2. POJĘCIE POLITYKI

Pojęcie „polityka” pochodzi z języka greckiego od słowa „politikon”ką.. Pod względem etymologicznym wiąże się z polis starożytnych Greków. Próbę wytłumaczenia pojęcia polityki podejmowali: Arystoteles - SZTUKA RZĄDZENIA PAŃSTWEM , dotyczy bardziej umiejętności niż działania

, Platon, św. Tomasz z Akwinu, Marsyliusz z Padwy, N.Machiavelli, J.Lock, Monteskjusz, J.J.Rousseau, M. Weber, K.Marks i wielu innych.

Po raz pierwszy w Polsce pojęcie polityki zostało sprecyzowane w 1908 r. w słowniku Kartowicza, Kryńskiego i Niedźwieckiego jako sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.

POLITYKA DEF>

*(wg. Franciszka Ryszki) !!! odnosi się do stosunkó międzyludzkich których treścią jest :

1.Planowe, zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy, dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie

2.Sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.

*Forma aktywności ludzkiej, której celem jest tworzenie zachowań oraz poprawa ogólnych zasad życia

- jednak nie może się obejść bez konfliktów interesów, dlatego polityka powinna także być zespołem działań zmierzających przy pomocy działań politycznych do osiągnięcia celów politycznych zaspokajających indywidulane oraz zbiorowe potrzeby, interesy

*MAX WEBER

Polityka -dążenie do udziału władzy lub wywieranie wpływu na podział władzy czy to w obrębie państwa czy międzypaństwami

PODMIOTY POLITYCZNE

-pierwotne ( wielki grupy społeczno etniczne)

wtórne ( rozmaite instytucje , organizacje wyznaniowe)

TENDENCJE W SPOSOBIE DEFINIOWANIA POLITYKI JAKO

1. sprawowanie władzy

2. podejmowanie decyzji

3. osiąganie celów

4. rozwiązywanie problemów

5 orientacji polityki (Prof. Jabłoński)

-Działalnośc instytucji państwowych ( orientacja formalno-prawna)

-wzajemny stosunek władzy, wpływu konfliktów w różnych opłaszczyznach zycia społecznego - orientacja behawioralna

-funkcje w systemie społęcznym zapewnijące jej rozwój

-wytworzenie decyzji regulujących w autorytarny rozdział dóbr, partykulacji, agregacji i selekcji oraz interesów - orientacja agregacujno-funkcjonalna - czyli proces podejmowania decyzji w ramach procesu sprawowania władzy , gry o wladzę.

- poltyka to rozwiązywanie problemów społecznych wynikających definicji dóbr i powodujących deprawację jednostek i grup- orientacja postbehawioralna

polityka jako sztuka rządzenia:
1.Bismarck-polityka nie jest nauką lecz sztuką-sztuka rządzenia, sprawowanie kontroli nad społeczeństwem przez tworzenie i egzekwowanie wspólnych decyzji.
2.polityka pochodzi od słowa polis miasto-państwo. Ateny kolebką rządów demokratycznych.
3.współcześnie to polityka to wszystko co dotyczy państwa, według nauk politycznych to koncentrowanie się na skład osobowy oraz mechanizm funkcjonowania rządu.
4.studiowanie polityki to studiowanie mechanizmu sprawowania władzy.
5.Dawid Easton-autorytatywna alokacja wartości-polityka obejmuje różnorodne procesy, przez które rząd odpowiada na nacisk społeczeństwa w drodze alokacji zysków. Wartości autorytatywne to wartości akceptowane przez społeczeństwo
6.policy-stosuje się w odniesieniu do formalnych lub autorytatywnych decyzji określający plan działania danej społeczności.
7.polityka-odbywa się w ramach Politei-system organizacji społecznej, skoncentrowanej wokół mechanizmu funkcjonowania rządu
8.oznacza to, że polityka uprawiana jest w gabinetach, izbach ustawodawczych, departamentach rządowych
9.czyli większość ludzi, instytucji, działań społecznych należy wykluczyć ze sfery polityki
10.polityka to ekwiwalent polityki partyjnej-wyłącznie dla aktorów na scenie państwa, kierujący się przekonaniami ideologicznymi, członkowie organizacji, partii politycznej. Politycy są polityczni a urzędnicy państwowi apolityczni, sędziowie są apolityczni-interpretują prawo stronnie.
11.fenomen rozczarowania polityką-przejawia się w braku uczestnictwa w życiu politycznym.,/
jets to klasyczna definicja gdzie celem jest wspólne dobro obywateli, dbałosc o wspólne dobro wymaga roztropnego zarzadzania panstwem , które wymaga wiedzy umiejetnosci. Najwazniejszym pojeciem pnstwo, ustoj , instytucje.

polityka jako sprawy publiczne
drugą koncepcją polityki jest podział na polityczne i niepolityczne.
1.Arystoteles-człowiek jest zwierzęciem politycznym-człowiek może realizować się życiowo wyłącznie wewnątrz wspólnoty politycznej. Stworzenie sprawiedliwego społeczeństwa.
2.dzielimy na państwo i społeczeństwo. Instytucje państwowe uznaje się za publiczne bo są odpowiedzialne za wspólną organizację życia społecznego, finansuje je się z podatków.
Instytucje prywatne-tworzą i finansują je indywidualni obywatele w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Apolityczne-są obszary życia w których jednostki radzą sobie same.
3.polityka nie ingeruje w sprawy osobiste, ani w sferze obyczajów.
4.Arystoteles-polityka szlachetna ze względu na jej publiczny charakter.
5.Hannah Arendt-1906-1975-niemiecki teoretyk, "korzenie totalitaryzmu"polityka jest najdonioślejszą formą działalności ludzkiej, interreakcja między wolnymi i równymi obywatelami.
6.Rousseau i Mill-dobro samo w sobie. Obecność obywateli w życiu politycznym-państwo będzie działać dla wspólnego dobra obywateli. Mill-zaangażowanie jest korzystne bo umożliwia rozwój jednostki.
jst to koercyjne koncepcja polityki - dbałosc o bezpieczemstwo i utrzymywanie porządku publicznego . srodki regulacji i przymusu przymus ten jest okreslone przez prawo , stosowany przez praworzadna wladzer i podlega spolecznej kontroli, prwencyjne dzialania, lad publiczny. Przeciw przemocy, represji Polityka panstwa prawa. Relacje rząd-obywatel

Polityka jako kompromis i konsensus ( ład porządek równowaga to cos naturalnegp)

eliminacja przemocy, konfliktó, negocjacje w stosunkach miedzyludzkich, dobro powszechne za pomoca porozuminia i współdziałania
1.odnosi się do obszaru na którym prowadzona jest polityka-proces podejmowania decyzji.
.metoda rozwiązywania konfliktów tj metoda oparta na kompromisie, ugodzie, negocjacjach. Rozwiazanie polityczne - arbitraz i debata
2.Arystoteles-politeja-to idealny ustrój państwowy, mieszany łączący cechy arystokratyczne i demokratyczne, współczesnym przedstawicielem jest Crick-częściowa tolerancja dla odmiennych prawd oznacza stworzenie rządu, który będzie funkcjonować gdy sprzeczne interesy będą e sobą konkurować
3. kluczem do polityki jest podział władzy. Crick uważa ze polityka wybiera pojednanie a nie przemoc i przymus. Wierzy w skuteczność debaty i dyskusji. „takie rozwoazanie probmu które wybiera bardziej pojednanie , aniezeli przemoc i przym,us- gdy grupy spoeczne posiadaja wladze musza się pojednac, gdzy nie mogą neiustannie niszczyc się nawzajem.
Konsensus-zgodę- I powszechna zgoda , warunki ciesza wiele osob II implikuje zgode do fundametalnych zasad

Polityka jako władza. Sztuka wybierania i bycia wybranym
Leftwich-polityka przejawia się na każdym poziomie społecznej interakcji.
2. w polityce chodzi o różnorodność i konflikt. Polityka to walka o niewystarczające zasoby a władza to sposób prowadzenia tej walki.
Władza polityczna:odróżnienie od innych typów władzy: -tworzenie norm prawnych, sankcja przymusu, monopolizuje przemoc, suwerenność-niezalezna władza, dysponuje władzą.
Autorytet-wzór do naśladowania, mamy zaufanie. 
Typy władzy-legitymizacja-tzn władza legalna prawnie. Charyzmatyczna-erotyzacja polityki Hitler, władza legalna-legalność

2. Władza

WŁADZA W UJĘCIU MAXA WEBERA:Rodzajów władzy jest oczywiście kilka. M. Weber wyróżnił trzy:§ Tradycyjną§ Charyzmatyczną§ Legalną1) Władza tradycyjna - występowała już we wczesnym średniowieczu i w niektórych dzisiejszych społeczeństwach plemiennych, jest uświęcona wielowiekowym przestrzeganiem zwyczaju. Uzasadniała ona wyróżnioną pozycję władcy, który z kolei stał na straży jej przestrzegania.2) Władza charyzmatyczna - opiera się na „osobistej zdolności jednostki podporządkowywania sobie ludzi oraz ich oddaniu i zaufaniu w stosunku do przywódcy”. Jest, więc to władza zindywidualizowana, władza, której nikt inny poza osobą obdarzoną charyzmą nie jest w stanie sprawować.3) Władza legalna - do jej sprawowania uprawniony jest każdy, kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji, określonych przez obowiązujący porządek normatywny.

Władza - panowanie:
Nie da się panować bez posłuchu. Nie mająć nad drugim człowiekiem władzy, można mieć go w swojej mocy. Nie majać władzy nad nim, nie można panować. Posiadanie jakiejś przewagi nie jest jednoznaczne z panowaniem, jeśli nie uda się wykorzystac jej do wymuszenia żądanego zachowania. Władza jest konkretyzacja panowani.
Władza - zarządzanie:
Każda władza jest zarządzaniem, lecz nie każde zarządzanie jest władza. Można sterowac ludźmi ograniczając ich wole, ale podporządkowanie się takiemu kierownictwu nie jest obligatoryjne - nie przewiduje się żadnych sankcji za zachowania niezgodne z proponowanymi.

Władza - wpływ:
Władza to rodzaj wpływu, przy czym rozgraniczenie tych dwóch zjawisk wynika z różnicy w natężeniu zdolności do oddziaływania u jednej ze stron występującej tu zależności.: prawdopodobieństwo uzyskania zamierzonej modyfikacji zachowania jest znacznie mniejsze w sytuacji gdy osoba A ma wpływ na osobę B niż w sytuacji gdy posiada nad nią władzę. 

Władza - kontrola:
W języku angielskim włądza i kontrola są tożsame. Z samego faktu, ze ktoś kogos kontroluje stwierdzając niewłaściwości w jego postępowaniu, nie wynika, ze sprawuje władzę, jeśli nie ma możliwości zmiany tego stanu. Jednakże wykonywanie kontroli często jest jednoznaczne z wykonywanie władzy. Ma to miejsce wtedy, gdy osoba kontrolowana zdaje sobie sprawę z tego że jej zachowanie podlega obserwacji i postępuje zgodnie z obowiązującymi normami, nie chcąc się narazić na ewentualne sankcje.

Władza - autorytet:
Podporządkowanie się niektórym autorytetom przypisujemy nie tyle czyimś predyspozycjom, ile przyznanymi im uprawnieniom. W tym sensie autorytet i władza są synonimami. Jednocześnie spotykamy się z sytuacjami, kiedy ktos jest autorytetem ale nie posiada władzy i odwrotnie. Autorytet jest w tym przypadku szczególnym rodzajem władzy opierającej się na uznaniu społecznym, poparciu społecznym. Autorytet może być jedynie częścią szerzej rozumianej władzy, której towarzyszy przymus.

Władza = def behawioralna - mozliwosc modyfikowania zachowan innych ludzi

Def teologiczna- spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków

INSTR- MOZLIWOSC STOSOWANIA PRZEMOCY

STRUKT- STOSUNKE MIEDZY RZADZONYMI I RZĄDĄCYMI

KONFLI0- PODEJMOWANIE DECYZJI REGULUJĄCYCH RODZDZIAŁ DÓBR W SYTUACJAC KONFLIKTOWYCH

Władza polityczna.
Władza państwowa (polityczna) 
Typ władzy uniwersalnej, ogólnospołecznej, obejmującej ludzi zamieszkujących określone terytorium, sprawowanej przez specjalny aparat, wyodrębniony od ogółu ludności; władza państwowa opiera się w ostateczności na groźbie użycia przemocy fizycznej w formach przewidzianych prawem, przy czym rządzący mają współcześnie monopol dysponowania siłą fizyczną (faktyczna moc).
Ich władzę wspiera tytuł do rządzenia (autorytet), pochodzący z legitymacji kompetencyjnej (prawowitość władzy) oraz z legitymacji ideologicznej, zwłaszcza z przekonania, że rządzący działają mądrze i słusznie na rzecz społeczeństwa.
Każda władza państwowa opiera się po części na mocy, po części na autorytecie instytucjonalnym organów władzy państwowej. Podmiot władzy państwowej w systemie demokratycznym ma charakter zbiorowy; składa się z bezpośredniego podmiotu władzy państwowej i społecznego (ostatecznego) podmiotu władzy.
Bezpośredni podmiot tworzy personel polityczny organów państwa oraz funkcjonariusze administracji państwowej (biurokracja). Kierownicze gremia organizacji państwa, partii politycznych, grup interesów oraz środków masowej komunikacji są elitą władzy.
Natomiast społecznym podmiotem władzy państwowej jest naród, lud, czyli ogół obywateli uczestniczących w powoływaniu kierownictwa politycznego i wpływających na jego rządy.
Podmiotem władzy państwowej jest łącznie elita władzy i naród; nie ma zatem jednego, suwerennego podmiotu, który by w sposób ostateczny i najwyższy rozstrzygał o tym, jaki użytek czynić z uprawnień władczych (rządy ludu sprawowane przez elity wybierane przez lud).
Bezpośredni podmiot władzy państwowej zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, chroni stosunki społeczno-ekonomiczne, stwarza też warunki do samoorganizowania się społeczeństwa, np. w formach samorządu społecznego.
Do głównych uprawnień podmiotu władzy państwowej należą uprawnienia prawodawcze, tj. do ustanawiania na gruncie konstytucji norm prawnych powszechnie wiążących, bez naruszania konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, do dokonywania czynności aktualizujących obowiązki przewidziane przez już ustanowione normy (decyzje administracyjne podejmowane przez rząd, pion administracji ogólnej i służby wyspecjalizowane) oraz do wymierzania sankcji w stosunku do osób przekraczających normy prawne (wymiar sprawiedliwości oraz organa bezpośredniego przymusu: wojsko, policja, służba więzienna). Organa wyposażone w uprawnienia władcze tworzą aparat władzy państwowej; aparat ten jest zbudowany bądź na zasadzie jednolitości i centralizacji (ustroje władzy absolutnej), bądź zgodnie z zasadą podziału władzy.
Historycznie częstsze były i są nadal niedemokratyczne formy sprawowania władzy państwowej; personel polityczny nie jest wyłaniany w wyborach, nie odpowiada przed społeczeństwem za swoje działania, a społeczeństwo jest tylko biernym przedmiotem rządzenia (tyranie starożytne, monarchie, dyktatury).
Podmiotem władzy jest w takich systemach bądź jednostka, bądź niewielka grupa oligarchiczna (magnateria, rada wojskowa, przywódcy monopartii). Monarchie, zwłaszcza dziedziczne, opierają się na autorytecie władzy, natomiast dyktaturom towarzyszy reżim policyjny; nasila się wówczas stosowanie bezpośredniego przymusu, w formach nie przewidzianych

Ogólnie:

WŁADZA w szerokim znaczeniu to stosunek społeczny pomiędzy dwiema jednostkami lub grupami społecznymi polegający na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały zmuszać drugą stronę do określonego postępowania i ma ku temu środki kontroli. WŁADZA POLITYCZNA występuje w ramach państwa jako najwyższego organu społeczno - politycznego.

FUNKCJE WŁADZY

• koordynacyjna (reguły współdziałania różnych podmiotów społecznych dążących do realizacji swoich celów)

• ochronna (straż, porządek społeczny)

• dystrybucyjna (reguły podziału społecznego pożądanych wartości)

INNE DEFINICJE WŁADZY

• ujęcie behawioralne (możliwość modyfikowania zadowolenia swoich obywateli)

• ujęcie ideologiczne (spełnianie pewnych celów oraz wytworzenie zamierzonych skutków)

• ujęcie instrumentalne (możliwość stosowania szczególnych środków wobec obywateli)

• ujęcie strukturalne (stosunek pomiędzy rządzącymi, a rządzonymi)

 

WŁADZA według WEBER'a

• legalna

• tradycyjna

• charyzmatyczna

 
 

3. Systemy Polityczne . -podmioty zycia politycznego rzdzacymi lub majacymi wplym na rzady

-relacje miedzy nimi -pełnione role w przestrzeni politycznj oznaczonej granicami -interakcje z otoczeniem zew

SUPERMOCARSTWO to państwo będące w stanie realizować swoje interesy polityczne w każdym zakątku świata (USA) 

KLASYFIKACJA SYSTEMÓW POLITYCZNYCH

• charakter reżimu (demokratyczno - parlamentarny, autorytarny, totalitarny)

• zasady organizacji aparatu państwowego (monarchia i republika, prezydencki i parlamentarny, parlamentarno - gabinetowy, prezydencki, mieszany, dyrektorialny [Szwajcaria])

• struktura administracyjno - terytorialna państwa (unitarne, złożone)

-układ organizacji, instytucji politycznych pozostających we wzajemnym oddziaływaniu na siebie

• ogólnoświatowy (1-biegunowy, 2-biegunowy, wielobiegunowy z jednym supermocarstwem)

• regionalny (UE, WNP)

państwo

Podział systemów politycznych

W mikroskali - różnice między typami systemów politycznych (np. demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm)

W medioskali - różne formy danego ustroju (np. parlamentaryzm, prezydencjalizm, semiprezydencjalizm)

W Makroskali - różnice pomiędzy różnymi wariantami instytucji politycznych (np. parlament jednoizbowy, bikameralny itp.) 

•  
  
  

System polityczny:
1) Sensu largo: to idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie oraz normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych.
2) Sensu stricto: to ogół organów państwowych a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych, uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa jak również ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość.
System polityczny będzie efektywny, jeżeli:
- jest zdolny zapewnić własne istnienie bez uciekania się do zmasowanej przemocy
- stwarza warunki wszechstronnego ekonomicznego, społecznego i kulturalnego rozwoju kraju
- jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo kraju na zewnątrz
System polityczny wysoce efektywny umożliwia zachowanie konstytucyjnej procedury w kreowaniu decyzji i organów państwowych, wzrost zamożności i bezpieczeństwa obywateli, rozwój kraju i wzrost kultury politycznej.

Możemy wyróżnić trzy charakterystyczne koncepcje:
1) Koncepcja instytucjonalna - system polityczny to całokształt działających instytucji politycznych oraz stosunków między nimi, a także zasad działania i stosunków normatywnych na podstawie, których one działają. J. Kowalski - system polityczny to aparat państwowy, partie polityczne oraz organizacje i grupy społeczne formalne i nieformalne uczestniczące w działaniach politycznych w obrębie danego państwa oraz ogół zasad politycznych i norm regulujących ich wzajemne stosunki.
2) Koncepcja behawiorystyczno-funkcjonalna - system polityczny określany jest jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Karol B. Jankowski - System polityczny to układ tworzący płaszczyznę artykułowania interesów, samoregulacji zapewniającej dynamiczną równowagę społeczną.
3) Koncepcja systemowa - istotne są tu relacje między systemem a jego otoczeniem, sprowadza się je do 3 etapów: ”wejścia”, przetworzenia, „wyjścia”. „Wejścia” i „wyjścia” są relacjami między systemem a otoczeniem przetworzenie zaś jest procesem wewnętrznym.



Tradycyjne systemy klasyfikacji:

Typologie klasyczne
· Arystoteles- tyrania, oligarchia, demokracja-zubożałe i wypaczone formy rządów, obywatel niewolnikiem. Monarchia i arystokracja nierealne-boska chęć przekładania dobra społeczności nad interes własny. Politeja- realna, krytyka władzy ludu. Popierał system mieszany demokracja i arystokracja.
Hobbes, Bodin- zasada suwerenności-podstawą wszystkich stabilnych ustrojów politycznych.
Bodin-absolutyzm ustanawia suwerena, który stanowi nieobowiązujące go prawo. Władza jednego człowieka-zagwarantowanie niepodzielności, absolutni monarchowie ograniczeni istnieniem wyższego prawa w formie woli bożej.
Hobbes-suwerenność to monopol władzy przymusu, suweren nie jest niczym ograniczony.
John Locke-suwerenność spoczywa w ludzich nie w monarsze, popierał system ograniczonych rządów w celu zapewnienia praw naturalnych, prawa do życia, wolności.
· Montesquisz-bronił rządu konstytucyjnego. Podjął próbę naukowego badania nad społecznością w celu opracowania systemu, który by chronił wolność jednostki. Krytyk absolutyzmu, popierał tradycje parlamentarne. Podział władzy na wykonawczą, ustawodawczą, sądowniczą.


-republikanizm-władza polityczna wywodzi Si z konsensusu społecznego. Odrzuca zasady monarchiczne i dynastyczne.
-republikanizm konstytucyjny-powstał w USA w wyniku wojny o niepodległość.
-demokratyczny republikanizm-forma rządu parlamentarnego.
-monarchia-władza absolutna, dziedziczenie. Obecnie forma reprezentatywna.
-państwo unitarne-jednolite

typologia trzech światów:
-wymiary ekonomiczne, ideologiczne, polityczne i strategiczne.
-Kapitalistyczny-pierwszy świat-uprzemysłowione państwa Zachodu, prywatna inicjatywa, motywacja materialna, wolny rynek. Polityka liberalno-demokratyczna oparta na rywalizacji, walka o władzę w czasie wyborów.

-Komunistyczne-znaczne uprzemysłowienie-równość społeczna, kolektywizacja, centralne planowanie. Państwo jednopartyjne, rządzące partie komunistyczne.
- Rozwijający się-afryka, Azja, Ameryka łacińska. Ustroje autorytarne, tradycyjni monarchowie, dyktatorzy, wojsko
Francis Fukuyama- koniec historii-upadek komunizmu. Zwycięstwo zachodniej demokracji liberalnej.

Typologia współcezsnych systemós

Biorąc pod uwagę typ głowy państwa:

Republiki - na czele prezydent, naczelny państwa, prolektor, namiestnik.

Monarchia:

1. konstytucyjne (parlamentarne) Anglia od 1952, Hiszpania od 1975, Holandia, Szwecja, Norwegia, Dania

2. Absolutne: Arabia Saudyjska, Kuwejt, Nepal, Omen 
 
 
 

Podział ze względu na budowę terytorialną

- unitarne (jednolite) władza centralna, Wlk. Brytania, Polska, Andaluzja

- ułożone:

Federacyjne -państwa związkowe USA, ZSRR, RFN, Belgia, Indie, Indonezja

Konfederacyjne- Serbia i Czarnogóra, Czechosłowacja 

Typologia systemów politycznych

Współczesne systemy polityczne mogą być klasyfikowane ze względu na:
1) Charakter reżimu politycznego
• Państwo demokratyczne
• Państwo totalitarne
• Państwo autorytarne
2) Zasady organizacji aparatu państwowego
• Monarchia i republika
• Systemy prezydialne i parlamentarne
• Systemy: parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny, prezydencki, mieszany, parlamentarno komitetowy
3) Struktury terytorialno-administracyjne państwa:
• Państwo unitarne
• Państwo złożone (federacja)
• Państwo autonomiczne

System prezydencki - zespół zasad prawno ustrojowych określający w szczególny sposób stosunki między parlamentem jako władzą ustawodawczą, prezydentem jako szefem państwa i zarazem szefem rządu oraz ministrami jako doradcami prezydenta i realizatorami jego polityki a także sądami jako organami sprawującymi wymiar sprawiedliwości i zarazem kontrolującymi konstytucyjność ustaw parlamentu oraz aktów prezydenta i innych organów administracyjnych.
Cztery podstawowe zasady tego systemu:
1) Prezydent jest głową państwa i zarazem szefem administracji, nie występuje premier rządu oraz rząd jako organ kolegialny.
2) Prezydent jest równorzędnym z parlamentem reprezentantem narodu, wybierany w wyborach powszechnych jak i parlament, prezydent jest politycznie niezależny od parlamentu
3) Nie jest on odpowiedzialny przed parlamentem, nie może być przez parlament odwołany
4) Prezydent, jaki jego ministrowie mogą być pociągnięci d odpowiedzialności konstytucyjnej.

System półprezydencki - to zespół zasad prawnoustrojowych, według, których posiadający szerokie uprawnienia osobiste prezydent jest powoływany niezależnie od parlamentu w wyborach powszechnych i powołuje rząd, który jest odpowiedzialny zarówno przed nim jak i przed parlamentem.
System ten nie jest systemem w pełni prezydenckim, chociaż daje osobistą władzę prezydentowi państwa, powołanemu niezależnie od parlamentu i mogącego śmiało uchodzić za przedstawiciela narodu to jednak nie rozdziela władzy ustawodawczej od wykonawczej, przeciwnie przewiduje formalny udział i aktywną rolę rządu w działaniach parlamentu.

System parlamentarno-gabinetowy - to system charakteryzujący się szczególnym stosunkiem do siebie 3 naczelnych organów państwa: parlamentu, prezydenta i rządu. W układzie tym prezydent będąc organem nieodpowiedzialnym politycznie, powołuje rząd licząc się przy tym z układem sił politycznych w parlamencie a rząd realizując władzę wykonawczą odpowiada przed parlamentem za swoją działalność i działalność prezydenta.
Główne zasady działania tego systemu:
1) Prezydent powołuje premiera i na jego wniosek innych członków rządu
2) Głowa państwa nie ponosi za swoją działalność odpowiedzialności politycznej. Instytucja kontrasygnaty każdy akt urzędowy głowy państwa musi być podpisany przez odpowiedniego członka rządu
3) Egzekutywa, aby działać skutecznie musi reprezentować większość parlamentarną
4) Rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność zarówno za swoją działalność jak i za głowę państwa
5) Członkowie rządu i głowa państwa ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną


System parlamentarno-komitetowy - zespół zasad ustrojowo politycznych, które w szczególny sposób określają stosunki między 3 naczelnymi organami państwowymi tj. parlamentem, głową państwa i rządem, w ten sposób, że parlament jako najwyższy organ państwowy bezpośrednio powołuje zarówno głowę państwa jak i rząd.

Cechy systemu:
1) najwyższa władza państwowa należy do parlamentu który reprezentuje lud jako całość i sprawuje władzę państwową na zasadzie wyłączności
2) rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament
3) rząd jest jedynie organem przez który parlament wykonuje swoje decyzje
4) rząd jest bezpośrednio podporządkowany parlamentowi i politycznie przed nim odpowiedzialny
5) głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem jego kadencji
6) kolegialna głowa państwa jest przez parlament bezpośrednio powoływana i politycznie przed nim odpowiada
7) głowa państwa jaki i członkowie rządu podlegają odpowiedzialności karno-sądowej, podobnie jak wszyscy obywatele i na równych zasadach

Model konwentu lub rządów zgromadzenia (tylko Szwajcaria)

WyborcyparlamentPremier i rząd

nie dysponują  nie może spowodować rozwiązania

wotum nieufności parlamentu przed końcem kadencji

Premier jest jednocześnie prezydentem wybieramy na 1 rok.

5-7

Ideologia - zbiór wartości i zasad określających dany światopogląd. Jest to także usystematyzowany całokształt idei, poglądów na świat i życie społeczne, a także wartości i celów właściwy dla określonej części społeczeństwa czy grupy społecznej danego kierunku, prądu politycznego, ekonomicznego, a nawet artystycznego. Charakteryzuje się małą podatnością na innowacje. Zazwyczaj porusza tematy:

• jednostki i jej roli w społeczeństwie,

• sposobu funkcjonowania instytucji,

• kwestii zmian obowiązującego porządku,

• wolności,

• odmienności,

• sprawiedliwości społecznej.

Ideologia ma określoną strukturę, czyli wewnętrzny skład treściowy i wzajemne powiązania poglądów.
Cechy ideologii to m.in.:

• uporządkowany obraz świata istniejącego i pożądanego w przyszłości

• duży stopień ogólności celów i sposobów działania

• składa się z sądów prawdziwych

• w mniejszym lub większym stopniu upiększa zakładany cel

• najczęściej uzasadnia całokształt działań politycznych i określa cele które mają zakończyć pewien etap działań np. zdobycie władzy i dalej je rozwijać

• występują w niej ogólne sądy wartościujące które określają wartości przyjmowane w ramach danej ideologii za punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych.

IDEOLOGIA JAKO DETERMINANT POLITYKI'

Determinanty polityki 15.11.06


Do najważniejszych elementów oddziaływujących na sferę polityki można zaliczyć:

• ideologię
• ekonomikę
• prawo
• moralność
• kultura

I. Polityka a ideologia

Należą do dziedziny nauk, zjawisk dotyczących spraw społecznych a zwłaszcza państwa i instytucji politycznych.

Termin ideologia - z greckiego:

,,idea,, - wyobrażenia, kształt. 
,,logos,, - słowo, nauka.

Dwa ujęcia:

Sensu stricte, sensu logo (szersze znaczenie): 

Ideologia - usystematyzowany zbiór poglądów (idei), który jest wyrazem interesów jakiejś grupy społecznej.

Po 1989 roku wydawało się, że ideologia zniknie ze sceny politycznej, ale jednak nie. Część politologów twierdzi, że kiedyś ideologie zniknął.

Trzy płaszczyzny gdzie polityka spotyka się z ideologią:

1. Płaszczyzna metodologiczna - . ideologia niesie za sobą ogólne przekonanie wartościujące, określające wartości przyjmowane w ramach ideologii a za punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych np. ludzie są równi.

• pojawiają się pewne pojęcia podstawowe: Punkt wyjścia: przekonanie, że ludzie są wolni, zaś w socjalizmie, że wszyscy są równi
• w ideologii zawierają się ogólnie wyobrażenia o świecie które nimi rządzą
• w ideologii pojawiają się twierdzenia określające warunki realizowania tych wartości, tzn. co trzeba robić, aby je realizować np. dla poszanowania pewnych wartości wprowadzić zakazy
• szczegółowe i konkretne programy, hasła, działania 

Te cztery punkty pokazują jaki jest wewnętrzny skład ideologii. Można te cztery elementy znaleźć w większości ideologii. W literaturze różnie klasyfikuje się ideologię. 
Można ją klasyfikować z różnych punktów widzenia, kryteriów:

• społeczną bazę ideologii
• wewnętrzną strukturę ideologii - jak zbudowany jest cały system ideologii
• siłę i zasięg ideologii

Związków ideologii z polityką można dopatrywać się w następujących sytuacjach:

• ideologia określa ogólne dyrektywy działania. Jest teoretyczną (intelektualną) podbudową działań.
• może oddziaływać na politykę poprzez stosunki ekonomiczno - społeczne, pozycje interesy poszczególnych grup
• może być czynnikiem zaspokajającym ruchy polityczne
• może stworzyć zespół czynników o treściach emocjonalnych, które będą sprzyjać intensyfikacji działań jednostki i grupy np. idea ojczyzny

Pomimo wpływu ideologii na politykę ta ostatnia powinna funkcjonować autonomicznie do ideologii. Każdy powinien zdawać sobie sprawę, że nie zawsze można kierować się racjami ideologicznymi bez uwzględnienia sytuacji faktycznej np. ZSRR.

2. Płaszczyzna relacji ideologia a program - ideologia nie oddziałuje z reguły na praktykę społeczną. Zwykle istnieją szczeble pośrednie między wartościami a praktyką społeczną.

3. Płaszczyzna relacji między ideologią a celami, wartościami politycznymi - mogą występować sprzeczności między zawartościami zakładanymi w programach a realizowanymi podczas funkcjonowania instytucji je urzeczywistniających. Mowa wtedy o braku adekwacji politycznej.

Adekwacja polityczna - zgodność między wartościami zakładanymi w programach politycznych a zbiorem wartości realizowanych podczas funkcjonowania instytucji je urzeczywistniających.


Doktryna polityczna - instrumentalna wersja ideologii.

Doktryna - zbiór posadów określających przebieg i cel działań wyraźnie oznaczonych w czasie i przestrzeni. Doktryna jako konkretyzacja systemu ideologicznego konkretyzuje właśnie czas i przestrzeń. 

Doktryna stanowi konkretyzację systemu ideologicznego w trojakim wymiarze:

1. Konkretno - historycznym - czasie i przestrzeni.

2. Zakresowym - odnoszącym się do przenoszenia twierdzeń ideologicznych do konkretnej działalności ludzkiej.

3. Poziomu analizy - umożliwia przejścia od szczebla analizy i uzasadnienia polityki do szczebla konkretnych działań i koncepcji politycznych.

Poziom konkretyzacji ideologii - program polityczny.

Program polityczny - to wyraz określonych interesów politycznych, ekonomicznych, oraz ideologicznych.

Program polityczny (definicja ogólna) - formalny wyraz uświadomienia sobie przez grupę jej obiektywnej sytuacji, oraz kierunków i możliwości działania w zakresie przekształcania struktury społecznej, ekonomicznej i politycznej.

Na treść programów składają się poglądy dotyczące:

• ustroju ekonomicznego, zasad produkcji wymiany, konsumpcji
• zasad i form organizacji życia społecznego (system motywacji uzasadniający decyzje polityczne)
• budowy systemu instytucji publicznego zarządzania sprawami społecznymi
• rozwiązywania istotnych zagadnień dotyczących spraw nadzoru - relacje: naród - inne narody np. gazociąg pod Bałtykiem
• walki lub współdziałania sił politycznych w zakresie istotnych dla bytu politycznego spraw

LIBERALIZM

(z łac. liberalis - wolnościowy, od łac. liber - wolny)

oznacza kilka stanowisk politycznych, które choć mają wspólne korzenie w XVIII- i XIX-wiecznym klasycznym liberalizmie, są obecnie dość odmienne.
Do współczesnych ruchów liberalnych należą:

• Europejski liberalizm - opowiada się za rozszerzeniem zakresu swobód obywatelskich (liberalizm społeczny) oraz ograniczeniem ingerencji państwa w rynek (liberalizm gospodarczy). Typowi przedstawiciele: FDP, D66, ELDR.

• Amerykański liberalizm - postuluje zwiększenie roli państwa, zarówno w sferze społecznej jak i w gospodarce, celem wyrównania szans. W poglądach ekonomicznych bliższy europejskiej socjaldemokracji niż europejskiemu liberalizmowi. Typowi przedstawiciele: część Partii Demokratycznej.

• Konserwatywny liberalizm - jest za reformami wolnorynkowymi, ale w sprawach społecznych jest bliższy europejskiej chadecji czy amerykańskiej "prawicy chrześcijańskiej". Typowi przedstawiciele: część europesjkiej chadecji, część Partii Republikańskiej, japońska Partia Liberalno-Demokratyczna, polska Unia Polityki Realnej.

• Libertarianizm - opowiada się za ograniczeniem państwa do roli "nocnego stróża", i wycofaniem go z zajmowania się zarówno gospodarką jak i sprawami społecznymi. Typowi przedstawiciele: amerykańska Partia Libertariańska.

Liberalizm ekonomiczny

Liberalizm ekonomiczny postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych.
Ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem. Konserwatywni liberałowie i libertarianie postulują ograniczenie roli państwa również w tych dziedzinach, proponując całkowitą prywatyzację lub mieszane modele prywatno-państwowe (jak np. w polskim zreformowanym systemie emerytalnym).

Liberalizm społeczny

Liberalizm społeczny jest za zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, wolność prasy, wolność religii itd. Partie liberalne są świeckie, choć niekoniecznie antyklerykalne.
Europejscy i amerykańscy liberałowie są za równouprawnieniem niezależnie od płci i rasy, w tym prawom zakazującym dyskryminacji w miejscu pracy. Duża część liberałów jest za prawem do aborcji, do eutanazji, dekryminalizacją niektórych środków psychoaktywnych i równymi prawami dla homoseksualistów, w tym za prawnym uznaniem związków homoseksualnych, choć niekoniecznie zrównanie ich z heteroseksualnym małżeństwem.
Poglądy te odrzuca konserwatywny liberalizm.

Klasyczny liberalizm

Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna, nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest sytuacja, gdy jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolności lub mienia. Państwo liberalne nie powinno "wtrącać się" w sprawy swoich obywateli, a podstawą budowania praw powinny być prawa naturalne.
Klasyczny liberalizm był za demokracją, jednak z zapewnieniem ochrony mniejszości przed tyranią większości.
Ekonomicznie klasyczny liberalizm był za polityką lessez faire i przeciw merkantylizmowi.Uważał, że ingerencja państwa w gospodarkę jest niepotrzebna a nawet bardzo szkodliwa, gdyż biedzie najlepiej potrafi zaradzić szybko rozwijająca się gospodarka.

konserwatyzm [łac. conservatus `zachowany'], postawa, którą charakteryzuje przywiązanie do istniejącego, zakorzenionego w tradycji stanu rzeczy (wartości, obyczajów, praw, ustroju politycznego itp.) oraz niechętny stosunek do gwałtownych zmian i nowości; pierwszy posłużył się tym pojęciem F.R. de Chateaubriand, nadając wydawanemu przez siebie periodykowi broniącemu zasad restauracji tytuł „Conservateur”.

Konserwatyzm polityczny. Kierunek polityczny nawiązujący do konserwatywnej filozofii społecznej; przyjmuje postać właściwą epoce i środowisku, w którym występuje, odwołuje się do zespołu wartości, które powinny zostać zachowane i najczęściej wskazuje na grupy społeczne lub instytucje, mające je chronić. W XIX w. różne odmiany tego kierunku stały się podstawą działalności konserwatywnych partii politycznych. W Anglii pierwsze grupy konserwatystów (torysi) powstały po rewolucji 1688, pełny ich rozwój nastąpił w wyniku reakcji na rewolucję francuską 1789-99, a po 1832 stały się trzonem Partii Konserwatywnej. We Francji na początku XIX w. konserwatyści dążyli do odbudowy ustroju przedrewolucyjnego; nabrali znaczenia w okresie restauracji. W Niemczech konserwatyzm stapiał się z niemieckim romantyzmem i wyrażał się w kulcie niemieckiej tradycji feudalnej; 1830-48 ukształtowały się polityczne ugrupowania niemieckich konserwatystów. Konserwatyzm rosyjski ujawnił się w ruchu słowianofilskim, podkreślał niepowtarzalną drogę rozwoju Rosji, ze szczególnym sposobem władania ziemią i odrębną, w porównaniu z Zachodem, postacią religijności. Po I wojnie światowej partie konserwatywne straciły na znaczeniu we wszystkich krajach europejskich, poza Wielką Brytanią; ich zwolenników wchłonęły inne partie prawicowe. Obecnie za konserwatywne (neokonserwatywne) są uważane partie i ruchy polityczne, które głoszą uznanie dla podstawowych norm i wartości kultury europejskiej, dla religii oraz inspirowanych przez nią praw i obyczajów, niechęć do „państwa dobrobytu”, wiarę w skuteczność nieskrępowanych mechanizmów rynkowych. Tego typu organizacje polityczne są zjednoczone w Międzynarodowej Unii Demokratów oraz w Europejskiej Unii Demokratycznej. Do najbardziej reprezentatywnych polityków konserwatywnych doby powojennej należą K. Adenauer, M. Thatcher, R. Reagan.

w skrócie: Ideologie polityczne 
 

1. Ideologia 

-    „nauka o ideach”,

-    Karol Marks: Ideologia = fałsz. Mistyfikuje i zwodzi klasy podległe,

-    Włodzimierz Lenin: nie tylko „ideologia burżuazyjna”, ale również: „ideologia 

     socjalistyczna”, „ideologia proletariatu” 

2. Ideologia cd. 

Liberałowie i konserwatyści:  
     -    ideologia to instrument kontroli nad społeczeństwem (Karl Popper, Hannah  

          Arendt),

     -    ideologia próbuje wyjaśnić to co jest niewytłumaczalne, sceptycyzm wobec  

          racjonalizmu (Michael Oakeshott) 

Nauki społeczne:

-    ideologia to mniej lub bardziej spójny zbiór idei, które stanowią podstawę

     zorganizowanego działania politycznego, mającego na celu zmodyfikowanie lub      

     obalenie panujących stosunków władzy 

3.  Liberalizm 

John Locke (1632-1704)

-    Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego,

-    Dwa traktaty o rządzie,

-    List o tolerancji

Człowieka jako tabula rasa. Każda jednostka posiada uprawnienia do:

-    Życia,

-    Wolności,

-    Własności 

John Stuart Mill (1806-1873)

-    O wolności,

-    O rządzie reprezentacyjnym,

-    Poddaństwo kobiet

Niebezpieczeństwo przekształcenia demokracji w system „dyktatury większości”.

Prawo do bycia mniejszością. Równość kobiet i mężczyzn 

4. Cechy liberalizmu 

• indywidualizm,

• wolność,

• rozum,

• równość,

• tolerancja,

• zgoda,

• konstytucjonalizm

 

5. Konserwatyzm 

Edmund Burke (1729-1797)

- Rozważania o rewolucji we Francji 

Zasada „zmieniać żeby zachować”. Przeciwko rozumowi. Źródłem mądrości:

• doświadczenie

• tradycja

• historia

 

6. Cechy konserwatyzmu 

• tradycja,

• pragmatyzm,

• niedoskonałość ludzka,

• organicyzm,

• hierarchia,

• autorytet,

• własność

 

7. Socjalizm 

• łac. societas („wspólnota”),

• zmniejszenie nierówności społecznych i wprowadzenie świadczeń socjalnych,

• początkowo charakter utopijny,

• XX w. podział: socjaliści rewolucyjni oraz reformistyczni (socjaldemokracja)

 

8. Cechy socjalizmu 

• wspólnota,

• braterstwo,

• równość społeczna,

• potrzeba (Marks: „każdy według swoich zdolności, każdemu według jego potrzeb”),

• klasa społeczna,

• własność wspólna

 

9. Marksizm 

Karol Marks (1818-1883) i Fryderyk Engels (1820-1895)

      -    Manifest komunistyczny (1848),

-    Kapitał 

10. Cechy marksizmu 

• materializm historyczny (baza i nadbudowa),

• zmiana dialektyczna,

• alienacja,

• walka klasowa,

• wartość dodatkowa,

• rewolucja proletariacka,

• komunizm

 

11. Faszyzm 

Benito Mussolini (1882-1945) 

Adolf Hitler (1889-1945)

-     Mein Kampf 

-    „Rok 1789 nie żyje!” ,

-    „Siła w jedności”,

-    jednostka jest niczym,

-    idea „nowego człowieka” 

12. Anarchizm 

William Godwin (1756-1836)

• przeciwko istnieniu państwa,

• jednostki wolne i racjonalne zorganizują się spontanicznie,

• twórca koncepcji tzw. wolnej szkoły

 

13. Feminizm 

Mary Wollstonecraft (1759-1797)

• Wołanie o prawa kobiety

 

• lata 40 i 50. XIX w.: pierwsza fala feminizmu (nacisk na sprawy polityczne)

• Lata 60. XX w.: druga fala feminizmu (nacisk na sprawy społeczne)

 

14. Feminizm cd.  

• istnieje nierówność płci,

• obalić dominację mężczyzn,

• radykalne stanowisko: mężczyźni są wrogami, a podziały ze względu na płeć (gender) najważniejszymi podziałami w społeczeństwie,

-     Kate Millet (ur. 1969): „żeńska część populacji jest rządzona przez jej męską

      część” 

15. Enwironmentalizm 

• sprzeciw wobec niszczenia środowiska naturalnego,

• przeciw antropocentryzmowi (gatunek ludzki jest jedynie częścią natury),

• pocz. XIX w.: bunt przeciw industrializacji,

• XX w.: partie Zielonych (w Polsce Zieloni 2004), organizacje pozarządowe

 

16. Enwironmentalizm cd. 

• promowanie alternatywnych źródeł energii,

• sprzeciw wobec budowy elektrowni atomowych,

• kary dla przedsiębiorstw trujących środowisko,

• popieranie transportu kolejowego,

• segregacja odpadów

 

17. Fundamentalizm religijny 

-     wszystkie aktywności wtórne wobec „prawdy objawionej”,

-     fundamentalizm: z łac. fundamentum, sposób myślenia, w którym pewne zasady uznawane są za podstawowe „prawdy”, posiadające niekwestionowany i nadrzędny autorytet, niezależnie od ich treści,

-     zjawisko charakterystyczne dla wszystkich religii! 

18. Fundamentalizm chrześcijański 

-     początek: XIX w. wśród ewangelicznych chrześcijan,

-     przeciwko modernizmowi, który podważał: nieomylność Biblii, zasadę sola scriptura, dziewicze narodzenie i bóstwo Jezusa Chrystusa, cielesne zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, paruzję 

19. Fundamentalizm chrześcijański cd. 

Billy Graham (ur. 1918)

Jerry Falwell (1933-2007) 

• sprzeciw wobec aborcji i eutanazji,

• potępienie homoseksualizmu,

• kreacjonizm (proces Scopes'a, tzw. „małpi proces”),

-     tradycyjne wartości rodzinne 

20. Fundamentalizm muzułmański 

-     początek: kryzys w państwach muzułmańskich,

-     przyczyny kryzysu: odejście muzułmanów od islamu, zewnętrzny spisek jego wrogów,

-     1979 r.: utworzenie pierwszego na świecie państwa islamskiego,

• panowanie Allaha,

• stosowanie Prawa Boskiego (szariatu)

 

21. Fundamentalizm judaistyczny  

     -     zabójstwo Icchaka Rabina w 1995 r. 

22. Fundamentalizm hinduistyczny  

     -     zburzenie meczetu w Ajodhji (Indie) w 1992 r.  
 

9. Partie i systemy partyjne 

Partie polityczne i systemy partyjne w Polsce w latach 1981-2001

PARTIA POLITYCZNA-zorganizowana grupa społ. jednocząca swoich członków na podstawie programu politycznego, stanowiącego ideologiczny wyraz interesów poszczególnych klas bądź ich odłamów, dążąca do zdobycia władzy, jej utrzymania lub uzyskania bezpośredniego wpływu na decyzje państwa dostosowywująca do tych działań swą organizację i metody działania.
CECHY PARTII politycznej: -program polityczny(cele działania); -wew. Organizacja(zasady członkowstwa; dobrowolna); -dąży do realizacji programu

Pierwsze partie pol. Powstały w czasach wolnej elekcji(XVIIIw),gdzie szlachta(magnateria) zrzeszała się aby osiągnąć okreśłony celnp. Koteria, rodzina czartowyskich; koteria, która nie ma formalnej organizacji, ale aspiruje do rządów.
(XIX-Ipoł XXw)
wkracza klasa robotnicza, silna, scentralizowana organizacja
FUNKCJE PARTII:
-ujawnia, formułuje i uzasadnia interesy grup społ; -tworzy ideologie i doktryny pol.; -uczestniczy w kształtowaniu systemu pol.; -kztałtuje opinię publiczną przygotowuje i wysuwa kadry dla aparatu państwowego
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia programu politycznego: -partie robotnicze-rewolucyjne i reformistyczne(komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne); -partie ludowo-drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie drobnomieszczańskie-reformistyczne, konserwatywne; -partie burżuazyjno-ziemiańskie-konserwatywne, reakcyjne, liberalne.
KLASYFIKACJA PARTII z punktu widzenia stosunku do systemu pol.:-zorientowane ku: 1)funkcji legalne walk o władzę, jej sprawowania i utrwalania, np. współcześnie SPD(Niemcy); 2)uczestnictwo w wyborach tzw. Partie usługowe, np.USA, które faktycznie zawiezają działalność poza okresami kampanii przedwyborczych i wyborczych; 3)zmianie lub destrukcji istniejącgo sys. Pol., np.MPD(Niemcy) 4)sprawowaniu władzy i realizacji strategicznych programów rozwoju społ, np. partie komunistyczne 5)wspieranie istniejącej elity władzy w państwie, wówczas partia jest ruchem organizacjnym; masowe poparcie dla centralnych ośrodków władzy, np. Solidarność
PARTIE KOMITETOWE -pełnią rolę komitetów wyborczych(USA)
Partie KADROWE-członkami są stosnkowo nieliczni ludzie w dużym stopniu angażujący się w działalność polityczną
Partie MASOWE-liczne, wielu członków, wyróżnia się elity partyjne, które kierują masami członków.
Partie o licznych stosunkach organizacyjnych
Partie zdyscyplinowane(np. komunistyczne)
FRAKCJE PARLAMENTARNE PARTII-zespoły członków parlamentarnych, które mają zrealizować program partii, np. kluby poselskie

1. Typologie partii politycznych w Polsce.

1. Wg. Kryterium genetyczno-programowego

1. Partie postpeerelowskie np. PSL

2. Partie postsolidarnościowe

3. Partie wywodzące się z postsolidarnościowej opozycji antykomunistycznej

4. Partie historyczne

5. Partie nowe

 

2. Wg. Kryterium ideologiczno-programowego

1. Lewica

2. Prawica

3. Centrum

 

3. wg. Kryterium zasadniczych nurtów ideologicznych

1. humanistyczne

1. lewicowo - liberalne

2. socjaldemokratycznie

3. liberalne

4. agrarne

5. chrześcijańsko - demokratyczne

6. niepodległościowe

7. konserwatywne

8. narodowe

4. wg zasadniczych stereotypów doktrynalnych

1. liberalne

2. konserwatywne

3. socjaldemokratyczne

2. Najważniejsze nurty partyjne w Polsce i ich reprezentacji

1. Nurt socjaldemokratyczny i lewicowo - socjalistyczny SdRP, UP, SLD, PPS

2. Nurt liberalny UW, PO, SD, PUG (polska unia gospodarcza)

3. Nurt agrarny PSL, SLCH (stronnictwo ludowo - chrześcijańskie)

4. Nurt chadecki ChD-SP (chrześcijańska Demokracja - stronnictwo Pracy), PC, SDP

5. Partie konserwatywne UPR, PK, KK(koalicja konserwatywna) Rd (ruch Stu) PiS

6. Nurt niepodległościowy  ROP, RKN (ruch katolicko - narodowy)

Ruch narodowy w Polsce SN (stronnictwo narodowe) PP (porozumienie centrum)LPR

Lewica:

Wymiar socjal - ekonomiczny

- Protekcjonalizm gospodarczy, socjalny model gospodarki opartej na elementach państwowej kontroli, rynek przy rozbudowanym sektorze publicznym

- Utrzymanie rozbudowanych programów opartych na formie redukcji dochodu narodowego

- wspieranie instytucjonalnych strategii w procesie modernizacji

- akceptacja politycznej roli związków zawodowych 

Wymiar polityczny:

- Preferowanie demokracji parlamentarnej system parlamentarno - gabinetowy 

Wymiar aksjologiczny:

Popieranie postindustrialnych wartości indywidualizm i popieranie modernistycznej koncepcji państwa 

Prawica:

Wymiar socjal - ekonomiczny

- ograniczona rola państwa w zakresie kontroli rynku. Ortodoksja rynkowa

- negatywny stosunek do programów socjalnych

- agrarna orientacja, dążenie do ochrony rodzinnego rolnictwa

- oparcie na rodzinnych grupach biznesu 

Wymiar polityczny

- ograniczenia roli państwa decentralizacja, silna władza wykonawcza, system prezydencki, pół-prezydencki, kanclerski 

Wymiar aksjologiczny:

- popieranie tradycji wartości, podkreślenie roli tradycyjnych wspólnot

- poparcie dla kościoła i religii, etyki dezaprobata dla zjawisk odchodzących od tradycyjnych

- niechęć do wchodzenia w międzynarodowe struktury 

Systemy partyjne 
 

Pole w jakich może występować partia polityczna: 
1. W roli ogniwa partycypacyjnego (współczesnego0 za pośrednictwem partii obywatele mogą uczestniczyć w procesie tworzenia polityki. W tym również polityki sprawowanej na arenie polityki parlamentarno-gabinetowej. 
2. Partia jako ogniwo wyborcze- partia umożliwia proces partycypacyjny obywateli i polityce reprezentacji społeczeństwa obecni na różnych poziomach wewnątrz partyjnej aktywności decydując o przebiegu procesu wyłaniania kandydatów na stanowiska publiczne i kontrolujące późniejsze zachowania, a takie wyłaniają i kontrolują reprezentantów zasiadających w aparacie państwowym 
3. ogniwo klijentelistyczne -partia w naturalny sposób dąży do wyodrębnienia części społeczeństwa i uczynienia z niej stabilnej klienteli nie podatne na zbyt drastycznego zachowania nastroju i orientacji wyborczej(także stawia na stabilny lektorat) 

Postanowienia partii politycznych -genetyczny model pouczenia partii politycznej 
a) PARTIE WEWNĘTRZNE- powstały poprzez ustabilizowane elity parlamentarne, funkcjonowały w ramach parlamentu. 
b) PARTIE ZEWNETRZNIE TWORZONE- partie są tworzone przez grupy społeczne i stowarzyszenia nie posiadające statusu społecznego stały się najpierw forma organizacji politycznej grupy społecznej . Unikające areny parlamentarnej (nie kandydowały do parlamentu). Jednak z czasem zaakceptowały, arenę jako miejsce kontynuowania interesów publicznych. 


Czynniki wpływające na proces zróżnicowań struktur organizacyjnych powstałych partii: 
1.Organizacyjny rozwój partii może charakteryzować się terytorialną penetracją lub rozproszeniem. 
Terytorialna penetracja ma miejsce, gdy centrum kontroluje, stymuluje i kieruje rozwojem peryferii. 
Terytorialne rozproszenie - lokalne elity tworzą względnie autonomiczne stowarzyszenia, które zostają zintegrowane w ramach narodowych organizacji. 
2.istnienie lub brak zewnętrznej instytucji sponsorującej partie polityczną. Mogą to być organizacje społeczne, które stanowią pierwotna formę mobilizacji określonej grupy społecznej i niejednokrotnie były inicjatywa stworzenia partii politycznej jako gwaranta realizowania interesów sektoralnych. 
3.charyzmatyczni liderzy - niektóre partie polityczne mogą powstawać tylko dzięki aktywności konkretnego lidera i skupionej wokół niego wąskiej grupy zwolenników. Partie istnieją w cieniu przywódców, mają punkt odniesienia w osobie założyciela. 

Transformacje partii politycznych: 
1.Partia Masowe 
•Dążyły do politycznego zorganizowania dużych grup społecznych i uzyskania statutu ich jedynego reprezentowania w przetargach politycznych, poparcie udzielone im w wyborach przez ogromną większość członków grupy społecznej staje się karta przetargową na arenie parlamentarno-gabinetowej w rozgrywkach politycznych. 
•Partie masowe wypełniały funkcję ekspresywną, co jest konsekwencją odgrywania przez nie roli efektywnego kanału umożliwiającego szeroką partycypację polityczną obywateli; zwłaszcza tej części, która musiała walczyć o prawa polityczne, a potem społeczne. 
•Źródłem lojalności partyjnej i stabilnych zachowań wyborczych był schemat identyfikacji społeczno-strukturalnej.Trwałe preferencje partyjne wyborczy - tak charakterystyczne dla partii masowych - były efektem poczucia jego przynależności do określonej grupy społecznej, której partia interesy reprezentowała. 
•Partie opierały się na formule masowego członkostwa, jako że partyjne zorganizowanie grupy społecznej stało się recepta na sukces wyborczy. Powstały lokalne ogniwa organizacyjnie obejmujące swym zasięgiem cały kraj, których zaś celem stała się mobilizacja potencjalnego elektoratu oraz dyscyplinowanie członków i sympatyków. 
•Centralna pozycje w partii typu masowego zajmował aparat biurokratyczny, narodowy i lokalny, który wypełniał podstawowe funkcje administracyjno-polityczne. Ta biurokracja partyjna przechwyciła odpowiedzialność za rekrutowanie kadr kierowniczych oraz określała zasady awansu organizacyjnego. Dominował model awansu wewnątrzpartyjnego, czyli przechodzenie kolejnych etapów w ramach struktury partii. 
2.Partie wyborcze cechy charakterystyczne 
•Zasadniczym punktem odniesienia apelu wyborczego nie jest już tylko i wyłącznie konkretna grupa społeczna, a znacznie bardziej zróżnicowany elektorat narodowy. Apel wyborczy zostaje skierowany do szerszego kręgu społecznego, a jego efektem ma być sukces wyborczy i przechwycenie odpowiedzialności za politykę państwa. 
•Partie wyborcze są zainteresowane realizowanie funkcji ekspresywnej w mniejszym stopniu. Zasadniczy cel, jakim jest dążenie do zdobycia władzy nie zmienił się, jednak zmieniły się instrumenty jakimi się posługują. Strategie wyborcze - bardziej ofensywny charakter, bowiem chodzi o przyciągnięcie nowych wyborców, gdyż tradycyjna klientela nie gwarantuje sukcesu wyborczego. 
•Współczesne partie polityczne utraciły zdolność strukturyzowania elektoratu. Adresatem apelu wyborczego nie jest reprezentant grupy społecznej (będący w dodatku członkiem partii, zdefiniowany na podstawie właściwości socjo-demograficznych), a dobrze poinformowany i wykształcony wyborca. 
•Coraz mniejszą rolę odgrywa członkostwo, w dobie elektronicznych mediów tak rozbudowany aparat partii jest nieprzydatny, a w dodatku może krępować swobodę działań elit politycznych. Ponad to składki członkowskie przestały być zasadniczym źródłem finansów partii politycznych. Centralną rolę odgrywają dotacje publiczne i fundusze od grup interesu zainteresowanych promocją określonej kwestii programowej. 
•W partiach obserwujemy stopniowy zwrot w kierunku partii kadrowej. Oznacza to, przede wszystkim, iż centralną rolę odgrywają w nich wyspecjalizowane grupy polityków i profesjonalnych biurokratów, czyli eksperci ze specjalistyczną wiedzą. Partie wykorzystują coraz bardziej osobie przywódcy jako istotny element kampanii wyborczej. Elity partyjne znajdują silne poparcie w grupach interesu, co pomaga w finansowaniu kampanii wyborczych i jest jednocześnie sposobem na utrzymanie bliskich kontaktów z konkretnymi grupami elektoratu. 

System partyjny - konfiguracja partii politycznych rywalizujących bądź kooperujących ze sobą na podstawie ustabilizowanych wzorów zachowań, które podlegają procesowi instytucjonalizacji, określają wzajemne powiązania na arenie wyborczej i parlamentarno -gabinetowej. 

Typologia systemów partyjnych -Blohtel podzielił wg kryterium liczby partii i ich rozmiarów w ramach systemu partyjnego 

1.system dwupartyjny - występują dwie duże jedyne lub dominujące partie (Wielka Brytania, Malta) 
2.system dwu i pół-partyjny - występują dwie duże partie oraz trzecia mała i słabsza, jednak mająca duży wpływ na funkcjonowanie systemu partyjnego. Źródłem sił politycznych partii trzeciej jest jej centralna pozycja między obu dużymi patiami, co czyni ją potencjalnym partnerem koalicyjnym zarówno partii prawicowej jak i lewicowej. Działając jako mała partia obrotowa wykorzystuje sytuację, gdy żadnej z dwóch dużych partii nie uda się zdobyć absolutnej większości w parlamencie. 
3.system wielopartyjny z partia dominującą - jedna z partii jest szczególnie silna, jednak z reguły nie dysponuje większością w parlamencie i dlatego musi zabiegać o poparcie innych partii w procesie tworzenia koalicji gabinetowej. Istota dominacji sprowadza się do tego, iż partia ta nie zdobywa z reguły większości absolutnej, za to dysponuje większą siłą w parlamencie niż drugie w kolejności ugrupowanie. Jest ona niezbędna do stworzenia większościowej koalicji gabinetowej. 
4.system wielopartyjny bez partii dominującej - żadna z partii nie dysponuje większością w parlamencie, a zdobycze wyborcze większych są bardzo zbliżone. W konsekwencji żadna z partii nie jest niezbędna w procesie tworzenia koalicji gabinetowych. Układy międzypartyjne są dość płynne i w grę wchodzi możliwość sformułowania kilku koalicji rządowych. 

10. demokracja

A)Demokracja -państwa w których stosowane są zarówno minimum proceduralne jak i przestrzegane są prawa obywatelskie i polityczne. 

Demokracja skonsolidowana

- wolne wybory,

- rywalizacyjny system partyjny,

- zagwarantowane prawa wolności polityczne,

- powszechna akceptacja instytucji politycznych i demokratycznych reguł społecznych gry 

Demokracja nieskonsolidowana

- wolne wybory

- rywalizacyjny system partyjny

- zagwarantowanie prawa wolności

- brak powszechnej akceptacji instytucji politycznych i demokratycznych reguł gry 

Demokracja ograniczona

- rywalizujący system partyjny

- uczestnictwo polityczne ograniczone dla grup lepiej usytuowanych 

Demokracja fasadowa

Państwa, w których zwykle reprezentowana jest tylko część procedur demokratycznych

Spełnione są standardy w zakresie przestrzegania praw politycznych i obywatelskich

Zazwyczaj część społeczeństwa podlega ograniczeniom w zakresie zarówno partycypacji politycznej jak i korzystania z pełni praw politycznych jak i obywatelskich. 

Nie- demokracje

Państwa, które nie spełniają zarówno niezbędnego minimum proceduralnego  

Uwarunkowania demokratyzacji - S Huntington

Czynniki przyspieszające demokratyzację

- rozwój ekonomiczny

- czynnik strukturalny (klasa średnia)

- czynniki kulturowe (kultura polityczna, zaściankowa, poddańcza, demokratyczna)

- czynnik zewnętrzny

dyfuzja wzrostów kulturowych (kontakt z innymi krajami)

nauczenie się demokracji państwa od innych państw

   Np. Jugosławia, Gruzja „rewolucja róż”, Ukraina „pomarańczowa rewolucja” 
 
 

Fale demokratyzacji

1. w XIX wieku

2. po II wojnie światowej

3. od połowy lat 70' rok 1989 w Europie środkowej i wschodniej 

Główne zasady państwa demokratycznego:

Suwerenność narodu ( J.J Rousseau) Suwerenem jest naród. Realizowana za pomocą demokracji przedstawicielskiej. Naród wybiera przedstawicieli do władz.

Demokracja bezpośrednia naród może podejmować decyzje bezpośrednio np. poprzez referenda, inicjatywa ludowa (100tys.)m veto ludowe, zgromadzenie ludowe. 

Referendum:

Okres przeprowadzenia:

Przedparlamentarna - przed podjęciem rozstrzygnięcia przez podmiot

Poparlamentarne - po przyjęciu ustawy przez parlament

Pozaparlamentarne - rozstrzygnięcie poddaje się pod głosowanie w referendum, pomijając parlament 

Znaczenie:

Konsultatywne - wysondowanie opinii

Rozstrzygające - zatwierdzające przed wejściem ustawy w życie, odrzucające w sytuacji gdy wyborcy chcą doprowadzić do zaprzestania obowiązywania ustawy. 

Przedmiot:

Konstytucyjne - obligatoryjne- nie można zmienić konstytucji bez przeprowadzenia Fakultatywne - aby było przeprowadzone referendum niezbędne jest specjalne żądanie

Ustawodawcze - zazwyczaj fakultatywne 

Zasada podziału władz - przeciwieństwie jest zasada jednolitości władz co oznacza, że władza jest w rękach jednego organu np. parlament, prezydent. Separacja władz lub kooperacja władz. 

Zasada państwa prawnego - co oznacza, że władza państwowa działa na łamach i w granicach prawa. 

Zasada pluralizmu politycznego - swoboda tworzenia oraz działalności partii politycznej, system wielopartyjny, rywalizacyjny. 

Zasada praw i wolności obywatelskich - sformowanych w duchu liberalno-demokratycznym. 
 
 
 
 
 
 

LEGITYMIZACJA POLITYCZNA

Legitymizacja = Prawomocność.
Pojęcia te oznaczają pewien stan.
Legitymizacja to proces uprawomocnień.

Delegitymizacja to proces odwrotny, erozja prawomocności.

Legitymizacje w aspekcie:

• podmiotu (sprawującego)
• sposobu jej sprawowania

Władza osiągnięta zgodnie z prawem w wyborach. Instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane są zgodnie z normami i funkcjonują zgodnie z kompetencjami.

Legitymizacja to wytworzenie w poddanych przeświadczenia, że Ci co rządzą są do tego uprawnieni a sposoby sprawowania władzy są prawowite.

Teoria Legitymizmu - doktryna która pojawiła się na początku XIX w. w Europie w odpowiedzi na antyeuropejskie ruchy, chcące przywrócić porządek feudalny.

Koncepcje prawomocności (LEG).

1. Koncepcja tradycyjna - władza jest prawomocna bo pochodzi od Boga, czy prawa naturalnego.

2. Koncepcja teorii zgody - władza zdobywa poparcie obywateli. Akceptują oni władzę świadomie.

3. Koncepcja amerykańska, teoria prawomocności - jest przede wszystkim rodzajem przekonania społecznego , że określony obiekt systemu politycznego jest słuszny i władczy w sferze politycznej.

4. Koncepcja prawomocności Maxa Webera.

Jakie wewnętrzne podstawy prawomocności, zewnętrzne środki przymusu wspierają wszelkie sprawowanie władzy?

Co poczynają władze polityczne aby utrzymać swe prawa?

Władza ma dostęp do przemocy i to wystarcza, że jest prawomocna.

Aby utrzymać władzę: Władza oddziałuje na czynniki uczucia, wykorzystuje czynniki racjonalno - aksjologiczne, mówi że władza, panowanie są środkami realizacji określonych wartości , etyki, zaspokaja potrzeby społeczne i wie w którym momencie to zrobić.

POLITYKA TO ZESPÓŁ DZIAŁAŃ PODJĘTYCH PRZEZ OŚRODEK DECYZYJNY ZMIERZAJĄCY DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW POPRZEZ ZASTOSOWANIE ODPOWIEDNIO DOBRANYCH ŚRODKÓW !

---