Zadanie 4 (0 - 3 pkt.) Poniższe schematy przedstawiają budowę bakteriofaga (A) i komórki bakterii (B).

a) Przedstaw zależność, która łączy bakteriofaga i bakterię.

2. Podpisz elementy budowy bakterii i bakteriofaga

3. Porównując budowę bakteriofaga i bakterii, przedstaw dwie różnice występujące między nimi.

4. Jak oddycha ta bakteria?

Zadanie 5 (0 - 2 pkt.) Wirusy są pierwszymi organizmami żywymi, które bardzo dawno temu pojawiły się na kuli ziemskiej.

Oceń prawdziwość tego stwierdzenia i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 7 (2 pkt.) Przeczytaj uważnie poniższy tekst i na jego podstawie sformułuj dwa problemy badawcze, które można by było rozwiązać pracując w laboratorium Prusinera:

( ... ) Stanley Prusiner, odkrywca prionów i laureat Nagrody Nobla, twierdzi, że wymyślił skuteczną metodę walki z tymi złośliwymi białkami. Udało mu się udowodnić, że fragmenty przeciwciał rozpoznających wybrane fragmenty prionów bardzo skutecznie „leczą” komórki hodowane w laboratorium z zakażenia. Takie kawałki przeciwciał nie tylko hamują mnożenie

się chorobotwórczych białek, ale także niszczą stare, wyjątkowo stabilne i uparte priony. Teraz trzeba sprawdzić, czy podobne przeciwciała niszczą priony w żywym organizmie. Może w przyszłości taka metoda leczenia pozwoli pomóc ludziom cierpiącym na nieuleczalne choroby prionowe?

1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9. (2 pkt) Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera w ciągu 2 - 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie, długo nie wywołując żadnych objawów. Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.

Zadanie12. (2 pkt) Wśród wirusów wyróżnia się, między innymi, retrowirusy, do których należy HIV, wywołujący ciągle nieuleczalną chorobę człowieka - AIDS. Wirusy te w swojej budowie zawierają spośród kwasów nukleinowych tylko RNA. Uporządkuj wymienione poniżej procesy zgodnie z kolejnością ich przebiegu podczas infekcji komórki żywiciela przez retrowirusa. Wskaż proces, który jest swoisty wyłącznie dla tego rodzaju wirusów.

A. produkcja białek wirusowych,

B. transkrypcja genów wirusowych,

C. wytwarzanie DNA na matrycy RNA wirusa,

D. łączenie się białek wirusowych z RNA wirusa.

Zadanie 14 ( 1 pkt)Wirusy składają się z białkowej osłonki i zamkniętego w niej kwasu nukleinowego. Po zainfekowaniu żywej komórki, namnażają się w niej. Spośród wymienionych poniżej, wybierz prawidłowe określenie i odpowiednią literę otocz kółkiem :

A) wirusy są szczególnym przykładem organizmów pasożytujących wewnątrz żywych lub martwych komórek innych organizmów,

B) wirusy zawsze szybko niszczą zainfekowaną komórkę gospodarza,

C) ponieważ zawsze niszczą zainfekowaną komórkę, wirusy nie są wykorzystywane w inżynierii genetycznej,

D) zainfekowane przez wirusy komórki ssaków mogą wydzielać interferon, utrudniający infekcję kolejnych komórek.

Zadanie Kurs Sikory (2 pkt.) Na schemacie przedstawiono przebieg cyklu rozwojowego faga.

a) Podaj, który ze schematów I czy II obrazuje cykl lityczny faga. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

b) Wskaż, na czym polega różnica miedzy cyklem litycznym a lizogenicznym

c) Podaj przykład wirusa z cyklem lizogenicznym

d) Podpisz etapy

ZADANIE 22. (1 p.) W podręczniku dla studentów medycyny przed trzydziestu laty zamieszczono następujący opis:

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) jest ogólnoustrojową, ostrą, zaraźliwą chorobą zakaźną z dominującymi w obrazie klinicznym objawami uszkodzenia wątroby.(...) Findley i współpracownicy udowodnili, że zarazek może być przeniesiony parentalnie z ludzką surowicą, a Voeget wykazał zaraźliwość treści dwunastniczej chorych z WZW. Dalsze badania doświadczalne, epidemiologiczne i kliniczne, prowadzone m. in. przez Krugmana i współpracowników, umożliwiły określenie niektórych cech fizycznych i chemicznych zarazka (...). Nie ustalono, czy chodzi o jeden typ wirusa, czy są to co najmniej dwa różne typy lub mutanty powstające przy zmianie drogi zakażenia. Najprawdopodobniej wirus WZW należy do bardzo małych drobnoustrojów.(...) Jest oporny na działanie temperatury, zachowuje swoją żywotność przez 1,5 roku po zamrożeniu, nie ginie również w temperaturze denaturacji białka. W wodzie może przetrwać przez kilka dni.[Na podstawie: Kassur B. (red.), Choroby zakaźne i inwazyjne, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1974] Na podstawie współczesnej wiedzy zweryfikuj informacje podane w tekście.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 6. (2 pkt) Wymień dwa przykłady chorób wirusowych oraz określ drogi, którymi się szerzą.

1…………………………………………………………………………………………………………………..

2…………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 15. (1 pkt) probna 2008 Na rysunkach P, Q, T, S i R przedstawiono w przypadkowej kolejności etapy wirusowej infekcji komórki bakteryjnej.

1. Podaj, posługując się symbolami literowymi rysunków, kolejne etapy infekcji wirusowej..................................

2. Podaj nazwę cyklu ………………..

3. jaka komórka jest atakowana ……… …………………

i uzasadnij podając dwa argumenty ………………………………………...

Zadanie 24. (2 pkt) 2007 Naukowcy zbadali materiał genetyczny pewnego wirusa. Wyniki swoich badań przedstawili w tabeli.

Na podstawie analizy przedstawionych wyników badań określ rodzaj:

a) kwasu nukleinowego (RNA, czy DNA), który jest materiałem genetycznym tego wirusa.

b) cząsteczki (jednoniciowa, czy dwuniciowa), którą ma kwas nukleinowy tego wirusa. Każdą z odpowiedzi uzasadnij jednym argumentem.

a) .................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

...............................................................................................................................

2009 rozsz. Zadanie 24. (1 pkt) Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych. Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.

Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

2009 podst. Zad 16, 17 Droga szerzenia się zakażenia to sposób i mechanizm przenoszenia danego zakażenia od chorego lub nosiciela do zakażonego. Na schemacie przedstawiono ważniejsze drogi szerzenia się niektórych chorób.

Zadanie 17. (1 pkt)

Na schemacie wymieniono choroby wywoływane przez bakterie, wirusy i pierwotniaki.

Wypisz ze schematu nazwy dwóch chorób wywoływanych przez wirusy.

1. ..............................................................

2. ..............................................................

Zadanie 16. (2 pkt)

Na podstawie powyższego schematu opisz dwie drogi zakażenia się człowieka gruźlicą.

1. ...............................................................................................

2. ................................................................................................................................................

Zadanie Kurs Sikory (2 pkt.) 1. Dokonaj klasyfikacji wirusów według następujących kryteriów

1. budowy kapsydu

2. rodzaju kwasu nukleinowego

2. Jaki kwas nukleinowy zawarty jest w wirusach roślinnych, zwierzęcych , w fagach

Zadanie wyjaśnij pojęcia :

Wirion,

Kapsyd,

Infekcja

HIV

AIDS

Namnażanie

Odporność

Szczepionka

surowica

Wiroid

prion

Niemczewska

Zad. 1 Wirusy zbudowane są z osłonki białkowej (tworzą ją powtarzające się podjednostki białkowe) i kwasu nukleinowego; niektóre z nich otoczone są dodatkową otoczką zbudowaną z białek lipidów i węglowodanów.

Zad. 1a Wyjaśnij krótko dlaczego wielu naukowców nie zalicza wirusów do świata ożywionego.

Zad. 1b Wyjaśnij jaką rolę pełnią: kwas nukleinowy i osłona białkowa.

Zad. 2 Komórki roślinne i bakteryjne poza błoną komórkową otoczone są dodatkowo ścianą komórkową. Krótko wyjaśnij dzięki czemu tą dodatkową barierę mogą pokonać wirusy.

Zad. 3* Poniższy rysunek przedstawia w sposób schematyczny różne rodzaje kwasów nukleinowych, które mogą wchodzić w skład budowy wirusów. Napisz jakiego rodzaju DNA i RNA oraz w którym miejscu komórki roślinnej i bakteryjnej występują. Skonstruuj odpowiednią tabelę.

Postać kwasu nukleinowego	liniowe		koliste
		RNA	DNA	DNA
jednoniciowe
dwuniciowe

Zad. 4 Na rysunkach przedstawiono cykl lityczny (normalny) trzech różnych wirusów. Kolejne etapy rozwoju wirusów oznaczono literami. Po przeanalizowaniu rysunków rozwiąż kolejno zadania 4a i 4b.

Zad. 4a Namnażanie różnego typu wirusów ma kilka etapów identycznych; wymień takie etapy, podaj ich oznaczenia literowe, napisz krótko co się w nich dzieje i podaj ich nazwy.

Jaki błąd popełniono na rysunku?

Zad. 4b Poza podobieństwami w namnażaniu się wirusów występują również różnice; wskaż je podając oznaczenia literowe oraz napisz krótko na czym te różnice polegają.

Zad. 5 Wyjaśnij krótko dlaczego w celu powielenia się (namnożenia) konieczne jest wniknięcie wirusa do wnętrza żywej komórki zwierzęcej.

Zad. 6 Wiriony po wniknięciu do komórek przez pewien okres nie są zdolne do infekowania kolejnych komórek, wyjaśnij dlaczego?

Zad. 7* Zdarza się, że po zetknięciu się z wirusem nie chorujemy (dowodem na to, że z nim się zetknęliśmy jest obecność przeciwciał), choroba może rozwinąć się niekiedy po dłuższym czasie, możemy też nigdy na nią nie zachorować. W komórkach zaatakowanych przez wirusa nie stwierdza się jego obecności. Wyjaśnij krótko na czym polega opisane zjawisko.

Zad. 8 Na rysunku przedstawiono komórkę zdrową I, komórkę zaatakowaną przez wirusa (pod koniec cyklu litycznego) II i komórkę, w której materiał genetyczny uległ włączeniu w DNA gospodarza (cykl lizogenny) III. Napisz czym różnią się od siebie poniższe komórki; uwzględnij zmiany, które zajść musiały we wnętrzu tych komórek.

Zad. 9 W przypadku leczenia chorób wywołanych przez bakterie stosujemy często antybiotyki, które upośledzają metabolizm bakterii i w ten sposób niszczą je, w niektórych sytuacjach musimy stosować surowice. Aby zapobiec chorobom wywołanym przez bakterie staramy się wzmocnić odporność organizmu prowadząc zdrowy i aktywny tryb życia, przestrzegamy zasad higieny, a przeciwko niektórym chorobom szczepimy się. Po uważnym przeczytaniu tekstu rozwiąż zadania 9a, 9b.

Zad. 9a Napisz krótko, którego z wyżej wymienionych sposobów i dlaczego nie można zastosować w przypadku chorób wywołanych wirusami.

Zad. 9b Wyjaśnij czym różni się surowica od szczepionki i kiedy się je stosuje?

Zad. 10* Organizm człowieka wykształcił wiele obronnych mechanizmów, między innymi naturalna mikroflora przewodu pokarmowego produkuje przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne substancje wpływające niekorzystnie na mikroorganizmy patogenne. Czy w przypadku takich chorób jak: różyczka, ospa wietrzna, grypa, podanie antybiotyku (jak wiesz antybiotyki wpływają negatywnie na metabolizm komórek) pomoże leczyć te choroby, czy też może wpłynąć na chorego negatywnie? Krótko uzasadnij swoją odpowiedź.

Zad. 11 Bardzo ruchliwy trzynastolatek mieszkający w Pionkach został pogryziony przez podejrzaną o wściekliznę mysz; napisz krótko jakie powinny być podjęte przez rodziców działania.

Zad. 12b* Ciągle ten sam trzynastolatek w wieku sześciu lat przeszedł świnkę. Napisz jakiego rodzaju odporność w związku z tym jego organizm nabył i czym ona jest spowodowana.

Zad. 13 Ostatnio wiele osób szczepi się przeciwko grypie i niestety szczepionka okazała się nieskuteczna. Lekarze uważają, że w okresie jesieni, zimy i wiosny, czyli w okresie obfitym w zachorowania na grypę, należy w szczególny sposób zadbać o zwiększenie odporności organizmu i w niektórych przypadkach taka zwiększona odporność skuteczniej niż szczepionka może zapobiec zachorowaniu. Po przeanalizowaniu tekstu napisz dlaczego w niektórych przypadkach szczepionka jest nieskuteczna i jaki jest tego powód.

Zad. 14 Do chorób wywołanych przez wirusy należą między innymi: odra, opryszczka, pryszczyca, ospa wietrzna, wścieklizna, wirusowe zapalenie wątroby wywołane przez wirus B (WHB), nosówka psów, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, Heinego-Medina, choroby mozaikowe, smugowatość liści.

Choroby te można podzielić na kilka grup, np.: choroby człowieka (antroponozy), choroby odzwierzęce (zoonozy), choroby zwierząt, choroby roślin. Po przeanalizowaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 14a Sporządź tabelę, w której wymienione w zadaniu 14 choroby wirusowe przydzielisz do odpowiednich grup. Nie zapomnij o tytule tabelki!

Zad. 14b Które z wirusów wywołujących choroby u ludzi, zakwalifikowane przez Ciebie w zadaniu 14a do chorób człowieka, zaatakują w organizmie:

1 - skórę,

2 - układ nerwowy,

3 - wątrobę?

Zad. 14c Napisz, które z wymienionych w zadaniu czternastym chorób zaliczyłbyś do stosunkowo niegroźnych chorób wieku dziecięcego. Podaj dodatkowo nazwy dwóch chorób wirusowych, które mógłbyś do tej grupy również zaliczyć.

Zad. 15 Zakażenie wirusem HIV może nastąpić, podobnie jak zakażenie wirusem żółtaczki typu B, poprzez kontakt z krwią chorego. Niegdyś, między innymi do pobierania krwi, używano igieł i strzykawek, które przed ponownym użyciem poddawano procesowi sterylizacji w wysokich temperaturach. Od kilku lat w Polsce podobnie jak w innych krajach używa się strzykawek oraz igieł jednorazowych. Na znaczne ograniczenie występowania której z chorób, wywołanych wymienionymi w zadaniu wirusami, użycie "jednorazówek" wpłynęło? Krótko uzasadnij odpowiedź.

Zad. 16*W przenoszeniu niektórych chorób biorą udział stawonogi. Do takich chorób należą: żółta febra, śpiączka, malaria, lamblioza. Napisz, która z nich ma charakter wirusowy.

Zad. 17* Wirus wścieklizny występuje wśród zwierząt żyjących w lesie. Zachowanie zarażonych zwierząt niekoniecznie musi być agresywne, często takie zwierzęta zachowują się w sposób nietypowy, np. żerujące nocą pojawiają się w ciągu dnia, są zdezorientowane, nie obawiają się ludzi. Wtórnymi przenosicielami wirusa są koty i psy.

Wścieklizna prawie zawsze przenoszona jest przez ukąszenie wściekłego zwierzęcia. Do zakażenia może dojść również wtedy, gdy ślina z wirusem wścieklizny dostanie się przez otwarte zranienie, oczy lub błony śluzowe jamy ustnej. Po wniknięciu wirus niszczy tkankę nerwową.

Kiedy lekarz zdecyduje, że należy zastosować leczenie zapobiegawcze, otrzymasz w następującej kolejności zastrzyki zawierające:

immunoglobuliny lub surowice przeciwko wściekliźnie,

kilka zastrzyków zawierających szczepionkę.

Po przeanalizowaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 17a W jaki sposób człowiek może zarazić się wścieklizną?

Zad. 17b* W jakim celu podawane są immunoglobuliny lub surowica przeciwko wściekliźnie osobie podejrzanej o kontakt z chorym zwierzęciem?

Zad. 17c*Napisz, w jakim celu podaje się z kolei szczepionkę.

Zad. 17d Jakie działania podejmuje się, aby ograniczyć zachorowania ludzi na wściekliznę? Jeśli nie wiesz, to zaproponuj sposób na ograniczenie występowania tej choroby w populacji ludzkiej.

Zad. 17e Napisz, który uczony jako pierwszy opracował i zastosował szczepionkę przeciwko wściekliźnie.

Zad. 18 W trzeciej klasie szkoły podstawowej, liczącej 28 uczniów, w ciągu roku szkolnego większość dzieci zachorowała na ospę wietrzną, a w okresie jesiennym przeszła wyjątkowo nieprzyjemną grypę. Okazało się, że dzieci, które nie zachorowały na ospę wietrzną przeszły tę chorobę wcześniej. Chcąc ustrzec się grypy w przyszłym roku wszyscy rodzice postanowili zaszczepić swoje dzieci przeciwko grypie. Po przeczytaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 18a Napisz czy w następnym roku szkolnym wychowawczyni klasy zaobserwuje w swojej klasie podobną ilość zachorowań na ospę wietrzną. Krótko uzasadnij odpowiedź.

Zad. 18b Napisz czy w związku z zaszczepieniem wszystkich dzieci przeciwko grypie, na pewno nie będą one na nią chorowały w najbliższym okresie czasu. Odpowiedź krótko uzasadnij.

Zad. 18c W omawianej populacji dzieci, podczas trzech lat nauki nie wystąpiły choroby wirusowe uznane za typowe dla wieku dziecięcego, takie jak: odra, świnka, różyczka. Jak wyjaśnisz ten fenomen?

Zad. 19 Napisz, do zarażenia którym z niżej wymienionych wirusów dochodzi drogą kropelkową? Wirusy te to: AIDS, wirus brodawek ludzkich, wirus ospy wietrznej, wirus A (WHA) zapalenia wątroby, wirusy odry, wścieklizny i różyczki.

Zad. 20 Szczepienia ochronne dzieci i młodzieży znacznie ograniczyły występowanie kilku chorób wywołanych wirusami. W przypadku jednej z chorób zaniechano nawet szczepień ochronnych, uznając ją za całkowicie wytępioną w roku 1980. Napisz, przeciwko jakiej chorobie w Polsce zaprzestano szczepienia dzieci z racji jej wytępienia.

Zad. 21Wirusy onkogenne w fazie eklipsy (utajenia) mogą przetrwać latami lub mogą w ogóle się nie ujawnić. Po przeczytaniu tego krótkiego i zrozumiałego mam nadzieję dla większości tekstu, rozwiążcie kolejne zadania.

Zad. 21a Napisz, jakie wirusy nazywamy wirusami onkogennymi.

Zad. 21b Napisz, co może sprzyjać ujawnieniu się onkogennych wirusów.

Zad. 22* Napisz, które z poniższych zdań jest zdaniem nieprawdziwym:

1.Wirus HIV należy do grupy retrowirusów i jest wirusem typu RNA.

2.Powodem dużej zmienności antygenowej wirusa HIV jest wysoka zdolność do mutacji punktowych, insercji, delecji, a także rekombinacji między szczepami wirusa.

3.Wirus HIV atakuje limfocyty pomocnicze T, makrofagi oraz czerwone krwinki i w ten sposób zmniejsza odporność organizmu.

4. W cząsteczce wirusa HIV, poza dwoma identycznymi odcinkami RNA, znajdują się enzymy (odwrotne transkryptazy).

5. W trakcie opuszczania przez wirus HIV komórek gospodarza (następuje liza komórek), niekiedy określana jako pączkowanie, część błony komórkowej dodatkowo otacza cząsteczkę wirusa.

6. W genomie wirusa HIV, podobnie jak w genomie u Eukariota, występują geny podzielone.

7. Różne typy wirusów mogą przenosić część materiału genetycznego z jednego gospodarza do innych zakażanych przez siebie komórek.

Zad. 23 Do hodowli wirusa użyto:

- komórek z zarodka kurczaka pozbawionych jąder komórkowych;

- podłoża agarowego wzbogaconego w ekstrakt, uzyskany z wyjałowionych wysoką temperaturą komórek zarodka kurczaka;

- hodowli komórek izolowanych z zarodka kurczaka.

Napisz, w którym przypadku dojdzie do namnożenia cząsteczek wirusa. Krótko uzasadnij odpowiedź.

1

A B

---