm niż wyodrębnione pojedyncze bioflawonoidy

SUROWCE FLAWONOIDOWE

Betulae folium - liść brzozy Betula verrucosa - brzoza brodawkowata Betula pubescens - brzoza omszona Betulaceae - brzozowate	Flawonoidy: głównie-glikozyd kwercetyny- hyperozyd, i mirycetyny, kemferolu, luteolina olejek (w składzie seskwiterpeny), garbniki katechinowe saponiny seskwiterpeny kw.askorbowy, sole K		napary stosowane w ch. dróg moczowych, moczopędne, nie działają drażniąco na nerki, poprawiają filtrację mieszanki np. Species diureticae, Species antirheumaticae, a także w skład Fitolizyny - pasty stosowanej w ch. nerek i dróg moczowych na tle zapalnym i kamiczym (stosowana doustnie) p/zapalne na skórę i błony napotny- p/gorączkowy
Equiseti herba - ziele skrzypu Equisetum arvense - skrzyp polny Equisetaceae - skrzypowate	flawonoidy: glikozydy: kemferolu (ekwizetryna), kwercetyny (izokwercytryna), luteoliny, apigenina saponiny steroidowe - ekwizetonina alkaloidy-nikotyna zw. mineralne- przede wszystkim krzemionka w ilości do 10%, w tym krzemionka rozpuszczalna w wodzie		moczopędny, w st. zapalnych dróg moczowych i pęcherza, kamicy nerkowej oraz w ch. gośćcowej , obrzękach pourazowych, przyspiesza gojenie ran słaby środek p/krwotoczny, zwiększa krzepliwość krwi i działa słabo krwiotwórczo. Ze względu na zawartość krzemionki pomocniczo stosowany w gruźlicy Wchodzi w sklad Fitolizyny. Preparaty wzmacniające włosy i paznokcie
Krzem: Występ w roślinach w postaci połączeń krzemu org, nieorg oraz rozpuszczalnych polimerów. Tylko część tych zw. rozpuszcza się w wodzie i przechodzi do naparów lub odwarów Wyciągi wodne zawierające krzem wpływają korzystnie na przemianę materii, stan naczyń krwionośnych, narządów wewnętrznych, skóry, włosów, paznokci i kości. Utrzymują odpowiednią elastyczność i odporność naskórka, tkanki łącznej i błon śluzowych. Regulują przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i utrudniają odkładanie się w nich tłuszczów
Solidaginis virgaureae herba - ziele nawłoci Solidago virgaurea - nawłoć pospolita Compositae - złożone	Flawonoidy: glikozydy kwercytryny (rutozyd, awikularyna, hyperozyd) kemferolu( nikotyfloryna) kwasy kawowy i chlorogenowy saponiny garbniki katechinowe olejek , antocyjany glikozydy fenolowe (lejokaprozyd)		głównie jako lek diuretyczny, w infekcjach bakteryjnych i st. zapalnych nerek i dróg moczowych obniża ciśnienie krwi spazmolitycznie słabo p/ bólowo (lejokaprozyd) mieszanki ziołowe: Species diureticae
Polygoni avicularis herba - ziele rdestu ptasiego Polygonum aviculare - rdest ptasi Polygonaceae - złożone	Flawonoidy: glikozydy kwercetyny (hyperozyd, awikularyna) garbniki (pochodne taniny) śluz, krzemionka fenolokwasy: kw. chlorogenowy, kawowy, galusowy, p-kumarowy hydroksykumaryny		Wykrztuśny w ch. GDO P/zapalny, p/bakteryjnie w st. zapalnych jamy ustnej i gardła moczopędny w przewlekłych nieżytach dróg moczowych, pomocniczo w leczeniu gruźlicy (ze względu na zawartość krzemu), również w niewydolności wątroby p/krwotoczny Wchodzi w skład Fitolizyny,
Violae tricoloris herba - ziele fiołka trójbarwnego Viola tricolor - fiołek trójbarwny syn. bratki Violaceae - fiołkowate	Flawonoidy: głównie rutyna (glikozyd kwertecyny) Antocyjany (w kwiatach): poch. delfinidyny i peonidyny; karoteny m.in. β-karoten, wiolaksantyna witulozyd-salicylan metylu związany z arabinoglukozą (zwaną wicjanozą); małe ilości saponin i śladowe ilości olejku lotnego		zwiększa ilość wydalanego moczu i wraz z nim szkodliwych produktów przemiany materii- dział. ogólnie odtruwające, w ch. przewlekłych na tle metabolicznym (środek „czyszczący krew” i pobudzający przemianę materii). w dermatozach związanych ze złą przemianą materii np. trądziku; W ch. dróg moczowych, rutyna- działa uszczelniająco na nacz. krwionośne; pomocniczo w nadciśnieniu, miażdżycy. saponiny: pomocniczo w nieżytach dróg oddechowych z obniżoną sekrecją śluzu
Hyperici herba - ziele dziurawca Hypericum perforatum - dziurawiec zwyczajny Guttiferae - dziurawcowate/soczne	Flawonoidy: Glikozyd kwercetyny (hyperozyd, izokwercytryna, rutyna ) garbniki katechinowe w ilości 3-9% leukoantocyjanidyny kwasy kawowy i chlorogenowy olejek pochodne diantronu hyperycyna i pseudohyperycyna; mają charakterystyczną czerwoną barwę		P/skurczowo na mięśni gładkie p. pokarm. i dróg żółciowych; antyseptycznie i ściągająco, przyspiesza gojenie ran; pochodne diantronowe mają właściwości uczulające na światło. Hyperycyna wewn: łagodzi stany depresji, w lecz. nieżytów i st. zapalnych żołądka i jelit, zaburzeniach czynnościowych wątroby związanych ze zmniejszonym przepływem żółci; w bólach spastycznych dróg żółciowych. P/wskazany: przy nadwrażliwości na prom. UV oraz przy uszkodzeniu wątroby i nerek. Możliwe interakcje z lekami: p/wirusowymi (anty AIDS), immunosupresyjnymi (po przeszczepach), niektórymi przeciwdepresyjnymi i śr. antykoncepcyjnymi (powoduje obniżenie stężeń niektórych leków w surowicy krwi)
Helichrysi inflorescentia - kwiatostan kocanek Helichrysum arenarium - kocanki piaskowe Compositae - złożone	Flawonoidy: Poch. chalkonu: izosalipurpozyd flawanonu naryngeniny: flawonu apigeniny; flawonolu- kemferolu (astragalina) połączenia ftalidowe: 5,7-dihydroksyftalid 5-metoksy-7-glukozyloftalid ponadto mało olejku lotnego, inozytol, karotenoidy i żywice garbniki, hydroksykumaryny		żółciopędnie i żółciotwórczo; aktywizuje pracę wątroby; wzmagają wydz. soku żołądkowego i trzustkowego ( izosalipurpozyd i dział. p/skurczowo glikozydów naryngeniny) stos. w niewydolności wątroby, niewielkich uszkodzeniach miąższu wątroby; w kamicy pęcherzyka żółc. i dróg żółc. ftalidy dział. p/robaczo
Silybi mariani fructus syn. Cardui mariae fructus - owoc ostropestu plamistego Silybum marianum - ostropest plamisty Compositae - złożone	flawonolignany, tworzące kompleks zwany sylimaryną (trzy izomery: sylibina, sylidiamina, sylichrystyna); olejek , gorycze, aminy - tyramina i histamina		chronią kom. wątroby przed dział. szkodliwych czynników m.in. alkoholu, a w pewnym stopniu toksyn muchomora sromotnikowego (Amanita phalloides) pomagają w regeneracji wątroby uszkodzonej różnymi zw. chemicznymi i promieniowaniem Roentgena stos. w ostrych i przewlekłych uszkodzeniach miąższu wątroby, ostrym i przewlekłym zap. miąższu wątrobowego oraz stłuszczeniu i marskości wątroby (np. preparat Sylimarol)
Crataegi inflorescentia - kwiatostan głogu Crataegus monogyna - głóg jednoszyjkowy Crataegus oxycantha - głóg dwuszyjkowy Rosaceae - różowate	Flawonoidy: Glikozydy kwertycyny (hyperozyd, rutyna) witeksyna , di i -oligometryczne leukoantocyjanidy poch. flawanu- wolna epkikatechina eskulina kw kawowy i chlorogenowy garbniki zw. purynowe: adenozyna adenina aminy:acetylocholina, trimetyloamina kw. moczowy, kolamina zw. triterpenowe : kw. ursolowy , kw. krategolowy i kw. oleanolowy		Dimery dlawanowe: hipotensyjne kardiotoniczne (silne i długotrwałe) C glikozyd witeksyny: hipotensyjne, spasmolityczne, sedatywne, moczopędne wyciąg alkoholowy 1. tonizująco na ukł. krążenia 2. rozszerzają naczynia ( wieńcowe) 3. ochronne przed atakami dusznicy bolesnej 4. obniżają podwyższone ciśnienie krwi 5. tonizująco na mięsień sercowy 6. cardiotonica: ch. nadciśnieniowa, arterioskleroza, osłabienie serca, wczesne stadia niewydolności serca i krążenia
Ginkgo biloba folium - liść miłorzębu Ginkgo biloba - miłorząb japoński Ginkgoaceae - miłorząbowate	Flawonoidy poch. kwercetyny, kemferolu dimery flawonowe: bilobetyna, gingetyna, izogingetyna diterpeny - gginkgolidy A,B,C sekwiterpen - bilobalid A ginol - alkohol, ginon - keton kw. ginkgolowy protoantocyjanidyny ginkgotoksyna		hamowanie aktywności cyklooksygenazy i lipooksygenazy kaskady kw. arachidonowego → rozszerzanie naczyń krwionośnych(szczególnie w obrębie mózgu: leczenie zawrotów i bóli glowy, szumów w uszach, osłabienie pamięci- np. w Alzheimerze) wyciągi alkoholowe - choroba wieńcowa i miażdżyca zamiataja wolne rodniki
Polygoni hydropiperis herba - ziele rdestu ostrogorzkiego Polygonum hydropiper - rdest ostrogorzki Polygonaceae - rdestowate	Flawonoidy poch. kwercetyny(hyperozyd) poch. siarczanowe izoramnetyny (persikaryna) poch. siarczanowe ramnazyny garbniki hydrolizujące , skondensowane kw galusowy i elagowy olejek -aldehydy seskwiterpenowe (polygodial)		p/krwotoczny (garbniki, siarczanowe poch. flawonoidów) -krwotoki ginekologiczne (np. obfite miesiaczki)
Sambuci flos - kwiat bzu czarnego Sambucus nigra - bez czarny Caprifoliaceae - przewiertnikowate	Flawonoidy: poch. kwercetyny( rutozyd, izokwercytryna, hyperozyd) Kemferolu (astralgalina) Fenolokw: kw. kawowy ,glukozyd kw ferulowego, kw. chlorogenowy, kw. p-kumarowy kwasy org.: walerianowy i jabłkowy aminy: etyloamina, cholina triterpeny: β-amyryna i α-amyryna 5. sterole: sitosterol i stigmasterol		Stosowani w przeziębieniach: - napotnie- p/gorączkowo - wyksztuśnie -moczopędnie płukanie jamy ustnej i gardła (garbniki) SAMBUNIGRYNA (świeże owoce) podczas suszenia rozpada się na: HCN, aldehyd benzoesowy i glukozę
Tilae inflorescentia - kwiatostan lipy Tilia cordata - lipa drobnolistna Tilia platyphyllos - lipa szerokolistna Tiliaceae - lipowate	Flawonoidy : poch. kwercetyny( rotozyd, hyperozyd, kwercytryna i izokwercytryna) Kemferolu- (tilirozydi), akacetyna procyjanidyny olejek (farnezol, geraniol, eugenol, węglowodory -50%) śluz garbniki		przeziębienia i nieżyty gardła: - napotnie- p/gorączkowo - p/zapalnie, ściągająco (w st. zapalnych jamy ustnej i gardła) zmiękczająco, osłaniająco (śluz)- w suchym kaszlu uspokajające (olejek)- w bezsenności p/skurczowo moczopędnie w nadciśnieniu, migrenach, w schorzeniach reumatycznych

---