PRAWO EGZAMIN

WYKŁADY

1. PROKURA

Prokura - szczególny rodzaj pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (w Krajowym Rejestrze Sądowym). Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne.

Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności.

Rodzaje prokury

• prokura samodzielna (samoistna) - prokurent działa samodzielnie;

• prokura łączna - dla dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów. W praktyce funkcjonuje także, zaakceptowana przez Sąd Najwyższy, prokura łączna nieprawidłowa, która polega na tym, że dla dokonania czynności konieczne jest współdziałanie prokurenta z inną osobą, która prokurentem nie jest (np. z członkiem zarządu, wspólnikiem);

• prokura oddziałowa - zakres umocowania prokurenta ograniczony jest do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.

Powstanie, odwołanie i wygaśnięcie prokury

Prokura powstaje z chwilą jej udzielenia na piśmie pod rygorem nieważności, sam wpis do rejestru ma jedynie charakter potwierdzenia.

W spółkach osobowych dla ustanowienia prokury konieczna jest zgoda wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, a w spółkach kapitałowych - zgoda wszystkich członków zarządu.

Dla odwołania prokury wystarcza oświadczenie - odpowiednio - jednego wspólnika lub członka zarządu.

Prokura wygasa na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy oraz wraz ze śmiercią prokurenta.

Prokura jest pełnomocnictwem udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru, udzielający (uchylający) prokury powinien zgłosić to do rejestru przedsiębiorców, prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Prokurentem może być osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, składa własnoręczny podpis zgodnie z wzorem podpisu z akt rejestrowych z dopiskiem wskazującym na prokurę. Prokura może być ogólna, udzielona dla reprezentacji sądowych i pozasądowych za pewnymi wyjątkami, może być wydawana pewnej grupie osób (prokura łączna) lub w granicach zakresu działań danej grupy oddziałowej (prokura oddziałowa). Prokura wygasa na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji, śmierci prokurenta. Nie powoduje wygaśnięcia prokury: śmierć przedsiębiorcy czy utrata przez niego zdolności do czynności prawnych

Pełnomocnictwo - w doktrynie prawa terminem pełnomocnictwo określa się zarówno:

• czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające ściśle określoną osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi osobami;

• sam dokument pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo upoważnia, ale nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy.

Udzielenie pełnomocnictwa wymaga złożenia oświadczenia woli, którego treścią jest upoważnienie określonej osoby do dokonania w imieniu i ze skutkiem prawnym dla mocodawcy czynności prawnej indywidualnie oznaczonej albo czynności określonych rodzajowo. To oświadczenie nie musi być złożone pełnomocnikowi, może być złożone skutecznie nawet wobec osoby trzeciej albo wobec nie ograniczonego kręgu osób. Istnieje kontrowersyjny pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, że udzielenie pełnomocnictwa może nastąpić, w konkretnych okolicznościach faktycznych, także w sposób dorozumiany. Pełnomocnictwo legitymuje pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych w imieniu mocodawcy zatem jego zakres powinien być wyraźnie i precyzyjnie określony.

Pełnomocnictwo można odwołać w każdym czasie, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie zastrzeżono inaczej, a po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest zwrócić pełnomocnictwo mocodawcy.

Przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie znają następujące ich rodzaje:

1. pełnomocnictwo ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu; wymaga formy pisemnej pod sankcją nieważności,

2. pełnomocnictwo rodzajowe - dotyczy ono określonej kategorii czynności prawnych, do których umocowany będzie pełnomocnik; nie jest ono dopuszczalne w zakresie tych czynności, do których dokonania konieczne jest pełnomocnictwo szczególne,

3. pełnomocnictwo do poszczególnych czynności - dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej,

4. prokura - pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę.

Prokura obejmuje umocowanie do wszelkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, sądowych i pozasądowych. Jednak prokurent, bez szczególnego umocowania (pełnomocnictwa) nie może dokonać:

1. zbycia przedsiębiorstwa,

2. dokonania czynności, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania;

3. zbycia i obciążenia nieruchomości stanowiących własność przedsiębiorstwa.

2. ZAWIERANIE UMÓW

Zasada swobody umów

Strony mogą swobodnie ukształtować łączący je stosunek zobowiązaniowy (art. 353 k.c.) Swoboda umów obejmuje: kształtowanie treści umowy zawiązanie (lub nie) konkretnej umowy wybór kontrahenta możliwość zmiany Ograniczenia zasady bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa ("z ustawy") zasady współżycia społecznego natura (właściwość) stosunku prawnego wyzysk sytuacji przymusowej, niedołęstwa lub niedoświadczenia kontrahenta umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna(niemożliwość pierwotna, czyli istniejąca w chwili zawarcia umowy)- art. 387 § 1 k.c.

Rodzaje umów

nazwane (regulacja w przepisach) nienazwane (na podstawie swobody umów) jednostronnie zobowiązujące obustronni zobowiązujące konsensualne (przysługuje roszczenie o wydanie rzeczy) realne (np. użyczenie, przechowanie, skład) odpłatne nieodpłatne kauzalne (ważność umowy zależy od istnienia tzw. causa, czyli przyczyny zawarcia umowy) abstrakcyjne (oderwane od przyczyny) adhezyjne (przez przystąpienie) swobodnie negocjowane Klasyfikacja ze względu na podobieństwo świadczeń: umowy prowadzące do przeniesienia własności rzeczy i praw sprzedaż, zamiana, dostawa umowy regulujące używanie rzeczy i praw najem, dzierżawa, leasing, umowy licencyjne, know-how, franchising umowy inwestycyjne umowa o prace projektowe, umowa o roboty geodezyjne, kartograficzne, geologiczne, o wykonawstwo robót inwestycyjnych umowy przewozowe przewóz, spedycja, skład, przechowanie umowy przedstawicielstwa handlowego komis, agencja, umowa maklerska, brokerska, dealerska, factoring umowy menedżerskie umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym lub majątkiem NFI umowy bankowe umowa kredytu, pożyczki, gwarancji bankowej, rachunku bankowego inne umowy rozliczeniowe i zabezpieczające , umowy ubezpieczenia, zlecenie

Strony umowy

Umowę można zawrzeć: osobiście - stronami umowy mogą być: osoby fizyczne osoby prawne (w umowie osobę prawną reprezentują osoby fizyczne będące członkami organu uprawnionego do zawarcia umowy) przez pełnomocnika strony przedstawiciela ustawowego (kuratora, opiekuna) pełnomocnika (pod rygorem nieważności na piśmie) pełnomocnictwo ogólne (pełnomocnictwo na zasadach k.c. lub prokura regulowana przepisami k.h.), szczególne (do poszczególnych czynności) zakaz zawierania umów ze sobą samym (np. między członkiem zarządu jako osobą fizyczną i członkiem zarządu jako organem spółki)

Umowa przedwstępna

Umowa przedwstępna jest umową, przez którą jedna lub obie strony umowy zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy przyrzeczonej (właściwej) Konieczne przesłanki ważności ważność umowy przedwstępnej zależy od: określenia w umowie istotnych postanowień umowy określonych w przepisach regulujących daną umowę (w przypadku umów nazwanych) lub określonych prze praktykę (umowy nienazwane) ustalenia terminu, w ciągu którego umowa ma być zawarta, gdyż są to elementy przedmiotowo istotne umowy przedwstępnej, bez spełnienia których umowa ta jest nieważna Skutki prawne skutek słabszy występuje, gdy umowa przedwstępna nie jest zawarta w formie przewidzianej dla umowy przyrzeczonej np. gdy umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości jest zawarta w formie pisemnej a nie w formie aktu notarialnego gdy strona uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej skutek słabszy polega na możliwości dochodzenia odszkodowania w ramach tzw. ujemnego interesu umowy skutek silniejszy występuje, gdy umowa przedwstępna jest zawarta w formie przewidzianej dla umowy przyrzeczonej np. gdy umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości jest zawarta w formie aktu notarialnego gdy strona uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej skutek silniejszy polega na możliwości dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej, w takim przypadku orzeczenie prawomocne sądu zastępuje oświadczenie woli termin przedawnienia wynosi 1 rok od momentu, gdy umowa miała być zawarta

Wzorce umowne (art. 384-3854 k.c.)

ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy (art. 384 k.c.), wiążą drugą stronę, jeżeli: zostały jej doręczone przy zawarciu umowy, strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte (nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego) w razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta umowa między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne. nie wiążą konsumenta niedozwolone postanowienia umowne.(tzw. czarne klauzule) postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszające jego interesy (nie dotyczy głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny) w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności: 1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie, 2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, 3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony, 4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy, 5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta, 6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju, 7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie, 8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta, 9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy, 10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie, 11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową, 12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania, 13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy, 14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia, 15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia, 16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, 17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego, 18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia, 19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia, 20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy, 21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności, 22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta, 23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Rozstrzyganie sporów z umów handlowych

Sądy gospodarcze w ramach sądownictwa powszechnego wydziały sądu powszechnego podlegające Prezesowi Sądu Wojewódzkiego, wyznaczone do rozpatrywania spraw gospodarczych (dotyczących wyłącznie przedsiębiorców) SĄDY OKRĘGOWE - z zasady rozpatruje wszystkie sprawy, z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądów rejonowych lub sądu antymonopolowego SĄDY REJONOWE rozpatrują: sprawy o wartości przedmiotu sporu mniejszej niż 30.000 zł Sądy polubowne - arbitrażowe Strony w granicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. Dopóki strony obowiązuje taka umowa, nie można żądać rozpoznania sporu przez sąd (art..697 kpc). sądy stałe - np. przy Izbie Gospodarczej, Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu sądy ad hoc - powoływane przez strony do rozpatrzenia określonej sprawy, zazwyczaj każda ze stron powołuje swojego arbitra, arbitrzy wspólnie powołują superarbitra Wyrok sądu polubownego = wyrok sądu powszechnego (wyrok sądu polubownego mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego) Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie Strona może żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli: nie było zapisu na sąd polubowny albo zapis był nieważny lub utracił moc; stronę pozbawiono możności obrony jej praw przed sądem polubownym; nie zachowano trybu postępowania przed sądem polubownym ustalonego przez strony lub przepisów ustawy, w szczególności przepisów o składzie sądu, głosowaniu, wyłączeniu sędziego i o wyroku; rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Polsce; zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania Cechy sądownictwa polubownego jednoinstancyjność - uproszczenie procedury szybkość rozstrzygania niskie koszty profesjonalizm zaufanie stron

3. FORMY CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Forma czynności prawnej - to sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. Przykładowo umowę można zawrzeć w formie ustnej lub w formie pisemnej. Umowę w formie pisemnej można z kolei sporządzić np. w postaci własnoręcznie podpisanego dokumentu czy aktu notarialnego.

Większość czynności prawnych, w szczególności drobnych umów zawieranych w sklepie, kiosku, itp. dochodzi do skutku bez konieczności przestrzegania jakichkolwiek wymogów dotyczących ich formy, czyli przez ustne lub konkludentne wyrażenie woli zawarcia danej czynności.

Istnieje jednak również szereg czynności prawnych, które ze względu np. na ich dużą wartość ekonomiczną (m.in. sprzedaż nieruchomości, przedsiębiorstwa, rzeczy większej wartości, ustanowienie zastawu) wymagają od ich stron szczególnej rozwagi, a w związku z tym odpowiedniego zabezpieczenia dowodowego stron na wypadek sporu, szczególnie gdy w jego ramach kwestionuje się sam fakt dokonania czynności. Temu celowi służą uregulowane w prawie formy kwalifikowane, które przedstawiono poniżej. Strony same - w ramach swobody kształtowania treści umów mogą ustalić, czy i jakie wymogi dotyczące formy mają między nimi obowiązywać. W wielu wypadkach ustanawiają je również ustawy. Rygor formy co do zasady dotyczy całej czynności prawnej, jednak niekiedy, w przypadku umów, może obejmować oświadczenie woli tylko jednej ze stron. Przykładem tego jest umowa darowizny, w której wymóg formy aktu notarialnego przewidziany jest tylko dla oświadczenia darczyńcy.

Zwykła forma pisemna

Spełnienie wymogu zwykłej formy pisemnej w zakresie jednostronnej czynności prawnej polega na zamieszczeniu własnoręcznego podpisu przez osobę dokonującą czynności na dokumencie zawierającym jej oświadczenie woli. Nie jest konieczne sporządzanie własnoręcznym pismem całego dokumentu, wyjątek stanowi wymóg własnoręcznego sporządzenia testamentu. Z formą pisemną zrównana jest forma dokumentu elektronicznego z bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Forma pisemna z urzędowo poświadczoną datą

Czynność prawna w formie dokumentu pisemnego z urzędowo poświadczoną datą (dokument pisemny z datą pewną) dokonana zostaje, gdy:

• data czynności prawnej zostanie urzędowo poświadczona,

• fakt dokonania czynności zostanie stwierdzony w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty tego dokumentu,

• na dokumencie obejmującym czynność prawną zostanie umieszczona jakakolwiek wzmianka organu państwowego, organu samorządu terytorialnego lub notariusza - od daty tej wzmianki.

Forma pisemna z podpisami notarialnie lub urzędowo poświadczonymi

Czynność prawna jest dokonana w formie dokumentu pisemnego z podpisem poświadczonym, jeżeli urzędnik lub notariusz stwierdził na dokumencie jego własnoręczność. Forma ta wymaga złożenia podpisu na dokumencie w obecności takiego notariusza lub urzędnika.

Akt notarialny

Zgodnie z polskim prawem, akt notarialny powinien być sporządzony w języku polskim przez notariusza i zawierać:

• dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, a w razie potrzeby lub na żądanie strony - godzinę i minutę rozpoczęcia i podpisania aktu;

• miejsce sporządzenia aktu;

• imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządził zastępca notariusza - nadto imię i nazwisko zastępcy;

• imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych, nazwę i siedzibę osób prawnych lub innych podmiotów biorących udział w akcie, imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania osób działających w imieniu osób prawnych, ich przedstawicieli lub pełnomocników, a także innych osób obecnych przy sporządzaniu aktu;

• oświadczenia woli stron, z powołaniem się w razie potrzeby na okazane przy akcie dokumenty;

• stwierdzenie, na żądanie stron, faktów i istotnych okoliczności, które zaszły przy spisywaniu aktu;

• stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany;

• podpisy biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy sporządzaniu aktu;

• podpis notariusza.

Forma zastępcza dla pisma

Przewidziana jest w celu ochrony osób niepiśmiennych lub nieumiejących czytać i umożliwienia im składania oświadczeń woli na piśmie. Osoba niepiśmienna, ale która umie czytać, może potwierdzić złożenie oświadczenia woli poprzez uczynienie na dokumencie tuszowego odcisku palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis. Innym sposobem jest złożenie podpisu przez inną osobę i poświadczenie przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby nie mogącej pisać lecz mogącej czytać. Osoba, która nie umie czytać, a ma złożyć oświadczenie woli na piśmie, może to uczynić wyłącznie w formie aktu notarialnego.

Forma elektroniczna

Współcześnie co raz większe znaczenie ma dokonywanie czynności prawnych za pomocą elektronicznych środków komunikacji. Chodzi tu o całą masę umów zawieranych przez Internet z wykorzystaniem podpisu elektronicznego. Takie oświadczenie, jeżeli zostało opatrzone właśnie podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoznaczne oświadczeniu złożonemu w formie pisemnej. Umowy zawarte bez wykorzystania podpisu elektronicznego mogą stanowić tylko uprawdopodobnienie faktu dokonania czynności prawnej.

Skutki niedochowania formy

zastrzeżonej pod rygorem nieważności

Niezachowanie formy czynności prawnej zastrzeżonej ad solemnitatem powoduje jej bezwzględną nieważność.

zastrzeżonej dla celów dowodowych

Konsekwencją są ograniczenia dowodowe podczas procesu - niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Ograniczenie dowodowe zostaje uchylone jeżeli:

1. obie strony zgodzą się na przeprowadzenie tych dowodów;

2. konsument żąda przeprowadzenia dowodów ze świadków lub zeznań stron w sporze z przedsiębiorcą lub

3. fakt dokonania czynności uprawdopodobniono na piśmie.

zastrzeżonej dla osiągnięcia określonych skutków prawnych

Czynność prawna nie wywołuje określonych, zamierzonych przez strony i przewidzianych przez ustawę dla zachowania danej formy skutków prawnych. Ustawa wymaga formy ad eventum najczęściej przez wzgląd na ochronę osób trzecich nie uczestniczących w dokonywaniu danej czynności prawnej.

Forma czynności prawnych

Zasadniczo czynność prawna może być dokonana w dowolnej formie: ustanie, pisemnie w sposób dorozumiany itd. Obowiązek nadania czynności prawnej określonej formy istnieje tylko wówczas, gdy to wynika z przepisów albo z zawartej wcześniej przez strony umowy. Jako obowiązkowa przewidziana może być forma pisemna lub forma szczególna, np. forma aktu notarialnego, pisma z uwierzytelnionym notarialnie podpisem.

Forma pisemna. Jeżeli z przepisu lub z umowy wynika obowiązek dokonania czynności prawnej w formie pisemnej, to brak tej formy powoduje:

1. Nieważność czynności prawnej, jeśli została zastrzeżona forma pisemna pod rygorem nieważności. Nieważność czynności prawnej zachodzi tylko:

a) gdy ustawa wyraźnie przewiduje rygor nieważności

b) gdy strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna powinna być dokonana w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

2. Utrudnienie zawodowe w przypadku sporu przed sądem lub komisją arbitrażową, jeśli ustawa zastrzega formę pisemną dla celów dowodowych. We wszystkich przypadkach, w których przepis ustawy lub umowa przewidują formę pisemną bez podania zwrotu „pod rygorem nieważności” lub podobnego, uważa się, że forma ta została zastrzeżona tylko dla celów dowodowych. Oznacza to, że brak formy pisemnej nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz wywołuje tylko ten skutek, że w razie sporu przed sądem lub komisją arbitrażową niedopuszczalny będzie dowód z przesłuchania świadka czy stron odnośnie do dokonania czynności prawnej.

Forma pisemna czynności prawnej polega na złożeniu własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy w formie pisemnej wystarcza wymiana dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

Formy szczególne. Z ustawy bądź z umowy może wynikać obowiązek zachowania szczególnej formy czynności prawnej. Chodzi przede wszystkim o formę aktu notarialnego, która jest wymagana np. do przeniesienia własności nieruchomości, do ustanowienia na nieruchomości prawa wieczystego użytkowania. Brak takiej formy szczególnej powoduje zawsze nieważności prawnej.

Przesłanki ważności czynności prawnej

Aby czynność prawna była ważna, by wywoływała zamierzone skutki prawne, powinny być spełnione następujące przesłanki.

1. Czynność prawna musi być dokonana przez osobę posiadającą zdolność do czynności prawnych. W zależności od rodzaju i treści czynności prawnej konieczna jest zdolność pełna lub ograniczona. Czynność prawna dokonana przez osobę nie posiadającą wymaganej zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

2. Jeśli ustawa wymaga dla pewnego rodzaju czynności prawnych formy szczególnej, albo zastrzega formę pisemną pod rygorem nieważności, zachowanie tej formy jest warunkiem ważności czynności prawnej. Umową wymagającą dla swej ważności formy pisemnej jest umowa kontraktacji.

3. Treść czynności prawnej musi być zgodna z przepisami imperatywnymi oraz z zasadami współżycia społecznego.

4. MAŁŻEŃSKIE STOSUNKI MAJĄTKOWE

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.

Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa; 6) prawa niezbywalne;

7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

8) wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

9) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

10) prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem. Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; może również postanowić, że na dokonywanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu tym majątkiem wymagane będzie zamiast zgody drugiego małżonka zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności. Zaspokojenia z majątku wspólnego może żądać także wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Jeżeli jednak wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności ustawowej albo jeżeli dotyczy ona odrębnego majątku jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z odrębnego majątku dłużnika oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez dłużnika, jak również z korzyści uzyskanych przez dłużnika z jego praw autorskich twórcy, praw twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego przez wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, jeżeli ze względu na charakter wierzytelności albo stopień przyczynienia się małżonka będącego dłużnikiem do powstania majątku wspólnego - zaspokojenie z majątku wspólnego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Od chwili ustania wspólności ustawowej stosuje się odpowiednio do majątku, który był nią objęty, przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy ich spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód.
Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek odrębny. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku odrębnego na majątek wspólny. Zwrotu dokonywa się przy podziale majątku wspólnego; jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego. W sprawach nie unormowanych w artykułach poprzedzających, do podziału majątku, który był objęty wspólnością ustawową, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia przez sąd wspólności majątkowej zarówno ustawowej, jak i umownej.
Wspólność majątkowa ustaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją znosi. Wspólność zarówno ustawowa, jak i umowna ustaje z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami powstaje między nimi rozdzielność majątkowa.

USTANIE MAŁŻEŃSTWA.

W razie uznania jednego z małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznaniu tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci. Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. Z zastrzeżeniem przepisu artykułu poprzedzającego do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków rozwiedzionych drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi.

5. ZASTAW, HIPOTEKA, PRZEWŁASZCZENIE NA ZABEZPIECZENIE

H i p o t e k a

Do powstania hipoteki niezbędna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz wpis do księgi wieczystej. Wpisy dokonywane są na wniosek właściciela. Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelność pieniężną i może być wyrażona w określonej kwocie pieniężnej. Zabezpiecza ona zarazem roszczenie do odsetek jak i roszczenie o zwrot kosztów postępowania. Wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona na inną osobę bez hipoteki. Wierzytelność o wysokości nie ustalonej może być zabezpieczona do oznaczonej sumy najwyższej (hipoteka kaucyjna). Wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo w dochodzeniu swoich wierzytelności przed wierzycielami osobistymi, a w wypadku kilku hipotek na jednej nieruchomości decyduje data wpisu do księgi wieczystej. Właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką odpowiada za dług całym swoim majątkiem a nie tylko daną nieruchomością. Hipoteka obejmuje nieruchomość wraz z jej częściami składowymi i przynależnościami. Hipoteka podlega ochronie prawnej - wierzyciel może się domagać od właściciela i osób trzecich zaniechania działań pomniejszających wartość nieruchomości obciążonej hipoteką. Wierzyciel hipoteczny może się zaspokoić z nieruchomości obciążonej tylko w drodze postępowania egzekucyjnego. Hipoteka wygasa na skutek zaspokojenia wierzytelności.

Z a s t a w

Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome jak również niektóre prawa podmiotowe zbywalne. Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia się z przedmiotu zastawu, niezależnie od tego kto stał się jego właścicielem. Są dwa typy zastawów; umowny: powstaje na podstawie umowy między wierzycielem a właścicielem rzeczy (koniecznym warunkiem jest wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej) ; ustawowy: powstaje bezpośrednio z mocy prawa, ma na celu zabezpieczenie ewentualnych przyszłych należności z tytułu niektórych umów np. umowa najmu, dzierżawy, przewozu rzeczy, spedycji, składu, komisu. Dodatkowym typem zastawu jest zastaw rejestrowy do którego niezbędne jest zawarcie umowy pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem

(zastawnikiem) oraz wpisu do rejestru zastawów. Umowa zastawnicza powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie pisemnej i powinna zawierać: przedmiot zastawu, zabezpieczoną wierzytelność (oznaczony stosunek prawny lub najwyższa suma zabezpieczenia). Z istnieniem rejestrów zastawów wiążą się: domniemanie, iż dane ujawnione w rejestrze są ujawnione oraz domniemanie, że osoba zainteresowana wiedziała o danych ujawnionych w rejestrze. Ustawa przewiduje prowadzenie jawnych rejestrów zastawów. Zastaw jako prawo rzeczowe jest prawem podmiotowym bezwzględnym, skutecznym wobec wszystkich, w tym także wobec właściciela rzeczy. Przejście przedmiotu zastawu na własność zastawnika w razie niezaspokojenia wierzytelności przez dłużnika w określonym terminie może odbyć się tylko zgodnie z przepisami o postępowaniu egzekucyjnym. Zastaw wygasa przed wszystkim w razie wygaśnięcia wierzytelności, dla zabezpieczenia której zastaw został ustanowiony.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie - forma zabezpieczenia wierzytelności polegająca na przeniesieniu przez dłużnika prawa własności swojej rzeczy na wierzyciela.

Formy przewłaszczenia

Przewłaszczenie na zabezpieczenie występuje w dwóch formach:

• dłużnik przenosi na wierzyciela własność swej rzeczy, a wierzyciel zobowiązuje się do przeniesienia własności tej rzeczy z powrotem na dłużnika po zaspokojeniu wierzytelności, często zobowiązując się do korzystania z rzeczy w ograniczonym umową zakresie - do powrotnego nabycia własności przez dłużnika konieczna jest dodatkowa umowa;

• dłużnik przenosi własność rzeczy ruchomej na wierzyciela pod warunkiem rozwiązującym, którym jest zaspokojenie wierzytelności - z tą chwilą własność rzeczy ruchomej automatycznie powraca do dłużnika.

Przedmiot przewłaszczenia

Na gruncie polskiego prawa orzecznictwo dopuszcza tę formę zabezpieczenia co do rzeczy ruchomych. Przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie może być również zbiór rzeczy o zmiennym składzie np. oznaczona ilość towarów danego gatunku. Problematyczną kwestią pozostaje dopuszczenie do przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności.

Przewłaszczenie a zastaw

• W przeciwieństwie do zastawu przewłaszczona rzecz pozostaje w posiadaniu dłużnika, który może posługiwać się nią na zasadach podobnych do użyczenia, ta różnica nie występuje w przypadku zastawu rejestrowego.

• Przewłaszczenie zapewnia korzyść wierzycielowi przyznając mu uprawnienia daleko dalej idące niż posiadałby przy zastosowaniu instytucji zastawu. Instytucja przewłaszczenia obniża ryzyko i koszty zabezpieczenia wierzytelności, gdyż rzecz będąca zabezpieczeniem staje się własnością wierzyciela.

• Wierzytelność tak zabezpieczona jest obejmowana układem upadłego z wierzycielami

6. SPRZEDAŻ KONSUMENCKA

USTAWA z dnia 27 lipca 2002 r.

Sprzedaż konsumencka

Art. 1. 1. Ustawę stosuje się do dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą (towar konsumpcyjny).

2. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży energii elektrycznej, jak również do gazu i wody, chyba że są sprzedawane w ograniczonej ilości lub w określonej objętości.

3. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży egzekucyjnej oraz sprzedaży dokonywanej w postępowaniu upadłościowym albo innym postępowaniu sądowym.

Art. 2. 1. Sprzedawca jest obowiązany podać do wiadomości kupującego cenę oferowanego towaru konsumpcyjnego oraz jego cenę jednostkową (cenę za jednostkę miary), chyba że wyrażają się one tą samą kwotą. Przy sprzedaży towaru konsumpcyjnego oferowanego luzem jest wymagane podanie jedynie ceny jednostkowej. Taki sam sposób podawania cen powinien być stosowany w reklamie.

2. Przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru lub na próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej dwóch tysięcy złotych sprzedawca jest obowiązany potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy.

3. W pozostałych przypadkach, na żądanie kupującego, sprzedawca wydaje pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, zawierające oznaczenie sprzedawcy z jego adresem, datę sprzedaży oraz określenie towaru konsumpcyjnego, jego ilość i cenę.

Art. 3. 1. Sprzedawca dokonujący sprzedaży w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego. W szczególności należy podać: nazwę towaru, określenie producenta lub importera i kraj pochodzenia towaru, znak bezpieczeństwa i znak zgodności wymagane przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej oraz, stosownie do rodzaju towaru, określenie jego energochłonności, a także inne dane wskazane w odrębnych przepisach.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, powinny znajdować się na towarze konsumpcyjnym lub być z nim trwale połączone, w przypadku gdy towar jest sprzedawany w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie. W pozostałych przypadkach sprzedawca jest obowiązany umieścić w miejscu sprzedaży towaru informację, która może zostać ograniczona do nazwy towaru i jego głównej cechy użytkowej oraz wskazania producenta lub importera i kraju pochodzenia towaru.

3. Sprzedawca jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające dokonanie wyboru towaru konsumpcyjnego i sprawdzenie jego jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów.

4. Na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy.

5. Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie elementy jego wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.

Art. 4. 1. Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową; w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania.

2. W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.

3. W przypadkach nieobjętych ust. 2 domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować.

4. Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby, która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego.

Art. 5. Sprzedawca nie jest związany zapewnieniem, o którym mowa w art. 4, jeżeli wykazał, że zapewnienia tego nie znał ani, oceniając rozsądnie, znać nie mógł albo że nie mogło ono mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy, albo też że jego treść sprostowano przed zawarciem umowy.

Art. 6. Za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową uważa się również nieprawidłowość w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.

Art. 7. Sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową, gdy kupujący o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. To samo odnosi się do niezgodności, która wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez kupującego.

Art. 8. 1. Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia.

2. Nieodpłatność naprawy i wymiany w rozumieniu ust. 1 oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia.

3. Jeżeli sprzedawca, który otrzymał od kupującego żądanie określone w ust. 1, nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione.

4. Jeżeli kupujący, z przyczyn określonych w ust. 1, nie może żądać naprawy ani wymiany albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy; od umowy nie może odstąpić, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna. Przy określaniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru i cel jego nabycia.

Art. 9. 1. Kupujący traci uprawnienia przewidziane w art. 8, jeżeli przed upływem dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie zawiadomienia przed jego upływem.

2. Minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określi, w drodze rozporządzenia, dla towarów żywnościowych krótsze terminy zawiadomienia, mając na względzie trwałość tych towarów.

Art. 10. 1. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jedynie w przypadku jej stwierdzenia przed upływem dwóch lat od wydania tego towaru kupującemu; termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą ten termin skrócić, jednakże nie poniżej jednego roku.

2. Roszczenia kupującego określone w art. 8 przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową; przedawnienie nie może się skończyć przed upływem terminu określonego w ust. 1. W takim samym terminie wygasa uprawnienie do odstąpienia od umowy.

3. Zawiadomienie sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową przerywa bieg przedawnienia. Przedawnienie nie biegnie w czasie wykonywania naprawy lub wymiany oraz prowadzenia przez strony, nie dłużej jednak niż przez trzy miesiące, rokowań w celu ugodowego załatwienia sprawy.

4. Upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jeżeli sprzedawca w chwili zawarcia umowy wiedział o niezgodności i nie zwrócił na to uwagi kupującego.

Art. 11. Uprawnień unormowanych w niniejszej ustawie nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. W szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową, lub przez wybór prawa obcego.

Art. 12. 1. W przypadku zaspokojenia roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedawca może dochodzić odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej. Do odpowiedzialności odszkodowawczej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań.

2. Roszczenie zwrotne przewidziane w ust. 1 przedawnia się z upływem sześciu miesięcy; staje się wymagalne z chwilą zaspokojenia kupującego, nie później jednak niż w dniu, w którym sprzedawca obowiązany był to uczynić.

Art. 13. 1. Udzielenie kupującemu gwarancji następuje bez odrębnej opłaty przez oświadczenie gwaranta, zamieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub reklamie, odnoszących się do towaru konsumpcyjnego; określa ono obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Nie uważa się za gwarancję oświadczenia, które nie kształtuje obowiązków gwaranta.

2. Sprzedawca udzielający gwarancji wydaje kupującemu wraz z towarem dokument gwarancyjny; powinien także sprawdzić zgodność znajdujących się na towarze oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na towarze zabezpieczeń.

3. Oświadczenie gwarancyjne powinno być sformułowane zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 3 ust. 1 zdanie pierwsze. Jednakże uchybienie tym wymaganiom pozostaje bez wpływu na ważność gwarancji i nie pozbawia kupującego wynikających z niej uprawnień.

4. W dokumencie gwarancyjnym należy zamieścić podstawowe dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji, w tym w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Rzeczypospolitej Polskiej, czas trwania i terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej. Ponadto powinno być w nim zawarte stwierdzenie, że gwarancja na sprzedany towar konsumpcyjny nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową.

Rozdział 2

Zmiany w przepisach obowiązujących i przepis końcowy

Art. 14. W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny wprowadza się następujące zmiany:

  1)   po art. 535 dodaje się art. 535¹ w brzmieniu:

"A Art. 535¹.   Przepisy niniejszego działu stosuje się do sprzedaży konsumenckiej w takim zakresie, w jakim sprzedaż ta nie jest uregulowana odrębnymi przepisami.";

  2)   skreśla się art. 555¹;

  3)   po art. 605 dodaje się art. 605¹ w brzmieniu:

"A Art. 605¹.   Jeżeli umowa dostawy jest zawierana w zakresie działalności przedsiębiorstwa dostawcy, a odbiorcą jest osoba fizyczna, która nabywa rzeczy w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, do umowy tej stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej.";

  4)   po art. 627 dodaje się art. 627¹ w brzmieniu:

"A Art. 627¹.   Do umowy zawartej, w zakresie działalności przedsiębiorstwa przyjmującego zamówienie, z osobą fizyczną, która zamawia dzieło, będące rzeczą ruchomą, w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej.";

  5)   po art. 770 dodaje się art. 770¹ w brzmieniu:

"A Art. 770¹.   Do umowy sprzedaży rzeczy ruchomej, zawartej przez komisanta z osobą fizyczną, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej."

7. RĘKOJMIA PRZY SPRZEDAŻY

Rękojmia - odpowiedzialność sprzedającego względem kupującego za wady fizyczne oraz prawne sprzedawanej rzeczy. W polskim prawie cywilnym jest uregulowana w art. 556-576 Kodeksu cywilnego) przy umowie sprzedaży, ma również odpowiednie zastosowanie do innych stosunków prawnych. W przypadku sprzedaży rzeczy ruchomej z udziałem konsumentów stosuje się niezgodność towaru z umową (Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu Cywilnego (DzU 2002 Nr141, poz.1176)).

Wady fizyczne mogą polegać na:

1. zmniejszeniu wartości, użyteczności rzeczy (np. przemakalność nieprzemakalnej kurtki),

2. niekompletności (np. brak oprogramowania do komputera, brak dokumentacji i instrukcji),

3. braku określonych właściwości (np. zawyżono parametry, użyto innych materiałów).

Wada fizyczna może stanowić podstawę odpowiedzialności sprzedawcy, gdy istniała przed wydaniem rzeczy albo powstała po wydaniu rzeczy, ale z przyczyny tkwiącej już uprzednio w rzeczy.

Wady prawne mogą polegać tylko na tym, że:

1. sprzedawana rzecz nie należy do sprzedającego, lecz jest własnością osoby trzeciej,

2. sprzedawana rzecz jest obciążona prawem na rzecz osoby trzeciej (np. hipoteką albo zastawem).

Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi:

1. może żądać obniżenia ceny (art. 560 Kodeksu cywilnego); obniżenie ceny powinno odzwierciedlać rzeczywiste obniżenie wartości sprzedanej rzeczy;

2. może żądać usunięcia wady (art. 561 Kodeksu cywilnego); jeśli sprzedawca jest zarazem producentem kupujący może żądać naprawienia rzeczy;

3. może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad (art. 561 Kodeksu cywilnego); sprzedawca ponosi wszelkie wynikłe z tego tytułu koszty, np. transportu, ubezpieczenia, pakowania itp.;

4. może odstąpić od umowy, ale tylko w przypadku, gdy wada jest istotna, tzn. nie pozwala na użytkowanie przedmiotu zgodnie z jego przeznaczeniem (art. 561 Kodeksu cywilnego).

Aby kupujący mógł skorzystać z ww. uprawnień musi dokonać tzw. aktów staranności, tj. zbadać dostarczone mu rzeczy, zawiadomić sprzedawcę o wykrytych wadach i zgłosić swoje roszczenia.

Sposób reklamacji wybiera kupujący. Rękojmia jest skuteczna przez okres 1 roku (w przypadku budynku przez 3 lata) (art. 568 Kodeksu cywilnego) od dnia wydania towaru, z zastrzeżeniem, iż wada zostanie zgłoszona sprzedawcy nie dalej jak 1 miesiąc od chwili wykrycia tej wady, a w przypadku produktów spożywczych terminy te są krótsze. Okres ten może zostać wydłużony, gdy sprzedawca wadę podstępnie zataił. Rękojmią nie są objęte rzeczy nabyte w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym.

Rękojmia za wady fizyczne i prawne, to odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego, która wynika z ustawy (kodeksu cywilnego art. 556 - 576), a nie z umowy stron i dotyczy zarówno rzeczy nowych, jak i używanych. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy, nie zależy od winy sprzedawcy, gdyż oparta jest na zasadzie ryzyka i ma charakter absolutny. Sprzedawca nie może się z niej zwolnić, nie może jej ograniczyć lub wyłączyć, gdyż w umowach z udziałem konsumentów (osób fizycznych) takie działanie jest niedopuszczalne.

Nie każde uszkodzenie powstałe po zakupie towaru można reklamować. Reklamacja jest uzasadniona jeśli dotyczy wady w rozumieniu przepisów, głównie k.c., a takimi są:

- wady zmniejszające wartość rzeczy np. przez niższą od ustalonej w umowie jakość,

- wady zmniejszające użyteczność rzeczy, np. lodówka odbiega od norm technicznych ustalonych dla tego rodzaju sprzętu,

- gdy rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewniał sprzedawca,

- gdy rzecz wydano w stanie niezupełnym, niekompletnym np. brak instrukcji w języku polskim dotyczącej sposobu korzystania z rzeczy.

Sprzedawca ponosi więc odpowiedzialność z tytułu rękojmi, gdy rzecz przez niego sprzedana dotknięta jest ww. wadą, a w chwili zawarcia umowy konsument o niej nie wiedział.

Rękojmia trwa 1 rok od daty wydania rzeczy kupującemu (trzy lata dla budynków), a wszelkie oświadczenia sprzedawcy dotyczące krótszego okresu rękojmi nie mają żadnych skutków prawnych.

Aby nie utracić uprawnień z tytułu rękojmi, konsument musi zawiadomić sprzedawcę o wadzie w ciągu 1 miesiąca od daty jej wykrycia.

Z tytułu rękojmi konsumentowi przysługuje:

- odstąpienie od umowy, czyli zwrot pieniędzy za zwrotem wadliwej rzeczy ale - nie można od umowy odstąpić, jeśli sprzedawca niezwłocznie rzecz wymieni na inną, wolną od wad, albo wadę usunie. Odstąpienie od umowy jest możliwe dopiero wówczas, gdy rzecz już raz wymieniono lub naprawiono;

- obniżenie ceny;

- wymiana rzeczy wadliwej na inną, bez wad (tylko w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku - takimi są rzeczy produkowane masowo, seryjnie, które można zastąpić inną, np. obuwie, odzież, sprzęt gospodarstwa domowego, meble);

- usunięcie wad (tylko przy rzeczach oznaczonych co do tożsamości - takimi są rzeczy wykonane na indywidualne zamówienie, niepowtarzalne, niezamienne, np. płaszcz uszyty na miarę).

Sprzedawca ma obowiązek przyjąć i rozpatrzyć reklamację. Odpowiedzialnym wobec konsumenta jest sprzedawca, a nie producent, hurtownik, importer lub dealer. Sprzedawca nie może do nich odsyłać konsumenta, sam musi przyjąć reklamację.

Reklamację można składać ustnie (telefonicznie lub osobiście) albo pisemnie. Najlepszą ze względów dowodowych jest forma pisemna. Protokół reklamacyjny należy sporządzić w dwóch egzemplarzach jeden dla sprzedawcy, drugi dla konsumenta.

Sprzedawca winien rozpatrzyć reklamację niezwłocznie. Generalnie, jeśli strony nie postanowiły inaczej, ma na to nie więcej niż 14 dni kalendarzowych od dnia dostarczenia towaru lub dokonania oględzin. W razie konieczności wydania opinii, lub badania w miejscu używania towaru, reklamację należy załatwić w terminie niezbędnym do przeprowadzenia tych czynności, najpóźniej w ciągu 21 dni kalendarzowych.

Szczegółowo o sposobie załatwienia reklamacji mówi rozporządzenie Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 roku, w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów sprzedaży między przedsiębiorcami a konsumentami, obowiązujące od 1 lipca 2002 roku.

Drugi instrument prawny chroniący konsumenta to gwarancja jakości. Jest to pisemne zobowiązanie gwaranta do bezpłatnego usunięcia wad lub wymiany towaru na niewadliwy. Gwarantem może być zarówno producent, hurtownik, importer, dealer, jak i sprzedawca. Udzielenie gwarancji jest nieobowiązkowe. Gwarancja jakości chroni konsumenta tylko wtedy, gdy gwarant tej ochrony udzielił. Szczegółowo sposób załatwiania reklamacji oraz przysługujące uprawnienia określa karta gwarancyjna. Jeśli karta nie określa innego terminu, gwarancja trwa 1 rok.

Od 1996 roku konsument ma prawo wyboru między realizacją uprawnień z rękojmi i gwarancji. Z uprawnień tych można korzystać jednocześnie, ale nie łącznie, np. jeśli konsument naprawia telewizor w ramach gwarancji, to w stosunku do tej samej wady nie będzie mógł korzystać z rękojmi, ale do każdej innej wady tak.

Różnice pomiędzy rękojmią i gwarancją:

	Rękojmia	Gwarancja
powstaje:	- z mocy prawa	- dobrowolna, powstaje po wydaniu dokumentu gwarancyjnego
odpowiada:	- sprzedawca	- gwarant (m.in. producent, hurtownik, dealer, sprzedawca)
czas trwania:	- 1 rok lub 3 lata	- określony w karcie gwarancyjnej lub 1 rok
przedłużenie terminu:	- terminu nie przedłuża się	- możliwość przedłużenia terminu (o czas kiedy konsument nie mógł korzystać z towaru z powodu jego wadliwości, np. towar pozostawał w serwisie) lub liczenia go od nowa
uprawnienia konsumenta:	- odstąpienie od umowy (z zastrzeżeniem art. 560 i 561 k.c.) - obniżenie ceny - wymiana - usunięcie wad	- określone w karcie gwarancyjnej lub - usunięcie wad ewentualnie wymiana
o sposobie załatwienia reklamacji decyduje:	- konsument (z zastrzeżeniem art. 560 i 561 k.c.)	- gwarant

8. RODZAJE STOSUNKÓW PRACY

1. Rodzaje stosunków pracy:

a) na podstawie powołania

b) na podstawie wyboru

c) na podstawie mianowania

d) na podstawie spółdzielczej umowy o pracę

e) na podstawie umowy o pracę

2. Rodzaje umów o pracę:

a) zawarta na czas nieokreślony (bezterminowy)

b) zawarta na czas określony

c) zawarta na czas wykonywania okreslonej pracy

d) na zastępstwo.

3. Umowa na okres próbny.

2. Rodzaje stosunków pracy Ze wzgl. na odmienność form własności będącej podstawą działalności są 2 rodzaje stosunku pracy: 1. pracownicze- występują we wszystkich dziedzinach produkcji, usług oraz administracji między pracodawcami dysponującymi mieniem społecznym bądź własnością prywatną a pracownikami wykonującymi pracę za pomocą środków (narzędzi pracy) dostarczonych przez podmiot zatrudniający. Jest to stosunek prawny samodzielny, występuje niezależnie od innych stosunków prawnych

2. spółdzielcze- stanowiące podstawową formę zatrudnienia członków spółdzielni pracy jako współwłaścicieli (w sensie ekonomicznym) środków produkcji zrzeszenia spółdzielczego prowadzącego wspólne przedsiębiorstwo na podstawie pracy osobistej członków. Jest to stosunek prawny niesamodzielny, pozostaje w związku ze stosunkiem członkostwa (nie może powstać przed przyjęciem danej osoby do członków spółdzielni i wygasa z udziałem członkostwa).

Stosunkiem pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy jest tylko taki stosunek prawny, który zachodzi pomiędzy dwoma podmiotami, z których jeden nazywany jest pracodawcą, a drugi pracownikiem. Stosunkiem pracy nazywamy stosunek prawny, którego treścią jest obowiązek świadczenia przez pracownika określonej pracy za wynagrodzeniem. Na podstawie i w ramach tego stosunku pracownik zobowiązuje się świadczyć pracę określonego rodzaju, osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy. Pracodawca natomiast zobowiązuje się zatrudnić tegoż pracownika za wynagrodzeniem. Kodeks pracy w art. 22 § 1 k.p. stanowi: „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązany jest do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem”.

Stosunek pracy ma charakter zobowiązaniowy dwustronny. Oznacza to, że  zarówno pracodawca, jak i pracownik występują wobec siebie równocześnie w roli wierzyciela i dłużnika. Z jednej strony pracodawca ma prawo żądać od pracownika świadczenia pracy, pracownik zaś ma obowiązek tę pracę świadczyć. Z drugiej strony pracownik może żądać zapłaty umówionego wynagrodzenia, a pracodawca musi to wynagrodzenia zapłacić.

Podmiotami tego stosunku są:

1. pracodawca - jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3 k.p.),

2. pracownik - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 k.p.). Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Na warunkach określonych w dziale dziewiątym kodeksu pracy pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat (art. 22 § 2 k.p.).

Do powstania stosunku pracy dochodzi wówczas, gdy pracownik i pracodawca złożą zgodne oświadczenia woli o tym, że chcą nawiązać ze sobą stosunek pracy.

Stosunek pracy posiada kilka cech charakterystycznych, pozwalających odróżnić go  od innych stosunków prawnych, których przedmiotem jest także świadczenie pracy (chodzi tutaj zwłaszcza o umowy prawa cywilnego, a w szczególności umowy zlecenia oraz umowy o dzieło). Do szczególnych cech stosunku pracy zalicza się przede wszystkim:

1. konieczność osobistego świadczenia pracy przez pracownika - nie można świadczyć pracy w ramach stosunku pracy za pośrednictwem innej osoby. Praca musi być wykonywana przez tę osobę, która się do jej wykonywania bezpośrednio zobowiązała,

2. odpłatność pracy - pracownikowi należy się wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju, ilości i jakości wykonywanej pracy. Niedopuszczalne jest świadczenie pracy nieodpłatnie,

3. podporządkowanie pracownika pracodawcy w procesie wykonywania pracy - polega ono na obowiązku wykonywania poleceń przełożonego dotyczącego organizacji i przebiegu całego procesu pracy. W praktyce oznacza to prawo pracodawcy do wyznaczania pracownikowi zadań oraz określania sposobu ich wykonania, wskazywania miejsca i czasu wykonywania pracy, jak również określania sposobu zachowania się pracowników w pracy (np. obowiązek przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pobierania i zdawania narzędzi, poddania się kontroli przy wejściu i wyjściu z zakładu pracy),

4. ciągłość świadczenia pracy - pracownik zobowiązuje się nie do wykonania określonego dzieła, lecz do wykonywania pracy w sposób ciągły. Nie chodzi tutaj o jednorazowe wykonanie konkretnej czynności, lecz o staranne działanie w procesie pracy,

5. ponoszenie przez pracodawcę, a nie przez pracownika ryzyka, które wiąże się z  funkcjonowaniem zakładu - różnego rodzaju zakłócenia w procesie pracy, np.  przerwa w dostawie energii, wszelkie braki oraz zły pod względem jakościowym i ilościowym wynik pracy, obciążają wyłącznie pracodawcę.

Rodzaje stosunków pracy

Powołanie (art. 68 - 72 k.p.) - jest aktem jednostronnym, na mocy którego powierza się danej osobie określone przez prawo stanowisko, najczęściej kierownicze (np. dyrektora przedsiębiorstwa państwowego), nawiązując jednocześnie z tą osobą stosunek pracy. Powstanie stosunku pracy na tej podstawie może nastąpić tylko wówczas, gdy taki sposób przewiduje przepis prawa i   tylko za uprzednią zgodą pracownika. Powołanie powinno mieć formę pisemną. Do stosunków pracy, które powstały na tej podstawie, stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony.

Wybór (art. 73 - 75 k.p.) - jako podstawa stosunku pracy pojawia się wtedy, gdy  danej osobie na mocy aktu wyboru powierzono wykonywanie określonej funkcji (np. wójta, burmistrza, prezydenta, członka rady nadzorczej spółki), ale równocześnie z tego wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się wraz z wygaśnięciem mandatu.

Mianowanie (nominacja) (art. 76 k.p.) - jest typowym sposobem zatrudniania w  administracji publicznej, sądownictwie, prokuraturze, szkołach, szkolnictwie wyższym, służbie celnej, służbie dyplomatyczno - konsularnej. Ponadto na podstawie mianowania nawiązują się szczególne stosunki prawne, które nie są regulowane przez przepisy prawa pracy. Chodzi tu przede wszystkim o stosunki służbowe w wojsku, policji, służbie granicznej czy więziennej. Charakterystyczną cechą stosunku pracy opartego na mianowaniu jest  podległość służbowa, czyli podporządkowanie pracownika mianowanego podmiotowi zatrudniającemu. Przejawem tej podległości jest miedzy innymi możliwość powierzania prawnikowi innej pracy niż ta, która została określona w akcie nominacji, zmiana niektórych warunków pracy bez zachowania okresów wypowiedzenia, możliwość kierowania do pracy w  innej jednostce organizacyjnej w drodze jednostronnych decyzji władzy służbowej, za  zgodą lub nawet bez zgody pracownika. Za naruszenie obowiązków pracowniczych pracownicy mianowani z reguły ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną.

Spółdzielcza umowa o pracę (art. 77 k.p.) - nawiązywana jest między spółdzielnią pracy a jej członkiem. Stosunek pracy oparty na tej podstawie istnieje tylko w ścisłym związku ze  stosunkiem członkostwa - nie może powstać przed przyjęciem danej osoby w poczet członków spółdzielni, a wygasa wraz z ustaniem członkostwa.

Umowa o pracę (art. 25 - 67 k.p.) - stanowi ona najczęściej występującą w praktyce podstawę prawną nawiązania stosunku pracy. Na podstawie umowy o pracę pracownik zobowiązuje się świadczyć w sposób ciągły określoną pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, natomiast pracodawca zobowiązuje się płacić za tę pracę wynagrodzenie.

RODZAJE UMÓW O PRACĘ:

Umowa na czas nieokreślony - nie zawiera w swej treści daty ani terminu rozwiązania umowy. Jest to najkorzystniejsza dla pracownika podstawa prawna zatrudnienia, ze względu na szeroka ochronę trwałości stosunku pracy zapewnioną przez Kodeks pracy.

Umowa o pracę na czas określony - zawierana jest w celu wykonania zadań oznaczonych w czasie. Zawierana jest najczęściej z artystami teatralnymi, nauczycielami, osobami kierowanymi do prascy za granicą, jak również z pracownikami sezonowymi. Umowa ta musi dokładnie określać termin jej wygaśnięcia, w przeciwnym razie będzie umową na czas nieokreślony, bez względu na to, jak zostanie nazwana przez strony. Po  upływie wskazanego terminu umowa ulega rozwiązaniu z mocy samego prawa. Strony mogą wówczas zawrzeć kolejną umowę na czas określony z tym, że trzecia taka umowa przekształca się z mocy prawa w umowę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę na czas określony, a przerwa pomiędzy kolejnymi umowami nie przekroczyła 1 miesiąc.

Umowa o pracę na czas wykonania określonej pracy - zawierana jest wówczas, gdy ścisłe oznaczenie daty zakończenia umowy jest niemożliwe. Umowa ta trwa do dnia, w którym pracownik całkowicie wykona umówioną pracę. Dlatego w jej treści należy bardzo dokładnie określić rodzaj pracy, którą ma świadczyć pracownik, zaznaczając równocześnie, że umowa ulega rozwiązaniu z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania została zawarta.

Umowa o pracę na okres próbny - może poprzedzać każdą z pozostałych umów o pracę. Jej celem jest sprawdzenie przydatności pracownika do pracy oraz wzajemne poznanie się stron stosunku pracy (pracownika i pracodawcy). Okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy, może natomiast trwać krócej. Z tym samym pracownikiem, w ramach tej samej pracy (zawodu, stanowiska) można zawrzeć tylko jedną umowę na okres próbny.

Umowa na zastępstwo - jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności.

9. PRZEDAWNIENIE

Przedawnienie - instytucja prawa cywilnego, jedna z postaci dawności służąca stabilizacji obrotu prawnego poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej po upływie określonego czasu. Poddanie roszczeń reżimowi przedawnienia stanowi rozwiązanie konfliktu pomiędzy interesami bezczynnego wierzyciela, który nie wykonuje swojego prawa, a interesem dłużnika, nad którym ciąży ryzyko konsekwencji niewykonanego obowiązku albo który nawet wykonał swoje zobowiązanie, lecz na skutek upływu czasu nie potrafi tego udowodnić. Służy też interesom obrotu gospodarczego pozbawiając skutecznej ochrony wierzyciela, który wskutek upływu czasu nie potrafi już udowodnić swojej wierzytelności. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego, iż ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane. Jak wskazuje przy tym orzecznictwo Sądu Najwyższego, nie jest instytucją ani moralną, ani sprawiedliwą.

Ogólna regulacja przedawnienia w polskim prawie cywilnym umieszczona jest w Tytule VI pierwszej księgi kodeksu cywilnego. Szczegółowe terminy przedawnienia poszczególnych rodzajów roszczeń zawierają dalsze księgi kodeksu oraz liczne ustawy szczególne. Z uwagi na ścisłe powiązanie instytucji przedawnienia roszczeń z upływem czasu dużą rolę odgrywają także przepisy rozwiązujące konflikty intertemporalne zamieszczone w ustawie Przepisy wprowadzające kodeks cywilny.

Przedawnieniu podlegają tylko i wyłącznie roszczenia majątkowe, to znaczy takie, w które w pierwszej kolejności prowadzą do powiększenia lub utrzymania dotychczasowego stanu majątkowego osoby uprawnionej. Wyjątkowo nie przedawnia się roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości, co jednak nie wyklucza jej zasiedzenia.

Kodeks cywilny przewiduje cztery podstawowe terminy przedawnienia:

• ogólny - 10 lat;

• dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata;

• dla roszczeń o świadczenie okresowe(np. czynsz najmu, alimenty, raty kredytowe) - 3 lata;

• dla wszystkich roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym, poza roszczeniami okresowymi należnymi w przyszłości - 10 lat.

Dalsze księgi kodeksu, a także inne ustawy przewidują liczne odstępstwa od przedstawionych zasad. Oto najważniejsze z nich:

• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych - 3 lata od od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, lecz nie później niż 10 lat od daty popełnienia czynu; 10-letni termin nie znajduje zastosowania przy roszczeniu o naprawienie szkody na osobie;

• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych będących przestępstwami - 20 lat od daty popełnienia przestępstwa;

• dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu dokonanej sprzedaży - 2 lata;

• dla roszczeń z tytułu umowy przewozu - 1 rok;

• dla roszczeń pracodawcy i pracownika ze stosunku pracy - 3 lata.

Ponadto orzecznictwo sądowe wypracowało dodatkowe szczególne reguły przedawnienia roszczeń ubocznych powiązanych z innym roszczeniem. Taki charakter mają odsetki za opóźnienie, które przedawniają się w terminie przewidzianym dla świadczeń okresowych, jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia o kwotę główną.

Bieg przedawnienia

W przypadku roszczeń z określonym terminem płatności bieg przedawnienia rozpoczyna się z chwilą nadejścia tego terminu. W jego braku, gdy płatność zależy od określonej czynności wierzyciela np. od wypowiedzenia pożyczki bezterminowej, bieg przedawnienia rozpoczyna się przy fikcyjnym założeniu, że wierzyciel dokonał tej czynności najwcześniej jak tylko mógł. Szczegółowe regulacje prawne mogą ustanawiać odmienne zasady ustalania daty rozpoczęcia biegu przedawnienia. Tak jest w przypadku roszczeń deliktowych, gdzie datą początkową jest dzień popełnienia czynu niedozwolonego.

Zawieszenie biegu przedawnienia

Zarówno przed jak i po rozpoczęciu biegu przedawnienia mogą pojawić się sytuacje, które obiektywnie uniemożliwiają wierzycielowi wykonywanie swych uprawnień w stosunku do dłużnika. Przeszkody te mogą utrzymywać się przez dowolnie długi okres. By zapobiec oczywistemu pokrzywdzeniu wierzyciela, którego roszczenie mogłoby się przedawnić zanim uzyskałby faktyczną możliwość jego dochodzenia, ustawa w niektórych przypadkach zatrzymuje bieg przedawnienia lub uniemożliwia jego rozpoczęcie. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

• co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

• co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

• co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

• co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody;

• co do roszczeń z tytułu umowy przewozu krajowego - przez czas trwania próby pozasądowego rozwiązania sporu lecz nie dłużej niż 3 miesiące od daty wezwania do zapłaty lub złożenia reklamacji.

Po ustaniu przeszkody przedawnienie biegnie dalej z uwzględnieniem okresu pomiędzy rozpoczęciem biegu, a powstaniem przeszkody.

Przerwanie biegu przedawnienia

Dotychczasowy okres niezakończonego przedawnienia może być zniweczony na dwa sposoby:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Bieg przedawnienia przerywają następujące działania wierzyciela:

• wniesienie pozwu;

• złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przed sądem;

• zgłoszenie w procesie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela^[2];

• złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu;

• zgłoszenie wierzytelności w toku postępowania upadłościowego;

• złożenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji.

• przez wszczęcie mediacji;

• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której przysługuje. Wyróżnia się dwie postaci uznania prowadzącego do przerwania biegu przedawnienia:

• uznanie właściwe będące umową, w której dłużnik stanowczo oświadcza, że jego dług istnieje w określonej wysokości,

• uznanie niewłaściwe będące oświadczeniem dłużnika, które nie wprost lecz pośrednio wskazuje na istnienie długu np. prośba o rozłożenie na raty, o przedłużenie terminu spłaty.

Przez czas trwania postępowania przed odpowiednim organem lub mediatorem bieg przedawnienia jest zatrzymany. Skuteczne przerwanie terminu przedawnienia powoduje, że jego bieg rozpoczyna się na nowo, a dotychczasowy okres traktuje się jak niebyły. Ten skutek odróżnia przerwanie biegu przedawnienia od jego zawieszenia. Przerwanie biegu przedawnienia przez czynność przed sądem nie następuje, jeżeli z przepisów prawa procesowego wynika, że jest ona bezskuteczna. Dlatego nie przerwie przedawnienia pozew wniesiony w sprawie, która zostaje następnie umorzona wskutek jego cofnięcia.

Wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia

Wyjątkowe okoliczności leżące po stronie wierzyciela niekiedy uzasadniają odstępstwo od ogólnych reguł określających termin przedawnienia danego rodzaju. Najczęściej chodzi tu o wzmocnienie jego ochrony w postaci wydłużenia terminu z uwagi na brak po jego stronie pełnej zdolności do czynności prawnych lub wystąpienie podstaw do ubezwłasnowolnienia. Bieg przedawnienia nie może się wówczas zakończyć wcześniej niż przed upływem dwóch lat od daty ustanowienia dla tej osoby przedstawiciela ustawowego lub ustania przyczyny jego ustanowienia(np. wskutek uzyskania pełnoletności, bądź ustąpienia zaburzeń psychicznych). W przypadku roszczeń o naprawienie szkody na osobie wyrządzonej czynem niedozwolonym bieg przedawnienia może zakończyć się nie wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Dodatkowo przedawnienie tego rodzaju roszczeń przysługujących osobie małoletniej(bez względu na to czy ma przedstawiciela ustawowego) nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.

Zakończenie biegu przedawnienia

Zakończenie biegu terminu przedawnienia skutkuje osłabieniem uprawnienia bezczynnego wierzyciela. Wprawdzie może on nadal dochodzić swego roszczenia przed sądem, lecz dłużnik do czasu prawomocnego wyroku może osłonić się zarzutem przedawnienia, który prowadzi do przegrania sprawy przez wierzyciela i oddalenia powództwa. W szczególnych przypadkach, sąd może uznać zarzut dłużnika za bezskuteczny, jeżeli oceni go jako nadużycie prawa podmiotowego.

Dłużnik spełniający dobrowolnie świadczenie przedawnione nie może domagać się jego zwrotu, gdyż jest to świadczenie należne. Niepodniesienie zarzutu przedawnienia w toku sprawy sądowej powoduje, że z chwilą prawomocnego orzeczenia zasądzającego wierzytelność dotychczasowe przedawnienie uznaje się za niebyłe. Bieg przedawnienia rozpoczyna się wówczas na nowo i jest obliczany wedle zasad dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu.

Po zakończeniu biegu przedawnienia roszczenia dłużnik może zrzec się prawa do skorzystania z tego zarzutu. Wówczas powstaje sytuacja, jak gdyby roszczenie się nie przedawniło.

Przedawnienie się roszczenia nie stoi na przeszkodzie nałożeniu w postępowaniu karnym na sprawcę przestępstwa środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu.

10. SPÓŁKI OSOBOWE

Spółki osobowe opierają swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie spółki. Spółki osobowe to:

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna.

Spółki : jawną, komandytową oraz komandytowo - akcyjną można założyć tylko w celu prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmą. Spółkę zaś partnerską założyć można w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce, prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółki osobowe posiadają następujące cechy:

• brak osobowości prawnej (są bowiem tzw. ułomnymi osobami prawnymi),

• wspólnicy reprezentują spółkę (co do zasady, bo np. w spółce partnerskiej może zostać powołany do tego zarząd),

• istnieje stała więź między wspólnikami,

• wspólnicy muszą być ujawnieni (są jednak wyjątki od tej zasady, np. komandytariusze, jeśli nie chcą ponosić pełnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, nie powinni być ujawniani w firmie spółki),

• wspólnicy wnoszą wkłady,

• nieograniczona i solidarna odpowiedzialność osobistym majątkiem wspólników za zobowiązania spółki (są wyjątki od tej zasady, gdyż np. akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej nie odpowiadają za zobowiązania spółki),

• wspólnicy pracują na rzecz spółki (nie wszyscy mają taki obowiązek, czasem wystarczy wniesienie wkładów w odpowiedniej wysokości),

• uproszczona księgowość

Spółka jawna - osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej. Może jednak zawierać umowy, może pozywać i być pozywana. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Powstanie spółki jawnej

Spółka jawna wykształciła się w połowie XII wieku. Pierwsze spółki jawne były spółkami rolniczymi.

Powstanie spółki jawnej obejmuje 3 tryby:

1. w drodze umowy pomiędzy wspólnikami

2. w drodze przekształcenia spółki cywilnej w jawną na podstawie art. 26 par.4 Kodeksu Spółek Handlowych

3. w drodze przekształcenia każdej spółki handlowej w jawną na podstawie art. 551 i następne KSH.

Umowa spółki jawnej powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa spółki powinna zawierać:

• firmę i siedzibę spółki,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego ze wspólników i ich wartość,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Dla powstania spółki jawnej wymagane jest wpisanie spółki do KRS Krajowego Rejestru Sądowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłosić spółkę do rejestru. Spółka jawna wpisywana jest do KRS jako przedsiębiorca. Zgłoszenie spółki jawnej do KRS powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy)wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,

• nazwiska i imiona osób upoważnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji,

• złożone wobec sądu lub notarialnie poświadczone wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Do sądu rejestrowego należy zgłosić również wszelkie zmiany w wyżej wymienionych danych. Firma spółki powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników z oznaczeniem "spółka jawna". Dopuszcza się stosowanie w obrocie skrótu "sp.j."

Prowadzenie spraw spółki jawnej

Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej bez dodatkowego wynagrodzenia. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników można powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Umowa może też przewidywać wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki. Prowadzenie spraw spółki nie może zostać powierzone osobom trzecim z wyłączeniem wspólników.

Każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały wspólników może prowadzić sprawy spółki nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed dokonaniem tej czynności sprzeciwi się jej przeprowadzeniu choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. W tym przypadku uchwała podejmowana jest jednomyślnie przez wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki.

W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest jednomyślna uchwała wspólników podejmowana przez wszystkich wspólników, także tych, którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Wyjątek dotyczy czynności nagłych, których zaniechanie naraziłoby spółkę na poważną szkodę. Wówczas każdy ze wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać taką czynność.

Wspólnik może zostać zwolniony od obowiązku prowadzenia spraw spółki, jak również może zostać pozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki. Następuje to tylko z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Prawa i obowiązki wspólników

W spółce jawnej odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wszyscy wspólnicy solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym. Obowiązuje jednak zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólników. Oznacza ona, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, co nie oznacza jednak, że wierzyciel nie może wcześniej wystąpić z pozwem przeciwko wspólnikom.

Rozwiązanie spółki następuje w następujących przypadkach:

• zaistnienie okoliczności wskazanych w umowie spółki (jednakże jeśli pomimo zajścia tych okoliczności spółka nadal prowadzi swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, to spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieokreślony),

• jednomyślnej uchwały wspólników o zakończeniu działalności,

• ogłoszenia upadłości spółki,

• śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (pomimo jednak zajścia tych okoliczności spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, gdy umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią a uzgodnienie takie powinno nastąpić niezwłocznie; w przeciwnym razie spadkobierca zmarłego lub syndyk upadłości mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki)

• wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika (spółka będzie jednak trwała nadal, jeśli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią, przy czym ich uzgodnienie powinno nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia; w przeciwnym razie wspólnik, który wypowiedział umowę lub jego wierzyciel, domagać się mogą przeprowadzenia likwidacji spółki),

• prawomocnego orzeczenia sądu (każdy bowiem wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd; gdy jednak ważne powody zachodzą tylko po stronie jednego ze wspólników, to pozostali mogą żądać, by sąd orzekł o wyłączeniu tegoż wspólnika ze spółki; umowa nie może w tej gestii stanowić inaczej).

Spółka partnerska - typ spółki osobowej wprowadzonym do systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę Kodeks spółek handlowych.

Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu.

Wspólnicy

Wspólnikami w spółce partnerskiej - zwanymi partnerami - mogą być tylko osoby fizyczne. Utworzyć takiej spółki nie mogą zatem osoby prawne, spółki cywilne czy inne handlowe spółki osobowe, choćby tworzyli je reprezentanci wolnych zawodów. Dodatkowym elementem charakteryzującym osoby wspólników, jest wykonywanie przez nich określonych wolnych zawodów wymienionych w art. 88 k.s.h.

Ukształtowana w ten sposób forma organizacyjno-prawna spółki partnerskiej uwzględnia specyfikę wykonywania działalności gospodarczej w ramach wolnych zawodów oraz ryzyko związane z prowadzeniem tej działalności wspólnie, tzn. z innymi osobami wykonującymi wolny zawód.

Cechy charakterystyczne spółki partnerskiej

• umowa wymaga formy aktu notarialnego,

• powstaje z chwilą wpisu do KRS,

• celem spółki jest wykonywanie wolnego zawodu,

• odpowiedzialność wspólników jest ograniczona tzn. partner nie odpowiada za zobowiązania spółki wynikające z działalności innych partnerów,

• działa pod własną firmą,

• firma powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.

• pierwotnie musi się składać z co najmniej dwóch wspólników.

Spółka komandytowa - spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).

Komplementariusz - odpowiadający za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (odpowiedzialność bez ograniczeń). Odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki została ukształtowana w analogiczny sposób jak odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej,jest zatem nieograniczona, osobista, solidarna i subsydiarna. Komplementariusz reprezentuje spółkę, jeżeli na mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie został tego prawa pozbawiony.

Komandytariusz - odpowiadający za zobowiązania tylko do określonej w umowie kwoty tzw. sumy komandytowej, wolny jest natomiast od odpowiedzialności w zakresie wniesionego wkładu. Może reprezentować spółkę, ale tylko jako pełnomocnik. W sytuacji, gdy przekroczy zakres umocowania, będzie działał bez niego, tudzież nie ujawni swego pełnomocnictwa, odpowiadał będzie za skutki swych działań tak samo jak komplementariusz. Komandytariusz będzie odpowiadał również bez ograniczenia za zobowiązania spółki komandytowej, gdy jego nazwisko (firma) ujawnione zostanie w firmie spółki.

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Wpis ma charakter konstytutywny, co oznacza, że wywołuje on określone skutki prawne. Od momentu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym spółka komandytowa staje się tzw. jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, ale posiadającą zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (ułomna osoba prawna). Może być podmiotem prawa i obowiązków (zdolność prawna) oraz własnym działaniem (konkretnie działaniem osób uprawnionych do reprezentowania spraw spółki) dokonywać czynności prawnych.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie, w formie aktu notarialnego.

Firma spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa" (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp. k.")

Spółka komandytowo-akcyjna - spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

• firma (nazwa) spółki powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz uzupełnienie "spółka komandytowo-akcyjna"

• w obrocie dopuszczalne jest używanie skrótu "S.K.A."

• spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców,

• minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 50.000 zł,

• osoby podpisujące statut są założycielami spółki,

• statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego,

• statut powinien zawierać: firmę, siedzibę spółki, przedmiot działalności, czas trwania spółki jeżeli jest on oznaczony, oznaczenia wkładów i wartość wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza, wysokość kapitału zakładowego oraz sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji, ich liczbę ze wskazaniem czy są akcjami imiennymi, czy na okaziciela, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnego rodzaju liczba akcji poszczególnych rodzajów i związane z nim uprawnienia, nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy wraz z siedzibami, adresami lub adresami do doręczeń. Jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia, statut powinien określać również sposób ich organizacji,

• walne zgromadzenie spółki komandytowo-akcyjnej obejmuje akcjonariuszy i komplementariuszy. Komplementariusze mają prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, a jeśli posiadają akcje (czyli są zarówno komplementariuszami jak i akcjonariuszami) to mają również prawo głosu,

• rozwiązanie spółki:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• uchwałą walnego zgromadzenia (jednomyślna uchwała wszystkich wspólników);

• przez ogłoszenie upadłości spółki;

• z innych przyczyn przewidzianych prawem lub statutem

• reprezentacja spółki:

• co do zasady reprezentacją zajmują się komplementariusze ( jednakże mogą zostać oni na mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądowego pozbawieni tego prawa, a późniejsze pozbawienie komplementariusza prawa reprezentacji będzie wymagało zmiany statutu i zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy ),

• akcjonariusz reprezentuje spółkę ewentualnie jako pełnomocnik ( w przypadku jednak, gdy dokona w imieniu spółki czynności prawnej, a nie ujawni swego pełnomocnictwa, przekroczy jego zakres lub będzie działał bez pełnomocnictwa, to za skutki tejże czynności wobec osób trzecich poniesie pełną odpowiedzialność; podobnie pełną odpowiedzialność będzie akcjonariusz ponosił wobec osób trzecich za zobowiązania spółki, gdy jego nazwisko lub firma zostanie umieszczone w firmie spółki ).

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Spółka kapitałowa - podmiot prawa handlowego zdefiniowany w ustawie Kodeks spółek handlowych. Grupuje spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne, a więc posiadające kapitał zakładowy jako najważniejszy element będący podstawą ich utworzenia oraz zwalniające z pewnymi wyjątkami udziałowców/akcjonariuszy z odpowiedzialności osobistej za zobowiązania tych spółek.

Stanowi wyższą formę organizacji gospodarczej w stosunku do spółki osobowej. Związane jest to z poniższymi cechami określonymi ustawowo:

• posiadanie kapitału zakładowego (z tym że w jednym z rodzajów spółek osobowych - komandytowo-akcyjnych - kapitał taki występuje)

• posiadanie osobowości prawnej

• posiadanie zgromadzonego majątku odrębnego od majątków osobistych wspólników lub akcjonariuszy

• ponoszenie przez spółkę odpowiedzialności za zobowiązania całym swym majątkiem

• ograniczenie - z wyjątkiem zobowiązań podatkowych - takiej odpowiedzialności wspólników lub akcjonariuszy z majątku osobistego do wysokości wniesionego udziału w kapitale zakładowym

• wyłączenie wspólników lub akcjonariuszy z bezpośredniego prowadzenia spraw spółki

• umowne ustalenie dla wspólników lub akcjonariuszy ich praw i obowiązków wobec spółki

Spółka akcyjna (skrót S.A.) - rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie Kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją Kodeks handlowy. Kapitał akcyjny spółek akcyjnych podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie.

Założenie spółki akcyjnej

Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki (akcjonariuszami). Z chwilą zawiązania spółki tj. objęcia akcji przez akcjonariuszy, powstaje spółka akcyjna w organizacji. Spółka akcyjna nabywa osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy.

Własność

• akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski (np.: w postaci dywidendy),

• minimalny kapitał akcyjny wynosi 500 000 zł , (a od 8 stycznia 2009 100 000 złotych) a wartość nominalna akcji to 1 grosz ,

• akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; są niepodzielne, cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej,

• zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów.

Władze

Kodeks przewiduje, że władze spółki akcyjnej są tworzone zgodnie z modelem systemu dualistycznego, w którym obowiązkowo istnieje stały organ nadzorczy. Organami spółki są zatem:

• zarząd - powoływany maksymalnie na 5 lat, reprezentujący spółkę na zewnątrz i prowadzący jej sprawy

• rada nadzorcza - wykonująca stały nadzór nad zarządem, składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych - minimum 5 osób, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy

• walne zgromadzenie

Na członkach zarządu ciąży tzw. zakaz konkurencyjny, natomiast nie ma ograniczenia liczby kadencji.

Rozwiązanie spółki akcyjnej

Rozwiązanie spółki może nastąpić:

• z przyczyn przewidzianych w statucie;

• w wyniku uchwały walnego zgromadzenia;

• upadłości (bankructwa);

• innych przyczyn wymienionych w Kodeksie spółek handlowych;

Rozwiązanie następuje w drodze postępowania likwidacyjnego; likwidatorami są ostatni członkowie zarządu, likwidatorów może ustanowić sąd. W przypadku upadłości jest prowadzone postępowanie upadłościowe i dopiero po jego ukończeniu następuje rozwiązanie spółki.

Skrót

Regulujący funkcjonowanie spółek akcyjnych Kodeks spółek handlowych, tak jak poprzednio Kodeks handlowy po jednej z nowelizacji, dopuszcza stosowanie skrótu terminu spółka akcyjna w formie S.A.^[3]. Stąd spółki akcyjne w dokumentach rejestracyjnych, statutach oraz podobnej rangi dokumentach posługują się powyższym skrótem.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osóbw każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (rejestracja w KRS). Spółka nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych. Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego.

Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "spółka z o.o." lub "sp. z o.o.".

Za zobowiązania spółki z o.o. odpowiada spółka całym swoim majątkiem. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Za zobowiązania spółki mogą dopowiadać solidarnie członkowie zarządu, ale tylko wtedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna). Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczął postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Spółkę reprezentuje oraz prowadzi jej sprawy Zarząd. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

---