System polityczny -

- to ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych - formalnych i nieformalnych - uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

I. Konstytucja: istota, znaczenie, konstytucje w historii polski. [3.X.2006]

Konstytucja

łac. `constituere': ustanawiać, urządzać

Ustawa zasadnicza, którą charakteryzuje:

1. szczególna moc prawna

- najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa

- inne akty prawne nie mogą być z nią sprzeczne

- inne akty prawne służą realizacji postanowień konstytucji

b. szczególna treść - reguluje podstawy funkcjonowania państwa

c. specjalny tryb uchwalania i zmiany konstytucji -oraz szczegółowy tryb zmiany określonych rozdziałów K

Konstytucje w historii Polski:

1. Konstytucja majowa - 3. maja 1791 r.

2. Księstwo Warszawskie - 22. lipca 1807 r.

3. Konstytucja Królestwa Polskiego z 27. listopada 1815 r.

4. Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej z 22. listopada 1918 r.

5. Uchwała z dn. 20. lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, tzw. Mała Konstytucja

6. Konstytucja marcowa - 17. marca 1921 r.

7. Konstytucja kwietniowa - 23. kwietnia 1935 r.

8. Mała Konstytucja z 19. lutego 1947 r.

9. Konstytucja z 22. lipca 1947 r.

10. Mała Konstytucja z 17. października 1992 r.*

11. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2. kwietnia 1997 r.

*ostry spór kompetencyjny między rządem a prezydentem (urząd przywrócony w 1989r); prezydent desygnował 3 ministrów: MON, MSZ, MSW

Struktura aktualnie obowiązującej w Polsce Konstytucji:

1. Preambuła

2. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

3. Źródła prawa

4. Sejm i Senat

5. Prezydent RP

6. Rada Ministrów i administracja rządowa

7. Samorząd terytorialny

8. Sądy i trybunały

9. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa

10. Finanse publiczne

11. Stany nadzwyczajne

12. Zmiana Konstytucji

13. Przepisy przejściowe i końcowe

Zasady ustrojowe RP (naczelne) [system parlamentarno gabinetowy]: [10.X.2006]

1. Z demokratycznego państwa prawnego

• wolne wyborydla wszystkich uprawnionych obywateli; różne możliwości wyboru; każdy po spełnieniu kryteriów może kandydować

• Parlament tworzenie prawa, wyraziciel/przedstawiciel woli ludu, prawa ustanawiane a nie dekretowane

• podział władz (Locke, Monteskiusz)

• legalizm - formalne procedury prawne na pierwszym miejscu [skrzywienie - rządy prawników]; dobre uporządkowanie kompetencji instytucji gwarantuje stabilność państwa

• niezawisłość sądów i niezależność sędziów (sędziowie zależą tylko od prawa)

• konstytucjonalizm - prymat K. nad innymi ustawami

• gwarancja prawi i obowiązków obywatelskich - instytucje ich broniące

• wolność i niezależność mediów

• zasada nie działania prawa wstecz (lex retro non agit)

2. Zasada sprawiedliwości społecznej - filozofia klasyczna: każda sprawa jest społeczna, bo dotyczy więcej niż jednej osoby.

3. Zasada zwiechrznictwa Narodu (naród suwerenem).

4. Zasada jednolitej formy państwa (państwo unitarne).

5. Zasada trójpodziału władz

6. Zasada pluralizmu

7. Zasada subsydiarności (pomocniczości): „Państwo ma się nie wcinać w to, co obywatele robią, póki obywatele radzą sobie sami”.

8. Społeczna gospodarka rynkowa jako podstawa ustroju gospodarczego

II. Władza ustawodawcza w RP. Struktura wewnętrzna, wybory i kadencja,

kompetencje, przebieg procesu ustawodawczego.

Władzę ustawodawczą w Polsce na podstawie art. 95 Konstytucji sprawują Sejm i Senat (obecnie V kadencja)

SEJM	SENAT
1. 460 posłów 2. kadencja: 4 lata 3. wybory: a. powszechne b. równe c. bezpośrednie d. proporcjonalne e. głosowanie tajne 4. bierne prawo: 21 lat 5. 41 okręgów po 7 do 19 mandatów 6. klauzule zaporowe: a. 5% próg dla partii politycznych b. 8% dla koalicji (nie dotyczy list wyborczych mniejszości narodowych)	1. 100 senatorów 2. kadencja: 4 lata 3. wybory: a. powszechne b. bezpośrednie c. głosowanie tajne 4. bierne prawo: 30 lat 5. 40 okręgów po 2 do 4 mandatów

Organizacja Sejmu i Senatu:

Kadencja:

Rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczny posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu

Wybory:

Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent RP nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Wybory wyznaczane są na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu

Posłowie i senatorowie:

- kandydatów zgłaszają partie polityczne oraz wyborcy

- nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu

- zasady i tryb określony w odpowiednich ustawach

- Mandatu posła (senatora) nie można łączyć jednocześnie z funkcją Prezesa NBP, Prezesa NIK, RPO, RPDz i zastępców, członka RPP, członka KRRiTV, ambasadora, oraz za zatrudnieniem w kancelarii Prezydenta RP, Kanc. Sejmu, Kanc. Senatu oraz w administracji rządowej (zakaz nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w adm. Rządowej.

- posłem (senatorem) nie może zostać: sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusze służb ochrony państwa

- - czynności posłów (senatorów) mają charakter jawny (oprócz szczególnych przypadków!)

- Sejm: klub - min. 15 posłów, koło - min. 3 posłów; mniejszość niemiecka jako posłowie niezrzeszeni

Funkcje Sejmu i Senatu: [17.X.2006]

• ustrojodawcza (bo Konstytucja i ordynacja wyborcza jest tworem parlamentu)

• ustawodawcza

• kreacyjna - uczestniczy w procesie formowania (kreacji) rządu i wybierania innych władz: NBP, NIK itp.

• kontrolna (tylko Sejm!) nadzoruje/kontroluje pracę władzy wykonawczej, np. poprzez votum nieufności/zaufania, przyjmowanie sprawozdań z prac)

Status polskiego parlamentarzysty:

1. Tzw. „wolny mandat” - poseł/senator w myśl prawa nie jest reprezentantem swoich wyborców, ale całego Narodu!, jego elektorat nie może go odwołać, nie jest związany żadnymi restrykcjami swoich wyborców, partia nie ma prawa wymuszać posłuszeństwa na głosowaniach od swoich posłów/senatorów

2. Incompatibilia - niepołączalność mandatu z określonymi funkcjami* (nie można łączyć mandatu posła i senatora)

*Mandatu posła (senatora) nie można łączyć jednocześnie z funkcją Prezesa NBP, Prezesa NIK, RPO, RPDz i zastępców, członka RPP, członka KRRiTV, ambasadora, oraz za zatrudnieniem w kancelarii Prezydenta RP, Kanc. Sejmu, Kanc. Senatu oraz w administracji rządowej (zakaz nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w adm. Rządowej.

posłem (senatorem) nie może zostać: sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusze służb ochrony państwa

3. Konstytucyjne ograniczenie dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, jeśli osiąga korzyści ze środków państwowych (skarbu Państwa)

4. Rejestr korzyści - ujawnianie korzyści majątkowej parlamentarzystów i ich małżonków, prowadzone przez Marszałka Sejmu/Senatu:

• o stanowiskach i zajęciach, z których otrzymuje wynagrodzenie (z tytułu umowy o pracę, działalności gospodarczej)

• darowizny, honoraria etc.

Immunitet

1. materialny - dotyczy pełnionych obowiązków, poseł/senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za podjęte decyzje (głosowania); naruszenie Regulaminu rozpatrują wewnętrzni Izby.

2. formalny (procesowy) - nawet jeżeli parlamentarzysta zostanie skazany, a nie orzeknie się zakazu pełnienia funkcji publicznych, nie traci mandatu; w trakcie kadencji poseł (senator) nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu, chyba że wyrazi na to zgodę

3. nietykalność - nie może być aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu należy niezwłocznie powiadomić Marszałka Sejmu który może nakazać natychmiastowe zwolnienie)

6. Uposażenie (kwotą bazową uposażenia jest wynagrodzenie podsekretarza stanu, podlega opodatkowaniu z tytułu podatku dochodowego) i dieta (pokrycie kosztów ponoszonych z tytułu wykonywanej funkcji w Parlamencie, 30% uposażenia) oraz dodatki (za prace w komisjach i pełnione tam funkcje):

może pełnić mandat zawodowo (np. bezpłatny urlop w miejscu pracy) - otrzymuje uposażenie wraz z dietą; gdyby pozostał w miejscu pracy otrzymuje tylko dietę

7. Przywileje:

1. uprzywilejowana informacja - parlamentarzysta ma prawo do informacji od różnych podmiotów, jeśli tanie narusza dóbr osobistych

2. interwencja w organach władzy, przedsiębiorstwach i organizacjach społecznych - w ramach wykonywanych obowiązków nie naruszając rzecz jasna dóbr osobistych)

3. prawo do bezpłatnego transportu publicznego (przejazdy, przeloty)

4. bezpłatna korespondencja (na „firmowym” papierze i kopertach), dzienniki urzędowe i druki sejmowe.

Instytucje pomocnicze parlamentu:

1. Kancelaria Sejmu/Senatu: np. Biuro legislacyjne badające legalność projektów ustaw

2. Biblioteka i Wydawnictwo Sejmowe

3. Hotel Poselski

4. Straż Marszałkowska

5. Biuro finansowe etc.

Procedura legislacyjna (baaardzo uproszczona):

1. Inicjatywa ustawodawcza:

1. 15 posłów lub komisja

2. Senat

3. Rada Ministrów

4. Prezydent RP

5. min. 100 tys. obywateli

2. 3 czytania w Sejmie (w tym 1 zazwyczaj w Komisji)

3. Rozpatrzenie przez Senat (ma na to 30 dni)

1. przyjęcie bez poprawek

2. poprawki, nad którymi głosuje Sejm

3. odrzucenie w całości (wraca do Sejmu)

4. Przekazanie do Prezydenta RP (21 dni na decyzję)

1. podpisanie i publikacja w Dzienniku Ustaw

2. veto ustawodawcze (głosowanie przez Sejm 3/5 głosów)

3. przekazanie do TK w celu zbadania zgodności z Konstytucją, jeżeli TK orzeknie o zgodności - Prezydent musi podpisać, jeżeli nie - zwraca do Sejmu.

5. ustawa zwykle wchodzi w życie w ciagu 14 dni, jeżeli nie zostało to określone w inny sposób.

III. Prezydent RP: wybór i kadencja, kompetencje.

1. Najwyższy przedstawiciel, gwarant ciągłości państwowej, nieusuwalny, nieodwoływalny.

2. wybory 4-przymiotnikowe:

• powszechne

• równe

• bezpośrednie

• głosowanie tajne

Kandydat:

• obywatel polski

• bierne prawo wyborcze: 35 lat

• korzystający z pełni praw wyborczych

• zgłoszony przez co najmniej 100 000 obywateli, obywatel nie może wycofać swojego poparcia dla kandydata. Może poprzeć kilku kandydatów.

• Komitet wyborczy - co najmniej 15 osób,

• Kadencja trwa 5 lat, max. 2 kadencje; między jedną elekcją a reelekcją może być przerwa

• Skrócenie kadencji (po skróceniu kadencji obowiązki prezydenta przejmuje tymczasowo Marszałek Sejmu, jeżeli nie może - Marszałek Senatu)

• śmierć

• zrzeczenie się

• Zgromadzenie Narodowe podejmuje uchwałę stwierdzającą trwałą niezdolność prezydenta do pełnienia urzędu

• Złożenie z urzędu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu

• Brak odpowiedzialności politycznej

• Odpowiedzialności konstytucyjna za naruszenie konstytucji, ustaw lub popełnienie przestępstwa (na podstawie uchwały Zgromadzenia Narodowego, na wniosek 140 osób z Parlamentu, większość 2/3 głosów, w trakcie postępowania zawieszenie spraw urzędowych

9. Kompetencje:

1. uprawnienia wobec parlamentu

• inicjatywa ustawodawcza

• weto w stosunku do ustaw

• skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego

• zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu

• zarządzanie referendum

• skrócenie kadencji parlamentu

• zwracanie się z orędziem

2. uprawnienia w stosunku do rządu

• desygnuje kandydata na premiera

• powoływanie i odwoływanie członków Rady Ministrów

• zwoływanie Rady Gabinetowej

• może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie każdego członka RM do odpowiedzialności konstytucyjnej

3. uprawnienia w stosunku do władzy sądowniczej

• powołuje I Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK

• powoływanie I Prezesa Sądu Najwyższego

• powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

• powoływanie jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa na czas nieoznaczony z możliwością odwołania

• odbieranie przysięgi od powołanych sędziów

• prawo otrzymywania corocznych sprawozdań o funkcjonowaniu władzy sądowniczej od prezesów NSA i SN, również o funkcjonowaniu SW od Ministra Sprawiedliwości

• prawo łaski

4. w zakresie stosunków międzynarodowych

• bierna legacja, czyli utrzymywanie stosunków z innymi krajami poprzez przedstawicieli (mianowanie ambasadorów, konsulów)

• przyjmuje listy uwierzytelniające od głów innych państw

• ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych (mała i duża ratyfikacja); mała - nie jest potrzebna ustawa do ratyfikacji, , premier tylko zawiadamia Sejm. Duża - ustawa jest potrzebna: dotyczy pokoju/ wojny/ wolności i praw obywatelskich

• składanie i przyjmowanie oficjalnych wizyt zagranicznych

5. w zakresie obronności państwa

• kontrola nad wojskiem: w czasie pokoju „przy pomocy” MON

• mianowanie szefa sztabu Generalnego i dowódców poszczególnych rodzajów sił zbrojnych (za kontrasygnatą)

• mianowania na generałów i I stopnie oficerskie (kontr)

IV. Rząd RP. Tryb powoływania i odwoływania. Skład. Pozycja ustrojowa.

Rada Ministrów

Tryb powoływania: (po wyborach powszechnych)

1. Desygnowanie kandydata na Prezesa Rady Ministrów przez Prezydenta - expose w ciągu 14 dni

2. Tworzenie Gabinetu, po stworzeniu musi zatwierdzić Sejm poprzez wotum zaufania (bezwzględna większość głosów w obecności połowy liczby)

3. W przypadku braku wotum, Sejm wybiera Prezesa oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów (bezwzględną większością w obecności co najmniej połowy ust. liczby posłów); Prezydent następnie powołuje tak wybraną Radę oraz odbiera od niej przysięgę.

4. Jeżeli nie uda się w sposób z pkt 3., znowu Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od powołania udziela jej wotum zaufania, ale już zwykłą większością głosów. Jeżeli Rada nie uzyska poparcia, Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory.

Struktura Rady Ministrów:

1. Prezes Rady Ministrów - Premier (może być dodatkowo ministrem)

• reprezentuje RM

• kieruje pracami RM

• wydaje rozporządzenia i zarządzenia (kompetencje prawotwórcze)

• Zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposób jej wykonywania

• koordynuje i kontroluje pracę członków RM

• sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji

• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej

• „wymiana” ministrów nie wymaga akceptacji Parlamentu(!) [w ekspresowym czasie może wymienićcały gabinet, który pierwotnie zaakceptował Sejm)

2. Wiceprezesi RM - Wicepremierzy:

• Konstytucja nie określa ich ilości, więc nie ma obowiązku ich powoływania(!)

• mogą być jednocześnie ministrami

• w przepisach nie ma sformułowania, że są zastępcami Premiera

3. Ministrowie

• szefowie odpowiednich resortów (nazwa formalna: minister - członek RM); powołani są do konkretnych zadań, teoretycznie nie na cała kadencję

• ministrowie „bez teki” - mogą wchodzić w skład RM, dodatkowo jeszcze przewodniczący komitetów powołanych ustawą a nie sprawujących funkcji ministra w określonym resorcie

• działy administracji rządowej (g ustawy o administracji rządowej) nie pokrywają się z ministerstwami

Odpowiedzialność parlamentarna (polityczna) rządu:

• sprawozdanie z działalności

• wotum nieufności wobec Ministra (min. 69 posłów, zwykła większość)

• wotum nieufności wobec rządu (konstruktywne), min. 46 posłów, zwykła większość

Odpowiedzialność konstytucyjna

• przed Trybunałem stanu za złamanie Konstytucji, ustaw lub przestępstwo związane z zajmowanym stanowiskiem (na wniosek min. 115 posłów, większość kwalifikowana)

Zadania RM: (Konstytucja +ustawa o RM +ustawa o działaln. administracji rządowej)

• zapewnienie wykonywania ustaw, czyli prowadzenie do sytuacji, w której możliwe będzie wprowadzenie w życie uchwalonych przez parlament przepisów, m.in.: w drodze ustalenia odpowiednich środków budżetowych

• wydawanie rozporządzeń; m.in.: wydawanie rozporządzeń wykonawczych do ustaw, tak, by możliwe było ich stosowanie

• kierowanie administracją państwową (RM, wojewodowie i wice woj., urzędy centralne)

• uchwalanie projektu budżetu i jego realizacja (brak absolutorium za wykonanie budżetu nie jest podstawą odwołania rządu)

• ochrona interesów Skarbu Państwa

• zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego

• ogólne kierownictwo w zakresie obronności

• ogólne kierownictwo w zakresie stosunków międzynarodowych

• określenie organizacji i trybu swojej pracy

Organy pomocnicze RM:

• Komitet stały (organ opiniodawczo-doradczy w sprawach należących do zakresu działania Rady Ministrów lub premiera, składa się z sekretarzy stanów wszystkich ministerstw i Gosiewskiego, przygotowuje to wszystko, o czym później decyduje RM, ma także funkcje koordynacyjne)

• Komitety powołane do spraw różnych

• Rządowe Centrum Legislacyjne - obsługa prawna RM, ekspertyzy prawne dot. projektów ustaw, itp.

• Kancelaria sekretariat: obsługa informacyjna etc.

Posiedzenia RM są niejawne.

Premier określa zakres obowiązków Ministra w drodze rozporządzenia

Ministerstwo:

• gabinet polityczny ministra

• departamenty - kwestie merytoryczne

• biura (obsługa techniczno - organizacyjna)

• sekretariaty

• wydziały (w ramach biur i departamentów)

V. Sądy i trybunały. Struktura organizacyjna. Tryb powoływania. Kompetencje i zasady funkcjonowania.

• Sądy w Polsce sprawują władzę odrębną i niezależną

• Wyroki wydawane są w imieniu RP.

• Wymiar sprawiedliwości w RP sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

• Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny

• Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne

Sędziowie:

• Powoływani przez Prezydenta RP na wniosek KRS na czas nieokreślony

• Nominacja do określonych typów sądów

• Przechodzą w stan spoczynku, nie na emeryturę

• Immunitet - zatrzymanie za zgodą, chyba że złapany na gorącym uczynku (wtedy powiadamia się właściwy sąd, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie)

1. Sąd Najwyższy

• Prowadzi nadzór nad działalnością sądów powszechnych oraz wojskowych w zakresie orzekania (wyroki dot. procedur postępowania, a nie samego wyroku)

• Izby SN: cywilna, karna, pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych, wojskowa/

• Zadania:

a. rozpatrywanie kasacji od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie sądowe

b. interpretacja przepisów karnych budzących wątpliwości w praktyce orzeczniczej (wiążące dla sądów niższych)

c. udzielanie odpowiedzi na pytania prawne formułowane przez sądy

d. orzekanie o ważności wyborów i referendów

• Obsada SN:

1. I Prezes i Prezesi: Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

2. Sędziowie: Prezydent na wniosek Krajowej Izby Sądownictwa

2. Sądy powszechne

2.1. Sądy Rejonowe

• Dla 1 lub więcej gmin

• Możliwe jest tworzenie Sądów Grodzkich, jako wydziałów lub wydziałów zamiejscowych Sądów Rejonowych

• Wydziały: cywilny, karny, rodzinny, pracy, ksiąg wieczystych, gospodarczy

2.2. Sądy okręgowe

• Instancja odwoławcza dla s. rejonowych

• I instancja dla poważniejszych spraw karnych i cywilnych (zbrodnie, rozwody)

• Wydziały: cywilny, karny, pracy, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych.

2.3. Sądy Apelacyjne

• Instancja odwoławcza dla spraw rozpatrywanych w sądach okręgowych jako I instancja

• Sąd kasacyjny dla orzeczeń sądów okręgowych

• Teoretycznie jest wycofywany tzw. Sąd (wydział) lustracyjny w ramach sądu Okręgowego w Warszawie.

3. Sądy administracyjne (NSA [Prezes - 6 lat] +Wojewódzkie SA)

• Rozstrzygają zaskarżone decyzje administracyjne wobec obywatela, osoby fizycznej lub prawnej - sprawy sporne między obywatelem a i organem administracyjnym)

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami administracji samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej

• Orzekanie o zgodności z ustawami aktów prawa miejscowego (org. samorządu terytorialnego i terenowych org. administracji rządowej)

• Sądy wojskowe (sędzia min. 29 lat, min. 3 lata asesury w SW)

Sądownictwo wojskowe rozpatruje sprawy o przestępstwa popełniane przez żołnierzy służby czynnej, a także niektóre przestępstwa osób cywilnych i żołnierzy państwowych




Sądy Garnizonowe - sądy I instancji

Sądy Okręgu Wspólnego - II instancja dla orzeczeń garnizonowych i I instancja w sprawach najważniejszych

Krajowa rada Sądownictwa

- organ stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Skład KRS:

• I Prezes SN

• Min. Sprawiedliwości

• Prezes NSA

• 1 osoba powołana przez Prezydenta RP na czas nieokreślony

• 15 członków wybieranych spośród sędziów SN, sądów powszechnych/administracyjnych/wojskowych [4 lata]

• 4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów

• 2 członków wybranych przez Senat spośród Senatorów.

Trybunał Stanu

1. Skład:

• Przewodniczący (I Prezes SN)

• 2 zastępców przewodniczącego

• 16 członków wybranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów (min. 89 i zastępcy muszą mieć kwalifikacje sędziowskie)

1. Kadencja:

równa kadencji Sejmu, wybór na I posiedzeniu Izby; jest zarazem I i II instancją; wyrok II instancji nie podlega kasacji

2. Utrata stanowiska:

• Zrzeczenie się funkcji

• Trwała niezdolność do pełnienia obowiązków

• Skazanie prawomocnym wyrokiem

3. Zadania

a. Sprawy o naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w okresie urzędowania:

• Prezydent RP

• Prezes oraz członkowie RM

• Prezes NBP

• Prezes NIK

• Członkowie KRRiTV

• Nacz. Dow. Sił Zbrojnych

• Osoby, którym prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem

• Posłowie i senatorowie za naruszenie art. 107 Konstytucji (prowadzenie dz. g. i czerpanie dochodów ze SP)

b. sprawy o przestępstwa i przestępstwa skarbowe popełnione przez Prezydenta RP oraz przestępstwa i p. skarbowe popełnione przez członków RM

2. Kary

1. w zakresie odpowiedzialności konstytucyjnej: [od 2 do 10 lat]

• utrata czynnego biernego prawa wyborczego

• zakaz zajmowania kierowniczych i szczeg odpow. Stanowisk

• pozbawienie orderów, odznaczeń i tytułów honorowych

2. pozbawienie mandatu za naruszenie art. 107 ust 1 K.

3. w zakresie odpowiedzialności karnej - zgodnie z odp. Ustawą

4. może poprzestać na uznaniu winy ze względu na niską szkodliwość społeczną lub ekonomiczna czynu.

Trybunał Konstytucyjny

1. Powołany w 1986 roku

2. 15 sędziów - wyłącznie wykwalifikowani sędziowie (teoretycznie)

3. Kadencja: 9 lat, rotacyjne zmiany co 3 lata

4. Prezes i Wiceprezesi powoływani przez prezydenta spośród kandydatów zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK

5. Wnioskodawcy (podmioty wnioskujące o zbadanie zgodności ustaw z Konstytucja):

• komisje sejmowe

• Prezydent RP

• Marszałek sejmu/senatu

• Prezes RM

• 50 posłów lub 30 senatorów

• I Prezes SN, Prezesi NIK i NSA

• Prokurator Generalny

• RPO

6. Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK:

• Uchwala Regulamin TK

• `' statut Biura TK

• `' sprawozdanie z działalności

• Inne kompetencje wynikające z Regulaminu

15 sędziów = zgromadzenie Ogólne

9 sędziów = pełny skład orzekający

W posiedzeniach OZSTK mogą uczestniczyć np. prezesi NIK, SN, RPO, RPD, przewodniczący Komisji sejmowej

1. Kompetencje TK:

• Orzekanie o konstytucyjności ustaw i umów międzynarodowych

• Orzekanie o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

• Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych (jeżeli obywatel uważa, że jakiś przepis prawny łamie prawa lub wolności obywatelskie, ma prawo złożyć skargę w formie pisma procesowego)

• Orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami państwa, czyli spory o to, do którego z nich należą uprawnienia do rozstrzygania bądź wykonywania określonej sprawy (dwa typy: pozytywny - gdy dwa lub więcej chcą rozstrzygać, negatywny - kiedy nikt)

• Stwierdzanie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta

• TK rozstrzyga w Pełnym składzie (9 sędziów w tym prezes i wiceprezes):

• Przy rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami administracji

• Przy rozstrzyganiu, czy dana umowa międzynarodowa nieratyfikowana jest zgodna z K. umowy wymagające uprzedniej zgody Sejmu w formie ustawy

• Przy debatach nad ustawą, która wymaga dużych nakładów budżetowych

• TK rozstrzyga w składzie 5-cio osobowym:

• Akty inne niż te do pełnego

• Zażalenia o nieprzyjęci wniosku pod obrady TK

• Wyłączenie jakiegoś sędziego z postępowania

• Skargi konstytucyjne rozpatrywane w składzie 3-osobowym

• TK może wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy

VI. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa: NIK, RPO, RPDz, KRRiTV.

VI.I. Naczelna Izba Kontroli

1. Sposób powoływania:

• Prezesa NIK powołuje Sejm za zgodą Senatu [max. 2 lata], na wniosek marszałka Sejmu lub grupy co najmn. 35 posłów

• Odwołać prezesa NIK wybranego na 6 lat, przed upływem kadencji może Sejm w ściśle określonej sytuacji [prezes zazwyczaj jest z opozycji]

2. Organizacja NIK:

• Prezes

• 2-4 wiceprezesów

• Kolegium NIK

• Zespoły odpowiednio do resortowego podziału administracji państwowej

• Departamenty

• Delegatury

1. Kompetencje NIK: kontrola wykonania budżetu państwa, ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i administracyjnej:

• Organów administracji rządowej

• NBP

• Państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych

• Organów samorządu terytorialnego (wyłącznie w zakresie w jakim wykorzystują one majątek albo środki państwowe lub komunalne i wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa)

• Komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych

• Innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie opisanym powyżej

1. Konsekwencje wynikające z raportów NIK:

• Pozytywne - wsjo haraszo

• Pozytywne z uchybieniami (mają charakter czysto formalny, nie powodują konsekwencji finansowych dla budżetu)

• Pozytywne z nieprawidłościami (kiedy reguły nie przekroczyły [tzw. granica tolerancji błędu] założonego progu

• Ocena negatywna

VI.II. Rzecznik Praw Obywatelskich

1. Sposób powoływania:

• Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów, po wyborze marszałek Sejmu przesyła wniosek do marszałka Senatu (Senat może przyjąć lub odrzucić kandydaturę)

• Rzecznika może odwołać Sejm większością 3/5 przy obecności połowy ust. liczby posłów gdy: zrzekł się wykonywania obowiązków, stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków, sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

• Kadencja RPO trwa 5 lat (licząc po ludzku od dnia ślubowania, a nie wyboru), max 2 kadencje

1. Organizacja działalności RPO

• Biuro RPO - od groma zespołów, wydziałów i pionów (m.in. prawa karnego, prawa pracy, prawa administracyjnego etc) - przy pomocy Biura RPO wykonuje swoje zadania

• RPO podejmuje inicjatywę na wniosek obywateli lub ich organizacji, organów samorządów, RPD lub z własnej inicjatywy

• Może zwrócić się do Marszalka Sejmu z wnioskiem o powołanie zastępcy (max. 3)

• Za zgoda Sejmu RPO może ustanowić pełnomocników terenowych

1. Kompetencje RPO

• Podejmując sprawę RPO może podjąć sprawę, poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków, przekazać sprawę odpowiednim organom lub nie podejmować działania (zawiadomienie dla wnioskodawcy)

• Może badać osobiście sprawę

• Może zwrócić się do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, organów administracji rządowej, organów organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organów jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organów jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych, z żądaniem wyjaśnień oraz przedstawienia akt każdej sprawy

• Może żądać informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,

• Po zbadaniu sprawy może: stwierdzić że nie zostały złamane prawa człowieka lub obywatela, skierować zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, może żądać procesu cywilnego lub administracyjnego (w których ma prawo uczestniczyć jako prokurator)

• Może zwracać się do ustawodawcy o zmianę przepisów, może kierować ustawy do TK, kierować wnioski do SN o opinię prawną

VI.III. Rzecznik Praw Dziecka

Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów na kadencję 5 - letnią.

Statutowymi jednostkami organizacyjnymi Biura Rzecznika Praw Dziecka są:

1. Gabinet Rzecznika Praw Dziecka. Podstawowym jego zadaniem jest merytoryczne i organizacyjne wspieranie zadań realizowanych przez Rzecznika.

2. Zespół Badań i Analiz . Jego zadaniem jest prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej sytuacji dziecka w aspekcie przestrzegania jego praw, diagnozowanie przyczyn nieprzestrzegania praw dziecka oraz wypracowywanie koncepcji i metod poprawy tej sytuacji

3. Zespół Informacyjno-Interwencyjny .Udziela informacji i prowadzi interwencje w sprawach dotyczących naruszania praw dziecka zgłaszanych do Rzecznika.

Pracą Biura kieruje Dyrektor Biura powoływany i odwoływany przez Rzecznika.

VI.IV. KRRiTV

1. Skład i struktura rady:

• w skład Rady wchodzi 5 członków: 2 wybieranych przez Sejm, 1 wybierany przez Senat i 2 wybieranych przez Prezydenta;

• kadencja rady wynosi 6 lat

• Prezydent powołuje Przewodniczącego Rady

• członkowie Rady odpowiadają za delikt przed TS

1. Kompetencje:

• stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;

• określanie warunków działalności nadawców programów RiTV

• projektowanie w porozumieniu z PRM kierunku polityki państwowej w dziedzinie RiTV

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców

• współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, wykonawczych etc.

1. Uprawnienia:

• powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej i radia

• udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego

• podział środków z abonamentu

• nakładanie kar pieniężnych na nadawców

VII. Samorząd Terytorialny w Polsce






Gmina Powiat Województwo

1. Gmina

jednostki pomocnicze Gminy:

1. miejskiej: dzielnice i osiedla

2. wiejskiej: sołectwa

1. Powiat - od 1999 roku.

1. elektorat wybiera Radę powiatu (liczba radnych jest zależna od wielkości powiatu: do 40tys 15 radnych, +2 radnych za każde rozpoczęte 20.tys. max 29 osób), organ uchwałodawczo - kontrolny

2. organ wykonawczy: Zarząd Powiatu - wybierany przez Radę Powiatu, niekoniecznie spośród radnych (zakaz łączenia funkcji); Zarząd max. 5 osób (w tym starosta i wicestarosta); wybór przez Radę musi być dokonany do 3 miesięcy od wyborów, jeżeli nie wybiorą Rada jest rozwiązana i są wcześniejsze wybory, a Prezes RM wprowadza osobę p.o.

3. Zarząd jest odpowiedzialny przed Radą, nieuzyskanie absolutorium za wykonanie budżetu skutkuje rozwiązaniem Zarządu

4. Zarząd można rozwiązać odwołując większością 3/5 głosów Starostę, a wraz z nim pada cały Zarząd

5. Obowiązki samorządu powiatowego:

• edukacja publiczna (szkoły ponadgimnazjalne)

• służba zdrowia - pomoc specjalistyczna (szpitale powiatowe)

• pomoc społeczna - rodziny zastępcze, ośrodki opiekuńcze etc.

• polityka prorodzinna - adopcje, rodziny zastępcze

• transport publiczny

• ochrona dóbr kultury

• sprawy geodezji, kartografii,

• ochrona środowiska

• rynek pracy

• współpraca z NGO

6. Powiatowa Administracja Zespolona:

• służby, inspekcje, straże - instytucje zarządzane przez Starostę

• PUP

• Policja

• Straż Pożarna

7. Miasto na prawach powiatu (powiat grodzki)

• gminy wykonujące zadania powiatu

• organy: Rada Miejska oraz Prezydent Miasta (wybory bezpośrednie)

• miasta, które 31.XII.1998 ;liczyły min,. 100 tys. mieszkańców (Rada mogła zrzez się prawa powiatu miejskiego)

• miasta, które od 1999 roku utraciły status województwa

• miasta, które otrzymały ten status przy pierwszym podziale na powiaty (zlikwidowanym w 1975r)

• teraz są 64 powiaty grodzkie i 314 powiatów ziemskich.

1. Miasto Stołeczne Warszawa

• w zasadzie to miasto na prawach powiatu, ale:

• Rada Miasta liczy 60 osób

• dodatkowe funkcje z tytułu stołeczności (naczelne organy władzy państwowej, przedstawicielstwa dyplomatyczne, przyjmowanie delegacji zagranicznych, infrastruktura wynikająca ze stołeczności) - zlecone przez Administrację Rządową

• jednostki pomocnicze (dzielnice) są obowiązkowe, określone z ilości i nazw; organy: Rada Dzielnicy, Zarząd Dzielnicy (wybór przez RD, 3-5 osób: burmistrz+ zastępcy +członkowie, 3-5 osób)

• nie ma powiatu warszawskiego

• komunikacja miejska, energetyka itp., są w gestii Zarządu Miasta, a nie dzielnic

1. Województwo samorządowe

elektoratSejmik WojewódzkiZarząd i Marszałek (stoi na czele województwa)

Ma kompetencje, które nie są w konstytucji przypisane rządowi.

Dzieli się na:

• organy stanowiace

• organy wykonawcze

referendum lokalne - szeroki zakres spraw, których może dotyczyć

Pracę nadzoruja Prezes Rady Ministrów i wojewodowie oraz Regionalna Izba Obrachunkowa (sprawy finansowe).

Mają mozliwość zrzeszania się, także międzynarodowo (informacja do wojewody uchwała gminy zarejestrowanie w MSWiA).

Gmina

Ma statut - ustrój gminy (gdyż mogą być jednostki pomocnicze np.: osiedla)

Rada Ministrów powołuje znosi, łączy gminy, nazywa i okresla siedziby.

Zadania własne gminy (środki z budżetu gminy; w szczególności):

• infrastruktura

• zarządzaniewszytkimi dziediznami

• lokalny transport zbiorowy

• kanalizacja

• ochrona zdrowia

• pomoc społeczna

• budownictwo mieszkaniowe

• kultura, ochrona zabytków

• kultura fizyczna i turystyka

• targowiska ihale targowe

• zielenie, cmentarze, drzewa

• porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli

• utrzymywanie obiektów użyteczności publicznej i administracji

• polityka prorodzinna (szczególne prawa dla kobiet w ciąży)

• promocja

• wspieranie i upowszechnianie idei samorzadowej

• współpraca z organizacjami pozarzadowymi

• współpraca z innymi gminami w Polsce i za granicą

Zadania gminy zlecone przez administrację rządową (środki z budżetu centralnego)

Organ stanowiący - Rada Gminy (wybory bezpośrednie) - liczba radnych w zalezności od liczebności gminy:

• do 20 tys. - 15

• do 50 tys. - 21

• do 100 tys. - 23

• do 200 tys. - 25

• powyżej na nastepne 100 tys. Osób 3 osoby

• max - 45

Kompetencje Rady Gminy:

• decyduje o statucie

• decyduje o pensji wójta/burmistrza/prezydenta

• decyduje o budżecie

• decyduje o zagospodarowaniu przestrzennym

• decyduje o finansach

Radą kierują przewodniczący (1 - 3 wiceprzewodniczących).

Sesja odbywa się nie rzadziej jak raz na kwartał.

I sesje prowadzi przewodniczący senior.

Rada powołuje komisje.

Radni składają ślubowanie.

Radni mogą tworzyć kluby.

Radny nie może pracowac w urzędzie swojej gminy.

Radny nie może wykonywać pracy na rzecz gminy na umowie cywilno prawnej.

Radny nie może być posłem i senatorem, wojewodą lub wicewojewodą, członkim innego organu samorzadu terytorialnego.

Organ wykonawczy - wójt/burmistrz/prezydent (wybory bezpośrednie):

• musi być obywatelem polski

• powołuje i odwołuje zastępców (ich liczba zalezna od liczby mieszkańców)

• nie może pracować w innej gminie, w administracji, być posłem lub senatorem

• robi to co postanowi organ stanowiacy

• urząd gminy jego kancelarią

Jednostki pomocnicze (mogą, ale nie muszą być):

• gminy wiejskie - sołectwo

1. organ stanowiacy - zebranie wiejskie

2. organ wykonawczy - sołtys

• gminy miejskie - dzielnice

1. organ stanowiący - rada

2. organ wykonawczy - zarząd (na czele przewodniczący)

Powiat

Organ stanowiący - rada (wybory bezposrednie) - liczba radnych w zależnosci od liczebności:

• do 40 tys. - 15

• na każde nastepne 20 tys po 2 więcej

• max 29

Organ wykonawczy - starosta (wybory pośrednie)

Zadania powiatu (szczebel wyższych w niektórych dziediznach niż gmina; to co gmina +:):

• geodezja

• kartografia

• kataster (własność ziemska)

• rejestracja pojazdów

• obronność

• przeciwdziałanie bezrobociu

Składanie oswiadczeń majątkowych przez radnych.

absolutorium - można nie udzielić go przez radę - oznacza to odwołanie zarządu

Odwołanie starosty - 3/5 głosów w głosowniu tajnym

Województwo

Organ stanowiacy - sejmik (wybory bezpośrednie) - liczba radnych w zależnosci od liczebbności:

• do 2 mln - 30

• na nastepne 500 tys + 3

Organ wykonawczy - zarząd (wybory pośrednie) - szefem marszałek; mogą być ludzie spoza rady

Priorytety wspołpracy zagranicznej zgodne z polityka zagraniczna centralną.

Zadania województwa (to co gmina i powiat +:):

• strategia rozwoju województwa

• programy wojewódzkie

Diety radnych:

• max - półtora krotność kwoty bazowej (2008 r. - ok. 2,5 tys. zł)

• przeciętnie 500 zł

Pensje pracowników samorządu:

• prezydent Warszawy - ok. 5,5 tys. zł + dodatek funkcyjny

• minimalne wynagrodzenie burmistrza - ponad 3 tys. zł + dodatek funkcyjny

Miasto stołeczne Warszawa - 15.03. 2002 r. - ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy:

• gmina + miasto na prawach powiatu

• liczba radnych - ok. 60

• obligatoryjne powoływanie jednostek pomocniczych - dzielnic (pośrednie wybierany burmistrz; bezpośrednie wybierana Rada Dzielnicy)

• statut uchwala Rada Miasta - organ stanowiący

• organ wykonawczy - Prezydent

• istnieją zakłady budżetowe (tramwaje, autobusy, metro) i komunalne (gaz, woda, oczyszczanie, energia)

Zadania stołecznego charakteru miasta:

• funkcjonowanie naczelnych i centralnych organów państwa

• ambasady

• delegacje

• konieczna infrastruktura (?)

Referendum lokalne - w różnych sprawach (np.: nawet Ci przeciw czemuś muszą płacić) potrzeba 30% głosów by było wiążące; odwołanie urzędu: rady, burmistrza, wójta, prezydenta (musi być 10 miesięcy po objęciu urzędu i 8 miesięcy przed końcem, oraz 10 miesięcy od ostatniego referendum) - potrzeba 3/5 głosów jakie powołały ten urząd; może być z inicjatywy:

• rady

• obywateli - min. 15 (w gminach 5) lub organizacja społeczna lub oddział terenowy partii

powiadomienie organu wykonawczego o zamiarach referendum organ wykonawczy

powiadamia o liczbie obywateli mających głos na własny koszt organizatorzy informują

społeczeństwo o problemie w ciągu 60 dni zbierają podpisy (w województwie 5%; w

innych 10%) i przedstawienie wniosku o referendum wniosek do organu stanowiącego

komisja bada formalności uchwała o referendum termin - dzień wolny od pracy,

max. 50 dni po uchwale

Grupy interesu

Przykłady:

• rolnicy

• górnicy, hutnicy

• służba zdrowia

• oświata

• rzemieślnicy

Podział:

• charakter ekonomiczny

• charakter interesów

1. organizacje pozarządowe

2. kościoły, związki wyznaniowe

3. związki zawodowe - organizacja ludzi pracy, dobrowolna, samorządna, reprezentująca i broniąca

praw, interesów zawodowych i socjalnych

Sposób powstania:

1. uchwała 10 pracowników

2. uchwała statutu, komitetu założycielskiego (władz)

3. wystąpienie o rejestrację do sądu

Funkcje związków zawodowych:

• obronna - naruszanie praw pracowniczych, interesów zawodowych i socjalnych

• reprezentująca - rozmowy w imieniu wszystkich pracowników

• kontrolna - monitorowanie przestrzegania praw, wyrażanie opinii o przygotowywanych projektach

ustaw

• samopomocowa - kasy zapomogowo - pożyczkowe

• produkcyjna - troska o dobro zakładu

• polityczna

Związków zawodowych nie mogą tworzyć wyżsi urzędnicy państwowi.

Katalog szczególnych uprawnień związków zawodowych:

• układ zbiorowy pracy - coś korzystniejszego dla pracowników, niż jest to w prawie; autonomiczne

prawo pracy; dotyczy wszystkich pracowników; rejestracji może dokonać

minister gospodarki (w przypadku wielu zakładów) lub Okręgowy Inspektor

Pracy (jeden zakład)

• możliwość wchodzenia w spór zbiorowy z pracodawcą

Rodzaje sporów:

1. zakładowy

2. ponadzakładowy

Etapy sporu:

1. rokowania - zgłoszenie problemu pracobiorców pracodawca dąży do zgody może się

skończyć porozumieniem lub protokołem rozbieżności

2. mediacje - mediator - osoba niezaangażowana w interesy żadnej ze stron może się

skończyć porozumieniem lub protokołem rozbieżności

3. arbitraż - postępowanie quasi sądowe; autorytatywne podjęcie decyzji przez Kolegium

Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Okręgowym; orzeczeniu należy się

podporządkować; mogą o niego wnioskować tylko związki zawodowe

4. strajk - zbiorowe powstrzymanie się od pracy celem rozwiązania sporu zbiorowego; udział w

nim dobrowolny

Typy strajków:

1. ze względu na zasięg:

- zakładowy

- wielozakładowy

- generalny

b) ze względu na legalność:

- legalny

- nielegalny

c) ze względu na cel:

- solidarnościowy - w imieniu tych, którzy nie mają prawa do strajku

- ostrzegawczy - gdy na etapie mediacji widać, że porozumienie nie może być osiągnięte;

może trwać maksymalnie 2 godz.

d) ze względu na formę:

- okupacyjny - nikt nie może wyjść z budynku, a wejść tylko wybrani

- głodowy

- rotacyjny - wymiana strajkujących

- włoski - szczegółowe, drobiazgowe wykonywanie pracy, które stanie się uciążliwe

Możliwości pracodawcy wobec strajku:

1. „look out” - wyrzucenie z pracy załogi (całej lub strajkującej) w przypadku strajku

nielegalnego

Dodatkowe rodzaje protestu:

1. oflagowanie, plakaty, pikiety

b) blokada dróg publicznych, lub przejść granicznych

c) bojkot - zerwanie stosunków z pracodawcą (normalna praca, lecz lekceważenie

pracodawcy)

• zabieranie głosu przy opiniowaniu aktów prawnych - komisja Trójstronna: rząd + związki pracodawców + związki zawodowe (o zasięgu krajowym: OPZZ i NSZZ „Solidarność”)

Organizacje pozarządowe - wyraz chęci działania obywateli; sektor trzeci; non profit; założone dobrowolnie;

podstawa finansowania indywidualna (czasem dotacje budżetowe i samorządowe);

ich cel nie nastawiony na zysk; obecnie w Polsce ok. 50 tys.; dzielą się na:

• stowarzyszenia - potrzeba 15 osób do zarejestrowania, statut, wpis do rejestru osobowości prawnej

• fundacje - potrzebny jedynie kapitał; nie ma członków

Funkcje organizacji pozarządowych:

• afiliacyjna - potrzeba przynależności

• ekspresyjna - potrzeba wyrażania zainteresowań itp.:

• pomocowa - pomoc swoim członkom; samopomoc

• integracyjna - potrzeba wspólnoty

• opiekuńczo - wychowawcza

• normalizacyjna - zrównoważenie ingerencji państwa w dane dziedziny

• grupy nacisku - na władzę np.: w okresie ustawodawstwa

• uspołecznienie państwa - świadomość identyfikacji z państwem

Finansowanie organizacji pozarządowych:

• źródła

1. składki członkowskie

2. wpłaty od instytucji wspierających (nie od członków, lecz sympatyków)

3. majątek założycielski

4. darowizny, spadki, zapisy

5. zbiórki publiczne

6. działalność gospodarcza (zarobek tylko na cele statutowe)

7. budżet centralny lub samorządu (poprzez kontrakty)

• sposoby

1. dotacje (nie można przeznaczyć na działalność statutową)

2. granty

3. 1% podatku od podatnika

Kościoły i inne związki wyznaniowe

Art. 25 - równouprawnienie wszystkich kościołów i związków wyznaniowych; bezstronność władz publicznych w kwestiach religijnych i zapewnienia przez nie dopuszczalności i dobrowolności wierzeń obywateli; poszanowanie autonomii kościoła i państwa; prawo kultu, świątyni, duszpasterstwa, pracy z dziećmi, mogą być ograniczone w nadzwyczajnych warunkach

1989 r.:

• Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania:

1. by założyć kościół lub związek wyznaniowy: wniosek o rejestrację do departamentu wyznań

religijnych i mniejszości narodowych i etnicznych

MSWiA (100 obywateli + informacje o życiu

religijnym, celach, źródłach, zasadach

doktrynalnych i kulcie + adres siedziby + skład

osobowy władz + „coś na zasadzie” statutu

(kwestia przynależności i wystąpienia,

finansowania, likwidacji) wpis do rejestru

(osobowość prawna) wypis, gdy upadłość

finansowa lub zaprzestanie działania lub nie

spełnianie wyżej wymienionych kryteriów

• Ustawa o stosunku RP do Kościoła katolickiego:

1. kult nie wymaga zawiadomienia, gdy odbywa się w miejscach należących do kościoła, w innym przypadku w porozumieniu z władzą

2. święta wolne od pracy:

- 01.01 - Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki

- Poniedziałek Wielkanocny

- Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej

- 15.08 - Wniebowzięcie NMP

- 01.11 - Uroczystość Wszystkich Świętych

- 25.12 i 26.12 - Uroczystość Bożego Narodzenia i I dzień w jej oktawie

(inne kościoły gdy mają swoje święto mogą ubiegać się w szkołach lub pracy o inne dni wolne)

Obecnie ok. 160 kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, a 15 z nich ma swoje ustawy i są to:

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• Kościół Ewangelicko - Augsburski (luteranie)

• Kościół Ewangelicko - Reformowany (kalwini)

• Kościół Ewangelicko - Metodystyczny

• Kościół Chrześcijan Baptystów

• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

• Kościół Polsko Katolicki

• Gminy Wyznaniowe Żydowskie

• Kościół Katolicki Mariawitów

• Kościół Starokatolicki Mariawitów

• Kościół Zielonoświątkowy

• Muzułmański Związek Religijny

• Karaimski Związek Religijny

• Wschodni Kościół Staroobrzędowy

Konkordat - podpisany w 1993 r., a ratyfikowany w 1998 r., w dwóch jeżykach: polskim i włoskim, zawarty między RP, Stolicą Apostolską; podkreśla autonomię i deklaruje współpracę; podział administracyjny kościoła, nie może wykraczać poza granice państwa, biskupi muszą być Polakami i nie mogą być członkami episkopatów innych krajów; małżeństwo kanoniczne = cywilne; lekcje religii w szkołach

Ustawa o UKSW - utworzony 01.10.1999 r. z ATK; nadzór prawuje minister, a w pewnym zakresie metropolita Warszawski

Fundusz Kościelny - funkcjonuje od lat 50 XX w.; z niego ubezpieczenie dla księży, którzy nie płacą podatków; wspomaga dobroczynną działalność kościoła; przeznaczony na odbudowę i remonty zabytkowych świątyń

© Anna Ciosek. Justyna Mosoń, Łukasz Zera 2007

1

Marszałek

Vice Marszałkowie

liczba ustalana przez Izbę na drodze uchwały

Konwent Seniorów

Prezydium + przewodniczący lub vice przewodniczący klubów + przedstawiciele klubów

Komisje

stałe

nadzwyczajne

Prezydium Izby (kierowanie bieżącymi pracami Izby na podstawie Regulaminu)

obowiązek działania, można być w max. 2 na raz

organy robocze

powoływane odrębną uchwałą; śledcze tylko w Sejmie

---