Ekonomia to nauka, która analizuje:

• w jaki sposób społeczeństwo gospodaruje posiadanymi zasobami,

• alokacje tych zasobów w celu zaspokojenia konkurujących ze sobą potrzeb w sposób możliwie najpełniejszy.

Jest nauką o wyborze co, jak i dla kogo wytwarzać. Zadanie polega więc na takim wykorzystaniu ograniczonych środków, aby zmaksymalizować cel do którego dążymy.

Zasoby w ekonomii

ZASOBY - to nagromadzenie różnych elementów (składników) niezbędnych w procesach produkcyjnych.

ZASOBY, czyli czynniki produkcji to praca, ziemia i kapitał. W nowoczesnym modelu jako osobny zasób wymienia się także przedsiębiorczość.

KAPITAŁ jest zasobem przetworzonym. Obejmuje wszelkiego typu maszyny i narzędzia oraz inne środki, których kombinacja z ziemią i pracą pozwala na wytworzenie określonych dóbr ekonomicznych.

ZIEMIA to inaczej zasoby naturalne. To nie tylko grunty, ale i woda, zasoby mineralne, roślinność.

PRACA jest zasobem ludzkim, niezbędnym do wytworzenia dóbr. Im większa specjalizacja pracy i im wyższe wymagane umiejętności, tym wkład pracy w wytworzenie dobra jest większy.

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ jest również zasobem ludzkim. Jest to umiejętność organizacji czynników produkcji, zapewniających optymalne wytworzenie danego dobra.

Nowe ujęcie zasobów

Z punktu widzenia wzrostu i rozwoju gospodarczego współcześnie w każdej gospodarce należy wydzielić co najmniej pięć zasobów:

1. Zasoby ludzkie (zasoby pracy (czysta siła robocza) + kapitał ludzki + kapitał społeczny)

2. Zasoby kapitału fizycznego obejmujące kapitał rzeczowy (w tym pieniądze) oraz zasoby naturalne

3. Technologię

4. Kapitał ludzki

5. Kapitał społeczny

Kapitał ludzki- to zakumulowany zasób wiedzy, kwalifikacji, umiejętności oraz gotowości zwiększania potencjału gospodarczego przez jego właścicieli. To ekonomiczny potencjał produktywności społeczeństwa, który reprezentują wykształceni i zdolni do uczenia się osobnicy.

Kapitał społeczny- to indywidualne i instytucjonalne stosunki międzyludzkie. Tworzą go takie kategorie jak: zaufanie, normy postępowania obowiązujące w danym społeczeństwie oraz sieci łączności (powiązania)

Kapitał intelektualny - związany jest ze studiowaniem korzeni wartości przedsiębiorstwa. Aby go ocenić, należy zbadać ukryte czynniki decydujące o wartości widocznej części przedsiębiorstwa. Czynniki te obejmują dwie formy: kapitał ludzki i strukturalny oraz kulturę organizacyjną i filozofię firmy.

Kapitał strukturalny- obejmuje: sprzęt komputerowy, oprogramowanie, bazy danych, strukturę organizacyjną, znaki handlowe, patenty i wszystko inne, co wspiera produktywność pracowników.

• MAKROEKONOMIA jest nauką, która zajmuje się współzależnościami w gospodarce jako całości, czyli traktuje o zjawiskach gospodarczych z punktu widzenia systemów gospodarek narodowych różnych krajów.

Makroekonomia bada takie zjawiska jak dochód narodowy oraz czynniki jego wzrostu, problemy równowagi ogólnej i rynkowej oraz zagadnienia funkcjonowania całej gospodarki takie jak: zatrudnienie, płace, handel oraz pieniądz i banki.

• MIKROEKONOMIA jest gałęzią ekonomii, zajmującą się szczegółową analizą decyzji jednostek gospodarczych, badaniem poszczególnych rynków funkcjonujących w ramach danej gospodarki.

Bada procesy z punktu widzenia wyodrębnionych przedmiotowo rynków procesów produkcji.

Mikroekonomia zajmuje się m. in. takimi zagadnieniami jak:

• co określa cenę poszczególnego dobra,

• co decyduje o wysokości płac, zysków, stopy procentowej

• jak poszczególne narzędzia ingerencji państwa w sprawy gospodarcze (np. ustawy) wpływają na poziom produkcji na poszczególnych rynkach.

• MEZOEKONOMIA - ekonomia średniej skali (pośrednia między mikro- a makroekonomią).

Bada funkcjonowanie grup podmiotów, podsystemów ekonomicznych, np. funkcjonowanie grup przedsiębiorstw wyodrębnionych na różne sposoby. Opisuje i analizuje zjawiska związane z:

• procesami przemian strukturalnych,

• zjawisk związanych ze zmianami w działowo-gałęziowej, sektorowej i regionalnej strukturze produkcji i zatrudnienia.

EKONOMIA GLOBALNA - zajmuje się funkcjonowaniem systemu gospodarki światowej.

Współczesne systemy gospodarcze

Rodzaje systemów gospodarczych

Gospodarka jest podsystemem większej całości, czyli systemu społeczeństwa. Składa się z części (podsystemów) o nieograniczonej liczbie, uporządkowanych i pozostających w określonych relacjach względem siebie.

Każdy system gospodarczy składa się z instytucji, organizacji i jednostek, które działają w czasie, są powiązane między sobą przepływami produktów i informacji, związane są z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych.

Rodzaje systemów gospodarczych

1. GOSPODARKA WOLNORYNKOWA

Zasoby są w posiadaniu prywatnym, ich alokacja odbywa się jedynie i wyłącznie w wyniku działania mechanizmu rynkowego. Taka gospodarka rozwinęła się w Europie zachodniej w drugiej połowie XIX w. W tym okresie pojawiało się teoretyczne uzasadnienie, że mechanizm rynkowy stwarza sytuacje maksymalnie użyteczną zarówno dla producentów jak i konsumentów.

Obecnie w czystej postaci taka gospodarka nie istnieje.

Gospodarka rynkowa wyłoniła się z gospodarki naturalnej.

Gospodarka naturalna jest to organizacja działalności gospodarczej, w której produkcja i podział (dystrybucja) są nastawione na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb producentów. Jej podstawą są zwyczaje i tradycja. Rutyna i przyzwyczajenie w stosowaniu metod produkcji i dystrybucji powodują, że zmiany w technice gospodarowania oraz w stosunkach gospodarczych dokonują się powoli.

• Początki gospodarki rynkowej związane są z rozwojem społecznego podziału pracy, specjalizacją producentów oraz wzrostem roli własności prywatnej.

• Wymiana wprowadza do gospodarki naturalnej zasadnicze zmiany spowodowane podziałem pracy i specjalizacją, które wywołują wzajemną zależność wszystkich uczestników procesu produkcyjnego.

• Wymiana powoduje podział społeczeństwa na grupy i podgrupy społeczno-zawodowe oraz warstwy.

Podział ten zależy od zajęć, jakim oddają się jednostki gospodarcze.

• Grupy produkcyjne są zarazem grupami dystrybucyjnymi, gdyż w istocie produkcja i dystrybucja stanowią dwie strony tego samego procesu.

• Obecnie w krajach Europy Środ. i Wsch. zwiększa się stopniowo zakres gospodarki rynkowej. W Polsce osiągnięty został już znaczny stopień rozwoju rynku dóbr i usług konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Rozwija się rynek walutowy, kapitałowy oraz rynek pracy.

2. GOSPODARKA RYNKOWA MIESZANA

W tym systemie dominuje własność prywatna oraz rynkowa alokacja zasobów. Są one jednak modyfikowane przez następujące fakty:

• Cześć zasobów znajduje się w posiadaniu państwa i samorządów

• Istnieje również integracja państwa w sprawy gospodarcze, korygująca i uzupełniająca mechanizm rynkowy.

Jest to taka gospodarka, w której oprócz podstawowego mechanizmu napędowego (rozwojowego) istnieje i odgrywa istotna rolę mechanizm wspomagający (korygujący).

• taka gospodarka występuje w wielu współcześnie rozwiniętych gospodarkach kapitalistycznych m. in. W krajach skandynawskich, we Francji, Wielkiej Brytanii, Korei Południowej.

• W tych krajach podstawowym mechanizmem rozwoju jest mechanizm rynkowy, a wspomagający i korygujący- ingerencja państwa w procesy gospodarcze.

Gospodarka mieszana rozpatrywana jest z punktu widzenia struktur własności, organizacji, struktury podmiotów gospodarczych pod względem wielkości, form podziału. Ważnym kryterium jest struktura własnościowa majątku narodowego.

3. GOSPODARKA CENTRALNIE KIEROWANA

W tym systemie zasoby są własnością państwa i samorządów terytorialnych. Alokacja zasobów określana jest planem centralnym rządu. W praktyce, w okresie 1918-89 w Europie obserwować można było dwa warianty (odmiany) takiego sytemu:

• Socjalizm rynkowy - zasoby były własnością państwa lub w dyspozycji realnej samorządów i innych podmiotów gospodarczych; alokację zasobów determinował w pewnym stopniu mechanizm rynkowy (b. Jugosławia,

• Socjalizm planowy - zasoby były własnością państwa, ich alokacja odbywa się zgodnie z centralnym planem państwa (b. ZSRR, b. NRD)

W znacznej grupie państw europejskich głównym mechanizmem napędowym był system centralnego sterowania tzw. nakazowo-rozdzielczy.

System ten polegał na wykorzystaniu przez administrację państwa nakazów prawno-organizacyjnych do sterowania gospodarką. Oprócz nakazów i zakazów administracja centralna stosowała w bardzo szerokim zakresie rozdzielnictwo rodzaju dóbr, tzn. zarówno czynników produkcji jak również dóbr konsumpcyjnych.

Sprawność systemów gospodarczych

Dla społeczeństwa i gospodarki nie jest obojętne, jaki system gospodarczy istnieje w danym kraju. Od tego, jaka jest jego efektywność, zależy osiągnięty poziom gospodarki oraz w decydującym stopniu poziom życiowy ludności.

Sprawność systemów gospodarczych pozwala odpowiedzieć na pytanie, który z istniejących systemów jest lepszy.

Kryteria oceny systemów gospodarczych wg. J. Kornai:

• realny wzrost systemu gospodarczego - wzrost produkcji dochodu narodowego, konsumpcji oraz wolumenu mocy produkcyjnych.

• postęp techniczny - system powinien zapewnić (stymulować) wprowadzenie nowych wynalazków (nowe produkty, nowe sposoby postępowania i nowe technologie)

• przystosowawcze własności systemu - oznaczają one zdolność adaptacyjną systemu do koniecznych zmian produkcji i konsumpcji oraz sposobu funkcjonowania systemu

• Selekcyjne właściwości systemu - w odniesieniu do nowo pojawiających się organizacji oraz osób zajmujących się kierownicze stanowiska w organizacji (przedsiębiorczość, zdolności organizacyjne)

• Podział dochodu i zatrudnienia - konieczność zapewnienia zatrudnienia dla wszystkich chcących pracować

• Rozwój kulturalny i społeczny - dotyczy m. in. zapewnienia rozwoju nauki, wydłużenia okresu nauczania, poprawy usług służby zdrowia itd.

• Własność, władza i decyzje - problem decentralizacji i centralizacji zarządzania gospodarką, sposób wyrażania woli społeczeństwa, zakres wolności itd.

Kryteria oceny systemów gospodarczych wg. innych ekonomistów:

• Efektywność alokacji - statyczna i dynamiczna, w tym ostatnim chodzi o wkład postępu technicznego w rozwój gospodarczy

• Tempo wzrostu gospodarczego

• Satysfakcja konsumenta - stopień wpływu indywidualnych preferencji konsumenta na strukturę produkcji krajowej, stopę oszczędności i ilości wykonywanej pracy systemu

Kryteria oceny systemów gospodarczych wg. Innych ekonomistów (cd.)

• Stabilność gospodarki, jej cele rozwojowe (tempo i kierunki zmian strukturalnych)

• Bezpieczeństwo narodowe (m.in. zdolność przeznaczenia odpowiednich zasobów na obronę)

• Rozkład dochodów

Rynek jako mechanizm regulacji

Rynek - miejsce, w którym dokonuje się transakcji kupna - sprzedaży, podsystem w systemie gospodarki narodowej, która sprawia, że gospodarka nie popada w anarchię.

Działa na zasadzie procesów, wytwarza się tyle dóbr, ile są w stanie nabyć konsumenci i takie dobra, na które jest zapotrzebowanie. Jest to najskuteczniejszy mechanizm regulacji w skali systemu gospodarek narodowych.

We współczesnych systemach ekonomicznych można wskazać na 3 bardzo istotne podmioty. W każdej gospodarce narodowej są to:

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa

• państwo.

• Użycie zasobów jest możliwe po ich sprzedaży przez gospodarstwa domowe przedsiębiorstwom na rynku.

• Wpływy stanowią dochody pieniężne gospodarstw.

• Po nabyciu zasobów przedsiębiorstwa zużywają je do produkcji dóbr i usług, które są sprzedawane na rynku gospodarstwom domowym i wymieniane na pieniądze.

Cały ten proces obejmuje dwa rodzaje strumieni między gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami:

• Strumienie finansowo-pieniężne - przepływają od gospodarstw domowych za pośrednictwem rynku, w formie opłaty za dobra i usługi, do przedsiębiorstw na rynku. Następnie ma miejsce ponowny przepływ płatności od firm przez rynek do gospodarstw.

• Przepływy realne, niepieniężne (niefinansowe) - ziemią, praca i kapitał przepływają od gospodarstw za pośrednictwem rynku zasobów do przedsiębiorstw.

Natomiast realne dobra i usługi przepływają od przedsiębiorstw za pośrednictwem rynku dóbr konsumpcyjnych do gospodarstw.

Gospodarstwa domowe - obecne nie spełniają dwóch istotnych ról: produkcji (jako pozyskiwanie dóbr) i dystrybucji. We współczesnych gosp. domowych pozostała nadal funkcja konsumpcyjna. Poprzez konsumpcję następuję odtworzenie zdolności ludzi do pracy.

Zakres konsumpcji ma znaczny wpływ na odtwarzanie (reprodukcję) pracy. Im konsumpcja jest większa, to zdolność do pracy też jest większa.

Przedsiębiorstwa są podmiotami życia gospodarczego zajmującymi się produkcją i dystrybucją.

Proces produkcji (czy świadczenia usług) polega na tym, że przedsiębiorstwa łączą czynniki produkcji za pomocą metod określanych mianem technologii. Powstają wówczas nowe wartości użytkowe, o określonych cechach i walorach użytkowych

Odrębność ekonomiczna - przedsiębiorstwo prowadzi działalność na własny rachunek, własny koszt i własne ryzyko. Pokrywa swoje wydatki ze swoich przychodów. Przedsiębiorstwo, które nie ma takiej zdolności przestaje istnieć.

Osobowość prawna - przedsiębiorstwo jest podmiotem prawa i jako takie może wchodzić w relacje uznane przez prawo z innymi podmiotami. Posiadanie osobowości prawnej pozwala przede wszystkim na zawieranie transakcji handlowych.

Państwo w gospodarce rynkowej - to podmiot, który z historycznego punktu widzenia charakteryzuje się różną rolą w gospodarce rynkowej.

Państwo w charakterze podmiotu gospodarczego występuje też samodzielnie jako potężna siła ekonomiczna m.in.. w dziedzinie produkcji.

Państwo jest właścicielem wielu ważnych, kluczowych gałęzi i udziałowcem we własności kapitału bankowego i przemysłowego, systemu łączności, transportu, systemu energetycznego, przemysłu górniczo-wydobywczego, hutniczego i gospodarki komunalnej.

Główne źródło dochodów państwa to podatki (ok. 80%). Są one płacone zarówno przez:

• gospodarstwa domowe - głównie bezpośrednie (od dochodów) i pośrednie (podatki od zakupów - VAT oraz akcyzowy)

• przedsiębiorstwa - płacą głównie podatki dochodowe)

Formy organizacyjno-prawne
współczesnych przedsiębiorstw w Polsce

Przedsiębiorstwo w ujęciu modelowym jest to organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski poprzez sprzedaż produktów i usług.

Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej, które kreuje podaż, jak również popyt. Samo realizuje swoje cele i spełnia określone funkcje w gospodarce. Warunkiem przetrwania przedsiębiorstwa jest innowacyjność.

• Odrębność ekonomiczna oznacza wyłącznie dysponowanie zasobem majątkowym przez jego właścicieli, którzy samodzielnie odtwarzają i rozwijają działalność gospodarczą z dochodów uzyskanych z rentownej działalności.

• Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów, zaciągania kredytów, występowania jako pomiot w handlu wewnętrznym i zagranicznym.

Przedsiębiorstwo jako układ samodzielnie wyodrębniony

Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym, większym systemie ekonomicznym i społecznym.

Z systemu społeczno-gospodarczego czerpie ono czynniki produkcji i po ich przetworzeniu w toku produkcyjnego przekazuje w formie sprzedaży produkty i usługi do otoczenia, czyli na rynek.

Przedsiębiorstwo jako realny system ekonomiczny składa się z wejść (inputs), którymi są ludzie, maszyny, materiały, ziemia, budynki, środki pieniężne.

W procesie transformacji, za pomocą technik i technologii, powstaje nowa jakość pod postacią produktów bądź usług, które stanowią wyniki rzeczowe danego systemu (outputs).

Mikroprzedsiębiorstwo

zatrudnia mniej niż 10 pracowników

jego roczny obrót (ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych) nie przekracza 2 milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro

Małe przedsiębiorstwo

zatrudnia średniorocznie mniej niż 50 pracowników

jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów euro

Średnie przedsiębiorstwo

zatrudniało średniorocznie mniej niż 250 pracowników

jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 milionów euro

Funkcje przedsiębiorstwa

• techniczne (produkcja)

• handlowe (kupno, sprzedaż, wymiana)

• finansoweဪ (poszukiwanie kapitału i obrót nim)

• ubezpieczeniowe (ochrona majątku iဪ osób)

• rachunkowościowe (inwentaryzacja, bilanse, koszty, statystyka)ဪ

• administracyjne

Do administracyjnych zaliczamy:

• przewidywanie (badanie przyszłości i ustalanie odpowiedniego do niej programu działania)

• organizowanie (tworzenie materialnego i społecznego organizmuဪ przedsiębiorstwa)

• wydawanie poleceń (oddziaływanie na personelဪ)

• koordynowanie

Cele przedsiębiorstwa

Misja przedsiębiorstwa powinna wyraźnie określać podstawowe powołanie przedsiębiorstwa, w tym celu powinna jednoznacznie wskazywać rynki i specjalności, które są jego celem.

Cel jest to pewien pożądany przyszły stan rzeczy, ukierunkowujący działania i wyznaczający ich strukturę.

Cel główny przedsiębiorstwa: przetrwanie i rozwój!!!

Cele ekonomiczne

-długoterminowy i krótkoterminowy zysk

-poprawa rentowności

-poprawa pozycji na rynku

-Reprodukcja zasobów kapitałowych

Cele techniczno-produkcyjne

-Maksymalizacja produkcji

-poprawa jakości

-wzrost produktywności

-innowacyjność

Cele społeczne

-Cele ogólnospołeczne

-Cele załogi

Cele regionalne i społeczne

-Rozwój infrastruktury komunalnej i regionalnej

-Aktywizacja regionu

-Ochrona i odnowa środowiska

-Regionalne wykorzystanie zasobów przyrody

Cykl życia przedsiębiorstwa

Powstanie-wniesienie pomysłu, kapitału

Przetrwanie-walka o utrwalenie się na rynku

Sukces-istnienie na rynku, rozwój

Wzrost-dynamiczna ekspansja firmy

Dojrzałość- dobre prosperowanie/ ”skostnienie”

1. indywidualna działalność gospodarcza

2. spółki osobowe:

• Spółka cywilna,

• spółka jawna

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna

3. Spółki kapitałowe:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna

Indywidualna działalność gospodarcza

Jedna z najprostszych i najtańszych form prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność:

• wytwórcza

• budowlana

• handlowa

• usługowa oraz

• poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,

• działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły

ZALETY

Prosty podział praw i obowiązków

Elastyczne zarządzanie

Prosto i tanio można rozpocząć działalność

Proste zasady księgowości

WADY

Pełna odpowiedzialność za zobowiązania powstałe w wyniku prowadzenia działalności

SPÓŁKI OSOBOWE

Obecnie poszczególni wspólnicy rejestrują się w wydziale działalności gospodarczej, jako samodzielnie prowadzący działalność gospodarczą, zaznaczając we wniosku, że działalność prowadzić będą w formie spółki cywilnej.

Spółka cywilna

• to umowa, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w ustalony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów.

• jej organizację i sposób działania regulują przepisy Kodeksu cywilnego.

• umożliwia prowadzenie działalności nie przekraczającej większego rozmiaru tzn. jej przychód ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych nie może przekroczyć 400 000 euro. Jeśli tak się stanie, spółka cywilna musi przekształcić się w jedną ze spółek kodeksu spółek handlowych.

• 1 stycznia 2001 roku spółki cywilne straciły podmiotowość prawną. Mogą jednak zawierać umowy, mogą pozywać i być pozywane.

• Nie posiadają własnego majątku - wkłady wniesione przez wspólników, własność nieruchomości i innych praw majątkowych nabywanych przez wspólników stanowią majątek wspólny wspólników. Spółka cywilna nie jest zatem przedsiębiorstwem.

• Za zobowiązania zaciągnięte w związku z działalnością spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie zarówno majątkiem spółki, jak i majątkiem indywidualnym.

ZALETY

Łatwo założyć i łatwo prowadzić

Niskie koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności, proste zasady księgowości

W prosty sposób można zrealizować coś razem z innymi

Wszyscy pracują po równo

WADY

Pełna i solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki czyli jeden za wszystkich, wszyscy za jednego

odpowiedzialność solidarna

brak możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień przez spółkę

Spółka jawna

• To osobowa spółka handlowa - jest odpowiednikiem spółki cywilnej, tyle że jest wskazana dla działalności o większych rozmiarach (gdy przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400.000 EURO).

• Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru - nie wystarczy sporządzenie umowy.

• Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia. Ten kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu przedsiębiorstwa przez tego przedsiębiorcę przed dniem utworzenia spółki.

• Obowiązek ujawnienia w nazwie firmy nazwiska co najmniej jednego ze wspólników.

• Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem przepisu, który mówi, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika).

ZALETY

możliwość reprezentacji spółki przez każdego wspólnika

możliwość ujawnienia w nazwie firmy nazwiska jednego tylko wspólnika

brak określonych wymagań kapitałowych

Łatwo założyć i łatwo prowadzić

WADY

odpowiedzialność całym majątkiem osobistym

Koszty założenia spółki

Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

Spółka partnerska

• jest nowym typem handlowej spółki osobowej wprowadzonym do systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. do Kodeksu spółek handlowych.

• Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

• umowa wymaga formy aktu notarialnego,

• powstaje z chwilą wpisu do rejestru handlowego

• odpowiedzialność wspólników jest ograniczona tzn. partner nie odpowiada za zobowiązania spółki wynikające z działalności innych partnerów,

• działa pod własną firmą,

• pierwotnie musi się składać z co najmniej dwóch wspólników.

• niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu.

ZALETY

Możliwość ograniczenia odpowiedzialności każdego wspólnika jedynie do jego własnych działań

Posiadanie firmy

Możliwość łączenia pomysłów i kapitału wielu osób

Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa w wymiarze większym niż przewidziany dla spółki cywilnej

WADY

Założyć taką spółkę mogą tylko osoby wykonujące wolny zawód

Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

Trudność prowadzenia niektórych typów przedsiębiorstw

Spółka komandytowa

• jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą.

• Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik całym swoim majątkiem (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusz) jest ograniczona, odpowiada tylko do pewnej kwoty (sumy komandytowej).

• Komplementariusz zarządza spółką i podejmuje bieżące decyzje, podpisuje umowy w imieniu spółki. Jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest pełna.

• Komandytariusz jeśli zechce działać w imieniu spółki musi uzyskać zgodę swojego wspólnika w postaci pełnomocnictwa.

ZALETY

Możliwość ograniczenia odpowiedzialności niektórych wspólników

Posiadanie firmy

Połączenie pracy jednego wspólnika z kapitałem drugiego

WADY

konieczność sporządzenia umowy w postaci aktu notarialnego

Koszty aktu notarialnego, wpisu do rejestru handlowego i jego ogłoszenia w Monitorze Polskim

Pełna, solidarna choć subsydiarna odpowiedzialność niektórych wspólników za zobowiązania spółki

Spółka komandytowo-akcyjna

• To spółka osobowa, mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

• Akcjonariusz jest zobowiązany jedynie do działań określonych w statucie spółki. Jego nazwisko nie może być umieszczone w nazwie firmy

• Powstaje z chwilą wpisu do rejestru,

• Aktem, który reguluje wewnętrzne stosunki w spółce, jest statut, a nie umowa spółki (jak w przypadku pozostałych spółek osobowych). Statut spółki musi być sporządzony w formie aktu notarialnego

• Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Powinni go podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze.

• Do założenia wymagany jest kapitał zakładowy w wysokości minimum 50 000 zł

ZALETY

Możliwość emitowania akcji i pozyskiwania tą drogą kapitału

Możliwość ograniczenia odpowiedzialności niektórych wspólników

Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa w większym wymiarze

WADY

Pełna odpowiedzialność niektórych wspólników za zobowiązania spółki

Wysoki kapitał zakładowy

Koszty założenia spółki

Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka prawa handlowego, obecnie regulowana przez Kodeks spółek handlowych.

• Określony umową związek podmiotów (wspólników), w którym odpowiadają oni wobec wierzycieli spółki tylko do wysokości imiennych udziałów w spółce, zapisanych w umowie spółki (wyjątkiem jest zadłużenie podatkowe).

• Do założenia wymagany jest kapitał w wysokości minimum 50 000 zł

• W jej imieniu działa zarząd, a nie wspólnicy. Przy zawieraniu umów między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

• Aby założyć taką spółkę trzeba dysponować kapitałem o wartości co najmniej 50 000 zł.

ZALETY

Ograniczona odpowiedzialność wspólników

Spółka posiada osobowość prawną

Możliwość zaangażowania znacznego kapitału i prowadzenia przedsiębiorstw o dużych rozmiarach

możliwość pozyskania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika

możliwość pokrycia udziału w kapitale wkładem rzeczowym

WADY

Koszty założenia spółki

Wysoki kapitał zakładowy i wysoka wartość udziału

Duża odpowiedzialność zarządu

Wymóg prowadzenia pełnej księgowości i badania sprawozdań

brak możliwości zawierania umów o pracę z członkami zarządu będącymi jednocześnie wspólnikami bez powołania pełnomocnika lub rady nadzorczej

Spółka akcyjna

• jest formą działalności przeznaczoną dla średnich i dużych firm. Do jej założenia wymagany jest kapitał wynoszący minimalnie 500 000 zł.

• Spółka akcyjna kumuluje kapitały wielu osób lub firm, które za swoje wkłady obejmują akcje. Choć może ją założyć tylko jedna osoba, to jest ona przeznaczona do zebrania kapitału od wielu akcjonariuszy.

• W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie kodeksu spółek handlowych.

• Kapitał akcyjny spółek akcyjnych podzielony jest na akcje. Akcje mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie.

• Ma ona osobowość prawną, czyli jest wyodrębnionym organizacyjnie i majątkowo podmiotem prawa. Do jej założenia i prowadzenia zaleca się zatrudnianie profesjonalnej obsługi księgowej i prawnej.

• Akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki, a ich obowiązki ograniczają się tylko do świadczeń oznaczonych w statucie.

• W spółce powołuje się organy takie jak: walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd, komisja rewizyjna.

ZALETY

Ograniczona odpowiedzialność

Osobowość prawna

Status papieru wartościowego przyznany akcji

łatwe sprawdzenie wiarygodności spółki przez potencjalnych kontrahentów

Możliwość zaangażowania znacznego kapitału

Możliwość prowadzenia znacznych przedsiębiorstw

WADY

Koszty założenia

Proces rejestracji jest trudny i czasochłonny

Wysoki kapitał zakładowy

skomplikowany proces likwidacji

Wymóg prowadzenia pełnej księgowości i badania sprawozdań finansowych

Konieczność zatrudniania specjalistycznej obsługi prawnej, finansowej i zarządczej

Podwójne opodatkowanie dochodów

brak wpływu na działalność spółki przez mniejszych udziałowców

Rynek Rodzaje konkurencji

Rynek - to ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedającymi - oferującymi towary i usługi a nabywcami - reprezentującymi potrzeby poparte określonymi funduszami nabywczymi.

Rynek można rozpatrywać z punktu widzenia jego cech tj.:

1. Zasięg geograficzny, czyli rynek lokalny, regionalny, krajowy, zagraniczny, międzynarodowy oraz światowy.

2. Przedmiot wymiany, czyli rynek dóbr i usług, rynek pieniężno-kredytowy, papierów wartościowych (kapitałowy) oraz rynek pracy

3. Ujęcie branżowe, czyli rynek poszczególnych towarów np. rynek mięsa, zboża, węgla itd.

4. Zakres kontroli, czyli rynek wolny i rynek regulowany

Rynek wolny - to taki, nad którym władze gospodarcze nie sprawują bezpośredniej kontroli. Sprzedawcy i nabywcy mają swobodę w określaniu ilości sprzedawanych i nabywanych dóbr oraz cen, po jakich dokonują wymiany.

Rynek regulowany - to taki, nad którym władze gospodarcze sprawują bezpośrednią kontrolę m. in. poprzez udzielanie uczestnikom wymiany licencji, ustalania obowiązujących cen minimalnych czy maksymalnych itd

Mechanizm rynkowy

Podstawowe elementy rynku to: popyt, podaż i ceny, a zachodzące między nimi zależności przyczynowo-skutkowe nazywa się mechanizmem rynkowym lub popytowo-podażowo-cenowym.

Istotą tego mechanizmu jest to, że zależności popytowo-podażowe powstają za pośrednictwem cen między równoprawnymi podmiotami gospodarczymi, dążącymi do osiągania korzyści ekonomicznych poprzez dokonywanie dobrowolnych transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług.

Konkurencja

To proces, za pomocą którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzje zawarcia transakcji.

Konkurencja występuje zarówno między nabywcami, jak i między sprzedawcami. Nabywcy konkurują z innymi nabywcami o ograniczoną ilość dóbr znajdujących się na rynku, natomiast sprzedawcy konkurują z innymi sprzedawcami o pozyskanie konsumentów.

Konkurencja odbywa się w formie cenowej i pozacenowej

Formy konkurencji rynkowej

• Konkurencja doskonała - nigdy nie występowała na rynku, to stan, w którym zarówno po stronie popytu jak i podaży jest bardzo dużo podmiotów, ale żaden z nich nie ma znaczącego wpływu na przebieg procesów gospodarczych.

• Konkurencja wolnorynkowa - zdobywanie nabywców na towary głównie poprzez obniżanie cen, a co za tym idzie obniżanie kosztów produkcji

• konkurencja niedoskonała - nie jest konkurencją cenową, opiera się na reklamie i promocji sprzedaży. Główną rolę odgrywa zróżnicowanie struktury asortymentowej wytwarzanych produktów. Jest coraz więcej odmian tych samych lub podobnych produktów i coraz pełniej są zaspokajane życzenia nawet drobnych nabywców. Dokonuje się ekspansja na rynek.

POPYT

Popyt - ilość towarów, którą mogą nabyć kupujący przy różnym poziomie cen, czyli jest to zapotrzebowanie, które znajduje potwierdzenie w możliwościach nabywczych.

Popyt odzwierciedla odwrotną zależność między ceną dobra a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym okresie, przy założeniu, że wszystkie elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmian.

Czynniki wpływające na rozmiary popytu

• Poziom cen danego dobra - zależność odwrotnie proporcjonalna tzn. im niższa cena tym wyższy popyt i na odwrót.

• Dochody nabywców - wyróżniamy:

• dochody nominalne (wyrażone w jednostkach pieniężnych i nie uwzględniają zmian poziomu cen)

• dochody realne (wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen - im wyższe są dochody realne ludności tym wyższy popyt).

• Potrzeby, preferencje, gusty, moda, zależne od wieku, miejsca zamieszkania itp.

• Liczba i struktura ludności - zmiany liczby ludności oraz jej struktury w różnych przekrojach np. wg wieku, płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania powodują zmiany wielkości i struktury popytu.

• Oczekiwania dotyczących zmian cen i dochodów- nabywcy mogą wyprzedzać w czasie zakupy pewnych dóbr, przewidując znaczące podwyżki ich cen.

• komplementarność dóbr - tzw. wzajemne się uzupełnianie dóbr w procesie konsumpcji; oddzielnie nie można konsumować, np. wielkość popytu na benzynę zależy nie tylko od jego ceny, ale również w pewnym stopniu od cen samochodów, gdyż towary te nabywane są łącznie.

• substytucyjność dóbr - konsument zaspokajając swoje potrzeby może zastępować jedne dobra innymi, np. cena masła zależy nie tylko od ceny i dochodów ludności, ale również od ceny margaryny.

Prawo popytu

Jednym z ważniejszych czynników określających wielkość popytu jest cena danego dobra. Zależność popytu od ceny można przedstawić w postaci następującej funkcji:

QD = f (P)

gdzie:

QD - wielkość popytu na dane dobro

P - cena tego dobra

Prawo popytu - wzrost ceny określonego dobra przy niezmienności innych czynników powoduje spadek wielkości popytu na to dobro, i na odwrót - obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.

Krzywa popytu jest graficzną interpretacją prawa popytu. Powstaje przez zestawienie wielkości popytu z różnymi wielkościami ceny w danym okresie.

• Efekt substytucyjny - polega na tym, że zmiana ceny danego dobra zmienia relacje jego ceny do cen pozostałych dóbr, co powoduje substytucję, czyli dobra drożejące są zastępowane relatywnie taniejącymi. Zmiany cen określonego dobra wywołują zmiany popytu na dobro substytucyjne.

• Efekt dochodowy - polega na tym, że zmiana ceny wpływa na zmianę realnych dochodów. Jeżeli cena danego dobra wzrośnie, to nastąpi spadek realnych dochodów, konsumenci będą mogli kupować mniej tego dobra oraz innych dóbr i na odwrót.

Elastyczność popytu

Ukazuje, jak reaguje popyt na zmianę czynnika, który go określa. Jest to relacja między tempem zmian popytu, a szybkością zmiany czynników wpływających na popyt.

Istnieją trzy odmiany elastyczności popytu:

• elastyczność cenowa,

• elastyczność dochodowa,

• elastyczność mieszana.

. Elastyczność cenowa - sposób reagowania popytu na zmianę ceny. Miernikiem elastyczności cenowej jest współczynnik elastyczności cenowej

Współczynnik elastyczności cenowej Ep jest to relacja, między względną zmianą popytu, a względną zmianą cen.

2. elastyczność dochodowa - relacja między względną zmianą popytu, a względną zmianą dochodów nabywców.

Czyli jest to relacja między tempem zmian popytu a tempem zmian dochodów nabywców. Określa sposób reagowania popytu na zmiany dochodów nabywców. Miernikiem jest współczynnik elastyczności dochodowej.

3. elastyczność mieszana - dotyczy relacji między zmianą popytu na jedno dobro („x”), a zmianą ceny innego dobra („Y”) i gdy X i Y pozostają w związku substytucyjnym lub komplementarnym. Jest swoistą zmianą elastyczności cenowej. Miarą elastyczności mieszanej jest współczynnik elastyczności mieszanej.

Podaż

Podaż - ilość towarów, która jest oferowana na rynku do sprzedania po danych cenach.

Podaż - odzwierciedla dodatnią zależność między ilością dobra, którą producenci skłonni są oferować w danym okresie, a ceną, przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegają zmianie.

Wielkość podaży zależy przede wszystkim od wielkości produkcji, która jest określana przez czynniki tj.:

• ceny danego dobra - wzrost ceny, przy niezmienności innych czynników, zachęca producentów do zwiększenia ilości dostarczanego dobra, ponieważ w ten sposób wzrosną ich zyski (i na odwrót).

• Ceny czynników produkcji - określają poziom kosztów, a te z kolei przy danej cenie dobra wpływają na wielkość osiąganych zysków. Wyższe ceny czynników produkcji powodują wzrost kosztów wytwarzania i obniżenie zysku, co zmniejsza ilość dostarczanego dobra na rynek.

• technologie - nowoczesne technologie umożliwiają wytwarzanie dóbr przy użyciu mniejszych nakładów czynników produkcji, co powoduje zmniejszenie kosztów wytwarzania i wzrost opłacalności produkcji. Pozwala to na osiągnięcie większej produkcji przy danych zasobach czynników produkcji i dostarczenie większej ilości danego dobra na rynek, często po niższej cenie.

• Cele działalności przedsiębiorstwa- głównym celem jest osiągniecie zysku, co zachęca do zwiększenia podaży.

• Oczekiwania dotyczące przyszłych cen - wpływają na decyzje produkcyjne wytwórców. Jeżeli przewiduje się, że cena dobra w przyszłości wzrośnie to producenci mogą ograniczyć lub wstrzymać produkcję.

• rzadkość czynników produkcji - na koszty produkcji składają się dostępność surowców, czynników produkcji. Rzadkość odbija się w cenie (jeżeli rzadkość jest duża, to cena też jest duża), a to wpływa na ograniczenie rozmiarów produkcji.

• uwarunkowania systemowo - instytucjonalne - uwarunkowania stworzone przez państwo m. in. polityka podatkowa państwa. Podatki wpływają na zyski przedsiębiorstwa. Wzrost podatków ogranicza produkcję, spadek natomiast stymuluje.

Wielkość podaży danego dobra zmienia się w tym samym kierunku, co jego cena. Wyższej cenie dobra odpowiada większa jego ilość dostarczana na rynek, natomiast mniejsza cena ogranicza wielkość podaży.

Jednym z ważniejszych czynników określających wielkość podaży jest cena danego dobra. Zależność podaży od ceny można przedstawić w postaci następującej funkcji:

QS = f (P)

gdzie:

QS - wielkość podaży na dane dobro

P - cena tego dobra

Jest to dodatnia zależność między zmianą cen produktów, a zmianą ilości oferowanych dóbr.

Konkurencja

To proces, za pomocą którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzje zawarcia transakcji.

W zależności od intensywności konkurencji na poszczególnych rynkach wyróżnia się cztery podstawowe modele rynku:

• konkurencja doskonała

• monopol

• konkurencja monopolistyczna

• Oligopol

Konkurencja doskonała

• Na rynku doskonale konkurencyjnym występuje duża liczba producentów. Wszyscy producenci wytwarzają i sprzedają homogeniczne, co oznacza, że dobra jednego wytwórcy są nie do odróżnienia od dóbr wszystkich pozostałych producentów.

• Konsumenci są w pełni zorientowani w poziomie cen różnych producentów i jest im obojętne, u którego z nich dokonają zakupu.

• Nowe firmy zawsze mogą wejść na rynek danego produktu, a firmy działające na danym rynku mogą się z niego wycofać, gdyż koszty wejścia i wycofania są znikome.

• Na rynku występuje duża liczna konsumentów, przy czym żaden z nich nie jest na tyle silny, aby wpływać na rynkową cenę produktu.

• Pojedyncze firmy nie mają kontroli nad kształtowaniem się ceny produktu, ponieważ każda firma produkuje tak niewielką część całkowitej produkcji, zwiększenie czy zmniejszenie przez nią produkcji nie wywiera wpływu na całkowitą podaż produktu, a więc i na jego cenę.

• Natomiast wszystkie firmy razem mogą wpływać na cenę, która może rosnąć lub spadać, w wyniku zamian całkowitego popytu lub całkowitej podaży.

Monopol

To porozumienie, zrzeszenie, związek lub zjednoczenie przedsiębiorstw albo pojedyncze przedsiębiorstwo, skupiające cała, względnie znaczną część produkcji lub usług, dzięki czemu może ustalić korzystne dla siebie warunki wytwarzania i ceny oraz osiągnąć wysokie zyski.

Formy monopolu:

• czysty monopol,

• monopol naturalny,

• monopson,

• kartel,

• trust,

• koncern,

• konglomerat,

• holding,

• konkurencja monopolistyczna,

• oligopol,

Czysty monopol

• Jedna firma jest jedynym producentem lub dostawcą danego produktu lub usługi. Produkt monopolu nie ma dobrego lub bliskiego substytutu.

• Jest zabezpieczony przed konkurencją za pomocą barier ekonomicznych, technologicznych, prawnych lub innych uniemożliwiających innym podmiotom wejście na rynek.

• Firma może podnieść cenę swojego produktu, sprzedając mniej, lub ją obniżyć, aby sprzedać więcej. Dokonuje ona wyboru takiej kombinacji cenowo-ilościowej, która maksymalizuje jej zysk.

Monopol naturalny

• To taka gałąź gospodarki, w której długookresowe koszty przeciętne i krańcowe spadają wraz ze wzrostem produkcji, co prowadzi do zdominowania produkcji przez pojedynczą firmę.

• Przykładem takiego monopolu są przedsiębiorstwa użyteczności publicznej tj. dysponujące sieciami energetyczną, telefoniczną, wodociągów.

Monopson

• To wyłączny nabywca jakiegokolwiek towaru, usługi lub zasobu np. państwo jako nabywca przemysłu zbrojeniowego

Kartel

• Firmy mogą uzgodnić takie zachowanie, jak gdyby były jednolitym monopolem, tworząc w ten sposób kartel.

• Jest on organizacją niezależnych producentów zmierzających do wykluczenia konkurencji między sobą poprzez wspólną regulację udziałów w rynku, poziomów produkcji i cen, w celu podnoszenia cen i zysków ponad poziomy wyznaczone przez konkurencję.

Trust

• Jest połączeniem przedsiębiorstw w jedno nowe przedsiębiorstwo, w wyniku czego następuje centralizacja produkcji i kapitału. Władzą jest rada wykonawcza.

• Dotychczasowi właściciele przedsiębiorstw wchodzących w skład trustu, przekształcają się w akcjonariuszy (udziałowców), otrzymując zaświadczenia (certyfikaty) trustowe opiewające na uprzednio posiadany majątek, które stanowią podstawę do podziału zysków.

Koncern

• Jest zespołem odrębnie działających przedsiębiorstw, należących jednak do wspólnego właściciela. Duże, silne kapitałowo przedsiębiorstwo wykupuje akcje innych firm lub doprowadza do fuzji organizacyjnych, uzyskując nad nimi kontrolę.

• Poszczególne firmy wchodzące w skład koncernu działają samodzielnie, opierając się na rachunku ekonomicznym.

• Centrala ustanawia długofalowe strategie rozwoju przedsiębiorstw oraz określa im zasięg rynków zbytu, eliminując konkurencję między tymi przedsiębiorstwami.

Konglomerat

• Polega na przyłączeniu do monopolu przedsiębiorstw niezmonopolizowanych, a działających w różnych gałęziach gospodarki.

• Inwestując swoje zyski, dywersyfikuje rodzaje produkcji i rynki zbytu, dzięki czemu osiąga zyski z dodatkowych dziedzin, jak również rozkłada ryzyko na większą liczbę różnorodnych sfer działania

Holding

• Jest spółką dysponującą pakietem kontrolnym akcji innych firm. Teoretycznie wystarczy posiadanie nieco więcej niż 50% akcji innych spółek, aby je można było kontrolować.

• Spółki akcyjne, wchodząc w skład holdingu, dysponują kapitałem własnym i uzyskanym ze sprzedaży obligacji oraz same kontrolują inne przedsiębiorstwa, dlatego holding może kontrolować kapitał wielokrotnie przewyższający jego własny kapitał, np. Holding „Stocznia Gdynia SA” czy spółki węglowe.

Konkurencja monopolistyczna

• Występuje tu wielu producentów, przy czym każdy z nich wytwarza stosunkowo małą część całkowitej produkcji trafiającej na rynek.

• Poszczególne firmy wytwarzają produkty niewiele różniące się od siebie, jednakże wyroby jednej firmy mają pewne cechy odróżniające je od produktów innych firm. Produkty poszczególnych firm są bliskimi, lecz nie doskonałymi substytutami.

• Wejście na rynek jest dość łatwe, ale wiąże się z pewnymi kosztami. Nowa firma musi wprowadzić na rynek produkt odróżniający się od innych oraz zdobyć klientów.

• Przeważają formy konkurencji pozacenowej, czyli reklama, jakość itd.

• Firmy mają ograniczoną kontrolę nad ceną produktu; zależy to głównie od stopnia zróżnicowania produktu oraz od liczby i bliskości konkurentów.

• Firmy mają najczęściej lojalnych konsumentów preferujących ich produkty, co powoduje, że niewielka podwyżka ceny nie skłoni tych konsumentów do poszukiwania bliskiego substytutu u konkurentów.

Oligopol

• Charakteryzuje się tym, że mała liczba producentów lub sprzedawców dominuje nad całym rynkiem danego wyrobu. Każda z firm dostarcza na rynek dużą część całkowitej produkcji, w związku z tym ich działaność wpływa znacząco na inne firmy.

• Takie firmy wytwarzają identyczne produkty tj. stal, miedź, cynk, albo produkty bardzo zróżnicowane np. samochody, środki piorące itd.

• Wejście na rynek oligopolistycznych nowych firm jest bardzo trudne.

• Najistotniejsza cechą jest wzajemna zależność od decyzji dotyczących cen tzn. decyzja cenowa jednej firmy może znacząco wpływać na sprzedaż pozostałych firm. Występuje tu ograniczona skłonność do częstej zmiany cen na rynku oligopolistycznym.

• W celu nie dopuszczenia do wojny cenowej firmy oligopolistyczne mogą zawierać porozumienia cenowe, zgodnie z którymi mogą razem podnosić lub obniżać cenę.

• Przy braku porozumień cenowych może być stosowana zasada przywództwa cenowego.

Cena

• to pieniężne odzwierciedlenie wartości towarów. W gospodarce rynkowej ceny kształtowane są na ogół poprzez autonomiczny mechanizm rynku.

Rozróżnia się dwa rodzaje cen:

• ceny wolne,

• ceny administrowane.

Ceny wolne

• Są rezultatem gry sił rynkowych,

• są rezultatem relacji między popytem, a podażą.

Na takie ceny nie ma wpływu pojedynczy uczestnik rynku - stanowią wypadkową zachowań producentów i konsumentów.

Ceny są administrowane przez przedsiębiorstwo w warunkach rynku zmonopolizowanego. Monopole prowadzą własną politykę cenową i narzucają ceny na rynku.

Mogą także różnicować ceny dla różnych odbiorców; różnych segmentów rynku. Kontrola monopoli nad rynkiem dokonuje się poprzez ceny.

Ceny administrowane mogą być na dwa sposoby:

1. przez instytucje państwa

2. przez przedsiębiorstwa

Państwo prowadząc działalność interwencyjną decyduje się na ingerencję w zakresie cen, ustanawiając:

• Ceny minimalne (częściej) mają na celu ochronę krajowych producentów (szczególnie rolnictwa) oraz zapewnienie minimalnej efektywności w okresach kryzysu nadprodukcji, np. klęską urodzaju.

• Ceny maksymalne - (rzadziej) mogą być ustanowione w odniesieniu do niektórych ważnych rejonów gospodarki.

Ceny wywierają decydujący wpływ na procesy gospodarcze i interesują każdego człowieka, ponieważ określają wielkość produkcji i konsumpcji oraz wyjaśniają postępowanie producentów i konsumentów.

Koszty produkcji i zysk zawarte w cenie, którą proponuje producent - jest to tzw. cena fabryczna. Ale towary przekazywane są do handlu po cenach zbytu.

Na producenta nałożony jest obowiązek uregulowania pośrednich (od zakupów, VAT, akcyzowy) i bezpośrednich (od dochodów) podatków. Podatki pośrednie płaci konsument, ale fizycznie podatki te odprowadza producent.

Elementy, które zawiera w sobie cena:

• koszty produkcji (musi zapewnić zwrot kosztów produkcji),

• zapewnia zysk (nadwyżkę),

CENA ZBYTU = cena fabryczna (koszt produkcji + zysk) + cena zawierająca podatki pośrednie

Funkcje cen

1. Informacyjna - cena jest źródłem informacji dla uczestników rynku.

• Cena jest parametrem docierającym do wszystkich podmiotów gospodarczych, zrozumiałym dla nich, pozwalającym określić wielkość dochodów pieniężnych oraz pobudzającym do określonego działania.

• Sprzedawcę cena informuje jaki osiągnie (lub może osiągnąć) rezultat, jeżeli zdecyduje się sprzedać towar.

• Nabywcę informuje jakie zasoby powinien przeznaczyć na zakup interesującego go towaru.

• Na podstawie znajomości cen producenci mogą kształtować najkorzystniejszą dla siebie strukturę produkcji.

• Ceny usług i dóbr kształtują strukturę spożycia. Np. rosnąca cena rynkowa informuje konsumenta o konieczności ograniczenia zakupu danego dobra i ewentualnie zwiększenie zakupu dóbr substytucyjnych.

• Ulegające obniżce ceny powodują wzrost dochodu realnego i informuje o możliwości zwiększenia zakupu danego dobra.

2. Dochodowo - kosztowa (stymulacyjna, bodźcowa) - ceny sprzedawanych towarów wyznaczają dochody sprzedawców.

• Są wyznacznikiem realnych korzyści odnoszonych ze sprzedaży towarów. Dochody są zasadniczym motywem działania producentów i stanowią podstawę podejmowania decyzji produkcyjnych.

• Funkcja kosztowa - pozostaje dla nabywcy - określa jakie są koszty nabycia towarów. Z jednej strony funkcja określa poziom zadowolenia sprzedawcy, a z drugiej poziom „przykrości” dla nabywców

3. redystrybucyjna - poprzez ceny dokonuje się ostateczny podział produktu krajowego, który został w gospodarce wytworzony.

• Ceny są narzędziem redystrybucji, ponieważ zawierają w swojej strukturze zróżnicowane zyski podatki, cła, opłaty i marże.

• Za pośrednictwem cen następują przesunięcia dochodów od jednych grup społecznych do innych, w zależności od struktury nabywanych dóbr i usług oraz struktury i poziomu cen.

• Relacje cenowe określają udział w produkcie krajowym uczestników transakcji. Jeśli ceny rosną jest to korzystna sytuacja dla sprzedawców, jeżeli spadają - rośnie udział nabywców w produkcie krajowym.

• Ceny urealniają indywidualne dochody. Funkcja redystrybucyjna znajduje swój wyraz zewnętrznie w poziomie konsumpcji gospodarstw domowych.

• Za pośrednictwem cen i rynku następuje również podział dochodów między klasy i warstwy oraz grupy społeczno-zawodowe.

Rynek kapitałowy

Podstawowym zadaniem i przedmiotem działalności rynku kapitałowego jest przetwarzanie kapitałów pieniężnych o charakterze oszczędnościowym na kapitał trwały produkcyjny i nieprodukcyjny

Celem rynku kapitałowego jest umożliwienie pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną.

Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe:

• pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych,

• pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw,

• przymusowe tworzone przez państwo za pomocą systemu podatkowego oraz długu publicznego,

• gromadzone przez banki i instytucje dokonujące długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i inne).

Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają:

• Przedsiębiorstwa, gdy ich własne fundusze nie wystarczają na finansowanie rozwoju,

• państwo i instytucje z nim związane,

• organy samorządowe,

• gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe.

Dobrze rozwinięty i działający rynek kapitałowy ma bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki, ponieważ sprzyja istnieniu korzystnych dla jej rozwoju zjawisk tj.:

• alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin.

• transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój.

• mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego, co daje:

• większy i łatwiejszy dostęp do kapitału

• umożliwia finansowanie bardzo dużych zadań inwestycyjnych

• sprzyja rozłożeniu ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu.

• ocena kapitału - sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju firm i sposobu zarządzania nimi.

Rynek kapitałowy dostarcza kapitału dla operacji długoterminowych, tutaj realizowane są decyzje inwestycyjne.

• Podmioty działające w sferze produkcji i usług mogą na nim pozyskać kapitały, natomiast kapitałodawcy ulokować oszczędności. Celem inwestowania jest osiągnięcie korzyści, ale zawiera ono element ryzyka, a korzyść jest oddalona w czasie.

• Umożliwia emitentowi papierów wartościowych uzyskanie środków na planowaną przez niego działalność gospodarczą, nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału.

• Umożliwia łatwe i szybkie przenoszenie środków finansowych zarówno między różnymi sektorami rynku finansowego, jak i różnymi częściami gospodarki.

• Dokonywana jest tu bieżąca ocena działalności jednostek gospodarczych, dzięki której środki finansowe kieruje się do tych najbardziej efektywnych.

Instrumenty finansowe

Na rynkach finansowych przedmiotem inwestowania są instrumenty finansowe, czyli umowy między stronami, regulujące zależność finansową między nimi. Istnieje wiele typów finansowych, w tym:

• wierzycielskie, za pomocą których następuje udzielenie pożyczek lub kredytów,

• własnościowe, w których jedna strona przekazuje drugiej prawa własności,

• terminowe, określające możliwe przyszłe płatności między stronami,

• hybrydowe, zawierające elementy dwóch lub trzech z wyżej wymienionych

Szczególnym przypadkiem instrumentu finansowego jest papier wartościowy, czyli instrument finansowy zabezpieczony aktywami emitenta. Papierami wartościowymi obraca się na zinstytucjonalizowanym rynku. Rynek ten może być:

• rynkiem pierwotnym, na którym prawa majątkowe zostają przekazane przez emitenta papierów wartościowych inwestorowi, a wystawca instrumentu finansowego zostaje zasilony w kapitał,

• rynkiem wtórnym, na którym zachodzi obrót papierami wartościowymi między inwestorami i następuje rynkowa wycena instrumentów finansowych.

Cechy instrumentów rynku finansowego

Rynek finansowy składa się z trzech segmentów:

• rynku pieniężnego

• rynku kapitałowego

• rynku instrumentów pochodnych.

Segmenty te są ze sobą wzajemnie powiązane przez nieustanny przepływ kapitału. Przedsiębiorstwa emitują akcje, obligacje i zaciągają kredyty. Lokują też na rynku swoje nadwyżki kapitałowe.

Papiery wartościowe

To dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe.

Dzielą się na dokumenty o charakterze:

• finansowym, np. akcje, obligacje, weksle

• handlowym, np. listy przewozowe.

Podział w zależności od rodzaju praw związanych z posiadaniem papierów wartościowych:

• papiery dłużne (wierzycielskie)

• potwierdzające własność.

Podział ze względu na obowiązki emitenta:

• papiery wartościowe na okaziciela (należy do nich większość instrumentów

• papiery wartościowe imienne (np. akcje uprzywilejowane)

• papiery wartościowe na zlecenie (np. polisy ubezpieczeniowe).

Funkcje papierów wartościowych

• alokacyjna - pozwala zgodnie z preferencjami inwestora, przemieszczać kapitały z jednej gałęzi gospodarki do drugiej, np. z rynku kapitałowego na rynek pieniężny, z rynku akcji na rynek obligacji itd.

• pozyskiwania środków na realizację przedsięwzięć - na rozwój przedsiębiorstw, inwestycje państwowe

• uproszczenia obiegu gospodarczego - dzięki standardowej formie i treści dokumentów zawieranie umów między stronami następuje sprawniej i zgodnie z literą prawa

• Kredytową - drogą emisji obligacji można zaciągnąć duże pożyczki u wielu kapitałodawców

• Zastawczą - papiery wartościowe są dogodnym zabezpieczeniem kredytu

• Centralizacji kapitału - drogą emisji akcji i obligacji można zebrać kapitał wystarczający do realizacji wielkich przedsięwzięć gospodarczych

• Sygnalizacyjną - zmiany cen papierów wartościowych na rynkach zinstytucjonowanych są barometrem stanu gospodarki; dla emitujących je podmiotów są informacją, jak inwestorzy oceniają ich działalność

• Dochodową - podmioty gromadzące oszczędności, mogą czerpać korzyści finansowe z posiadania i sprzedaży papierów wartościowych (odsetki, dywidendy)

• Spekulacyjną - aktywni inwestorzy (często zmieniający strukturę lokat) obok czerpania korzyści z siebie, upłynniają rynek, zdejmując z niego część ryzyka (ryzyko płynności)

Emisja papierów wartościowych

Jest to zaciąganie pożyczek w drodze sprzedaży obligacji oraz powiększenie kapitału w drodze sprzedaży akcji. Sposoby emisji:

• Emisja własna - wystawca papierów wartościowych sam je sprzedaje wśród publiczności. Wyróżniamy:

• Subskrypcję własną - zapisy na akcje, przy podaniu publiczności istotnych informacji dotyczących emitenta i papieru wartościowego

• Sprzedaż z wolnej ręki - gdy emitent sam sprzedaje papiery na giełdzie lub bezpośrednio kontaktuje się z ewentualnymi nabywcami.

• Emisja obca - korzystanie z usług instytucji finansowych, które przejmują organizację emisji. Występuje w dwóch postaciach jako :

• subskrypcja obca - gdy pośrednik organizuje zapisy na akcje, ale nie ponosi (nie zapewnia zebrania kapitału)

• emisje gwarantowaną - gdy pośrednik sam zobowiązuje się do zakupienia walorów, jeśli nie znajdzie innych nabywców.

W zależności od liczby podmiotów, do których skierowana jest oferta, rozróżniamy:

• Emisja zamknięta - w której uczestniczą założyciele i zaproszone osoby.

Przeprowadzenie jej nie wymaga procedur określonych w przepisach prawa, regulujących dopuszczanie papierów wartościowych do publicznego obrotu. Transakcje tymi walorami odbywają się na rynku prywatnym.

• Emisja publiczna - skierowana do dużej, określonej przepisami liczby osób (w Polsce min. 300 osób) lub nieoznaczonego kręgu osób.

Konieczna jest zgoda na emisję państwowego organu nadzoru (Komisja Papierów Wartościowych i Giełd), co wymaga podniesienia kosztów procedury dopuszczenia do publicznej emisji oraz rejestracji papierów w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych.

Transakcje tymi walorami odbywają się na rynku publicznym, kontrolowanym przez organy państwowe.

AKCJE

Papier wartościowy stwierdzający bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w spółce akcyjnej, uprawniający do partycypacji w jej zyskach w formie dywidendy.

Oznacza to, że:

• ich posiadacz odpowiada za zobowiązania spółki do wysokości posiadanych akcji,

• ma prawo do uczestnictwa w zarządzaniu spółką, podziale zysków lub majątku w razie likwidacji oraz prawo poboru akcji nowych emisji.

• Akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki i jej wartość w czasie trwania spółki nie może być zwrócona akcjonariuszowi.

• Dochód z akcji składa się z dwóch części:

• Dywidendy - udział w zyskach netto spółki

• Wzrostu wartości rynkowej akcji.

KLASYFIKACJA AKCJE

Akcje mogą występować w dwóch formach:

1. tradycyjnej, papierowej - w formie dokumentu papierowego składającego się z trzech części:

• właściwego zapisu udziałowego

• arkusza kuponów dywidendowych, uprawniającego do inkasowania dywidendy

• talonu dającego prawo do otrzymania kolejnego arkusza kuponów dywidendowych

2. niekonwencjonalnej, zdematerializowanej

• w formie zapisu komputerowego, który upraszcza i przyspiesza obrót papierów wartościowych

Ze względu na legitymację prawną akcje dzieli się na:

• akcje na okaziciela - umożliwiające egzekucje praw przez okaziciela

• akcje imienne - umożliwiające egzekucję praw jedynie przez osobę umieszczoną na dokumencie i w księdze akcyjnej

Ze względu na sposób wnoszenia kapitału do spółki wyróżniamy:

• akcje gotówkowe - w zamian za wpłaty pieniężne

• akcje aportowe - w zamian za aporty (budynki, grunty, maszyny, licencje itd.)

Ze względu na charakterystykę praw udziałowych:

• akcje zwyczajne - najbardziej powszechne na rynku, dające nabywcy równe prawa do dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu oraz udziału w majątku likwidowanej spółki.

• akcje uprzywilejowane (preferencyjne, priorytetowe) dają nadzwyczajne prawa do:

• liczby głosów na WZA - najwyżej 2 z jednej akcji

• wysokości dywidendy - maksymalnie do 150% zwykłej dywidendy

• udziału w podziale likwidowanego majątku spółki (najpierw spłacani są posiadacze akcji uprzywilejowanych)

• akcje złote - umożliwiają blokowanie niekorzystnych dla ich właściciela uchwał WZA, nieobecne w Polsce

OBLIGACJE

To papiery wartościowe przynoszące dochód w stosunku do kapitału wyłożonego na ich zakup. Są dokumentem zawierającym zobowiązanie dłużne emitenta w stosunku do każdego kolejnego posiadacza tego dokumentu (wierzyciela) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

• Podstawową zaletą obligacji jest możliwość uwolnienia przez pożyczkodawcę zaangażowanych środków poprzez sprzedaż posiadanych walorów na rynku wtórnym.

• Posiadacz obligacji ma możliwość uzyskania stałego dochodu (w przypadku obligacji o stałym oprocentowaniu) lub zmiennego dochodu.

• Inwestowanie w obligacje jest obarczone mniejszym ryzykiem niż inwestowanie w akcje, ponieważ akcje zwykle nie mają gwarantowanej wypłaty dywidendy, a ceny akcji są mniej stabilne od cen obligacji.

• Nabywanie obligacji skarbowych jest praktycznie pozbawione ryzyka niewypłacalności

KLASYFIKACJA OBLIGACJI

Ze względu na podmiot uprawniony do emisji wyróżnia się:

• obligacje skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa, będące jednym z najważniejszych źródeł finansowania deficytu budżetowego; emituje je Minister Finansów

• obligacje municypalne/komunalne - emitowane przez gminy

• obligacje przedsiębiorstw - emitowane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną

• obligacje instytucji finansowych - emitowane przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe

Ze względu na termin wykupu dzielą się na:

• krótkoterminowe - okres wykupu do 5 lat,

• średnioterminowe -5 -10 lat,

• długoterminowe - powyżej 10 lat,

• nie podlegające wykupowi - renta wieczysta

Ze względu na gwarancje wypłaty odsetek i wykupu obligacje dzielą się na:

• zabezpieczone - gwarancji takich udzielają banki lub państwo (zastaw, hipoteka, gwarancja NBP lub Skarbu Państwa),

• niezabezpieczone - gwarancja emitenta

Wzrost gospodarczy

zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim - mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.

Czynniki wzrostu gospodarczego

Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

• Praca( w ujęciu ilościowym - podaż pracy, jak i jakościowym - dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja)

• Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

• Technologia(nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

• Kapitał - środki wykorzystywane w procesie produkcji

1. kapitał rzeczowy(maszyny, fabryki, drogi)

2. kapitał finansowy

3. kapitał ludzki

Zależność pomiędzy czynnikami wzrostu gospodarczego przedstawia funkcja produkcji:

Q=A f(K,L,R), gdzie:

Q - produkcja

K - produkcyjne użycie kapitału

L - nakłady pracy

R - nakłady zasobów naturalnych

A - poziom technologii w gospodarce

f - funkcja produkcji

Inflacja - zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem ilości pieniądza niż produkcji. Konsekwencją tego jest zjawisko wzrostu ogólnego poziomu cen dóbr w pewnym okresie.

• Wzrost (lub spadek) cen pojedynczych dóbr jest dla gospodarki rynkowej zjawiskiem normalnym, występującym w zależności od zwiększenia się (zmniejszenia) zapotrzebowania na nie.

• Inflacja występuje gdy rośnie ogólny poziom cen, a nie ceny pojedynczych towarów i ten poziom utrzymuje się przez dłuższy czas.

Deflacja - to zjawisko spadku ogólnego poziomu cen dóbr w pewnym okresie.

• Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji, masowych zwolnień, wzrostu bezrobocia, a w końcu do dalszego spadku popytu i bankructw (np. spadek cen w czasie największego światowego kryzysu gospodarczego w latach 1929-1933)

Przyczyny inflacji

• nadmierna emisja pieniędzy nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez m. in. 1. dodruk banknotów niemających pokrycia, 2. oprocentowanie pieniędzy 3. działalność kredytowa banków komercyjnych

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia podaży

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

• wzrost popytu w gospodarce

• wadliwa struktura gospodarki

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

• recesja gospodarcza (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

FORMY INFLACJI

Inflacja jawna - to zjawisko spadku ogólnego poziomu cen dóbr w pewnym okresie tzn. sytuacja, w której w danym kraju nie ma administracyjnych ograniczeń wzrostu cen.

Inflacja ukryta - to zjawisko administracyjnego ograniczenia wzrostu cen dóbr (i na ogół płac), które w konsekwencji doprowadza do powstania inflacji ukrytej, charakteryzującej się występowaniem luki inflacyjnej, czyli nadwyżki globalnego popytu nad podażą.

FORMY INFLACJI w zależności od nasilenia

Inflacja umiarkowana - charakteryzuje się na ogół wzrostem poziomu cen, nie przekraczającym rocznie 10%. Występuje w krajach zachodnioeuropejskich

Inflacja galopująca - inflacja dwu- lub trzycyfrowa. Występuje np. w Izraelu i w wielu krajach Ameryki Łacińskiej

Hiperinflacja - charakteryzuje się szybkim i ciągle przybierającym na sile wzrostem cen, który uniemożliwia sterowanie procesami ekonomicznymi. W tej sytuacji pieniądz przestaje spełniać swoje funkcje i następuje ucieczka od pieniądza na rzecz wymiany naturalnej towar za towar.

-Straty ludzi o stałych dochodach

• Płace realne w czasie inflacji spadają. Nawet jeśli inflacja była przewidziana i umowy o prace zawierają odpowiednie klauzule zmian płac nominalnych w przypadku inflacji, ich wzrost przeważnie następuje z pewnym opóźnieniem do wzrostu cen.

• Z jeszcze większym opóźnieniem ulega na ogół zmianom wielkość emerytur, rent i innych świadczeń socjalnych.

• Dla przedsiębiorstw występowanie zjawisk inflacji może przyczyniać się do osiągnięcia znacznych zysków, ale w dużym stopniu na papierze, natomiast w rzeczywistości istnieje niebezpieczeństwo, że ulegnie zmniejszeniu majątek przedsiębiorstwa, a zgromadzone środki na amortyzację nie wystarczą w przyszłości na zakup nowych maszyn.

• W warunkach inflacji każde odroczenie spłat należności przynosi wymierne zyski tym, którzy nie płacą, straty tym podmiotom, które na nie oczekują.

-Ucieczka w dobra rzeczowe

Obawy przed inflacją i utratą przez pieniądz siły nabywczej powodują zmniejszenie skłonności do oszczędzania oraz zjawisko „ucieczki od pieniądza” i wzmożone zakupy dóbr rzeczowych, co może prowadzić do podejmowania nieracjonalnych decyzji i marnotrawstwa.

-Inflacja a dewaluacja waluty

Konsekwencją zjawisk inflacyjnych może być konieczność dokonania obniżki kursu, a więc dewaluacji krajowej. Wzrost cen krajowych, w tym również wzrost cen towarów przeznaczonych na eksport przy danym kursie walutowym, powoduje podrożenie tych towarów za granicą, co może przyczynić się do trudności z ich zbytem.

W konsekwencji władze państwowe chcąc poprawić efektywność i konkurencyjność eksportu, muszą obniżyć kursy waluty krajowej w stosunku do waluty obcej.

- Inflacja a ucieczka kapitałów za granicę

Zjawiska inflacyjne, spadek siły nabywczej danej waluty i obniżka jej kursu mogą prowadzić do ucieczki kapitału za granicę. Chcąc ratować posiadane środki pieniężne przed inflacją, ich właściciele wymieniają je na waluty obce i wywożą, często nielegalnie, za granicę.

---