Układ limfatyczny:
Funkcje: gromadzenie i zwracanie płynu tkankowego do krwi, obrona organizmu, produkcja limfocytów, filtracja krwi, wchłanianie lipidów z układu pokarmowego, w niektórych miejscach organizmu limfa pełni rolę płynu odżywczego.
Do układu: limfa, naczynia limfatyczne, węzły chłonne, grudki chłonne, migdałki, grasica, śledziona.
Limfa: utworzona z płynu tkankowego dostającego się do limfatycznych naczyń włosowatych, z przestrzeni międzykomórkowych częściowo trafia z powrotem do włosowatych naczyń krwionośnych- pozostała część trafia do włosowatych naczyń chłonnych i tworzy limfę, limfa- skład podobny do osocza, klarowny o lekko żółtym zabarwieniu, nie zawiera erytrocytów i trombocytów, zawiera mniej białek niż krew, może krzepnąć dzięki fibrynogenowi, po przepłynięciu przez węzły chłonne wzbogaca się w limfocyty, zawiera wodę, składniki gazowe, białko, związki azotowe niebiałkowe, glukozę, składniki nieorganiczne, hormony, witaminy, enzymy.
Naczynia limfatyczne: układ jest otwarty rozpoczyna się drobnymi włosowatymi naczyniami limfatycznymi pośród tkanek i narządów, łączą się one w większe naczynia limfatyczne, te po przejściu przez węzły chłonne zbierają się w pnie chłonne, pnie wpadają do głównych naczyń chłonnych. Naczynia mogą być powierzchowne lub głębokie, budowa podobna do żył, znacznie liczniej niż w żyłach występują zastawki, uszkodzenie naczyń limfatycznych prowadzi do obrzęków, nadmierne gromadzenie się limfy- przyczyny: stany zapalne, w stanach pooperacyjnych, w wyniku zakażeniu pasożytami.
Ruch limfy: spowodowany przez skurcze naczyń limfatycznych, różnice między ciśnieniem płynów w tkankach a ciśnieniem płynów w naczyniach limfatycznych u ich ujścia do żył, zastawki w naczyniach zapobiegają cofaniu się limfy, ujemne ciśnienia w klatce piersiowej- podczas wentylacji wytwarza się działanie ssące i zapewnia napływ limfy do naczyń chłonnych, tempo przepływu powolne, słabsze niż tempo przepływu krwi.
Węzły chłonne: występują w skupiskach, wielkość od 2 do 30 mm, okryte od zewnątrz łącznotkankową torebką, wnętrze zbudowane z tkanki łącznej siateczkowej. Funkcje: produkcja limfocytów, zatrzymywanie drobnoustrojów, komórek nowotworowych, substancji toksycznych wychwytywanych z limfy i ich fagocytoza. Węzły: łokciowe, pachowe, szyjne, pachwinowe.
Grudki chłonne: skupienia tkanki limfatycznej wśród tkanki obcej, zbudowane z tkanki łącznej siateczkowej, mogą występować samotnie lub w zespołach. Migdałki: skupienia tkanki chłonnej pod wyściółką jamy ustnej i gardła. Są: migdałek gardłowy, podniebienne, językowy. Funkcja- pomoc w ochronie układu oddechowego przez infekcjami.
Grasica: gruczoł układu chłonnego, produkuje i wysyła na obwód limfocyty T, gruczoł układu dokrewnego produkuje hormony pobudzające procesy odpornościowe, położona w śródpiersiu przednim tuż za mostkiem, duże rozmiary u noworodków i w dzieciństwie, od 12 roku życia stopniowo zanika, zbudowana z 2 płatów a także ze zrazików.
Śledziona: położona w lewym podżebrzu, przylega do przepony, żołądka, nerki lewej, okrężnicy i ogona trzustki, pomiędzy powierzchnią nerkową i żołądkową- wnęka śledziony, powierzchnia pokryta torebką łącznotkankową, miąższ stanowi- miazga czerwona- miejsce rozpadu i fagocytozy erytrocytów, większości leukocytów i trombocytów, miazga biała- grudki chłonne: miejsce powstawania i rozpadu limfocytów. Funkcje: narząd krwiotwórczy, w życiu płodowym w śledzionie wytwarzane są czerwone i białe krwinki oraz trombocyty, w życiu pozapłodowym miazga biała tworzy limfocyty, a komórki układu siateczkowo- śródbłonkowego monocyty, miejsce niszczenia krwinek, udział w procesach obronnych organizmu, magazynowanie krwi.
Elementy morfotyczne krwi
Erytrocyty: Krwinki czerwone, nazywane inaczej erytrocytami lub czerwonymi ciałkami, są to krwinki wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym. Są grubości około 2 mikrometra i średnicy 7,5 mikrometra. Widziane z boku mają kształt biszkopta, co zwiększa ich powierzchnię. Przed wydostaniem się do krwi tracą jądro komórkowe. Żyją około 120 dni. Przez cały ten okres (120 dni) pełnią rolę "przenośnika" gazów w krwi, co możliwe jest dzięki zawartemu w nich barwnikowi-hemoglobinie. Erytrocyty transportują głównie tlen, który zabierają z płuc i przenoszą do narządów ciała, ale także dwutlenek węgla, który transportowany jest z komórek do płuc głównie w osoczu krwi. Po tym okresie niszczone są w tzn. układzie siateczkowośródbłonkowym, głównie w śledzionie. Następuje przy tym odłączenie części hemoglobiny zwanej hemem, oraz rozerwanie pierścienia hemowego, który zmienia się w biliwerdynę. U człowieka większość biliwerdyny przekształca się w bilirubinę, która razem z kwasem glukuronowym w wątrobie, zostaje sprzężona, a następnie wydzielona razem z żółcią poza ustrój. U mężczyzn liczba krwinek czerwonych w 1 mm3 krwi wynosi około 5,4 mln, a u kobiet około 4,8 mln. Każdego dnia ulega rozpadowi około 7,5 g hemoglobiny, tyle samo też jej powstaje.
Trombocyty: Płytki krwi nazywane są inaczej krwinkami płytkowymi lub trombocytami. Są to małe fragmenty cytoplazmy oderwane od wielkich komórek szpiku nazywanych megakariocytami. Długość ich średnicy wynosi od 2 do 4 mikrometrów. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi-zawierają one duże ilości serotoniny, która obkurcza naczynia krwionośne. Krwinki te gromadzą się w miejscach uszkodzeń naczyń, gdzie "przyczepiają" się do uszkodzonej ściany naczyniowej, a następnie uwalniają serotoninę. Substancja ta powoduje lokalny skurcz ściany naczyniowej, co zmniejsza krwawienie. Zapoczątkowała ona tworzenia włókienek białkowych, czopując ranę. W utworzoną wcześniej "sieć" wpadają krwinki tworząc skrzep, który po wyschnięciu przemienia się w tzw. strup i umożliwia rozpoczęcie procesu odbudowy uszkodzonych tkanek. 1 mm3 krwi powinien zawierać około 300 000 płytek.
Leukocyty: Krwinki białe, nazywane są inaczej leukocytami. 1 mm³ krwi powinien zawierać około 4000-11000 leukocytów. Liczba ta stanowi tylko małą część ogólnych zasobów tych krwinek w ustroju. Duże zapasy ich są stale gromadzone w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych, skąd wyrzucane są do krwi pod wpływem odpowiedniego impulsu. Będąc w krwi mogą zwiększyć swą liczbę nawet dziesięciokrotnie. Po wpływem odpowiednich bodźców może także zwiększyć się wytwarzanie krwinek białych. Krwinki białe dzielą się pod względem wyglądu i budowy na kilka rodzajów: granulocyty, limfocyty i monocyty. Największą grupę stanowią granulocyty. Ich nazwa pochodzi od zawartości licznych ziarnistości w cytoplazmie. Można je podzielić na: obojętnochłonne; kwasochłonne; zasadochłonne.
Limfocyty: Limfocyty są to komórki krwi wytwarzane głównie w węzłach chłonnych(limfatycznych) i śledzionie. Stosunkowo mniejsza część wytwarzana jest w szpiku kostnym. Limfocyty zdolne są do wytwarzania przeciwciał, dlatego należą do komórek immunokompetentnych. Np. jeżeli do ustroju przedostanie się obce białko, co jest równoznaczne z wtargnięciem niebezpiecznych dla życia drobnoustrojów chorobotwórczych, następuje wówczas szereg reakcji obronnych, tzw. reakcji immunologicznych, które polegają na wytworzeniu substancji, które reagują z ciałem obcym, tak aby jak najszybciej zostało ono unieszkodliwione i wydalone z ustroju. Odróżnia się limfocyty małe i duże. Małe wyglądają prawie jak jądra komórkowe otoczone znikoma ilością cytoplazmy, a ich średnica wynosi od 6 do 10 mikrometrów. Limfocyty duże mają średnicę ok. 12-16 mikrometrów, jajowate jądro i nieco większą ilość cytoplazmy.
Monocyty: Monocyty są czynnymi fagocytami, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne.