PRAWO FINANSOWE

WYKŁAD NR 1 (06/10/2006)

Definicje finansów

I są to zjawiska i procesy pieniężne

II są to zjawiska finansowe polegające na gromadzeniu i podziale środków pieniężnych

III są to zasoby pieniężne, operacje oraz normy prawne nich dotyczące

Podział finansów

1. Finanse publiczne

2. Finanse prywatne

Ad.1

Publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące. Przedmiotem finansów. publicznych są zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych tj. budżet państwa, budżet gminy, funduszy ubezpieczeń społecznych, a także innych funduszy publicznych.

Różnice między finansami publicznymi a finansami prywatnymi

1. Finanse publiczne są gromadzone na zasadzie przymusu i przeznaczane na potrzeby publiczne (na ich zaspokojenie). Finanse prywatne służą głownie realizacji celów osobistych.

2. Metody wykorzystywane przy zarządzaniu funduszami publicznymi są właściwe metodom administracyjnym, a nie metodom rynkowym.

3. Wielkość i strukturę publicznych środków pieniężnych ustalają i kontrolują organy stanowiące władzę publiczną.

4. Zakres finansów publicznych jest dużo szerszy niż zakres finansów prywatnych.

5. Operacje finansowe dokonywane w ramach finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową państwa.

Prawo finansów publicznych

Są to procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków publicznych, pobieraniem dochodów, wydatkowaniem środków publicznych, finansowaniem deficytu, zaciąganiem zobowiązań, zarządzaniem długiem publicznym i środkami publicznymi.

Prawo finansów publicznych reguluje działalność budżetową.

Prawo finansowe jest gałęzią prawa publicznego.

Systematyka prawa finansów publicznych

1. Finanse organów państwa i samorządu terytorialnego

Jest to dziedzina zaliczana do tradycyjnej kategorii finansów publicznych i obejmuje system budżetowy i pozabudżetowy dzielący się na system dochodów i przychodów budżetowych oraz wydatków i rozchodów budżetowych, długu publicznego i jednostek sektora finansów publicznych.

2. Finanse publicznych podmiotów gospodarczych

Jest to system finansowy tych podmiotów tzn przedsiębiorstw państwowych, państwowych spółek prawa handlowego z większościowym udziałem podmiotów publicznych, publicznych spółdzielni, fundacji, agencji, innych osób prawnych o ile prowadzą działalność gospodarczą.

3. Finanse banku centralnego wraz z systemem emisji pieniądza i nadzoru bankowego oraz z systemem walutowym i dewizowym.

Normy prawa finansów publicznych- Stosunek prawny

Norma prawa finansów publicznych ma charakter dwustronny, określa bowiem obowiązki i odpowiadające im prawa. Ma ona trójczłonową konstrukcję, składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.

Hipoteza

Składa się z:

1. powołania się na akt normatywny, źródło prawa z którego wynika jej obowiązywanie

2. powołanie się na stan faktyczny uzasadniający dyspozycję normy

Dyspozycja

Składa się z:

1. przedmiotu normy tj określonego zachowania stanowiącego uprawnienie jednego podmiotu, a zobowiązanie drugiego. Zachowanie to może być szczegółowo określone w normie co do czasu, miejsca i sposobu jego wykonania.

2. podmioty normy- z jednej strony czynny (uprawniony), a z drugiej strony bierny (zobowiązany). Są określone uprawnienia i obowiązki prawne odnoszące się do wszystkich sfer działalności np. budżetowe.

Podmioty prawa finansowego to osoby lub jednostki organizacyjne objęte uprawnieniami lub obowiązkami finansowo-prawnymi.

I grupa- to organy państwowe i organy jednostek samorządu terytorialnego (skrót-> j.s.t.)

II grupa- to osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne (skrót-> j.org.), które posiadają określone uprawnienia i obowiązki finansowo-prawne, lecz w konkretnych stosunkach finansowo-prawnych są jedynie podmiotami biernymi.

Sankcja

Jest to najczęściej pewna dolegliwość karna i materialna.

Sektor finansów publicznych a finanse publiczne (art.4 Ustawa o finansach publicznych)

Sektor ten tworzy 12 podmiotów:

1. Organy władzy publicznej, a w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej, organy ochrony prawnej, sądy i trybunały

2. Gminy, powiaty, samorządy województwa i ich związki

3. Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

4. Państwowe i samorządowe fundusze celowe

5. Państwowe szkoły wyższe

6. Jednostki badawczo- rozwojowe

7. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

8. Państwowe i samorządowe instytucje kultury

9. ZUS i KRUS oraz zarządzane przez nie fundusze

10. NFZ

11. PAN i tworzone j.org

12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na postawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Sektor finansów publicznych dzieli się na 3 podsektory:

1. Podsektor Rządowy

2. Podsektor Samorządowy

3. Podsektor Ubezpieczeń Społecznych

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem tj:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych

2. wydatkowanie środków publicznych

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa lub potrzeb budżetowych j.s.t

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

5. zarządzanie środkami publicznymi i długiem publicznym

6. rozliczenia z budżetem UE

Jawność i przejrzystość finansów publicznych

Gospodarka środkami publicznymi jest jawna (co do zasady)

Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest przykładowo realizowana przez:

• jawność debaty sejmowej,

• debaty w senacie,

• debaty budżetowe w organach stanowiących j.s.t.

• debaty nad sprawozdaniami z wykonania budżetu

• podawanie informacji do wiadomości publicznej określonych informacji tj m.in. zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych

Minister Finansów podaje do publicznej wiadomości oraz ogłasza zbiorcze dane dotyczące ogółu operacji finansowych sektora finansów publicznych i sprawozdanie z wykonania budżetu za okresy miesięczne, wykaz udzielonych poręczeń przez skarb państwa, określa wielkości zadłużenia państwa.

Zasada przejrzystości finansów

Jest realizowana głównie przez przyjęcie określonej klasyfikacji budżetowej. Minister Finansów opracował jednolity plan kont dla sektora.

Publiczna gospodarka finansowa

Gospodarka finansowa to działalność polegająca na tworzeniu, gromadzeniu, dzieleniu i wydatkowaniu zasobów pieniężnych . Można więc mówić o gospodarce finansowej państwa bądź też innych podmiotów np. gosp. finansowa budżetu czy też instytucji ubezpieczeniowej.

Prowadzenie gosp. Finansowej wymaga stosowania określonych metod tworzenia, gromadzenia, dzielenia i wydatkowania zasobów pieniężnych.

Metody podstawowe:

1. Metoda Bezzwrotna

Polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym wyposażeniu poszczególnych podmiotów w środki pieniężne. Ma to zastosowanie głównie do jedn. Budżetowych, których działalność nie polega na produkcji, lecz na świadczeniu usług (nieodpłatnie- w zasadzie), np. w kulturze.

2. Metoda Zwrotna

Polega na tworzeniu, gromadzeniu i rozdzielaniu zasobów pieniężnych na czas oznaczony z obwarowaniem ich zwrotu po upływie oznaczonego terminu.

Środki publiczne

Dochody i wydatki publiczne

Środki publiczne to:

1. dochody publiczne

2. środki pochodzące z budżetu UE

• środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych

• pochodzące z funduszy strukturalnych i funduszy spójności

• pochodzące z europejskiego funduszu orientacji i gwarancji rolnych (sekcja gwarancji)

• a także inne środki

Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych (bezzwrotne)

Przychody budżetu i budżetów samorządowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych

• Pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych

• Z prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku j.s.t

• Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

• Z otrzymanych pożyczek

• Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł

Środki publiczne przeznaczone są na:

1. wydatki publiczne

2. rozchody publiczne

Rozchodami publicznymi są:

1. Spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów

2. wykup papierów wartościowych

3. udzielone pożyczki

4. płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłami finansowania są przychody z prywatyzacji majątku skarby państwa oraz majątku j.s.t

5. pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków UE

6. inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

Dochody publiczne to:

1. Daniny publiczne: podatki, opłaty, składki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, j.s.t., funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa.

2. inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw budżetowych państwa, j.s.t., oraz innych jednostek sektora finansów publicznych

3. wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych

4. dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze. Odsetki od środków na rachunkach bankowych, odsetki od udzielonych pożyczek oraz od posiadanych papierów wartościowych, dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych

5. Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych

6. Odszkodowania należne tym jednostkom

7. kwoty uzyskane przez te jednostki z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji

8. dochody pochodzące ze sprzedaży rzeczy i praw nie stanowiące przychodów

9. inne dochody należne tym jednostkom określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych

Planowanie finansowe

Ustawa budżetowa ma charakter okresowy (1 rok) tzw. Rok budżetowy. Planowanie gospodarcze przełamuje próg 1 roku.

Przykładem planowania finansowego jest budżet, gdyż gromadzenie i rozdzielanie środków pieniężnych jest na podstawie rocznego planu budżetowego. Okres obowiązywania tego planu w większości państw to rok kalendarzowy, mimo że budżet dotyczy roku budżetowego (roku kalendarzowego) skutki jego oddziaływania mają charakter długotrwały. Skutki te przekraczają 1 rok.

Administracja finansowa

Administracja finansów publicznych określana jest jako zespół organów, osób i jednostek organizacyjnych, których podstawowe zadanie polega na realizacji funkcji administracyjnej w sferze finansów publicznych.

Pomocnicza rolę pełnią służby finansowe (aparat finansowy), które przygotowują decyzje, opinie, realizują inne czynności materialno-techniczne na rzecz właściwego organy, któremu podlegają organizacyjnie lub funkcjonalnie. Jest to więc zespół instytucji, które zajmują się gromadzeniem i rozdzielaniem środków pieniężnych.

W skład aparatu finansowego wchodzą jednostki organizacyjne różnych szczebli np.

• Ministerstwo finansów

• Izby i Urzędy Skarbowe

• Wydziały finansowe terenowych organów administracji rządowej

• Organy kontroli skarbowej i celnej

Organ finansowy

To tylko organ, którego działalność wyczerpuje się w zarządzaniu finansami publicznymi.

Organy finansowe można podzielić na 2 rodzaje:

1. Organy zarządzające finansami publicznymi tj. sejm, senat, Rada Ministrów (skrót-> RM), Minister Finansów, NBP.

2. Aparat wykonawczy w tym zwłaszcza aparat finansowy podległy ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (skrót-> min.wł.ds.fin.publ.)

Administracja finansowa została uregulowana w Ustawie o urzędach i izbach skarbowych 21 VI 1996

I instancja- Urzędy Skarbowe

• Prowadzenie dochodzeń w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

• Wykonywanie funkcji oskarżyciela publicznego w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

II instancja- Izby Skarbowe

• Rozstrzygnięcie w II instancji w sprawach należących w I instancji do urzędów Skarbowych, nadzór nad urzędami skarbowymi (U.S.).

• Naczelnik U.S. wykonuje zadania przy pomocy kierowanego przez siebie U.S.

• Dyrektor Izby Skarbowej (I.S.) wykonuje zadania przy pomocy kierowanej przez siebie I.S.

Zarówno dyrektorzy I.S jak i naczelnicy U.S jako aparaty administracji rządowej niezespolonej podlegają ministrowi właściwemu ds. finansów publicznych.

III instancja- Minister Finansów

Ustawa z dnia 28 IX 1991 o kontroli skarbowej

Organy kontroli skarbowej:

1. minister właściwy ds. finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej

2. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższego stopnia nad dyrektorami kontroli skarbowej, a także nadzoruje m.in. nad działalnością wojewódzkich kolegiów skarbowych, inspektorów zatrudnionych w urzędzie obsługującym ministra właściwego ds. finansów publicznych, a także pracowników wywiadu skarbowego.

3. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej

Wojewódzkie kolegia kontroli skarbowej

Powoływane z ustawy. Nadzór nad nimi na Inspektor Kontroli Skarbowej.

Ustawa z 16 XI 2000 o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł i przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.

Organami administracji rządowej właściwymi w sprawach zapobiegania wprowadzania do obrotu finansowego wartości majątkowych z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł i przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu są:

1. minister właściwy do spraw instytucji finansowych jako naczelny organ administracji finansowej.

2. Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Jego zadania:

• Badanie przebiegu transakcji co do których generalny inspektor powziął uzasadnione podejrzenia

• Przeprowadzenie procedury wstrzymania transakcji lub blokady rachunku

• Opracowywanie i przekazywanie uprawnionym organom dokumentów uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa

Ustawa z 20 III 2002 o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych ustaw.

Na jej mocy utworzono organy administracji rządowej w sprawach celnych, którymi są:

1. Dyrektor Izby Celnej

2. Naczelnik Urzędu Celnego

Ustawa z 22 V 2003 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz o rzeczniku ubezpieczonych.

Organ nadzoru ubezpieczeniowym i emerytalnym jest Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, która jest centralnym organem administracji rządowej.

Nadzór nad Komisją sprawuje minister właściwy ds. instytucji finansowych.

Ustawa z 12 X 1994 o samorządowych kolegiach odwoławczych

Samorządowe Kolegia Odwoławcze są organami wyższego stopnia w rozumieniu przepisów KPA i ustawy „Ordynacja Podatkowa” w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości j.s.t. Nadzór nad działalnością administracyjną kolegiów sprawuje Prezes RM, który może powierzyć wykonywanie nadzoru ministrowi właściwemu ds. administracji publicznej.

Ustawa z 29 VIII 1997 prawo bankowe

Ustawa z 29 VIII 1997 o NBP

Działalność banków, oddziałów, przedstawicielstw banków zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw instytucji kredytowych podlega nadzorowi bankowemu sprawowanego przez Komisję Nadzoru Bankowego. Decyzje i określone przez komisję zadania wykonuje i koordynuje wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego, który jest organem wykonawczym komisji.

Minister Finansów a Minister Skarbu Państwa

W Polsce centralne kompetencje w zakresie zarządzania finansami publicznymi są podzielone między kilka organów administracji finansowej, do których należą:

• minister wł. ds. budżetu

• minister wł. ds. finansów publicznych i

• minister wł. ds. instytucji finansowych,

kierowane przez 1 ministra- Ministra Finansów oraz Ministra wł. ds. Skarbu Państwa, Ministra wł. ds. Gospodarki i Centralny Bank NBP.

Minister Finansów jest naczelnym organem wykonawczym administracji finansowej. Do zakresu jego działania należy inicjowanie polityki finansowej państwa i koordynowanie działalności finansowej i są to:

1. sprawy podejmowane samodzielnie np. opracowywanie budżetu państwa, kontrola skarbowa

2. zagadnienia rozstrzygane w drodze współdziałania z innymi organami np. w przygotowywaniu założeń polityki pieniężnej państwa

Poszczególne składniki administracji rządowej

Minister Finansów

Kompetencje Ministra Finansów zostały podzielone między 3 działy:

1. Budżet

Obejmuje sprawy:

1. opracowywanie budżetu państwa, wykonywania z wyjątkiem spraw zastrzeżonych do kompetencji ministra właściwego ds. finansów publicznych- budżetu państwa, kontroli realizacji budżetu państwa, przygotowywanie sprawozdań z wykonania budżetu państwa oraz nadzoru nad działalnością organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej

2. system finansowania samorządów terytorialnych sfery budżetowej i bezpieczeństwa państwa

3. wynikające z zarządzania długiem publicznym

2. Finanse Publiczne

Obejmuje sprawy realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa. Minister właściwy ds. finansów publicznych odpowiada tu w szczególności za:

1. realizację dochodów z podatków bezpośrednich, pośrednich, opłat

2. za koordynowanie i organizowanie współpracy finansowej, kredytowej, płatniczej z zagranicą, współdziałanie w opracowywaniu związanych z tym spraw oraz współpracę z międzynarodowymi organizacjami finansowymi.

3. realizację przepisów dotyczących ceł

4. finansowanie jednostek realizujących zadania objęte budżetem państwa i finansowanie budżetu samorządu terytorialnego

5. dochodzenie należności budżetu państwa

6. gry losowe, zakłady wzajemne, gry na automatach i gry na automatach o niskich wygranych

7. rachunkowość

8. prawo dewizowe

9. bilans finansów sektora publicznego i prognozowanie bilansu płatniczego

10. kontrolę skarbową oraz nadzór nad organami kontroli skarbowej

11. koordynację kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych

12. ceny

3. Instytucje finansowe

Obejmuje sprawy banków, zakładów ubezpieczeniowych, funduszy powierniczych i innych instytucji finansowych oraz funkcjonowania rynku finansowego.

Wykaz organizacji podległych lub nadzorowanych przez Ministra Finansów

1. Generalny Inspektor Informacji Finansowej

2. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej

3. Dyrektorzy Izb Skarbowych i Naczelnicy Urzędów Skarbowych

4. Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych

5. Komisja Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych

6. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

Minister Skarbu Państwa

Ustawa z 8 VIII 1996 o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa

Kompetencje Ministra właściwego ds. Skarbu Państwa:

1. przygotowuje i przedkłada RM orz z jej upoważnienia Sejmowi coroczne sprawozdania o stanie mienia Skarbu Państwa (S.P) oraz o ekonomicznych, finansowych i społecznych skutkach prywatyzacji

2. Przygotowuje i przedkłada RM projekty rocznych kierunków prywatyzacji i programów prywatyzacji majątku państwa oraz coroczne sprawozdania z realizacji kierunków prywatyzacji

3. prowadzi zbiorczą ewidencję majątku S.P

4. prowadzi ewidencję podmiotów którym przysługuje prawo wykonywania uprawnień wynikających z praw majątkowych S.P lub do działania w imieniu S.P

5. wykonuje uprawnienia wynikające z praw majątkowych S.P np. głosowanie akcjami S.P

6. Składa w imieniu S.P oświadczenia woli o utworzeniu spółki handlowej lub przystąpieniu do takiej spółki oraz o utworzeniu innej osoby prawnej przewidzianej przepisami prawa.

7. sprawuje kontrolę wykonywania uprawnień wynikających z uprawnień majątkowych S.P przez państwowe jednostki organizacyjne

8. sprawuje kontrolę wykonywania przez inne organy administracji państwowej oraz państwowe osoby prawne zadań dotyczących przekształceń własnościowych

9. udziela wsparcia finansowego w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz spółek z udziałem S.P

10. zatwierdza plany restrukturyzacji w/w przedsiębiorstw w przypadku gdy plany te udzielenie pomocy na restrukturyzację ministra właściwego ds. S.P albo też tego ministra z innymi podmiotami

11. realizuje inne zadania określone w przepisach odrębnych

wykład 2

SKARB PAŃSTWA

Ozn, prawa majatkowe państwa jako podmiotu uprawnień i obozwiązków majatkowych, uczestnika podmiotu stosunku cyw-pr i działaalności gosp. oraz zarzadu mieniem państwa prowadząctych ewidencje majątku ogólnonarodowego. Zatem skarb państwa w rozumieni przepisów prawa cywilnego jest osobą prawną reprezentującą w stosunku cyw-pr państwo. W wiekszosci przepisów wynika bezposredni związek Skarbu Państwa z budżetem. W mysl art 34 K.C. skarb Państwa jest w stosunkach cyw-pr podmiotem tych praw i obowiazków, które dotycza mienia państwowego nie należącego do innych osób prawnych.

Składniki wchodzące na mienie Skarbu Państwa:

- wratośc funduszy własnych jednostek budżetowych, zakładów budzetowych, gospodarstw pomocniczych, funduszy założycielskich przedsiebiorstw państwowych

- akcje i udziały zakładowych spółek S.P , instytucji kultury, panstwowych szkół wyzszych, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej

- części zysków o ile zasila ich kapitały i fundusze własne

- mienie powierzone agencjom celowym i fundacjom

- grunty oraz zasoby naturalne

Ustawa z 8 VII 2005 o prokuratorii generalnej Skarbu Państwa

Prokuratoria generalna jest państwowa jednostką organizacyjną, do której zadan nalezy ochrona prawna praw i interesów S.P. nadzór na prokuratoria generalna sprawuje minister własciwy do skarbu państwa.

Zadania Prokuratorii generalnej:

1. wyłączne zastepstwo procesowe S.P. przed Sądem Najwyzszym

2. zastępstwo procesowe S.P. przed Sądem Powszechnym , Wojskowym i Polubownymi

3. zastepstwo RP przed Sądami, Trybunałami i innymi organami orzekającymi w stosunkach miedzynarodowych.

4. wydawanie opinii prawnych

5. inicjowanie i opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących spraw z zakresu gospodarowania mieniem S.P

AUDYT WEW W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Wyrózniamy audyt :

- zewnętrzny

- wewnetrzny.

Wewnetrzny: jest to ogół działan kontrolnych i doradczych podejmowanych w toku zarządzania jednostkami w wyniku, których kierownik jednostki bedacej przedmiotem audytu uzyskuje wiedze i ma mozliwość oceny funkcjonowania jednostki w zakresie jej gospodarki, w tym gosp finansowej. Audytor nie pełni f. nadzorczych ani władczych

Obowiązki:

- po przeprowadzeniu kontroli obiektywna analiza przyczyn i skutków rozbiezności

- powiadomienie kierownika jednostki o rezultatach kontroli

- działalność doradcza, konsultacyjna wspomagajaca procesy zarządzania w formie raportów, zaleceń, wniosków usprawniajacych funkcjonowanie jednostki.

Z art 48 - 67 wynika:

Audytem wew. jest ogół działań obejmujacych:

1. niezalezne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w wyniku którgo kierownik jednostki uzyskuje obiektywna i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów. Ocena ta dotyczy w szcególności zgodności prowadzonej działalności przepisami prawa oraz obowiązujacymi w jednostce procedurami wew., efektywności i gospodarności podejmowanych działań w zakresie systemów zarządzania kontroli

2. czynności doradcze w tym: składanie wniosków mające na celu usprawnienie działań jednostki art 49 ustep 1

Organem adm rządowej właściwym w sprawach koordynacji kontroli finansowej i audytu wew w jednostkach sektora fin publ to minister finansów, który zadania te wykonuje przy pomocy głównego inspektora audytu wew zatrudnionego w ministerstwie finansów oraz komórki organizacyjnej wyodrebnionej w tym celu w strukturze ministerstwa.

Audyt wew w jednostce sektora finansów publ prowadzi co do zasady audytor wew zatrudniony w tej jednostce.

KONTROLA FINANSOWA

Jest to pewna analiza stanu faktycznego stwierdzonego w danej jednostce.

Definicja: kontrola- to proces polegajacy na porównywaniu stanu obowiazującego ze stanem faktycznym.

Nadzór nad kontrolą: nadzór obejmuje również czynną ingerencję w działalność jednostki kontrolowanej, dokonywany w ramach prawa. Towarzyszy temu współodpowiedzialność za stan wykonawczy ze strony nadzorującego.

Kontrola finasowa w jednostkach sektora fin publ dotyczy procesów zwiazanych z gromadzeniem rozdysponowaniem środków publ oraz gospodarowanie mieniem.

Kontrola ta obejmuje:

1. przeprowadzanie wstepnej oceny celowości zaciągania zobowiązań i dokonywania wydatków.

2. badanie i porównywanie stanu faktycznego ze tsanem wymaganym w zakresie dotyczacym procesów pobierania i gromadzenia śr publ, zaciągania zobowiązań finansowychi dokonywania wydatkówze środków publ, udzielania zamówień publ oraz zwrotu śr publ

3. prowadzenie gosp finansowej oraz stosowanie procedur dotyczących w/w procesów

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH.

Jednostki sektora finansów publicznych mogą byc tworzone w formach określonych w finansach publ oraz na podstawie odrebnych ustaw jako państwowe lub samorzadowe osoby prawne albo jao państwowe jednostki organizacyjne nie posiadajace osobowości prawnej.

I. Jednostki budżetowe- sato takie jednostki organizacyjne sektora fin publ, które pokrywaja swoje wydatki bezpośrednio z budżetu a pobrane dochody odprowadzaja na rachunek dochodów budżetu państwa albo budzetu jednostek samorządu terytorialnego.

Natomiast jednostki budżetowe uzyskują dochody z :

1. opłat za udostepnianie dokumentacji przetargowej,

2. spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej

3. odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądż w uzytkowwniu jednostki budż . moga je gromadzić na wydzielonym rachunku dochodów własnych art 20-22

II. Zakłady budżetowe- sa to takie jednostki organizacyjne sektora fin publ, które :

- odpłatnie wykonują wuodrebnione zadania

- pokrywaja koszty swojej działaności z przychodów własnych z wyjatkiem mozliwości uzyskania dotacji

Dotacje:

- przedmiotowe - otrzymywane z budzetu państwa

- podmiotowe lub celowe- na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji

- jednorazowa dotacja z budzetu przyznawana nowoutworzonym zakładom budzetowym na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Dotacje dla zakładow nie moga przekroczyć 50 % kosztów jego działalności z wyjatkiem dotacji inwestycyjnych oraz dotacji otrzymywanych w związku z realizacja projektu lub zadania spółfinansowanego ze środków pochodzacych z funduszy strukturalnych lub z funduszy spójności UE..

Zakłady budzetowe dopłacaja do budzetu nadwyzki srodków obrotowych ustalanych na koniec obrotu rozliczeniowego.

III. Gospodarstwo pomocnicze- gosp pom jednostki budzetowej jest wyodrebniona z jednostki budzetowej pod względem organizacyjnym i finansowym część jej podtawowych działalności lub działalnośc uboczna. Gospodarka pomocnicza pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych. Może jednak otrzymywac dotacje przedmiotowe z budzetu. Natomiast nowo utworzonemu gosp pom może byc przyznawana z budzetu dotacja na pierwsze wyposażenie w śr obrotowe. Gosp pom dokonuje sprzedazy usług na rzecz maciezystej jedn budżetowej wg kosztów własnych. Wpłaca także do budżetu połowę osiagnietego zysku np. kasa lub archiwum państwowe.

IV. fundusze celowe- art 29. funduszem celowym jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodza ze śr publ a wydatki sa przeznaczone na realizację wyodrebninych zadań. Jednak ustawa budżetowa może określać inne niż ustawa tworzaca fyndusz o ile nie otrzymuje on dotacji z budżetu państwa. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzacej fundusz.

Ze środków publicznych nie mozna tworzyć funduszy art 30

POJĘCIE BUDŻETU

Budżet państwa- jest to plan finansowy obejmujacy dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa. Uchwalony przez sejm na okres roku kalendarzowego zw. rokiem budżetowym w formiu stawy budżetowej. Ustawa budzetowa stanowi podstawę gosp finansowej państwa w roku budżetowym.

Gospodarka budzetowa- to działalność finansowa polegajaca na gromadzeniu i wydatkowaniu śr fin na cele publiczne, dokonywana na podstawie ustaw i chwała budzetowych.

ZAKREZ PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY BUDZETU ORAZ ZAKRES CZASOWY

Zakres podmiotowy- budżet państwa jest nowym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów.:

- organów władzy publ w tym organów adm rządowej,

- organów kontroli i ochrony prawa

- Sądów i Trybunałów.

FUNKCJE BUDŻETU

1. redystrybucyjna (zw rozdzielczą) - polega na przejmowaniu na rzecz budżetu państwa części budżetu zasobów pieniężnych od pienieżnych podmiotów gospodarczych oraz na przydzielaniu okreslonych części tych zasobów innym jednostkom. Zatem za pośrednictwem procesów gromadzenia ,podziału i wydatkowania zasobów pienięznych dokonuje sie przesunięcia siły nabywczej między poszczególnymi podmiotami gosp narodowej. Dokonane w ten sposób przemieszczenie część dochodów pomiedzy poszczególne sektory gospodarki stymuluje jednocześnie ich rozwój.

2. Funkcja stabilizacyjna - umożliwiająca zrównoważony wzrost gospodarczy

3. kontrolna- wynika z f.rozdzielczej i polega na wykorzystaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pienięznych do kontroli przebiegu procesu systemu budżetowego jako sygnałów okreslajacych stopień prawidłowosći przebiegu procesów gosp.

RODZAJE BUDŻETÓW

Obecny polski system budżetów publ obejmuje 2 systemy budzetowe:

- system centaralnego budżetu, którym jest budżet państwa

- system budżetów lokalnych- odrebnych, samodzielnych budzetów jednostek wszystkich szebli jednoster samorzadu terytorialnego tj.:gmin, powiatów, województw samorządowych.

Na szceblu lokalnym i regionalnym jednostek samorządu terytorialnego podstwaa prowadzenia w ciągu roku gosp.budżetowej przez ich organy są plany budzetowe gmin, powiatów województw samorzadowych uchwalone przez ich organy stanowiace jako uchwały budzetowe. Załącznikam tych uchwał sa budzety poszczególnych jednostek samorzadu terytorialnego.

DEFINICJA BUDZETU JESDNOSTEK SAMORZADU TERYTORIALNEGO

Budżety jesdnostek sam ter- są rocznymi samorzadowymi planami finansowymi zatwierdzajacymi w formie uchwały budżetowej jednostki stanowiacej samorządu terytorialnego i wykonywanymi przez ich organy wykonawcze.

CHARAKTER PRAWNY BUDŻETU I USATWY BUDŻETOWEJ

Charakter formalny i materialny

Z foralno-prawnego punktu widzenia budzet państwa jako załącznik do ustawy nie zawiera norm prawnych lae obowiązuje jako prawo w okrelonym czasie; jest zestawienie tabel określających dochody i wydatki oraz przychody i rozchody organów władzy państwowej, kontroli i ochrony parwa , Sądów i Tybunałów, administracji oraz podmiotów gos pozabudzetwoej.

ZAPISY BUDZETOWE JAKO PODTAWA DOCHODZENIA ROSZCZEŃ

Umieszczenie wydatku w budzecie nie tworzy roszczen wobec państwa o dokonanie wypłaty. Wyjatek stanowi kwoat subwencji ogólnej dla jednostek samorzadu terytorialnego. Taka podstawę prawna stanowią tylko odrebne przepisy prawa materialnego.

MOC OBOWIĄZUJACA STRONY DOCHODOWEJ I WYDATKOWEJ BUDZETU

Prawny charakter budżetu i ustawy budzetowej jest zróznicowany. Po stronie wydatków i rozchodów budżet jest zbiorem upowaznień i zarazem dyrektyw, gdyż granicą wydatków sa określone w nim cele i środki działania. Oto granice nieprzekraczalne i limitujące. Po stronie dochodów budżet jest zbiorem przewidywanych ich wielkości ponieważ kwoty dochodów stanowia ogólne wytyczne i sa prognozą wielkości wpływów budżetowych. Okreslenie kwoty przewidywanych dochodów w budżecie nie może więc stanowić wystarczającej podstawy prawnej do pobierania dochodów. Nie rodzi to zatem po stronie państwa uprawnienia do poboru podatków i innych nalezności budżetowych a u podatników obowiązku ich płacenia. Podstawę taką zwierają ustawy wprowadzające konkretne podatki, opłaty, cła i inne daniny publiczne. Dokładny zakres ustawy budzetowej został ujęty w art 99.

USTAWA BUDŻETOWA I USTAWA OKOŁOBUDŻETOWA , OBŁADOWYWANIE USTAWY BUDŻETOWJ

Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

Żródłami pr.finansowego oprócz corocznej uchwalonej ustawy budżetowej sa także inne ustawy nazywane ustawami okołobudżetowymi.

ZASADY BUDŻETOWE

1. zasada jedności- dotyczy wew konstrukcji budżetu w ujęciu formalnym ozn.postualat sporządzenia budżetu w jednym dokumencie prawnym odzwierciedlającym całość godp.budzetowej danego szcebla. W ujęciu merytorycznym zasada ta postuluje przeznaczanie całości dochodów na pokrycie całości wydatków budzetowych.

2. zasada zupełności ( powszechności)- ozn postulat właczenia do budżetu w pełnych kwotach wsztskich dochodów i wydatków tj. budżetowania brutto. W przeciwieństwie do metody budżetowania netto, kwota która dopuszcza powiązania wynikowe tj.nadwyzkę lub dotacje budżetu. Genea ztej zasdy łązcy sie z postulatem jawności budżetu i dążeniem do zaprezentowania parlamentom wszyskich operacji finansowych. W praktyce jednak wystepuja odstepstwa od tehj zasady, gdyż isnieja inne formy organizacyjno-prawne gosp.budzetowej.

3. zasada równości budżetowej- w tradycyjnym ujęciu okresla konieczność wzajemnego dostosowania ogólnej kwoty wydatkóww budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Jej ścisłe przestrzeganie wykluczałoby więc owstawanie deficytów budżetowych i dłudu publicznego. Wsólczesnie jednak zasada ta nie jest traktowana bezwzglednie , lecz rozumiana jako postulat racjonalnej polityki finansowej i równowagi gospodarczej kraju w skali wieloletniej oraz wzglednego zrównoważenia budżetu danego państwa.

1. zasada szczegółowości budżetu- jest to postulat ujmowania dochodów i wydatków z podziałem na grupy rodzajowe wg ustalonej klasyfikacji. Szczegółowość budżetu jest ściśle związana takimi zasadami budżetu jak specjalizacja budżetu, która oznacza wiążące prawnie ujęcie środków publicznych w odpowiednich podziałkach budżetowych z zasadą jawności budżetu, która wynika z całokształtu demokratycznych stosunków w państwie i umożliwia parlamentarną kontrolę nad wydatkami budżetowymi oraz z zasadą przejrzystości .

Wykład 3 21.10.2006r.

• Klasyfikacja budżetowa:

Definicja- stanowi wyraz zasady szczegółowości. Klasyfikacje umożliwia system podziałek klasyfikacyjnych w których zostały ujęte dochody i wydatki budżetowe oraz przychody i rozchody budżetowe.

Stosowany jest obowiązkowo w rozliczeniach budżetów państw oraz budżetów jednostek samorządów terytorialnych

• Podziały klasyfikacji budżetowej:

Klasyfikacja występuje w rozporządzeniu wydawanym przez Ministra Finansów.

Wyodrębnia się następujące:

1. części

2. działy

3. rozdziały

4. podziały

ad. 1 części (najwyższego rzędu). Są to odrębne podziałki najwyższego rzędu, które stosuje się wyłącznie w obrębie budżetu Państwa.

Klasyfikacja części budżetu ma charakter podmiotowo-przedmiotowy

Ad. 2 działy budżetu. Odpowiadają branżom gospodarki narodowej oraz podmiotom gospodarczym. Na podstawie tego kryterium wyodrębnia się:

• rolnico

• leśnictwo

• transport

• łączność itp.

Podział ten jest podziałem przedmiotowym.

Ad. 3 rozdziały budżetu. Odpowiadają podziałowi na rodzaje działalności np. usuwanie skutków klęsk żywiołowych lub podziałowi na podmioty realizujące np. Agencja Rynku rolnego, ARMR i modernizacja rolnictwa

Jest to podział podmiotowy i przedmiotowy.

Ad. 4 paragrafy budżetu (najniższy podział). Grupują dochody według ich źródeł np. ... z poszczególnych podatków oraz grupują wydatki według ich przeznaczenia np.. obsługa zadłużenia zagranicznego.

Jest to podział rodzajowy.

Przychody i rozchody ujęte są w odrębnej grupie klasyfikacyjnej określającej źródło przychodu lub rodzaj rozchodu.

Klasyfikacja paragrafów oznaczona jest czterocyfrowymi symbolami.

Czwartą cyfra symbolu jest 0 lub jedna z dziewięciu cyfr przypisanym oznaczeniom stosowana zarówno w przypadku dochodów jak i wydatków np. cyfra 1 oznacza finansowanie programów bez środków bezzwrotnych pochodzących z budżetu UE

• Ustawa o finansach publicznych i Ustawa budżetowa :

1. konstytucja

2. Ustawa o finansach publicznych (jest szersza niż ustawa budżetowa)

3. Ustawa budżetowa

• Systematyka dochodów i wydatków w budżecie państwa:

I .Klasyfikacja dochodów (cechy źródeł dochodów):

1. Dochody zasadnicze tj. pochodzące ze źródeł które wprowadzono z wyraźnych pobudek fiskalnych np. większość podatków oraz dochody uboczne uzyskane niejako przy okazji realizacji innych funkcji państwa np. dochody z grzywien, kar mandatów

Głównym źródłem dochodów państwa są podatki. Dostarczanie do budżetu państwa dochodów na realizację zadań publicznych.

2. Dochody zwrotne i bezzwrotne

• Dochody zwrotne maja postać albo zaciągniętych długów na cele publiczne albo dokonanych lokat w gospodarce budżetowej

• Dochody bezzwrotne uzyskiwane w różnych formach także z zastosowaniem władztwa państwowego, środki, które nie podlegają zwrotowi na rzecz podmiotów od których je pobrano niezależnie od tego czy zostały wydatkowane czy tez nie.

3. Dochody odpłatne i nieodpłatne

• odpłatne wiążą się z uzyskaniem przez podmioty zobowiązane do ponoszenia świadczeń wzajemnych ze strony państwa najczęściej związane są z różnego rodzaju czynnościami organów państwa bądź usługami jeżeli opłaty za te czynności lub usługi mają charakter ekwiwalentny np. wydanie prawa jazdy

• nieodpłatne nie wiążą się z żadnym świadczeniem wzajemnym lub wartość świadczenia nie pozostaje w żadnym związku z ponoszoną opłatą.

4. Dochody dobrowolne i przymusowe

• Dobrowolne mają charakter wyjątkowy i występują w formie np. darowizn czy zapisów

• Przymusowe są to dochody o charakterze publiczno-prawnym, których ustanowienie wiąże się z istnieniem władztwa państwowego.

5. Dochody zwyczajne i nadzwyczajne

• Zwyczajne to takie które tradycyjnie służyły sfinansowaniu systematycznie występujących wydatków budżetowych

• Nadzwyczajne to takie które zostały specjalnie dla sfinansowania nadzwyczajnych wydatków budżetowych

6. Dochody publiczno-prawne i prywatno-gospodarcze

• Publiczno-prawne to takie, które zostały określone z zastosowaniem wkładu publicznego, państwowego

• Prywatno-gospodarcze odnoszą się do dochodów uzyskanych bez wykorzystania takiego władztwa a więc są to dochody z działalności gospodarczej lub majątku państwa

II .Klasyfikacja dochodów

Klasyfikuje dochody według pięciu kryteriów dotyczących klasyfikacji prawnej:

1. wpływy uzyskane dzięki władztwu (podatki, grzywny)

2. wynagrodzenie za świadczone usługi i opłaty

3. dochody z majątku państwa

4. dochody pozorne (pożyczki zaciągane i zwracane oraz lokaty)

5. inne dochody np. darowizny dochody z działalności służb państwowych związane z odpłatnościom za świadczenia wzajemne

III Klasyfikacja finansów ( dochodów)

1. dochody stałe (podatki, grzywny, darowizny)

2. dochody o charakterze czasowym np. wpływy z emisji pożyczek, czy też dochody związane z operacjami skarbowymi

IV. Klasyfikacja dochodów publicznych budżetowych

Kryterium ekonomiczne:

1. rodzaj bogactwa będącego źródłem pobrania np. podatki przychodu, dochodu, konsumpcji

2. gospodarcze następstwa świadczenia

• dochody zwyczajne zdobyte z użyciem władztwa państwowego

• dochody nadzwyczajne bez udziału zgromadzeń

I Klasyfikacja wydatków ->(klasyczna) według trzech kryteriów

1. podział wydatków według dysponentów środków odpowiadający podziałowi na resorty i województwa

Jest to podział podmiotowy

2. podział według środków działania albo według zadań państwa

3. podział na wydatki: zwyczajne i nadzwyczajne oraz na bieżące i inwestycyjne

II Klasyfikacja wydatków według pięciu kryteriów:

1. klasyfikacja administracyjna. Według ministerstw będących dysponentami oraz według prawnej natury kredytów budżetowych

2. klasyfikacja funkcjonalna. Według źródeł przeznaczenia wydatków

3. klasyfikacja polityczna. Wydatki politycznie neutralne i aktywne

4. klasyfikacja ekonomiczna

-wydatki kapitałowe i bieżące

-wydatki administracyjne i redystrybucyjne

5. klasyfikacja finansowa stosownie do której wyodrębnia się obciążenia definitywne i czasowe

• Dochody podatkowe i nie podatkowe w budżecie państwa

Podatki są głównym źródłem dochodów budżetu państwa

Dochody nie podatkowe- cło, opłaty, wpłaty z zysku NBP.

Opłata- jest to jednostronne i bezzwrotne i odpłatne świadczenie pieniężne o charakterze ogólnym pobierane od osób fizycznych i prawnych przez państwo lub instytucje świadczące usługi na podstawie obowiązujących aktów prawnych.

Cło- przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo od przywozu, wywozu i przewozu towarów przez obszar celny danego państwa. Przedmiotem obciążenia przy cłach jest towar.

• Daniny publiczne jako dochody budżetowe.

Podstawową daniną publiczną są podatki- są najstarszym rodzajem dochodów budżetowych.

• Dotacje budżetowe- są szczególnego rodzaju wydatkami z budżetu

przekazywanymi w celu uzupełnienia brakujących środków na finansowanie lub dofinansowanie działalności mającej znaczenie dla interesu publicznego określonego jednostronnie w ściśle oznaczonej wysokości bezzwrotnego i nieodpłatnego.

Ustawa o finansach publicznych zawiera kilka rodzajów dotacji :

I. Dotacje celowe:

1. finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami

2. finansowanie lub dofinansowanie ustawowo określonych zadań w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego.

3. dotacje przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego.

4. finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji wskazanym organizacją pozarządowym

5. finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji

II. Dotacje podmiotowe- przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu.

III. Dotacje przedmiotowe- są to dotacje do określonych rodzajowo wyrobów lub usług kalkulowanych według stawek jednostkowych.

• Struktura dochodów i wydatków w polskim budżecie Państwa:

Ustawa o finansach publicznych wymienia 16 kategorii dochodów:

1. podatki i opłaty, które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych (dochody bezzwrotne, przymusowe, zasadnicze)

2. cła

3. wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek skarbu państwa

4. wpłaty z tytułu dywidendy

5. wpłaty z NBP

6. wpłaty nadwyżek dochodów własnych, państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków budżetowych, państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych. (dochody bezzwrotne, prywatno-gospodarcze)

7. dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe

8. dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze dotyczące składników majątku Skarbu Państwa

9. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych

10. odsetki od lokat terminowych ustawowych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa

11. odsetki od udzielanych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych

12. grzywny, mandaty i inne kary pieniężne o ile nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych

13. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa

14. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw nie stanowiące przychodów

15. inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych

16. środki pochodzące z budżetu UE przeznaczone na finansowanie programów i projektów realizowanych przez administrację rządową

• Wydatki

ustawa o finansach publicznych dzieli wydatki na określone grupy (kategorie)

1. dotacje i subwencje

2. świadczenia na rzecz osób fizycznych, które obejmują wydatki budżetu państwa kierowane bezpośrednio do osób fizycznych a nie będące wynagrodzeniem za świadczoną pracę

3. wydatki bieżące jednostek budżetowych które obejmują wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w tych jednostkach oraz ze składkami naliczanymi od tych świadczeń. Zakupy towarów i usług. Koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem tych jednostek i realizacją ich zadań statutowych a także koszty zadań zleconych do realizacji.

Jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych z wyłączeniem fundacji i stowarzyszeń.

4. wydatki majątkowe które obejmują wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego oraz wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji przez inne jednostki

5. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa które obejmują w szczególności:

-wydatki budżetu Państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych

-oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wykład związanych z udzielanymi przez Skarb Państwa oszczędnościami i obligacjami a także koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych.

Wykład 4

PRAWO FINANSOWE 19.XI.2006

REZERWY BUDŻETOWE

1.Rezerwa ogólna-w budżecie pastwa tworzy się taką rezerwę jest ona nie wyższa niż 0,2 % wydatków budżetu. Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów która jednak może upoważnić w drodze rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonej kwoty uwzględniając zróżnicowanie kwot.

2.Rezerwy celowe-w budżecie państwa rezerwy te są tworzone na:

• Wydatki, których szczegółowy podział na pozycję klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w czasie opracowywania budżetu.

• Na wydatki ,których realizacja jest uwarunkowana zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej.

• Na realizację wydatków związanych ze wspólną polityką Rolną oraz programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE.

• Wynika to z innych ustaw.

Suma rezerw celowych na wydatki ,których szczegółowy podział na pozycję klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w czasie opracowywania budżetu oraz rezerw celowych tworzonych na mocy odrębnych ustaw nie może przekroczyć 5% wydatków państwa.

Rezerwy celowe mogą być przeznaczone wyłącznie na cel na jaki zostały utworzone oraz wykorzystane zgodnie z klasyfikacją wydatków. Jednak Minister Finansów może po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej. Zmiana klasyfikacji wydatków może być dokonana przez Ministra Finansów w porozumieniu z właściwym ministrem lub innym dysponentem części budżetowej nie później niż do dnia 15 listopada.

Podziału rezerw celowych dokonuje co do zasady Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami lub innymi dysponentami części budżetowych.

3.Rezerwa w częściach budżetu ,których dysponentami są wojewodowie. Ta rezerwa może być tworzona w wysokości do 1% planowanych wydatków z wyłączeniem dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego.

O podziale tej rezerwy wojewodowie zawiadamiają Ministra Finansów.

4.Rezerwa celowa na zablokowane kwoty wydatków. Minister Finansów po uzyskaniu pozytywnej opinii Sejmowej Komisji właściwej do spraw budżetu może utworzyć nową rezerwę celową i przenieść do tej rezerwy kwoty wydatków zablokowane w przypadku stwierdzenia nadmiaru posiadanych środków lub naruszenia zasad gospodarki finansowej. Rezerwę tę przeznacza się na sfinansowanie zobowiązań skarbu państwa lub na cele osobno wskazane w ustawie budżetowej.

W przypadku okoliczności uzasadniających blokowanie wydatków budżetowych przeznaczonych na współfinansowanie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszy Spójności Minister Finansów może na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego utworzyć nową rezerwę celową i przenieść do niej zablokowane kwoty wydatków po poinformowaniu Sejmowej Komisji właściwej do spraw budżetu. Rezerwę tę przeznacza się na współfinansowanie tych programów lub projektów w których realizacji nie występują opóźnienia.

DEFICYT BUDŻETOWY I DŁUG PUBLICZNY

W nauce finansów publicznych zwrócono uwagę na to ,że pod względem ekonomicznym treść deficytu budżetowego nie jest jednolita .Deficyt budżetowy może być bowiem rzeczywisty (tj. faktyczna różnica między dochodami i wydatkami), strukturalny lub cykliczny( tj. odniesiony do danej fazy cyklu koniunkturalnego). W każdym z tych przypadków trzeba inaczej oceniać przyczyny i skutki występowania deficytu budżetowego oraz dostosować do nich instrumenty finansowania deficytu.

Źródłem powstania deficytu mogą być różne okoliczności najczęściej są to nadmierne wydatki . Rzadziej są nimi natomiast zbyt niskie podatki i inne dochody publiczne.

Współcześnie pojawiają się także inne przyczyny jak np. : istnienie silnych grup roszczeniowych związanych z funkcjami socjalnymi państwa bądź też zmiana ustroju gospodarczego i finansowego państwa powiązana z koniecznością ponoszenia w nowym ustroju skutków rozwiązań przyjętych w poprzednim ustroju gospodarczym.

PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY

Wg kryterium ekonomicznego

Dług publiczny jest definiowany jako zakumulowana wielkość zaciągniętych przez rząd pożyczek . Głównym czynnikiem wzrostem długu krajowego jest deficyt budżetu państwa. Dług publiczny można więc określić jako łączne finansowe zobowiązanie podmiotów sektora publicznego z różnych tytułów zróżnicowanych z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia zdarzeń prawno finansowych a przede wszystkim z niedoborów powstających w wyniku finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne skumulowane w poprzednich okresach. Zobowiązania te powinny uwzględniać ich konsolidację czyli eliminację wzajemnych przepływów między nimi.

Zobowiązania złożone są ze świadczenia głównego i przyrostu wynikającego z oprocentowania.

1.Dług globalny dotyczący całego sektora finansów publicznych

2.Dlug Skarbu Państwa.

3.Długi jednostek samorządu terytorialnego oraz długi pozostałych jednostek sektora finansów publicznych.

Źródła finansowania długu publicznego:

1. wewnętrzny krajowy

2. zagraniczny

Wg kryterium czasu

1. Krótkoterminowy

2. Długo terminwy

Kiedy udzielana jest pomoc publiczna innym podmiotom:

1. Dług publiczny brutto

2. Dług publiczny netto-oznacza dług po odjęciu od nich należności z tytułu pomocy udzielonej innym podmiotom

Wpływ inflacji na dług:

1. Dług nominalny

2. Dług realny -wartość nominalna zobowiązań skorygowana o wielkość inflacji

Podział na

1. Rzeczywisty -wymagalne zobowiązania

2. Potencjalny-wiąże się z udzielonymi prze państwo poręczeniami i gwarancjami.

Dotyczy takiej sytuacji kiedy państwo udziela gwarancji lub poręczenia .Jest to maksymalna wysokość łącznych zobowiązań państwa.

Przyczyny powstania długu publicznego:

1. uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy (o ile ten deficyt jest doraźny albo jest niewielki to nie stanowi zagrożenia dla gospodarki, jeśli się utrzymuje powinien budzić obawy)

2. okresy wzmożonych wydatków publicznych.

3. świadomie realizowana polityka utrzymywania deficytu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu państwowego bądź też polityka utrzymywania na tym samym poziomie dochodów publicznych i wydatków publicznych nie znajdujących pokrycia w dochodach.

4. wejście władz publicznych w pułapkę zadłużenia.

Prawie każda z tych przyczyn ma charakter subiektywny i wynika z przyjęcia określonej koncepcji polityki społecznej i gospodarczej państwa.

Wyjątkiem jest jedynie sytuacja dokonywania wzmożonych wydatków publicznych w pewnych okresach np. wojny lub dla przezwyciężenia kryzysu gospodarczego.

Jeśli państwo tak jak w naszej konstytucji. Ma obowiązek realizować model gospodarki to pewne wydatki maja mieć charakter społeczny. W konstytucji nie określono jednoznacznie wymogów realizacji zadań.

Ustawa o finansach publicznych wprowadza dwie kategorie długu publicznego

1. Państwowy dług publiczny tj. dług jednostek sektora finansów publicznych obejmujący również sektor samorządowy. Przez państwowy dług publiczny zgodnie z ustawą rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.( czyli po dokonaniu konsolidacji )

2. Dług Skarbu Państwa tj. dług sektora państwowego rządowego prze który rozumie się nominalną wartość zadłużenia Skarbu Państwa.

Co się składa na państwowy dług publiczny, kategorie zaliczane do państwowego ługu publicznego .Zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

• Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne.

• Zaciągniętych kredytów i pożyczek.

• Przyjętych depozytów.

• Wymagalnych zobowiązań wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych oraz uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będących dłużnikiem.

Łączną kwotę państwowego długu publicznego oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań po wyłączeniu zobowiązań wzajemnych jednostek sektora finansów publicznych.

Dział II rozdz. I art. 68 <Ustawa o finansach publicznych>

Przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się natomiast wartość nominalną wyeliminowanych papierów wartościowych oraz zaciągniętej pożyczki ,kredytu lub innego zobowiązania tj kwotę świadczenia głównego należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

STRATEGIA ZARZĄDZANIEM DŁUGIEM PUBLICZNYM

Dział II rozdz I Art. 70

Ustawa o finansach publicznych powierza zarządzanie państwowym długiem publicznym ministrowi finansów. Zobowiązuje go do opracowania 3- letniej strategii zarządzania długiem publicznym oraz oddziaływania na tenże dług. Strategia ta obejmuje w szczególności :

1. uwarunkowania zarządzania długiem publicznym związane ze stabilnością makroekonomiczną gospodarki ,

2. analizę poziomu państwowego długu publicznego,

3. prognozę poziomu państwowego długu publicznego i skarbu państwa,

4. prognozę kosztów obsługi długów skarbu państwa,

5. kształtowanie struktury zadłużenia.

GRANICE ZADŁUŻENIA -PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE I SANACYJNE.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne mają zapobiegać mają zapobiegać nadmiernemu wzrostowi zadłużenia publicznego. Podstawą ich zastosowania jest kategoria wyjściowa - roczna wartość PKB oraz wielkość długu publicznego.

PKB przedstawia wartość wypracowanych gospodarce państwa w jego granicach geograficznych w danym czasie dochodów obywateli i cudzoziemców zatrudniających swe czynniki produkcji w tym państwie .Określenie brutto oznacza, że do PKB wliczana jest wartość amortyzacji środków trwałych w roku kalendarzowym.

3 progi ostrożnościowe:

1. Wartość kwoty państwowego długu publicznego do PKB brutto jest większa od 50% i mniejsza od 55%. Na kolejny rok :

- Rada ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodu budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja z roku bieżącego.

- Relacja ta stanowi górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów jaka może zostać uchwalona w budżecie jednostki samorządu terytorialnego

2. Wartość kwoty państwowego długu publicznego do PKB brutto jest większa od 55% i mniejsza od 60%. Na kolejny rok :

-Rada ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający ,że relacja długu skarbu państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego którego dotyczy projekt ustawy będzie niższa od relacji rocznego dług skarbu pastwa do PKB.

- Wprowadza się określone górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki samorządu terytorialnego do jej dochodów jaka może zostać uchwalona w budżecie jednostki samorządu terytorialnego.

-Rada ministrów przedstawia sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu publicznego do PKB. Co zawiera program sanacyjny:

-podanie przyczyn kształtowania się tej relacji do długu PKB

-program przedsięwzięć mający na celu doprowadzenie do ograniczenia tej wyżej wymienionej niekorzystnej relacji zawierający analizę limitów ilościowych i analizę sytuacji prawnej.

-3 letnia prognoza dotycząca wyżej wymienionej relacji wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej państwa.

3. Wartość kwoty państwowego długu publicznego do PKB brutto jest większa lub równa 60%.

-Poczynając od 7 dnia po dniu ogłoszenia relacji państwowego długu do PKB jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.

- Rada Ministrów najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia tej relacji przedstawia sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60 %. <o programie sanacyjnym wyżej>

- W kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez jednostki sektora finansów publicznych .

- W projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy oraz uchwalonych budżetach jednostek samorządu terytorialnego kwota wydatków jest równa lub niższa od kwoty dochodów. <ten wymóg oznacza w praktyce ze kiedy relacja PKB przekroczy próg 60 to w budżecie państwa i samorządowych wprowadzano zakaz ustalania deficytu budżetowego >

Te regulacje dotyczące ustawy dotyczącej procedur ostrożnościowych i sanacyjnych nie obowiązują w przypadku stanu wojennego oraz stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Polski .

Wykład 5

FINANSOWANIE POTRZEB POŻYCZKOWYCH POTRZEB PAŃSTWA.

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do :

1. sfinansowania deficytu budżetu państwa art.98.1

2. spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań;

3. sfinansowania udzielanych przez skarb państwa pożyczek

4. wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem skarbu państwa.

Deficyt budżetu państwa oraz inne potrzeby pożyczkowe budżetu mogą być pokryte przychodami z :

1. ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym ,

2. kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych ,

3. pożyczek ,

4. prywatyzacji majątku skarbu państwa,

5. nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Minister finansów w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem skarbu państwa jest upoważniony do :

• Zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu skarbu państwa w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym

• Do spłaty zaciągniętych w ten sposób zobowiązań

• Do przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zradzaniem długiem.

Skarbowe papiery wartościowe i zasady ich zaciągania.

DEF. Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym skarb państwa stwierdza że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej.

Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczeni pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez ministra finansów:

• Opiewające na świadczenia niepieniężne przez ministra właściwego do spraw skarbu państwa w porozumieniu z ministrem finansów. Skarb państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Nie podlegając umorzeniu skarbowe papiery wartościowe nabywane przez skarb państwa w celu zarządzania długiem przez skarb państwa.

Rodzaje skarbowych papierów wartościowych :

Mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:

1. Krótszym niż rok do 364 dni włącznie do których zalicza się w szczególności bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe)

2. nie krótszym niż rok (365 dni, do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe).

.

Bon skarbowy (krótkoterminowy) jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywany wg wartości nominalnej po upływie okresu na jaki został wyemitowany.

Rynek pierwotny jest to rynek pierwszy na którym są emitowane te bony.

Skarbowy papier oszczędnościowy to skarbowy papier wartościowym oferowanym do sprzedaży osobom fizycznym. Nabywcami tych papierów oszczędnościowych może być nabywany również przez stowarzyszenia inne organizacje społeczne i zawodowe oraz fundacje wpisane do rejestru sądowego a w przypadku nierezydentów również wpisane do innego rejestru urzędowego o ile warunki emitowania tak stanowią. Skarbowy papier oszczędnościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy osobami fizycznymi ile warunki emitowania tak stanowią.

Obligacja skarbowa ( długoterminowa) jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju i za granicą oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Większość obecnie emitowanych papierów wartościowych to właśnie obligacje.

Minister finansów określa przez wydanie listu emisyjnego szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych dotyczące treści świadczeń wynikających ze skarbowego papieru wartościowego i sposób ich realizacji minister finansów może upoważnić inny podmiot do wydania listu emisyjnego dotyczącego skarbowych papierów wartościowych przeznaczonych na rynek finansowy.

List emisyjny zawiera:

1. datę emisji ,

2. powołanie jej podstawy prawnej,

3. cenę zbycia lub sposób jej ustalenia,

4. stopę procentową lub sposób jej obliczania,

5. określenie sposobu i terminu wypłaty należności głównej oraz należności ubocznych ,

6. datę od której nalicza się oprocentowanie skarbowych papierów wartościowych tej emisji,

7. termin wykupu oraz zastrzeżenia w przedmiocie możliwości wcześniejszego wykupu .

Minister finansów podaje do publicznej wiadomości szczegółowe warunki danej emisji. Warunkiem dojścia emisji do skutku jest podanie do publicznej wiadomości listu emisyjnego. Skarbowe papiery wartościowe na rynku pierwotnym zbywane są odpłatnie. Emisja następuje z dniem rozliczenia zaoferowanych do nabycia skarbowych papierów wartościowych oraz w kwocie równej wartości nominalnej zbytych papierów wartościowych.

Zaciąganie pożyczek i kredytów przez skarb państwa.

Skarb państwa co do zasady może zaciągać kredyty i pożyczki wyłącznie na finansowanie potrzeb pożyczkowych skarbu państwa. Wyjątkiem są inne sytuacje:

1. Kiedy na wniosek rady polityki pieniężnej skarb państwa może zaciągać średnioterminowe pożyczki kredyty od wspólnoty europejskiej i jej państwa członkowskich w celu wsparcia bilansu płatniczego .

2. Kiedy na wniosek radu Unii Europejskiej skarb państwa może uczestniczyć w udzieleniu pożyczki na wsparcie bilansu płatniczego innego państwa członkowskiego na zasadach określonych w ustawie budżetowej.

W imieniu skarbu państwa pożyczki i kredyty może zaciągać wyłącznie minister finansów . Wyjątkowo jednak może tego dokonywać minister finansów działający na mocy upoważnienia udzielonego przez rady ministrów.

Kiedy potrzebne jest upoważnienie rady ministrów-> sytuacja taka zachodzi w przypadku zaciągania pożyczki lub kredytu w drodze umowy w tym umowy międzynarodowej w której jest wymagane aby organem działającym w imieniu pożyczkobiorcy ( kredytobiorcy) był rząd.

Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów wskazana w ustawie o finansach publicznych nie może przekroczyć limitów wskazanych w ustawie.

PRZYGOTOWYWANIE PROJEKTU I UCHWALANIE BUDŻETU PAŃSTWA.

Konstytucja wprowadza dwie zasady rzutujące na procedurę przygotowywania budżetu:

1. Zasada wyłącznej kompetencji rady ministrów do przedłożenia projektu ustawy budżetowej lub ustawy prowizorium budżetowym (art. 221 konstytucji )

2. Zasada ustawowej regulacji zasad i trybu opracowywania projektu budżetu państwa stopnia szczegółowości oraz wymogów które powinien spełniać projekt ustawy budżetowej. (art. 219.2 konstytucji)

Przepisy ustawy o finansach publicznych nie określają precyzyjnie terminu rozpoczęcia prac nad projektem budżetu.

Harmonogram prac nad projektem budżetu

Miesiąc roku poprzedzającego rok budżetowy

Fazy cyklu prac nad projektem

Minister finansów sporządza i przedstawia radzie ministrów w celu rozpatrzenia założenia do budżetu państwa Kwiecień-maj Sporządzenie prognozy wielkości makroekonomicznych i przedstawienie ich Komisji Trójstronnych do uzgodnienia Kwiecień-początek III dekady maja Minister finansów ustala notą budżetową szczegółowe zasady tryb i terminy sporządzania materiałów do projektu budżetu państwa

II i III dekada maja Dysponenci części budżetu sporządzają projekty planów rzeczowych II i III dekada lipca Minister finansów przekazuje dysponentom części budżetu informacje o wstępnych limitach wydatków poszczególnych części II, początek III dekady sierpnia<21 dni od otrzymania limitów> Dysponenci części budżetu przedstawiają ministrowi finansów projekty budżetu poszczególnych części, dysponenci środków funduszy celowych przedstawiają projekty planów finansowych funduszy celowych. III dekada września Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i przekazuje go marszałkowi sejmu 30 września Projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem powinien wpłynąć do sejmu,

Art. 121.2 ustawa o finansach publicznych.

Dysponenci części do dnia 25.X. roku poprzedzającego rok budżetowy informują jednostki podlegle tj. dysponentów II i III stopnia o kwotach dochodów i wydatków w tym wynagrodzeń oraz o limitach zatrudnienia w jednostkach objętych mnożnikowym systemem wynagrodzeń a także jednostki samorządu terytorialnego o kwotach dotacji na zadania inspekcji i straży i zadania z zakresu administracji rządowej które powinny przyjąć do projektów swoich planów finansowych. Podmioty te w terminie do 1.XII. opracowują i przekazują dysponentom części projekty swoich planów finansowych których dane oparte są na wielkościach zgodnych z projektem ustawy budżetowej.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym sejmu i mogą być na nim także zgłaszane pytania posłów dotyczące projekty. Ten element proceduralny odróżnia tryb pracy nad projektami ustaw które w myśl regulaminu sejmu prezentowane są na posiedzeniu komisji . Projekt ustawy budżetowej przekazywany jest do sejmowej komisji finansów publicznych która analizuje całość projektu oraz koordynuje dalsze prace nad nim. Poszczególne części projektu rozpatrywane są przez właściwe komisje sejmowe a w ich pracach uczestniczą przedstawiciele komisji finansów publicznych. Komisje te mogą zwracać się z pytaniami do autorów poszczególnych części ustawy oraz do ministra finansów w celu uzyskania dodatkowych informacji potrzebnych do zajęcia stanowiska w celu uzyskania dodatkowych informacji w sprawie projektu.

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie sejmowi sprawozdania komisji przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Komisja finansów publicznych po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych stanowisk przekazanych przez komisje przedstawia na posiedzeniu sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami o ich przyjęcie bez poprawek lub z poprawkami a także informuje sejm o nieuwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych . Następnie odbywa się debata w trakcie której mogą być zgłaszane propozycje poprawek i wniosków. Jeżeli w drugim czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski projekt jest ponownie kierowany do komisji, które go rozpatrywały.

Trzecie czytanie obejmuje czytanie przez posła sprawozdawcze prób wniosków przedłożonych podczas drugiego czytania oraz głosowanie. Marszałek sejmu przesyła niezwłocznie marszałkowi senatu i prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez sejm uchwały budżetowej. Marszałek senatu następnie do oceny komisjom senackim ( właściwe komisje w swoich pracach przekazują projekt ustawy do komisji gospodarki i finansów publicznych która przygotowuje projekt uchwały senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy bez poprawek lub wprowadzenie poprawek) .Ogłoszone sejmowi w uchwale senatu propozycje dokonania w ustawie określonych zmian marszałek sejmu kieruje do komisji finansów publicznych która przedstawia sejmowi swoje sprawozdanie . Uchwałę senatu proponującą poprawkę uznaje się za przyjętą jeżeli sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów ustalonych w wyniku rozpatrzenia propozycji senatu tekst ustawy potwierdzony podpisem marszałka sejmu zostaje niezwłocznie przekazana sejmowi ( to jest dziwne ????)

Art. 224.1 konstytucji w szczególny sposób określa uprawnienia prezydenta wobec ustawy budżetowej .Nie przysługuje mu bowiem prawo odmowy podpisu i skierowania ustawy do sejmu celem ponownego rozparzenia. Prezydent może natomiast przed podpisaniem ustawy zwrócić się do trybunału konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności z konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym. Trybunał Konstytucyjny orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w trybunale. Prezydent natomiast zarządza ogłoszenie podpisanie ustawy budżetowej w DZ.U.RP.

Art. 225 konstytucji przeczytać bo pani nie chciało się już mówić.

Prawo finansowe

Wykład nr 6

Układ wykonawczy budżetowy

to instytucja prawna polegająca na ustawowym przekazywaniu uprawnień do bardziej szczegółowego podziału dochodów i wydatków w budżecie już po jego uchwaleniu wg obowiązujących podziałek klasyfikacji budżetowej nieuwzględnionych w ustawie budżetowej.

Dysponenci części budżetu

• Dysponenci główni (I stopnia) to podmioty otrzymujące środki budżetowe bezpośrednio z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa. Są oni w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej zobowiązani ustalić i przedstawić ministrowi finansów układ wykonawczy swoich części budżetu ( są to m.in. ministerstwa, urzędy centralne, urzędy naczelnych organów państwa nie podlegające RM, samorządowe kolegia odwoławcze, sądy)

• Dysponenci II stopnia- ze środków budżetu państwa są państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podlegające dysponentom głównym

• Dysponenci III stopnia- państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe II stopnia albo dysponentom głównym. Ci dysponenci dokonują wydatkowania środków budżetowych państwa bez prawa dalszego ich przekazywania.

Dysponenci główni zobowiązani są w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej przekazać dysponentom niższych szczebli informacje o wysokości ostatecznych kwot dochodów i wydatków, które będą stanowiły podstawę sporządzenia przez te jednostki ich planów finansowych.

Wykonywanie budżetu

To konkretyzacja podstawowych zadań państwa związanych z zaspakajaniem potrzeb publicznych, dokonywanie wydatków oraz gromadzenie dochodów na rzecz budżetu.

Wydatków dokonuje się przez:

• Przekazanie środków z rachunku bieżącego dysponenta na rachunek osoby prawnej jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej lub osobowości fizycznej

• Wypłatę gotówkową z rachunku bieżącego w postaci wynagrodzeń lub innych świadczeń na rzecz ludności

• Przelanie środków z własnego rachunku bieżącego na własny rachunek inwestycyjny

Kasowa obsługa budżetu państwa

• Rachunek bieżący centralny budżetu państwa ma najszersze przeznaczenie. Gromadzi się na nim dochody budżetu państwa. Służy także do

1. dokonywania wypłat wynikających z dyspozycji dysponentów części budżetu

2. przekazywania środków na rachunki tych dysponentów części budżetowych, którzy mają je na mocy ministra finansów

3. przyjmowania środków niewykorzystanych w danym roku budżetowym

4. przeprowadzania operacji związanych z udzielonymi i otrzymanymi kredytami i pożyczkami oraz z emisją skarbowych papierów wartościowych

5. przekazywania subwencji dla j.s.t.

6. gromadzenia na wyodrębnionym rachunku środków na realizację wydatków niewymagających wraz z upływem roku budżetowego wydatków finansowych przychodami z kredytami zagranicznych oraz wydatków na współfinansowanie programów finansowania z bezzwrotnych środków ze źródeł zagranicznych.

• Rachunki pomocnicze służą do środków wyodrębnionych przez państwowe jednostki budżetowe

1. akredytywę budżetową

2. sum depozytowych

3. sum na zlecenie

art. 138 samodzielnie =)

Zmiany w budżecie w trakcie jego wykonywania

W trakcie wykonywania budżetu mogą mieć miejsce sytuacje powodujące konieczność zmiany w ustalonych pierwotnie kwotach dochodów i wydatków. Powody zmuszające do wprowadzenia tych zmian mogą mieć charakter obiektywny lub subiektywny. - przyczyny obiektywne są efektem realizacji założeń systemowych wynikających np. z przyjętych rozwiązań prawnych, m.in. wiążą się z obowiązkiem podziału nadwyżki budżetowej bądź rozdysponowaniem rezerw utworzonych w budżecie.

- przyczyny subiektywne wynikają zazwyczaj z pojawienia się nieprzewidywalnych okoliczności, jak np konieczność skorygowania nieprecyzyjnego planowania budżetowego w postaci zwiększenia nakładów przeznaczonych na wykonywanie jednego zadania kosztem zmniejszenia nakładów pierwotnie przeznaczonych na inne cele.

W świetle art. 148 ust. 5 możliwe są przeniesienia wydatków budżetu państwa lecz tylko między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji budżetowej w ramach danej części i działu budżetu państwa. Przeniesienia wymagają zgody ministra finansów jeżeli powodują zwiększenie lub zmniejszenie wydatków majątkowych. Zasadą jest również to że przeniesienia nie mogą zwiększać planowanych wydatków na uposażenie i wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy. Ograniczenia te w przenoszeniu wydatków nie dotyczą podziału rezerw budżetu państwa.

Z tym przepisem są związane artykuły 134 ust.3; 136; 139.

Tych przeniesień z art. 148 mogą dokonywać dysponenci części budżetowych (czyli dysponenci główni). Mogą upoważnić kierowników podległych jednostek (dysponenci II i III stopnia) do dokonywania przeniesień wydatków w ramach jednego rozdziału.

Blokowanie wydatków budżetowych

Dotyczy art. Art. 154, 155.

Okresowy lub do końca roku zakaz użytkowania wydatków budżetowych (art. 154 ust.2)

Nie podlegają blokowaniu wydatki tych podmiotów, które projektowane dochody i wydatki minister finansów włącza do projektu ustawy budżetowej na podstawie art. 121 ust.2.

Jest relacją na wystąpienie zjawisk wymienionych w art. 154 ust.1 pkt 1,4.

Rezerwa z art. 154 ust.6 ma charakter celowy, jednak różni się od rezerw celowych wymienionych w art. 102 ust. 2 ponieważ jest tworzona w toku wykonywania budżetu ustawy budżetowej, nie zaś w związku z jego planowaniem. Nie obowiązuje też ograniczenie o którym mowa w art. 102 ust. 3 i dotyczy, że suma dwóch rezerw nie może przekroczyć 5% budżety państwa. Inne jest wreszcie przeznaczenie nowej rezerwy celowej (art. 154 ust. 8,9). Ustawa o finansach publicznych nie określa kto decyduje o przeznaczeniu środków zgromadzonych w ramach nowej rezerwy celowej. Należy więc przyjąć, że jest to kompetencja ministra finansów (art. 133 ust.1)

Zgromadzenie dla realizacji ustawy budżetowej może powstać z różnych powodów np.:

• załamanie się wysokości prognozowanych wpływów budżetowych lub zbyt wczesne wyczerpanie rezerw budżetowych uniemożliwiające finansowanie zwiększone w stosunku do ustalonych w ustawie budżetowej wydatków budżetowych

• uchwalenie niezbyt dobrze przygotowanego pod względem merytorycznym budżetu

Ogólnie przyczyny blokowania wskazane w art. 155 mają charakter nadzwyczajny i wynikają w wyjątkowych sytuacjach.

Ustawa o finansach publicznych pozostawia RM swobodę w wyborze rodzaju blokowanych wydatków, a także co do zakresu podmiotowego i przedmiotowego. Blokady wymagają jednak oznaczenia czasu obowiązywania blokady oraz wyrażenia pozytywnej opinii przez Sejmową Komisję Finansów Publicznych (dalej SKFP) co praktycznie oznacza jej zgodę.

Ponad to wymaga się aby blokada była zarządzona w formie rozporządzenia RM.

Art. 157 o wygasaniu wydatków budżetowych

Art. 157 ust.1 wyraża przede wszystkim zasadę roczności budżetu. Ustawa o finansach publicznych przewiduje od tej zasady 2 wyjątki:

1. polega na ustawowym ustaleniu tych wydatków które nie wygasają z upływem roku budżetowego (art. 157 ust.2)

2. polega na udzieleniu RM kompetencji do ustalenia za zgodą SKFP wykazów wydatków nie wygasających z końcem roku budżetowego.

Obydwa wyjątki różnią się między sobą, a różnica polega na tym, że w odniesieniu do pewnych wydatków opierających się zwłaszcza na finansowaniu ze środków zagranicznych ustawodawca zdecydował o ich nie wygasaniu z upływem roku budżetowego bez potrzeby podejmowania w tej sprawie decyzji ze strony RM i opinii SKFP. Natomiast w drugim przypadku chodzi o wydłużenie okresu obowiązywania wydatków ustalonych na finansowanie przedsięwzięć wieloletnich. W tym wypadki niezbędne jest jednak indywidualne zestawienie wykazu wydatków. Stąd też konieczne stało się określenie kompetencji RM i SKFP.

Wydatki ujęte w wykazie sporządzonym przez RM, które nie wygasają z upływem roku budżetowego mają odrębny reżim prawny:

1. RM ustala plan finansowy tych wydatków oraz określa ostateczny termin ich dokonania

2. środki finansowe na te wydatki gromadzone są na odrębnych rachunku bankowym

3. środki finansowe nie podlegają przekazaniu na dochody budżety państwa w roku następnym.

Sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej

Art. 158 Elementy składowe z rocznego sprawozdania ustawy budżetowej

Art. 158 ust.4 zapoznać się z tym artykulikiem

Art. 204 ust.1 Konstytucji stanowi o obowiązkach corocznego dokonywania przez NIK analizy wykonania budżetu państwa oraz przedstawiania Sejmowi wyników i opinii o wykonaniu ustaleń ustawy budżetowej a także informacji o wynikach kontroli, wnioskach i wystąpieniach wynikających z ustawy o NIK. Analizę wykonania budżetu państwa i opinii w przedmiocie absolutorium NIK sporządza na podstawie sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej, a także na podstawie dokonywanych corocznie kontroli wykonania budżetu państwa . Minister Finansów obowiązany jest przedstawić SKFP i NIK informacji i przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze w terminie do dnia 10.09 tego roku. RM przedstawia Sejmowi i NIK coroczne sprawozdania z wykonania budżetu państwa oraz sprawozdanie o dochodach i wydatkach dotyczących zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminom oraz zbiorczą informację o wykonaniu budżetu gmin.

Art. 226 konstytucji ustala 5-miesięczny termin od zakończenia roku budżetowego na przedstawienie Sejmowi sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej oraz z informacji o stanie zadłużenia państwa. Do sprawozdania z wykonania budżetu państwa rząd dołącza informację dotyczącą łącznego długu Skarbu Państwa oraz przestrzegania ustalonej w art. 216 ust.5 konstytucji informacji dotyczącej deficytu długu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz wielkości otrzymanych i wydatkowanych środków pochodzących z budżetu UE oraz ze źródeł zagranicznych.

Podstawą organizacji całego systemu kontroli sektora budżetowego jest konstytucyjna zasada uwzględniona także w ustawie o finansach publicznych zgodnie z którą sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej jest zatwierdzane przez Sejm a debata nad rocznym sprawozdaniem jest zarazem debatą nad udzieleniem RM absolutorium za dany rok budżetowy. Należy też zwrócić uwagę, że negatywna ocena sprawozdania budżetowego lub jego części nie pociąga za sobą w sposób automatyczny konieczności podjęcia przez Sejm uchwały w przedmiocie odmowy udzielenia absolutorium dla RM. Możliwa jest więc sytuacja, gdy Sejm odrzuci sprawozdanie budżetowe RM lecz jednocześnie nie odmówi jej udzielenia absolutorium.

Absolutorium udziela się RM i plenom, nie zaś poszczególnym jej członkom. Inna sprawa, że uzyskanie przez RM absolutorium za dany rok budżetowy oznacza aprobatę działalności prezesa RM i pozostałych jej członków, chyba że w uchwale o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania budżetu. Sejm wskaże na negatywną ocenę imiennie członka RM. Jest to możliwe i ma ważne znaczenie dla ustalenia ewentualnej odpowiedzialności konstytucyjnej członka RM przed TS. Nie jest natomiast możliwe udzielenie RM absolutorium z wyłączeniem imiennie wskazanego członka. Zmiana składu RM w ciągu roku budżetowego ocenianego w sprawozdaniu budżetowym oraz stanowiącego przedmiot uchwały w sprawie absolutorium nie ma znaczenia dla samego faktu sporządzenia sprawozdania i podjęcia przez Sejm stosownych uchwał. Może mieć natomiast znaczenie dla ewentualnego ustalenia odpowiedzialności danego członka RM przed TS. Członek został odwołany ze składu RM przed uchwaleniem ustawy budżetowej chociaż był członkiem RM w roku budżetowym objętym sprawozdaniem budżetowym.

Poręczenia i gwarancje udzielane przez Skarb Państwa

Ustawa z 8 V 1997 o poręczeniach i gwarancjach udzielonych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (DzU 2003 nr174 poz. 1689)- instytucja która ma ułatwiać podmiotom gospodarczym zawierania umów.

Poręczenia udzielane przez Skarb Państwa:

1. spłaty kredytów

2. wykonania zobowiązań wynikających z obligacji

3. wypłaty odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe

4. wykonanie zobowiązań z transakcji zabezpieczające przez ryzykiem walutowym związanym z poręczonym lub gwarantowanym przez Skarb Państwa kredytem lub emisją obligacji.

Gwarancja udzielana przez Skarb Państwa to gwarancja, która jest udzielana w pkt a), b) i d)

Ogólne zasady udzielania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa

Poręczenia i gwarancje mogą być udzielane po dokonaniu analizy ryzyka wypłat przez Skarb Państwa z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji. Poręczeń i gwarancji nie udziela się jeżeli z tej analizy wynika, że podmiot którego zobowiązania mają być objęte poręczeniem lub gwarancją, nie będzie w stanie wykonać tych zobowiązań. Warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest złożenie wniosku o jego udzielenie, który zawiera dane umożliwiające dokonanie tej analizy. Do wniosku tego dołącza się także dokumenty potwierdzające dane zawarte we wniosku, w tym zaświadczenia właściwych organów dotyczących wykonywania obowiązków publicznoprawnych podmiotów starających się o poręczenie lub gwarancję. Zarówno poręczenie jak i gwarancja są co do zasady terminowe i udzielane do kwoty z góry oznaczonej. Skuteczność poręczenia lub gwarancji uzależniona jest z reguły od wniesienia opłaty prowizyjnej od poręczenia lub gwarancji. Jest ona naliczana od kwoty zobowiązania objętego poręczeniem lub gwarancją.

Poręczenia i gwarancje spłaty kredytów

RM na wniosek ministra właściwego ds. finansów publicznych lub mogą w imieniu Skarbu Państwa udzielić kredytodawcom poręczenia lub gwarancji spłaty części lub całości kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami bezpośrednio związanymi z tym kredytem. Minister wł. ds. finansów publicznych udziela poręczenia lub gwarancji jeżeli kwota przekracza równowartość 5 mln €. Wyjątkiem jest sytuacja gdy RM może udzielić poręczenia lub gwarancji do kwoty 60% wyższej niż pozostającej do spłaty kwoty kredytu objętego poręczeniem lub gwarancją oraz do wysokości 60% należnych odsetek od tej kwoty i innych kosztów bezpośrednio związanych z tym kredytem. Ponad to poręczenie takie może być udzielone przez RM także pod spełnieniem drugiego wymogu ustawowego w przypadku szczególnego przedsięwzięcia w przypadku gospodarki narodowej. Co do zasady RM udziela poręczenia lub gwarancji jeżeli jej kwota przekracza równowartość 30 mln €.

Poręczenia lub gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem przeznaczenia objętego nimi kredytu na finansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego zapewniających:

1. rozwój lub utrzymanie infrastruktury

2. rozwój eksportu dóbr i usług

3. ochronę środowiska

4. tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej

5. wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych

6. restrukturyzację przedsiębiorstw

7. finansowanie zakupu materiałów lub wyrobów gotowych przeznaczonych na realizację przedsięwzięć polegających na wykonaniu dóbr inwestycyjnych na eksport o wartości kontraktowej powyżej 10 mln€

8. zasilanie funduszy utworzonych na mocy odrębnych ustaw w banku gospodarstwa krajowego jeżeli środki przeznaczone na spłaty kredytu pochodzą ze źródeł innych niż budżet państwa z wyłączeniem środków budżetu państwa które zostały wydatkowane na dopłaty do kredytu objętego preferencyjnym oprocentowaniem

9. utworzenie przez banki linii kredytowej w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych j.s.t. oraz mikroprzedsiębiorców małych i średnich przedsiębiorstw a także współfinansowania programów lub projektów w ramach programów pomocowych UE

10. spłatę objętego już poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami bezpośrednio związanymi z kredytem

Warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez kredytobiorcę zabezpieczenia na rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń wynikających z tytułu wykonania obowiązków poręczyciela lub gwaranta.

Poręczenia i gwarancje wykonania zobowiązań wynikających z obligacji

RM na wniosek ministra wł. ds. finansów publicznych lub ministra wł. ds. skarbu państwa mogą udzielać w imieniu Skarbu Państwa poręczenia lub gwarancji spełnienia przez emitenta świadczeń pieniężnych wynikających z wyemitowanych przez niego obligacji. Poręczenia lub gwarancje mogą obejmować zapłatę należności głównej lun należności ubocznych albo obu tych należności. Poręczenia lub gwarancje udzielane są na wniosek emitenta obligacji. Poręczenia lub gwarancje mogą być udzielone pod warunkiem przeznaczenia środków pochodzących z emisji obligacji na te same cele które dotyczą poręczenia lub gwarancji udzielonych na spłatę kredytów

Poręczenia, wypłaty, odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe

RM może udzielić na wniosek ministra wł. ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w imieniu Skarbu Państwa nierezydentom poręczeń wypłaty odszkodowania z tytułu zniszczenia, uszkodzenia lub kradzieży nie ubezpieczonych eksponatów, których właścicielami lub uprawnionymi posiadaczami są te osoby, jeżeli te eksponaty składają się na wystawę artystyczną organizowaną w Polsce a ich łączna wartość przekracza równowartość 500 tys €. Poręczenie takie jest udzielone na wniosek organizatora wystawy.

Zasady tworzenia zasobu majątkowego przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa

Zasób ten przeznaczony jest na zaspakajanie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa. Na ten zasób składają się wyodrębnione akcje i udziały w spółkach stanowiących własność Skarbu Państwa. Ponad to zasób ten powiększają akcje i udziały uzyskane w wyniku dochodzenia przez ministra wł. ds. finansów publicznych w imieniu Skarbu Państwa wierzytelności z tytułu udzielonych poręczeń lub gwarancji. Łączna wartość akcji i udziałów podlegających wyodrębnieniu w danym roku powinna co do zasady wynosić nie mniej niż 0,5% łącznej kwoty poręczeń i gwarancji udzielonych w roku poprzednim. Łączna wartość akcji i udziałów składających się na zasób nie może przekroczyć 15% łącznej wartości wszystkich zobowiązań wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji wg stanu na koniec ubiegłego roku. Minister wł. ds. skarbu państwa może wycofać z zasobu te akcje lub udziały zastępując je jednocześnie akcjami lub udziałami o łącznej wartości wycofanych akcji lub udziałów. Środki uzyskane ze zbycia akcji i udziałów mogą być przeznaczone jedynie na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa akcje i udziały składające się na zasób zbywa co do zasady Bank Gospodarstwa Krajowego (dalej BGK) na zlecenie ministra wł. ds. skarbu państwa wydane w porozumieniu z ministrem wł. ds. finansów publicznych z tytułu wykonywania tych czynności BGK otrzymuje prowizje w wysokości określonej przez ministra wł. ds. skarbu państwa w porozumieniu z ministrem wł. ds. finansów publicznych nie wyższą jednak niż 1% dochodu uzyskanego ze zbycia akcji lub udziałów

Wykład 7 07.I.2007r.

Ustalenie limitu i wykonywanie zobowiązań z tytułu poręczeń gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa:

Co do zasady Minister Finansów wykonuje ze środków budżetu państwa zobowiązania z tytułu udzielonych przez Skarb Państwa poręczeń lub gwarancji. W uzasadnionych przypadkach Minister Finansów wykonuje te zobowiązania także ze środków zgromadzonych na rachunku rezerw poręczeniowych i gwarancyjnych w Banku Gospodarstwa Krajowego. Łączną kwotę do wysokości której mogą być udzielone przez Skarb Państwa poręczenia i gwarancje określa ustawa budżetowa.

Poręczenia i gwarancje udzielone przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze Środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych:

Środki Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych przeznaczana są na:

1) zabezpieczenie spłaty kredytów bankowych, pożyczek oraz odsetek od tych kredytów i pożyczek a także wykonywanie zobowiązań wynikających z obligacji poręczonych lub gwarantowanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego zgodnie z przepisami ustawy

2) zabezpieczenie spłaty kredytów studenckich poręczonych przez Bank Gospodarstwa Krajowego

3) pokrycie uzasadnionych kosztów związanych z udzielaniem poręczeń i gwarancji

4) spłatę zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego za zobowiązania podmiotów z tytułu wspierania działalności mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców poręczeniami lub gwarancjami spłaty pożyczek udzielonych z udziałem środków publicznych lub kredytów

5) obejmowanie lub nabywanie akcji oraz udziałów podmiotów udzielających poręczeń lub gwarancji spłaty kredytów lub pożyczek dla mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, obejmowanie akcji (udziałów) we współtworzonych przez Bank Gospodarstwa Krajowego podmiotach mających udzielać poręczeń lub gwarancji spłaty kredytów lub pożyczek zaciąganych przez mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców

Bank Gospodarstwa Krajowego może udzielać poręczeń lub gwarancji jeżeli kwota poręczenia lub gwarancji nie przekracza równowartości 5mln euro.

Kredyty i pożyczki bankowe i środki uzyskane z wyemitowanych obligacji mogą być przeznaczone wyłącznie na:

1) finansowanie inwestycji

2) tworzenie nowych miejsc pracy

3) realizowanie kontraktów eksportowych

4) zorganizowanie własnego miejsca pracy lub założenie spółdzielni przez absolwenta lub absolwentów

5) zapobieżenie lub usunięcie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej

6) wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych

7) finansowanie działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców

Finansowanie jednostek samorządu terytorialnego(budżety samorządowe):

Ustrój(art.15 i art.16, art. 163 i 164(ustęp3) i źródła finansowania samorządu terytorialnego znajdują się w Konstytucji

Odnoszące się do finansowania samorządów przepisy rozdziału VII Konstytucji stanowią że:

1) zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadania własne a jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych

2) jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań

3) dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa, a źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie

4) zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych

5) jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie

6) działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności a organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych są

Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO)

Art.165 Ustawy o finansach publicznych:

zdefiniowano budżet jednostek samorządu terytorialnego i uchwałę budżetową (ogólnie zakresowo, bo dopracowanie jest w art. 184).

Budżet jednostek samorządu terytorialnego- podobnie jak w państwie(wydatki, dochody, rozchody i przychody) zmiana jest tylko co do formy-tutaj jest uchwała budżetowa, która jest podstawowym planem finansowania dotyczącym jednostek samorządu terytorialnego w ciągu roku.

Art.165:

Budżet jednostek samorządu terytorialnego a uchwała budżetowa:

Każda jednostka samorządu terytorialnego (gmina, powiat i województwo samorządowe) prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Jest ona związana z realizacją zadań danej jednostki. Pod względem legislacyjnym unormowanie finansów jednostki samorządu terytorialnego jest skomplikowane. Oprócz przepisów Konstytucji RP i postanowień Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego z 15.X.1985r. wchodzą tu bowiem w grę przepisy:

1) ustawa o finansach publicznych

2) ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

3) ustawa o samorządzie gminnym

4) ustawa o samorządzie powiatowym

5) ustawa o samorządzie województwa

6) ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych

7) ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

8) inne ustawy

Art.166-ustęp 3i4-zobaczyć!!

Ustawa o finansach publicznych umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego opracowywanie i uchwalanie wieloletnich programów inwestycyjnych oraz programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE lub innych nie podlegających zwrotowi środków zagranicznych.

Programy i projekty mogą dotyczyć każdej sfery związanej z zakresem działania i zadań danej jednostki samorządu terytorialnego. Programy wieloletnie dają jednostkom samorządu terytorialnego szansę na wydłużenie horyzontu czasowego w planowaniu budżetowym a także na odejście od pełnych rygorów gospodarki budżetowej.

Programy wieloletnie mogą być bowiem ustanawiane niezależnie od wydatków budżetu jednostek samorządu terytorialnego na dany cel.

Uchwała budżetowa a uchwała o prowizorium budżetowym:

W przypadku gdy dochody i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium budżetowym organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego na wniosek zarządu może podjąć uchwałę o prowizorium budżetowym jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty ustawą o prowizorium budżetu-art.181ustęp3.

Elementy uchwały budżetowej:

art.184 Ustawy o finansach publicznych:

ustęp1- elementy obligatoryjne

ustęp2- elementy fakultatywne

Uchwała budżetowa podobnie jak ustawa budżetowa jest szczególnym aktem normatywnym, ponieważ taki charakter ma jej treść, sposób tworzenia uchwały oraz jej obowiązywanie i kontrola. Stąd też wynikają podobne wymogi stawiane przez ustawę o finanasach publicznych uchwale budżetowej. Najważniejszy z nich polega na dokładnym wyliczeniu tego co powinna i co może ona zawierać. Należy więc przyjąć, że w uchwale budżetowej nie mogą być zamieszczane inne postanowienia niż te o których mowa w art.184.

Ustawa o finansach publicznych przewiduje w zasadzie jednakowe wymogi odnoszące się do uchwały budżetowej każdej jednostki samorządu terytorialnego. Jedynie w stosunku do uchwały budżetowej gminy i województwa wymogi są(art.184ustęp3)lub mogą być w uchwale budżetowej gminy(art.184ustęp4) częściowo inne. Ustawa o finansach publicznych nie wyróżnia części normatywnej oraz rachunkowej i załączników do uchwały budżetowej ale też nie zabrania takiego podziału treści uchwały.

Ważne jest bowiem przede wszystkim to, aby uchwała budżetowa zawierała tylko treść wymaganą lub dopuszczalną przez ustawę. Natomiast sposób ujęcia treści uchwały budżetowej ma znaczenie z punktu widzenia przejrzystości tego aktu.

Od uchwały budżetowej wymaga się wskazania tylko ważniejszych źródeł dochodu. Oznacza to jedynie koncentrację na głównych źródłach dochodów danej jednostki samorządu terytorialnego.

Należą do nich:

1) dochody ustalane i pobierane przez jednostki samorządu terytorialnego

2) udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

3) dochody z majątku danej jednostki

4) subwencje i dotacje z budżetu państwa

Szczegółowość wydatków budżetu jednostek samorządu terytorialnego obejmuje tylko działy i rozdziały.

W budżetach samorządowych nie wyodrębnia się części. Ograniczenie szczegółowości wydatków budżetowych do działów i rozdziałów jest konieczne ponieważ umożliwiają one ujęcie wydatków zgodnie z kierunkami polityki przyjętej przez organ stanowiący jednostki.

Doprowadzenie budżetu do pełnej szczegółowości obejmującej ponadto paragrafy następuje w wyniku sporządzania przez zarząd układu wykonawczego budżetu. W wydatkach budżetów samorządowych wyróżnia się tylko wydatki bieżące i majątkowe natomiast wydatki związane z obsługą długu zalicza się do wydatków bieżących.

Struktura dochodów i wydatków w budżetach samorządowych:

art. 167 ustawy o finansach publicznych

Dochodom jednostek samorządu terytorialnego poświęcone są dwie grupy ustaw:

1) tworzą ustawy które określają rodzaje dochodów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. W tej grupie należy wymienić przede wszystkim: ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, a także ustawy ustrojowe o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa. Relacje między tymi ustawami są tego rodzaju, że ustawy ustrojowe zawierają przepisy ogólne o dochodach, natomiast ustawa z dnia 13.XI.2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ma charakter lex specialis i jest aktem późniejszym w stosunku do ustaw ustrojowych.

2) tworzą te ustawy które normują konstrukcje prawne dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zasady wymiany i poboru tych dochodów. W tej grupie należy wymienić wszystkie ustawy podatkowe oraz ustawy o tych rodzajach dochodów które stanowią dochody budżetów samorządowych. Ponadto do tej grupy należą także takie ustawy jak ordynacja podatkowa, która normuje między innymi zobowiązania i postępowanie podatkowe.

Art.167 ustęp2-wydatki:

1) zadania własne

2) zadania z zakresu administracji rządowej i na mocy innych ustaw

3) zadania powierzone

4) zadania które jednostka samorządu terytorialnego realizuje wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

5) jednostka samorządu terytorialnego udziela wsparcia finansowego innej jednostce samorządu terytorialnego na podstawie uchwały organu stanowiącego.

Nie jest to katalog zamknięty.

Wydatki budżetu samorządowych zostały trafnie powiązane z realizacją zadań jakie dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego określają ustawy. Klasyfikacja zadań publicznych samorządów terytorialnych była pusta gdy samorząd terytorialny utożsamiał się wyłącznie z gminą. Wówczas był uzasadniony podział zadań gminy na :

1) zadania własne

2) zadania zlecone ustawowo lub w drodze porozumienia

3) wykonywane w drodze porozumienia międzykomunalnego

Utworzenie samorządów powiatów i województw sprawiło, że obecnie każda z jednostek samorządu terytorialnego wykonuje wyżej wymienione rodzaje zadań przy czym ustawy ustrojowe ustalają ich podział pomiędzy różnymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Ustawa z dnia 8.III.1990r. określa sposób przykładowy katalog zadań własnych gminy.

Ustawa z dnia 5.VI.1998r. o samorządzie powiatowym ustala zadania o charakterze ponadgminnym co należy traktować jako zadania własne powiatu.

Ustawa z dnia 5.VI.1998r.o samorządzie województwa wskazuje na zadania o charakterze wojewódzkim, które również należy uznać za zadania własne.

Określenie zadań własnych gmin, powiatów i województw w ustawach ustrojowych następuje przez wskazanie dziedzin lub sfer działania. Nie są to dokładne działy lub gałęzie gospodarki narodowej ponieważ wymieniane są zarówno ekonomiczne działy gospodarki jak i formy aktywności np. ochrona praw konsumenta.

Dopiero ustawy szczegółowe z zakresu materialnego prawa administracyjnego wskazują konkretnie na istotę zadania własnego danej jednostki samorządu terytorialnego a także na to czy zadanie to ma charakter obowiązkowy czy fakultatywny.

Inne ustawy wskazują natomiast jakie zadania mogą być zlecone i której jednostce samorządu terytorialnego jako zadania administracji rządowej. Obecnie trzeba dodać do dotychczasowych rodzajów zadań samorządów terytorialnych także zadania przyjęte przez jednostkę samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia. Ustawa o samorządzie powiatowym przewiduje bowiem możliwość przekazania przez powiat zadania z zakresu swojej właściwości na uzasadniony wniosek gminy i na warunkach ustalonych w porozumieniu.

Ustawa o samorządzie gminnym i o samorządzie województwa nie przewidują podobnych możliwości.

Deficyt jednostek samorządu terytorialnego i sposoby jego finansowania:

art. 168 ustawy o finansach publicznych

Z przepisów w ustawie o finansach publicznych wynika że nadwyżka budżetu jednostek samorządu terytorialnego może mieć tylko jedno przeznaczenie, a mianowicie służyć jako jedno ze źródeł pokrycia deficytu budżetowego tej jednostki w roku lub latach następnych.

Ustawa o finansach publicznych nie stanowi o tym czy nadwyżka budżetu w budżetach samorządowych ma mieć charakter planowy czy też jest wielkością faktyczną. W tej sytuacji należy przyjąć, że możliwe są obydwie sytuacje, a więc zarówno opracowanie i uchwalanie budżetu samorządu z planowaną nadwyżką dochodów nad wydatkami jak i powstanie tej nadwyżki w wyniku osiągnięcia większych niż planowano dochodów lub dokonania mniejszych niż planowano wydatków.

Deficyt budżetu jednostek samorządu terytorialnego może być sfinansowany tylko ze źródeł wymienionych w art. 168 ustęp2. Ustawa o finansach publicznych przewiduje jednak pewne ograniczenia w planowaniu deficytu budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Zarówno w odniesieniu do długu jako całości jak i w odniesieniu do poszczególnych jego form a zwłaszcza kredytów i pożyczek oraz papierów wartościowych a także innych wydatków związanych z długiem.

Źródłem pokrycia deficytu budżetów samorządowych mogą być kredyty bankowe zaciągnięte nie tylko w bankach krajowych. Wybór banku kredytującego jest dowolny. Warunki kredytowania ustala się w umowie o kredyt bankowy. Jednostki samorządu terytorialnego mogą także w celu pokrycia deficytu budżetowego zaciągnąć pożyczki. Ustawa o finansach publicznych jak również ustawy ustrojowe o jednostkach samorządu terytorialnego nie wprowadzają żadnych ograniczeń podmiotowych dotyczących pożyczkodawców. Mogą nimi być zatem zarówno osoby krajowe jak i zagraniczne. Warunki pożyczki ustala umowa między pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą, a konstrukcja tej umowy jest przedmiotem regulacji przepisów Kodeksu Cywilnego.

Dochody z prywatyzacji majątku jednostek samorządu terytorialnego mogą pochodzić ze zbycia udziałów i akcji tej jednostki w spółce handlowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego. Chodzi tutaj zatem przede wszystkim o dochody gmin z prywatyzacji a także dochody województw ponieważ one również mogą tworzyć spółki handlowe i następnie zbywać ich udziały lub akcje. Nie wchodzą natomiast w grę dochody powiatów z prywatyzacji ponieważ powiaty nie mogą tworzyć takich spółek i nie mają wobec tego czego prywatyzować. Należy również dodać, że prywatyzacja nie jest zwykłym sposobem zmiany właściciela.

Wykład 8 03.III.2007r.

Ustawa nowelizująca z 8.XII.2006r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.(Dz.U.nr 249, pozycja 1832)

Dług publiczny jednostek samorządu terytorialnego:

art.169 i art. 170 ustawy o finansach publicznych;

art.169 ustęp 3 uległ zmianie

art. 5 ustęp 3 uległ zmianie (dodano punkt 3A i pkt4)

W art.169 ustalono nieprzekraczalne wysokości kwot przypadających do spłaty w danym roku budżetowym z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego. Co do zasady wyrażanej w ustępie 1 kwota spłaty zobowiązań wymienionych w tym przepisie nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Jest to więc kwota której wysokość nie zależy od stopnia wysokości zaplanowanych na dany rok budżetowy dochodów. Wysokość nieprzekraczalnej kwoty przypadającej do spłaty zobowiązań z tytułu długu jednostki samorządu terytorialnego może być niższa niż 15% i wynosić nie więcej niż 12%, gdy relacja łącznej kwoty państwowego długu publicznego do PKB przekroczy 55%. Relację tę ogłasza Minister Finansów w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim w terminie do dnia 31 maja roku następnego (dla danego roku budżetowego) i w terminie do dnia 30 września tego roku (dla pierwszej połowy roku budżetowego). Wprowadzenie wyjątku art.169 ustęp 2 wynika z powiązań finansowych jakie istnieją między budżetem państwa a budżetami jednostek samorządu terytorialnego. Wystąpienie trudniejszej sytuacji finansowej w budżecie państwa związanej z niekorzystnym kształtowaniem się relacji między wysokością państwowego długu publicznego do PKB nie może pozostać bez wpływu na sytuację finansową budżetów samorządowych, które otrzymują z budżetu państwa liczne dotacje i subwencje. Zmniejszenie więc wysokości dochodu budżetów samorządowych musi odbić się na możliwościach spłaty ich długów i wyraża się w obniżeniu do 12% planowanych dochodów progu spłaty zadłużenia. O ile art. 169 wprowadza ograniczenia wysokości spłaty długu jednostek samorządu terytorialnego o tyle art.170 ma na celu mobilizację organów wykonujących budżet samorządowy do spłaty długu w takim stopniu, aby na koniec roku zadłużenie nie było wyższe od 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. W art.170 nie stanowi się o wysokości dochodów planowanych, chodzi zatem o dochody faktycznie osiągnięte. W tej sytuacji wykonanie dyspozycji art.170 staje się pewnym zabiegiem finansowo-księgowym polegającym na ustaleniu w końcu roku budżetowego relacji wynikających z art.169 i art.170 oraz wydanie dyspozycji do spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego w takim stopniu aby relacje te były zachowane.

Art.172-zobaczyć!

Zasady zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego:

art. 82 ustawy o finansach publicznych

Ustawa o finansach publicznych zezwala jednostkom samorządu terytorialnego na zaciąganie kredytów i pożyczek oraz na emisję papierów wartościowych zarówno w celu sfinansowania deficytu budżetowego, jak i w wypadku powstania przejściowych trudności finansowych w toku wykonywania budżetu. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może więc uchwalić budżet z deficytem ale w uchwale budżetowej powinien określić wysokość deficytu oraz sposób jego finansowania. W art.82 ustęp 1 pkt 1 określono deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego występujący w ciągu roku. Zaciągnięte zobowiązania na jego sfinansowanie mają charakter krótkookresowy ponieważ podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane. Źródłem sfinansowania wydatków jednostek samorządu terytorialnego nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach budżetowych są między innymi kredyty i pożyczki długoterminowe. Zaciągnięcie kredytu długoterminowego jest równoznaczne z zaciągnięciem zobowiązania majątkowego przekraczającego zakres tak zwanego zwykłego zarządu mieniem komunalnym i dlatego decyzja w tym zakresie należy do wyłącznej właściwości organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego co wynika z przepisów ustrojowych tych jednostek. Uprawnienie to nie może być przeniesione na zarząd jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku kredytów czy pożyczek długoterminowych zaciąganych przez jednostki samorządu terytorialnego do złożenia oświadczenia woli niezbędne jest współdziałanie obydwu organów jednostki samorządu terytorialnego w ten sposób, że organ stanowiący wyraża wolę osoby prawnej, zarząd zaś ją wykonuje.

Emisja papierów wartościowych przez jednostki samorządu terytorialnego:

Jednostki samorządu terytorialnego mogą emitować papiery wartościowe w formie obligacji, które zwane są w praktyce obligacjami komunalnymi lub samorządowymi, chociaż nie jest to ich nazwa normatywna. Do emisji i obrotu obligacjami komunalnymi odnoszą się przepisy ustawy z dnia 29 czerwca 1995r. o obligacjach (Dz.U.z 2001r. nr 120 pozycja 1300) oraz ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. nr 183 pozycja 1538) jeżeli z ustawy o finansach publicznych nie wynika inaczej.

Obligacje mogą emitować gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawa.

Obligacja w rozumieniu ustawy o obligacjach jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Przez papiery wartościowe emitowane w serii rozumie się papiery wartościowe reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek.

Elementy obligacji, które przykładowo ustawodawca wskazał to:

1) powołanie podstawy prawnej emisji

2) nazwa i siedziba emitenta

3) miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru albo wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek lub Miasta Stołecznego Warszawy będących emitentem

4) nazwa obligacji i celu jej wyemitowania jeżeli jest określony

5) wartość nominalna i kolejny numer obligacji

6) opis świadczeń emitenta (pieniężne lub niepieniężne) ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub sposobu ich ustalania, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania

7) oznaczenie obligatariusza przy obligacji imiennej

8) ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennej

9) datę od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie oraz warunki wykupu

10) zakres i formę zabezpieczenia albo informacje o jego braku

11) datę i miejsce wystawienia obligacji

12) podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta.

Obligacje mogą nie mieć formy dokumentu w przypadku, gdy emitent tak postanowi. Prawa z tych obligacji powstają z chwilą dokonania zapisu w ewidencji w przysługują osobie w niej wskazanej jako posiadacz tych obligacji (podmiotem takim jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Spółka Akcyjna).

Jednostki samorządu terytorialnego oraz Miasto Stołeczne Warszawa mogą poręczać zobowiązania wynikające z obligacji emitowanych przez:

1) inne jednostki samorządu terytorialnego, związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawę

2) spółki z.o.o. albo spółki akcyjne w których dana jednostka samorządu terytorialnego lub Miasto Stołeczne Warszawa dysponuje odpowiednio ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu.

3) przedsiębiorstwa dla których organem założycielskim jest jednostka samorządu terytorialnego lub Miasto Stołeczne Warszawa.

-jednostki samorządu terytorialnego oraz Warszawa mogą poręczać w tych 3 sytuacjach do wysokości 15% dochodów jednostki samorządu terytorialnego planowanych w roku w którym następuje udzielenie poręczenia.

Udzielnie poręczenia wymaga uchwały odpowiednio organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub Rady Miasta Stołecznego Warszawy. Emitent będący jednostką samorządu terytorialnego, związkiem tych jednostek lub Miastem Stołecznym Warszawa jest obowiązany oznaczyć cel emisji i nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji obligacji na inne cele.

Obligacje komunalne:

Sprzedaż obligacji komunalnych umożliwia jednostce samorządu terytorialnego:

1) pozyskiwanie zwrotnych środków finansowych poza sektorem bankowym często na warunkach o wiele bardziej liberalnych od warunków proponowanych przez ten sektor. Dotyczy to na przykład możliwości samodzielnego ustalania terminów i warunków wykupu oraz wysokości oprocentowania dogodniejszych od kredytów częstotliwości płatności odsetek to jest w odstępach rocznych a nie miesięcznych czy kwartalnych a także brat konieczności ustanawiania zabezpieczeń

2) zapewnienie lepszej pozycji negocjacyjnej wobec podmiotów finansowych

3) niższe w porównaniu z kredytem komercyjnym koszty pozyskania kapitału

4) krótki czas pozyskiwania środków

5) dopływ pieniędzy które do tej pory nie mogły być wykorzystywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, np. środków prywatnych przedsiębiorców, funduszy powierniczych

6) możliwości wyboru przez jednostkę samorządu terytorialnego potencjalnego kręgu nabywców obligacji

7) rozdrobnienie wierzycieli

8) uzyskanie korzyści promocyjnych, sprzyja temu stała obecność samorządowego emitenta (w mediach, prasie itp)

9) korzyści społeczne (np. zainteresowanie mieszkańców sprawami emitenta samorządowego)

Funkcje obligacji komunalnych:

1) funkcja kredytowa (pożyczkowa) polegająca na tym, że emitent uzyskuje w drodze emisji określone środki finansowe

2) funkcja płatnicza polegająca na możliwości regulowania zobowiązań w drodze przeniesienia obligacji przez aktualnego właściciela na jego wierzyciela

3) funkcja lokacyjna przejawia się w tym, że obligacje komunalne stanowią dla obligatariusza jedną z możliwych form ulokowania wolnych środków finansowych

4) funkcja aktywizacyjna wynika ze specyfiki samorządowego emitenta i przypisanych mu zadań. Jednostka samorządu terytorialnego emitując obligacje na społecznie użyteczne cele publiczne przyczynia się do aktywizacji społeczno-gospodarczej.

5) funkcja promocyjna przejawia się w tym, że finansowanie przedsięwzięć za pomocą obligacji stanowi ważny instrument promowania jednostki samorządu terytorialnego zwłaszcza przy emisji publicznej.

6) funkcja prywatyzacyjna polegająca na wykorzystaniu obligacji jako instrumentu dynamizującego proces prywatyzacji przedsiębiorstw lub innych składników mienia komunalnego, np. lokali mieszkalnych

7) w kontekście członkostwa w UE pojawia się jeszcze jedna nowa funkcja, należy przypuszczać, że coraz częściej obligacje będą wykorzystywane jako instrument finansowania wkładu własnego przy realizacji programów inwestycyjnych ze środków strukturalnych UE.

Wobec ogromnych potrzeb w tym zakresie już w najbliższym czasie funkcja ta powinna się przyczynić do znaczącego rozwoju rynku obligacji komunalnych w Polsce.

Obligacja komunalna w oparciu o literaturę jest dłużnym instrumentem finansowym (papierem wartościowym emitowanym w serii), w jej przypadku jedna strona nazywana emitentem komunalnym (może nim być gmina, powiat, miasto na prawach powiatu, województwo, a także związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawa) stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony zwanej obligatariuszem i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (charakterze niepieniężnym, pieniężnym lub mieszanym).

Klasyfikacja obligacji komunalnych:

1) według kryterium podmiotowego (emitenta):

a) gminy i ich związki

b) powiaty

c) województwa

d) Miasto Stołeczne Warszawa

2) według sposobu oznaczenia obligatariusza:

a) obligacje na okaziciela- przeniesienie wynikających z nich praw następuje przez samo wydanie obligacji

b) obligacje imienne- przeniesienie wynikających z nich praw następuje poprzez przelew połączony z wydaniem dokumentu

3) według sposobu obliczania oprocentowania:

a) obligacje o stałym oprocentowaniu

b) obligacje o zmiennym oprocentowaniu

4) według terminu wykupu obligacji:

a) krótkoterminowe (krócej niż 1rok)

b) średnioterminowe (od roku do 5 lat)

c) długoterminowe(powyżej 5lat)

5) według istnienia formy dokumentu:

a) w formie zmaterializowanej

b) w formie zdematerializowanej

Istota dematerializacji polega na tym, że prawa inkorporowane w papierze wartościowym nie są związane z dokumentem, lecz z zapisem np. komputerowym na rachunku papierów wartościowych prowadzonych przez upoważnioną do tego instytucje.

6) według kryterium emisji:

a) obligacje emitowane w obrocie niepublicznym

b) obligacje emitowane w obrocie publicznym

7) według kryterium waluty i rynku emisji:

a) emitowane na rynku krajowym w walucie krajowej (np. emisja sprzedawana w Polsce nominowana w złotówkach)

b) emitowane na rynku krajowym w walutach obcych (np. emisja sprzedawana w Polsce denominowana w euro)

c) emitowane na rynkach zagranicznych w walucie obcej (np. emisja sprzedawana na rynku europejskim denominowana w euro- tzw. euroobligacje)

8) według sposobu zabezpieczenia emisji:

a) obligacje zabezpieczone (spłata zobowiązań jest zabezpieczona na wymienionych składnikach emitenta lub gwaranta z wyjątkiem gwarancji Skarbku Państwa i jednostek samorządu terytorialnego które odpowiadają całym swoim majątkiem)

b) niezabezpieczone (zobowiązania mają pokrycie w ogólnych dochodach emitenta)

9) według świadczeń przysługujących obligatariuszowi:

a) finansowe (emitent korzysta przez jakiś czas ze środków obligatariuszy)

b) mieszkaniowe

c) pozostałe

10) według źródła pokrycia związanych z obligacjami komunalnymi zobowiązań:

a) obligacje ogólnego zadłużenia spłacone bezpośrednio z budżetu samorządowego

b) przychodowe spłacone z całości albo z części przychodów lub z całości lub części majątku przedsięwzięć które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji

Zaciąganie oraz spłata kredytów i pożyczek:

art. 83, art. 84 i art.85 ustawy o finansach publicznych

art.86 i art.177-zobaczyć!

Art.83 przewiduje 2 ograniczenia w zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Pierwsze z nich ma charakter merytoryczny i polega na wyznaczeniu kwoty zobowiązań w uchwale budżetowej. Drugie natomiast jest natury proceduralnej i wiąże się z koniecznością zwrócenia się przez jednostkę samorządu terytorialnego do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej o wydanie opinii w sprawie możliwości spłaty kredytu lub pożyczki bądź wykupu papierów wartościowych. Pierwsze ograniczenie odnosi się praktycznie jedynie do określenia w uchwale budżetowej rozmiarów deficytu budżetowego, natomiast w uchwale budżetowej nie określa rozmiarów niedoboru występującego w ciągu roku. Niezbędne jest jednak podjęcie 2 uchwał przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Jedna to uchwała budżetowa określająca rozmiary deficytu budżetowego, druga zaś to uchwała o zaciągnięciu kredytu lub pożyczki oraz ich wysokości, przeznaczeniu, okresie i źródłach spłaty oraz formie zabezpieczenia. Przyznanie jednostce samorządu terytorialnego kredytu bankowego jest uzależnione od oceny jej zdolności kredytowej.

Jednostki samorządu terytorialnego, które nie są w stanie wygenerować w okresie spłaty kredytu nadwyżki dochodów nad wydatkami budżetowymi uznaje się za niemające zdolności kredytowej. Ocenę tę należy odnosić do kilku lat. Opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej niema charakteru zgody tego organu na działania jednostek samorządu terytorialnego określone w art. 82. Wskazuje natomiast punkt widzenia Regionalnej Izby Obrachunkowej na możliwość spłaty zaciągniętych zobowiązań lub wykupu papierów wartościowych przez co stanowi również formę oceny zdolności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego. Opinia ta nie ma wpływu na ważność aktów podejmowanych przez organy jednostki ani też nie wiąże innych adresatów, w tym banków, w związku z tym jednostka samorządu terytorialnego może podejmować te działania niezależnie od tego jakiej treści będzie opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej. Musi jednak przekazać tę opinię podmiotowi udzielającemu pożyczki lub kredytu bądź podać ją do wiadomości podmiotów do których kierowana jest oferta nabycia papierów wartościowych. W ten sposób ryzyko spłaty zaciągniętych zobowiązań obciąża wierzycieli tych zobowiązań.

W art.84 wprowadzono kolejne ograniczenie, chociaż zawężono je jedynie do zobowiązań finansowych związanych z sfinansowaniem wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach. Ograniczenie to odnosi się do kosztów obsługi zadłużenia i ma przeciwdziałać nadmiernemu zadłużeniu się jednostek sektora Finansów Publicznych.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego:

ustawa z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003r. nr 203 pozycja 1966)

Klasyfikacja dochodów ogólnych:

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

1) dochody własne

2) subwencja ogólna

3) dotacje celowe z budżetu państwa

Do dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego zalicza się także udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.

Oprócz tego dochodami mogą być również:

- środki bezzwrotne pochodzące ze źródeł zagranicznych

- środki pochodzące z budżetu UE

- inne środki określone w odrębnych przepisach

Źródła dochodów własnych gminy:

I. Wpływy z podatków:

a) od nieruchomości

b) rolnego

c) leśnego

d) od środków transportowych

e) dochodowego od osób fizycznych opłaconego w formie karty podatkowej

f) od spadków i darowizn

g) od czynności cywilnoprawnych

h) od posiadania psów (?)

II. Wpływy z opłat:

a) skarbowej

b) targowej

c) miejscowej

d) administracyjnej

e) eksploatacyjnej

f) inne stanowiące dochody gminy

III. Dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych

IV. Dochody z majątku gminy

V. Spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy

VI. Dochody z kar pieniężnych, grzywien

VII. 5% dochodów uzyskiwanych na rzec budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami

VIII. Odsetki od pożyczek udzielonych przez gminę

IX. Odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy

X. Odsetki od środków finansowych oprocentowanych na rachunkach bankowych gminy

XI. Dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego

XII. Inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Wysokość udziału we wpływach podatku dochodowego od osób fizycznych od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34% i wysokość udziału we wpływach od podatku dochodowego od osób prawnych od podatników tego podatku mających siedziby na obszarze gminy wynosi 6,71%.

15

---