Prowadzący: Szymon Piotrowski
Pytania i odpowiedzi do wykładu 5 z przedmiotu „Polityka Gospodarcza”
A) Jaka jest istota dóbr publicznych? Jakie są kryteria te dobra wyróżniające?
Dobra publiczne są szczególnego rodzaju efektami zewnętrznymi, ponieważ producent tego rodzaju dóbr dostarcza korzyści nie tylko sobie, ale również innym podmiotom, które mogą korzystać z nich za darmo. Dobra publiczne klasyfikuje się na podstawie dwóch podstawowych kryteriów: konkurencyjności konsumpcji (konsumpcja dobra jest konkurencyjna, gdy skorzystanie z dobra przez każdą dodatkową osobę powoduje powstanie dodatkowych kosztów) , możliwości wykluczenia z konsumpcji innych podmiotów.
B) Dlaczego tzw. wspólne zasoby ulegają szybkiemu wyeksploatowaniu?
W przypadku wspólnych zasobów nie istnieje z reguły możliwość wykluczenia z ich konsumpcji (lub jest ona bardzo kosztowna). Jeżeli cena zasobu jest dość wysoka, a koszty korzystania z tego zasobu są niewielkie, podmioty eksploatujące ten zasób będą ze sobą intensywnie o niego konkurować. Ograniczenie indywidualnej eksploatacji (na rzecz zachowania zasobu) nie ma sensu, gdyż trudno oczekiwać, żeby wszystkie podmioty dobrowolnie ograniczyły jego pozyskiwanie. Nawet w przypadku ustanowienia przez rząd limitów, podmioty eksploatujące ten zasób mogą zachowywać się oportunistycznie i wykorzystywać go wbrew zakazom (gdy tylko przynosi to zysk). W efekcie wspólne zasoby ulegają szybkiemu wyczerpaniu (por. casus tuńczyka na Morzu Śródziemnym).
C) Czy parki publiczne są czystym dobrem publicznym? Odpowiedź uzasadnij.
Parki publiczne nie są czystym dobrem publicznym. Niemniej wykazują pewne cechy typowe dla dobra publicznego. Korzystanie z nich przez kolejnego użytkownika nie będzie w zasadzie wiązało się z powstaniem dodatkowych kosztów. Niektórych użytkowników można jednak wyłączyć z korzystania z parków publicznych (odgradzając je i wprowadzając odpłatność za wstęp).
A) Zdefiniuj asymetrię informacyjną.
Jest to sytuacja, w której strony transakcji dysponują różną ilością informacji. Przeciwieństwem tej sytuacji jest stan, w którym wszystkie strony są w pełni poinformowane (tak było w klasycznych modelach ekonomicznych).
B) Podaj przynajmniej trzy przykłady selekcji negatywnej.
a) Lekarz ma lepszą wiedzę na temat usług medycznych niż pacjent; b) nabywca polisy ubezpieczeniowej wie więcej na temat ryzyka zdarzenia niż sprzedawca; c) właściciel używanego samochodu ma lepszą wiedzę na temat stanu swojego samochodu niż potencjalny nabywca; d) zleceniodawca wie mniej na temat przedmiotu zlecenia niż zleceniobiorca i ma gorszą pozycję przetargową.
C) Podaj przynajmniej trzy przykłady ryzyka nadużycia.
a) Osoba wykupująca polisę ubezpieczeniową zaniedbuje działania mogące przyczynić się do obniżenia prawdopodobieństwa zajścia zdarzenia, przed którymi się ubezpieczyła; b) pracownik/ zleceniobiorca zaniedbuje swoje obowiązki określone w kontrakcie; c) dłużnik będzie realizował projekty bardziej ryzykowne niż te, na które zaciągnął zobowiązanie (kredyt).
D) Określ przynajmniej trzy sposoby zabezpieczenia się przed skutkami asymetrii informacji.
a) Płatności dopiero po zaakceptowaniu świadczenia zleceniobiorcy/ wykonawcy; b) wymóg zabezpieczenia kredytów; c) referencje i świadectwa jakości; d) sygnalizowanie jakościowych charakterystyk dobra lub podmiotu.
A) Na czym polega koncepcja równości szans? Na czym polega koncepcja sprawiedliwości wynikowej?
Koncepcja równości szans polega na tym, że państwo powinno zapewnić warunki, w których obywatele, przy jednakowych uzdolnieniach i ambicjach, będą mieli jednakowe szanse osiągnięcia sukcesu w wymiarze społecznym i gospodarczym. Interwencja państwa miałaby tu na celu przede wszystkim przeciwdziałanie dyskryminacji (np. ze względu na status społeczny/ płeć/ pochodzenie etniczne). Koncepcja sprawiedliwości wynikowej uzasadnia natomiast interwencję państwa w podział dóbr i dochodów. Wskazuje ona, że ostateczne rezultaty działalności gospodarczej nie muszą być uznane za sprawiedliwe. Zakres redystrybucji w ramach tej koncepcji pozostaje jednak sporny.
B) Określ przedział wartości dla współczynnika Giniego. Co dokładnie mierzy ten współczynnik?
Wartość współczynnika Giniego znajduje się w przedziale od 0 do 1 (0- pełen egalitaryzm, 1- pełna koncentracja dochodu narodowego). Współczynnik Giniego jest miarą koncentracji dochodów w społeczeństwie (pośrednio wskazuje na nierówności ekonomiczne występujące w społeczeństwie). Jest często wykorzystywany w porównaniach międzynarodowych.
C) Czy rozwarstwienie dochodów obywateli w krajach rozwiniętych jest większe niż w krajach rozwijających?
Nie, rozwarstwienie dochodów jest mniejsze. Może to wynikać z lepiej funkcjonującego, bardziej konkurencyjnego systemu gospodarczego w tych państwach. Istotny wpływ na rozwarstwienie dochodów w krajach rozwijających mają nierówności w rozwoju gospodarczym poszczególnych regionów tych krajów.
D) Jakie podatki mają istotne znaczenie dla redystrybucji dochodu narodowego?
Istotny wpływ na redystrybucję dochodów mają progresywne podatki dochodowe oraz podatki majątkowe.
E) W jaki sposób kontrola cen może wpływać na podział dochodów w społeczeństwie?
Kontrola cen ma wpływ na dochody realne ludności. Kontrola cen może obniżać koszty utrzymania przeciętnych obywateli. Jednocześnie może ona obniżać dochody niektórych grup społeczeństwa (np. producentów żywności, dostawców energii elektrycznej/ wody, właścicieli kamienic), co może się odbić na dostępności dóbr objętych taką kontrolą.
A) Czym są dobra społecznie pożądane?
Dobra społecznie pożądane (merit goods) są to takie dobra, których konsumpcja powinna być wg społeczeństwa wspierana i to niezależnie od indywidualnych preferencji. Przykładami takich dóbr są oświata i ochrona zdrowia.
B) Określ, w czym się przejawia paternalizm państwa w stosunku do obywateli (za pomocą przynajmniej dwóch przykładów).
Klasycznym przykładem paternalizmu państwa są przepisy bezpieczeństwa w ruchu lądowym (w tym dotyczące obowiązku zapinania pasów bezpieczeństwa lub zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych przez nietrzeźwych kierowców). Innym przykładem jest zakaz spożywania narkotyków.