Wywoływanie i synchronizacja rui u bydła 13.10.2010

Pomaga utrzymać płodność na dobrym poziomie

Jest realizowana poprzez zastosowanie hormonów

Farmakologiczna kontrola cyklu rujowego ma miejsce najczęściej w następujących przypadkach:

- Redukcja czasu i kosztów związanych z wykrywaniem rui

- Środek zaradczy przy tzw. cichej rui

- Indukcja rui u krów mlecznych, u których nie zaobserwowano oestrus przez 60 dni po porodzie

- Indukcja rui i aktywności rozrodczej u krów mięsnych z laktacyjnym anoestrus

- Synchronizacja cyklu u dawczyń i biorczyń zarodków

- Usprawnienie sztucznej inseminacji w niekorzystnych warunkach

Terapia hormonalna

Robi się z niej często panaceum, zapominając, że bez poprawy warunków żywienia i utrzymania podawanie hormonów nie przyniesie zadawalających rezultatów

Terapia hormonalna

• Substytucja - uzupełnienie podejrzewanych niedoborów

• Stymulacja - zastymulowanie np. jajników

• Inhibicja - np. sztuczne PG żeby zniszczyć c. ż.

• Działanie farmakologiczne - np. wywoływanie porodu przez kortykosterydy

Uwaga III!

• Każda ingerencja w procesy rozrodcze powinna bazować na dobrej znajomości biologii rozrodu

Cykl u bydła

• Proestrus i oestrus tworzą fazę pęcherzykową (folikularną) cyklu a monoestrus oraz dioestrus fazę

lutealną cyklu

Hormony używane u bydła w celu indukcji i synchronizacji rui

Zastosowanie maj a tutaj:

- PgF2 alfa lub jej syntetyczne analogi

- Progesteron lub jego syntetyczne pochodne

- Analogi GnRH

Hormony jajnikowe

Chodzi tu oczywiście o estrogeny i progesteron

Z powyższych hormonów większe znaczenie praktyczne mają progesteron oraz jego syntetyczne analogi

Same estrogeny nie są już dzisiaj używane - zwłaszcza, że od X 2006 obowiązuje w UE zakaz stosowania estradiolu u zwierząt gospodarskich

Zasada działania

Egzogenne źródło progesteronu działa jak „sztuczne ciałko żółte"

Tak więc poprzez ujemne sprzężenie zwrotne wpływa na oś podwzgórze-przysadka wywołując supresję cyklicznej aktywności

Po usunięciu tego źródła - na zasadzie efektu zbiórki -następuje wyrzut gonadotropin

Uwaga !!!

Kilkadziesiąt lat temu pochodne progesteronu były zazwyczaj stosowane per os wraz z karmą przez 1 - 3 tygodnie

Obecnie jednak progesteron oraz jego syntetyczne analogi stosowane są w formie spiral (wkładek) dopochwowych lub implantów!!

Syntetyczne pochodne progesteronu - progestageny

Przykładem był preparat Crestar służący do indukcji i synchronizacji rui

Składał on się z podskórnego implantu zawierającego 3 mg progestagenu o nazwie norgestomet oraz 2 ml płynu iniekcyjnego zawierającego 3 mg norgestometu i 5 mg walerianu estradiolu

CIDR

- jest to wkładka powleczona elastomerem zawierającym 1,9g lub 1,38 progesteronu

- CIDR nie zawiera estradiolu - trzeba zawsze użyć PGF2alfa, zazwyczaj w dniu wyjęcia wkładki lub w przeddzień, żeby zniszczyć c.ż. które może tam być

- wkładki aplikujemy w miarę czysto umyć, dezynfekcja

- CIDR jest wyjmowany z pochwy po upływie 7-12dni

- ruja powinna wystąpić 48-96h po wyjęciu wkładki, przy czymsamice są inseminowane wg objawów lub po 56h

Niektóre preparaty prostaglandynowe - dawkowania

• Dinolytic - dinoprost 25 mg/ zwierzę - odpowiednik naturalnej PG, najbardziej kurczy macicę i może być używany w lecz zap

Reszta syntetyczne analogi

• Prosolvin - luprosirtol 15 lub 7,5 mg/zwierzę jeszcze najbliższy

• Oestrophan - cloprostenol - 0,5 mg/zwierzę - najczęściej używany

• Bioestrovet - cloprostenol - 0,5 mg/zwierzę

Cloprostenol - najczęściej używany

Najpopularniejszym zastosowaniem Pg F2 alfa jest indukcja i synchronizacja rui

1. Bo

2. Ov

3. Su

4. Eq

UWAGA!!!!

• Podawanie preparatów prostaglandynowych nie ma sensu przy nieczynnych jajnikach, kiedy przez dłuższy czas brak jest ciałka żółtego

Termin wystąpienia rui po podaniu PG F2alfa

Zmienność w pojawianiu się rui po podaniu PG F2alfa - falowość

Przykłady programów przy użyciu Pg F2 alfa

Sposób 1a

Dzień 0 Infekcja PgF 2 alfa - „na ślepo” bez uprzedniego badania i obserwacji

Wykrycie rui

Unasienniania wg objawów rujowych

Sposób 1b

Stwierdzenie c.ż. dojrzałego

Dzień 0 iniekcja PgF 2 alfa

Wykrycie rui

Unasiennienie wg objawów rujowych

Sposób 1c

Zaobserwowanie rui lub dane z zapisu

Iniekcja PgF 2 alfa po upływie min. 5 dni

Wykrycie (nowej) rui

Unasiennianie wg objawów rujowych

Sposób 2a

Dzień 0 - 1-sza iniekcja PgF 2 alfa

Dzień 11 -14 - 2-ga iniekcja PgF 2 alfa

Unasiennianie wg objawów rujowych

Wariant 2b

Dzień 0 - 1-sza iniekcja PgF2 alfa

Dzień 11-14- 2-ga iniekcja PgF2 alfa

Unasiennianie bez obserwacji objawów rujowych w ściśle określonym terminie, tj. w 72 i 96 godz lub w 80 jeśli tylko raz

Wariant 2c

Dzień 0 - 1sza iniekcja PGF2alfa

Wychwycenie rui w ciągu 5 dni i unasiennianie wg objawów rujowych

Dzień 11-14 - 2ga iniekcja PGF2alfa u tych krów, które nie były unasienniane

Unasiennianie wg objawów rujowych lub w określonym terminie tj. po upływie 72-96h po 2gim podaniu

Istota 2-krotnego podawania prostaglandyny F2 alfa

Sposób 3 - target breeding

1^st 25mg PGF - 14dni - 2^nd 25mg PGF - 14dni - 3^rd 25mg PGF - 72-80h - AI

Pocz ok 30 dnia po porodzie

Mechaniczne wyłuszczanie ciałka żółtego

Uwaga !!!!!!!!!

Obecnie wielką, popularność zyskuje synchronizacja rui i owulacji przy pomocy PgF 2 alfa i GnRH znana pod nazwą OVSYNCH

Uważa się, że metoda ta będzie cały czas udoskonalana i przyniesie dużo korzyści, choć na razie wyniki nie są jednoznaczne

Analogi GnRH

Są to dekapeptydy (podobnie jak naturalny GnRH) lub nonanapeptydy

Nazwy niektórych preparatów: -Receptal -Biorelina -Fertagyl -Depherelin -Ovarelin

0 karencji na mleko

Wspólna użycie Pg F2 alfa oraz GnRH w celu synchronizacji rui i owulacji - OVSYNCH

- istotą tej metody jest podanie GnRH w dowolnej fazie cyklu w celu wywołania jajeczkowania pęcherzyka dominującego i pojawienie się nowego, aktywnego c.ż.

- siedem dni po GnRH podawana jest PGF2alfa a po następnych 48h następuje kolejna iniekcja GnRH

- Inseminacja ma miejsce 16-24h po 2gim podaniu GnRH

Po podaniu PgF2alfa następuje regresja:

- wszystkich c.ż. dodatkowych i zlutenizowanych pęcherzyków powstałych po pierwszym podaniu GnRH

- Jakiegokolwiek „normalnego” c.ż. powstałego w wyniku spontanicznej owulacji

- W momencie wykonywania drugiej iniekcji GnRH powinien byt (już) obecny nowy pęcherzyk dominujący

- inne ujęcie graficzne faktu, że w tym momencie wykonywania drugiej iniekcji GnRH powinien być (już) obecny nowy pęcherzyk dominujący

Celami pierwotnego programu Ovsynch była:

• hormonalna kontrola wzrostu nowej fali pęcherzyków

• kontrola długości życia spontanicznego i indukowanego c.ż.

• kontrola czasu owulacji pęcherzyka dominującego

Ograniczenia OVSYNCH

Głównym ograniczeniem OVSYNCH jest duża rozpiętość wyników synchronizacji, w zakresie:

- zaniku c.ż.

- indukcji owulacji w odpowiedzi na drugie podanie GnRH

U około10-30% krów cykl może nie zostać zsynchronizowany - jest więc prawdopodobne, że niezsynchronizowane krowy mogą być inseminowane w nieodpowiednim czasie w stosunku do momentu owulacji, przez co zmniejsza się ich szansa na zacielenie

OVSYNCH - niepowodzenia w synchronizacji

Gdy wdraża się OVSYNCH w różnych stadiach cyklu płciowego to głównymi przyczynami niepowodzeń w synchronizacji są:

- brak odpowiedzi jajnikowej na pierwsze podanie GnRH

- atezja pęcherzyka dominującego przed podaniem PGF2alfa

- spontaniczna luteoliza miedzy podaniem pierwszej dawki GnRH a PGF2a

OVSYNCH u jałówek

U Jałówek poddanych Ovsynch synchronizacja jest słaba (50% - 60%)

Jest to główny powód, dlaczego mają one znacznie niższą zapładnialność niż te inseminowane podczas rui spontanicznej, wykrywanej na podstawie objawów

Istnieją różne modyfikacje programu OVSYNCH

Co-Synch

Select-Synch

Pre-Synch

Pre-Synch

PGF2alfa - 14 dni - PGF2alfa - 12 dni - GnRH - 7 dni - PGF2alfa - 2 dni - GnRH - 1 dzień - AI

Inne modyfikacje programu OVSYNCH to np.:

Zastąpienie drugiej iniekcji GnRH preparatem hCG

Przesunięcie terminu drugiego podania GnRH (skrócenie lub wydłużenie odstępu)

Łączenie OVSYCHU z CIDR-em

Embriotransfer, czyli przenoszenie zarodków u bydła

PRZENOSZENIE ZARODKÓW BYDŁA - informacje ogólne

- Dzięki tej biotechnice, można od cennej genetycznie krowy, np. matki buhajów, uzyskać więcej niż jedno cielę w ciągu roku

- Zabieg polega na poddaniu krowy (dawczyni) efektowi superowulacji, czyli poliowulacji gdzie dojrzewa więcej niż jedna komórka jajowa, następnie wykonywana jest inseminacja i wypłukanie 7dniowych zarodków

- Uzyskane w ten sposób zarodki przenosi się do krów lub jałówek (biorczyń) lub poddaje zamrożeniu, gdzie w takiej formie mogą zostać skierowane do handlu lub przechowywania w danym gospodarstwie

- Statystycznie z jednego płukania uzyskuje się 2,5 cielęcia

Kwestia podstawowa

Pierwszorzędną kwestią pozostaje „zmuszenie" organizmu krowy aby na jajnikach wystąpiło równocześnie kilka owulacji - a nie tylko jedna - jak to ma wyczaj miejsce u bydła

przypomnienie - hormony a pęcherzyk dominujący

• Przyszły pęcherzyk dominujący nabywa wkrótce po selekcji receptory dla LH, co pozwala mu na dalszy wzrost w środowisku niskiego stężenia FSH i rosnącego stężenia LH

• Pęcherzyk dominujący obniżając pośrednio (produkcja estradiolu) stężenie FSH ogranicza możliwości rozwoju pęcherzyków podrzędnych z tej samej grupy (fali) podczas, gdy sam wykorzystuje do dalszego wzrostu zarówno niskie stężenia FSH jak i rosnące LH

Jak wywołać poliowulację?

Trzeba zastosować hormony które pomogą całej grupie pęcherzyków podrzędnych z danej fali rosnąć tak samo jak „uprzywilejowany” pęcherzyk dominujący

Czyli trzeba podawać krowie egzogenny FSH lub hormon, który „naśladuje” swym działaniem FSH - chodzi tu o pozaprzysadkową gonadotropinę pozyskiwaną z surowicy źrebnych klaczy

W sprawie stosowania FSH

W przypadku stosowania FSH musimy pamiętać, że podawane hormony mają krótki czas działania - i dlatego aplikacja ma miejsce 2 razy dziennie (rano i wieczorem) - co 12 godzin przez 4 kolejne dni

W sprawie stosowania eCG

W przypadku stosowania eCG (PMSG) musimy pamiętać, że podawany hormon ma długi (niestety) czas działania - i dlatego aplikacja jest tylko jednorazowa

Efekt po hormonach -poliowulacja na jajniku bydlęcym

UWAGA !!!!!

Hormonalna indukcja poliowulacji nie może się odbywać w „byle jakiej” fazie cyklu tylko w określonym (odpowiednim) terminie

Strategie przygotowania dawczyń

Technika pozyskiwania zarodków

7 dnia bo zarodek wykluwa się 9 dnia

6-8 dzień - późna morula, wczesna blastocysta

Specjalne katetery do wypłukiwania zarodków

Katetery z balonikiem, z mandarynem

Postępowanie z zarodkami po pozyskaniu

Do pipety -> słomka

Konserwacja - ciekły azot lub do biorczyń

Ocena pozyskanych zarodków

Synchronizacja dawczyń i biorczyń

Biorczynie PG kilka godzin wcześniej

jeden z rysunków A. Mleczki

---