Wykład nr. 1 20.02.04

Herbologia - nauka o biologii i ekologii chwastów oraz o metodach regulacji ich występowania

def. chwastów

• wg. Blatchley'a (1912) roślina na niewłaściwym miejscu

• wg. Rademachera (1948) roślina, która przynosi więcej szkody niż pożytku

• wg. WERS (1986) każda roślina lub roślinność (za wyjątkiem grzybów) niepożądana z punktu widzenia człowieka

SZKODLIWOŚĆ CHWASTÓW:

• konkurencja o składniki pokarmowe, wodę i światło

• pasożytnictwo i półpasożytnictwo

• pośredniczenie w przenoszeniu chorób i szkodników roślin uprawnych

• możliwość krzyżowania się z rośliną uprawną

• właściwości trujące

• pogorszenie jakości produktów rolnych

• utrudnienie zbioru

• zanieczyszczenie materiału siewnego

• obniżenie plonu

• wzrost kosztów produkcji

POZYTYWNE FUNKCJE CHWASTÓW W AGROSYSTEMIE

• ochrona wierzchniej warstwy gleby przed wysuszeniem i zaskorupieniem

• ochrona gleby przed erozją

• zatrzymanie składników pokarmowych w glebie

• korzystne warunki rozwoju mikroorganizmów

• siedlisko dla organizmów pożytecznych

• współtworzenie mikroklimatu

• właściwości lecznicze

• walory estetyczne

WALKA Z CHWASTAMI przedwczoraj

ZWALCZANIE CHWASTÓW wczoraj

REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA dziś

(ograniczenie zachwaszczenia)

Wykład nr.2 27.02.04

ŹRÓDŁA ZACHWASZCZENIA

• zapas nasion chwastów w glebie

• niektóre nawozy organiczne

• materiała siewny

• niewłaściwy płodozmian

• tereny sąsiadujące polem uprawnym

PODSTAWY OGRANICZANIA ZACHWASZCZENIA

1. BIOLOGICZNE

• płodność chwastów- ilość nasion wytwarzają rośliny

• zdolność osypywania owoców (nasion)

• wielkość i budowa owoców

• trwałość owoców

• długość spoczynku owoców

• sposób rozmnażania

• sposób rozprzestrzeniania

2. EKOLOGICZNE

• źródła zachwaszczenia

• warunki glebowe i klimatyczne

• zabiegi agrotechniczne

• układ przestrzeni w łanie

• konkurencja wewnątrz- i międzygatunkowa

• dynamika rozwoju populacji chwastów

1. EKONOMICZNE

FUNKCJE NASION (diaspor)

• reprodukcja

• rozprzestrzenianie się

• ochrona gatunku w niesprzyjających warunkach

• źródło składników pokarmowych dla kiełkującego zarodka

• źródło nowych kombinacji genetycznych i możliwości ich przemian

naturalna selekcja osobników najlepiej przystosowanych do warunków siedliskowych

ZAPAS NASION CHWASTÓW W GLEBIE ( bank nasion ) - zbiór nasion, które w korzystnych warunkach siedliskowych są zdolne do kiełkowania i wschodów

rośliny kwitnące

produkcja nasion wschody chwastów

zapas nasion

żywotność nasion

Wykład nr.3 05.03.04

• konkurencyjność chwastów jest mniejsza im szybciej zostaną usunięte z łanu

ZACHWASZCZENIE - ogół chwastów i roślin zachwaszczających pole uprawne

ZACHWASZCZENIE PIERWOTNE - pojawiające się w okresie od siewu do pierwszych mechanicznych zabiegów odchwaszczających lub do powschodowego zastosowania herbicydu

ZACHWASZCZENIE WTÓRNE - występuje w drugiej połowie okresu wegetacyjnego, po zakryciu międzyrzędzi przez rośliny uprawne tuż przed zbiorem lub po zaniku działania wcześniej zastosowanych herbicydów

• najważniejsza jest walka z chwastami przy zachwaszczeniu pierwszym

Racjonalne zasady ograniczenia zachwaszczenia :

• powszechność

• ciągłość

• zastosowanie skutecznej metody ( należy uwzględnić aspekt chroniczny)

Ekonomiczne podstawy regulowania zachwaszczenia :

• ocena stanu zachwaszczenia (gatunek)

• ocena stopnia zachwaszczenia (liczebność)

• ocena ekonomiczna celowości stosowania zabiegu

Biologiczny próg szkodliwości - stopień zachwaszczenia, (liczba chwastów m² ) wywołujący istotną obniżkę plonu rośliny uprawnej

Ekonomiczny próg szkodliwości (P_e) - stopień zachwaszczenia przy którym wartość obniżonego plonu jest równa kosztom zastosowanej metody odchwaszczenia

Ekonomiczna celowość odchwaszczania - wartość różnicy strat plonu i kosztów odchwaszczania

P_e =( p*s*c)/100 + (h+z+sm)

p - przewidywany plon, gdyby uprawa była wolna od chwastów (t/ha)

s - strata plonu (%)

c - cena jednostki plonu ( zł/t)

h - cena herbicydu (zł)

z - koszt wykonania zabiegu (zł/ha)

sm - straty plonu na skutek uszkodzeń mechanicznych przez koła ciągnika

Wykład nr.4 12.03.04

Regulowanie zachwaszczenia

1. Profilaktyka

2. Zwalczanie chwastów ( kiedy?, czym?, jak?)

• ocena zachwaszczenia - przed siewem - metody mechaniczne

• progi szkodliwości - przed wschodami - metody chemiczne

• stan rośl. uprawnych - po wschodach - inne metody, metody integrowane

Zapobieganie kierunki działań:

źródła zachwaszczenia

• zapas chwastów glebie

• obornik, gnojowica

• ziemia kompostowa

• materiał siewny

• tereny przylegające do pól uprawnych

metody agrotechniczne

• płodozmian

• uprawa międzyplonów

• uprawa odmian

dopisać wykład

Wykład nr.5 19.03.04

Znaczenie herbicydów

1. zalety stosowania herbicydów

• wczesne usunięcie konkurencji chwastów

• poprawa zdrowotności i kondycji rośliny uprawnej

• możliwość uprawy warzyw z siewu ( kapustne)

• zlikwidowanie chwastów na dużych powierzchniach w krótkim czasie

• większa skuteczność i wydłużony okres zwalczania chwastów

• skuteczne zwalczanie niektórych gatunków chwastów ( gł. wieloletnich)

• redukcja liczby uprawek międzyrzędowych

• ułatwienie przeprowadzania innych zabiegów uprawnych

HERBICYD - związek chemiczny służący do zwalczania zbędnej roślinności lub hamowania jej rozwoju

Substancja biologicznie czynna - bilolgicznie czynny składnik formy użytkowej środka ochrony roślin, określony nazwą zwyczajową

Nomenklatura herbicydów:

nazwa chemiczna - charakteryzuje budowę cząsteczki danego związku

nazwa zwyczajowa - jest uproszczoną nazwą elementarną

nazwa handlowa - nazwa preparatu

skuteczność herbicydu ( działanie chwastobójcze) - stopień zniszczenia chwastów

Fitotoksyczność herbicydów - stopień uszkodzenia rośliny uprawnej ( ew. chwastów)

• ostra - objawy szybko, po kilku godz. np. herbicydy kontaktowe

• chroniczna - objawy później, o kilku dniach, tygodniach np. herbicydy systemiczne

OBJAWY DZIAŁANIA HERBICYDÓW ( zależą od miejsca działania preparatu):

• brak lub zamieranie wschodów ( Treflan, Venzar, Stomp)

zahamowanie wzrostu, chlorowa, zasychanie ( Afalon, Azogard, Command)

• deformacje pędów i liści, zahamowanie wzrostu (Lontrel)

• oparzenie liści i łodyg ( Basagran, Basta, Goal)

• nekroza stref merystematycznych u chwastów 1-liściennych ( Agil, Targa, Super, Fusilade Super)

EPPO - Europejska Organizacja Ochrony Roślin

SELEKTYWNOŚĆ HERBICYDÓW

SELEKTYWNOŚĆ - zdolność herbicydów do niszczenia pewnych gatunków roślin, a nie niszczenia innych (chwast- roślina uprawna, chwast - chwast)

ODPORNOŚĆ - brak reakcji roślin na herbicyd zastosowany w zalecanej dawce

Rodzaje selektywności:

1. oparta na mechanizmach obronnych rośliny:

• fizjologiczna - różnica w zdolności roślin do pobierania i szybkości przemieszczania herbicydu ( między roślinami uprawnymi a chwastami, między odmianami rośliny uprawnej)

• morfologiczna - pionowe liście ( cebula)

• anatomiczna - warstwa wosku ( groch, kapusta), krzemionki (skrzyp),owłosienie (pokrzywa0

2. oparta na unikaniu toksycznego działania:

• pozycyjna - różnica w głębokości rozmieszczenia korzeni w glebie ( kapusta, pomidor z rozsady, mlecz polny)

• długość okresów wschodów - herbicydy nieselektywne

• formy rozwojowe - groch w fazie pierwszych wąsów czepnych, miotła zbożowa do fazy 4 liści

• techniki zabiegu - osłanianie, sadzenie rozsady po herbicydzie do glebowym

• sposobu uprawy

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SELEKTYWNE DZIAŁANIE HERBICYDU

1. rodzaj substancji aktywnej ( dobór do odchwaszczanej rośliny)

2. sposób i warunki stosowania

• dawka dobrana do zaleceń

• technika i faza rozwojowa rośliny uprawnej

• zła faza może doprowadzić powschodzenia

• warunki atmosferyczne

Wykład nr.6 26.03.04

Klasyfikacja herbicydów

1. wg. selektywności

• selektywne

• nieselektywne

• wg. sposobu działania

• kontaktowe

• systemiczne

• kontaktowo- układowe

• wg. sposobu wnikania do roślin

• do glebowo

• do listnie

• doglebowo - dolistnie

4. wg. terminu stosowania

• posiewne: * przedwschodowe

• powschodowe

• przedsiewne

5. wg. miejsca działania i budowy

Formy użytkowe herbicydówi ich oznaczenia:

• SL- koncentraty rozpuszczalne w wodzie

• SC- koncentrat w postaci stężonej zawiesiny

• SE- zawiesino-emulsja (niejednorodna)

• SG- granule rozpuszczalne w wodzie

• EC- koncentraty do sporządzenia emulsji wodnej

• EW- emulsja, olej w wodzie ( niejednorodna, cząsteczki herbicydów rozpuszczonych w rozpuszczalniku organicznym i zawieszonych w wodzie)

• OF- koncentraty zawiesinowe rozcieńczone olejem

• CS- zawiesiny kapsuł w cieczy

5. REGULATORY WZROSTU podobne do naturalnych auksyn pobierane przez liście ( ewentualnie korzenie) przemieszczane we floemie i ksylemie, powodują zakłócenie w równowadze hormonalnej, syntezie białek oddychania komórkowego.

• Fenoksykwasy

• zwalczają chwasty dwuliścienne zbożowych, trwałych użytkach zielonych, trawnikach itp.

• 2,4 - D - herbicyd - Aminopielik 720SL

• MAPA - herbicyd - Chwastom Extra

• Pochodne kwasu fenoksypriopionowego

• pobierane przez liście, szybka degradacja (2-4tyg.),

• słabo przemieszczają się w glebie

• zwalczają chwasty dwuliścienne

• odporne na pochodzenie kw. fenoksyoctowego, w herbicydach 2-3 składnikowych

• diculorprop - herbicyd Duplosan

• menoprop - herbicyd - Duplosan

• Pochodne kw. benzoesowego

• dikamba - herbicyd Banrel

• Pochodne pirymidyny

• chlopyralid - herbicyd - Lontrei

• fluroksypyr - herbicyd Starane

6. INHIBITORY SYNTETAZY LIPIDÓW głównie do zwalczania gat. jednoliściennych (granulicydy), pobierane przez liście, szybko rozprowadzane do syntezy wzrostu ( tzw. destruktory merystemów traw), hamuje aktywność karboksylazy, co uniemożliwia tworzenie nowych komórek, a także przez depolaryzację błony

• Pochodne cykloheksadionów

• chletodym - herbicyd - Select

• cykloksydym - herbicyd - Facus ultra

• setoksydym

• triotoksydym

• Pochodne kw. aktynofenoksypropionowego

• chiazotop-p-etylowy - herbicyd - Torga Super

• propanizatop - Agil

• koloksyfor - Galant

7. INHIBITORY SYNTEZY AMINOKWASÓW

• blokują aktywność określonego enzymu, który odpowiada za dany etap w syntezie białek (zahamowanie podczas wzrostu i rozwoju) obrazy działania ukazują się powoli

• Inhibitory syntetazy acetylomleczanowej

• są pobierane przez liście i przez korzenie,

• przemieszczają się w floemie i ksylemie

• sylfa........(: Ola dopisz herbicydy nowej generacji, o bardzo wysokiej skuteczności, stosowana w bardzo małych dawkach ( do 500g / ha ), do zwalczania chwastów wykazują się wysoką selektywnością z rośliną uprawną, rozkłada pobrany herbicyd, krótko pozostający w środowisku, niektóre są w postaci ranulatów

• Anidosulfuron - Grodyl

• Chlorosulfuron - Green

• Iodosulfuron - Huzar

• Niko....

• Sulfosulfuron

• Thiasulfuron

• Tifensulfuron

!Te preparaty są przeszłością rolnictwa

• Triazdopirymidyny

• fluorasulan

• Imidazolinowy ( długo się rozkłada)

• imizanoks

• pimazata

• Inhibitory kwasu szikimowego

• glifosat nieselektywny, systemiczny szybko przemieszczający się w ksylemie i floemie, wyłącznie nalistny, selektywny tylko dla transgenicznych

• Inhibitory stntetazy glutaminowej

• glufosynat amonowy - nieselektywne, działanie wgłębne nie przesuw się w roślinach, tylko do dedykacji (załadowanie)

4. INHIBITORY FOTOSYNTEZY działają w większości przez glebę, ale mogą wniknąć przez liście i korzenie ( rozprzestrzenianie głównie w ksylemie)

- ststemiczne pobierane przez korzenie

• triazyny - selektywność fizjologiczna, dużo roślin zdążyło się uodpornić, grupa najdłużej stosowana

• atrozyna

• cyjanozyna

• symazyna

• tera.......

• terbufryna

• metaniron

• metrobuzyna

• Pochodne fenylomocznikowywe

• wykorzystuje w mechanizmach selektywnych, selektywność precyzyjna - różnice w głębokości umieszczenia roślin uprawnych i chwastów, stosujemy na powierzchni gleby tworzy się filtr odporny roślin uprawnych, roślina nie jest niszczona, stosuje się przed i po siewie

Wykład nr.7 02.04.04

5. INHIBITORY WZROSTU SIEWEK działają w momencie kiełkowania lub zaraz po ( rośliny giną tuż po wschodach), herbicydy stosowane do glebowo

1. Amidy

1. Głównie do glebowe, wymagają wilgotnej gleby, lub wymieszania z glebą

2. przed lub posiewne

3. słabe przemieszczanie w roślinie

4. 1-liścienne bardziej wrażliwe niż 2-liścienne'szybki rozkład w glebie

1. napropamid - herb. Devrinol

2. propyzamid - herb. Kerb

3. diflukenikal - herb. wyłącznie w mieszankach (izoproturon)

• Chloroacetoamidy

• doglebowe

• głównie do zwalczanie 1-liściennych

• nie zwalczają chwastów po wschodach

• przemieszczają się tylko w ksylenie pędów kiełkujących roślin

• acetochlor - herb. Guardian

• alachlor - herb. Teridox

• metazachlor - herb. Butisan

• metalachlor, s-metolachlor - herb. Dual

• propachlor - herb. Ramrod

• Dinitroaminy

• stosowany wyłącznie przed wschodami po wymieszaniu z glebą

• głównie do zwalczania 1-liściennych

• nie zwalczają chwastów po wschodach

• mała rozpuszczalność w wodzie

• pendimentalina - herb. Stomp

• triflurcilina - herb. Trefla, Triflurotox

• Pochodne kwasu tiokarboksylowego

• 1- liścienne bardziej wrażliwe niż 2-liścienne

• szybki rozkład w glebie - wymagają wymieszania z glebą, krótki okres zalegania

• cykloat - herb. Buranit

• traialat - herb. Avadex

1. INHIBITORY SYNTEZY PIGMENTÓW

• blokują syntezą karotenoidów, które chronią chlorofil przed rozkładem przez światło (bielenie roślin)

• pobierane są przez korzenie i kiełki

• przemieszczane w ksylenie do liści

• chlomazon - herb. Comnand

• fluorochloridon - herb. Race

• flurtamon - herb. Carat

• isoksafluol- herb. Merlin

• sulkotrion - herb. Mikado

2. DESTRUKTORY BŁON KOMÓRKOWYCH

• kontaktowe

• światło uaktywnia ich biologiczne działanie

• powodują uszkodzenie błon komórkowych ( dedykacja )

• skuteczny po dobrym pokryciu roślin

• inhibitory oksydazy protoporfirygenu

• fluoroglikofen etylowy

• cynidon etylowy - herb. Solar

• oksadiagil - herb. Raft

• kartentrazon etylowy - herb. Aurora

• pochodne dwu pirydyli

• dikwat - herb. Reglone

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SKUTECZNOŚĆ HERBICYDÓW

1. zachwaszczenie

• skład gatunkowy chastów

• faza rozwoju chwastów

• faza rozwojowa rośliny uprawnej

2. warunki siedliskowe

• Temperatura powietrza

ok. 20^OC im wyższa temp. tym skuteczność działania herb. nalistnych wyższa

• Wilgotność powietrza

herbicydy nalistne, jeżeli jest ona mała to herbicyd nie działa pozytywnie, chwasty wolniej rosną pojawia się grubsza warstwa wosku lub wosku uniemożliwiających działanie herbicydów

• Wilgotność gleby

gleba wilgotna woda konkuruje z herbicydami herbicydami miejsce absorpcji na powierzchni cząsteczek gleby herbicyd może przechodzić do roztworu glebowego może się uaktywnić lub zostać wymyty

gleba sucha herbicyd związany z glebą nie przechodzi do roztworu, słabo dostępny dla chwastów

3. technika oprysku

• rodzaj opryskiwacza

• równomierność oprysku

• dawka herbicydu

1. ustalić ilość wody (100 - 600 l\ha), która zależy od

• typu i wydajności opryskiwacza

• prędkości jazdy

• ciśnienia

• rodzaju dysz w opryskiwaczu

• szerokości opryskiwacza

2. przygotowanie cieczy roboczej

3. położenie belki polowej ( 35-60 cm nad rośliną, glebą)

4. mieszanie herbicydu z glebą

5. mycie opryskiwacza

6. ewidencja stosowania środków ochrony roślin

Wykład 16.04.2004

Zwalczanie chwastów w zbożach

• zboża 73,9%

• okopowe 14,3%

• przemysłowe 4,0%

• strączkowe 1,2%

• pastewne 6,6%

• w zwalczaniu chwastów należy zwrócić uwagę, które chwasty stanowią problem ogólny, a które lokalny, a także uwzględnić roślinę uprawną (oziminy lepiej radzą sobie w trudnych warunkach)

Chasty	Roślina zachwaszczana
Przytulia czepna	Zboża ozime, rzepak
Miotła zbożowa	Zboża ozime, rzepak
Rumian polny	Zboża ozime, rzepak
Maruna bezwonna	Zboża ozime, rzepak
Owies głuchy	Zboża jare
Chwastnica jednostronna	Kukurydza, okopowe, strączkowe
Włośnica sina	Kukurydza, okopowe, strączkowe
Włośnica zielona	Kukurydza, okopowe, strączkowe
Komosa biała	Zboża jare, kukurydza
Gwiazdnica pospolita	Wszędzie
Perz właściwy	Wszędzie
Szkarłat szorstki	Kukurydza, okopowe, strączkowe
Gorczyca polna	Zboża jare
Rdestowate	Wszędzie

Gatunki roślin dwuliściennych

• przytulia czepna, rumianowate, gwiazdnica, fiołek polny, przetaczniki

• są to gatunki zimujące poza gwiazdnicą

• mogą towarzyszyć zbożom jarym i ozimym

• zwalczamy je KOMPLEKSOWO

• 
  zapobieganie zachwaszczeniu, profilaktyka bez ingerencji w chwasty - prawidłowy płodozmian, wprowadzenie międzyplonu




• metody mechaniczne - uprawa roślin , walka po żniwach w ten sposób możemy usunąć 50-70%

Chwasty w zasiewach

• przy użyciu brony - zboża bronuje się w okresie posiewnym przed ukazaniem się wschodów, a także w okresie krzewienia roślin z 3-4 listkami

• możemy bronować żyto, jęczmień ozimy, gdyż jesienią osiągną one dość wysoki rozwój

• zboża jare można bronować w określonych fazach rozwojowych

• ! pszenicy ozimej nie powinno się bronować

• metody chemiczne - użycie herbicydów skierowane wyłącznie na gatunki dwuliścienne, bądź dobieranie odpowiedniego herbicydu na dany gatunek chwastów, w zasiewie zboża z wsiewką należy użyć odp. herbicydu

• najmniejszą wrażliwość osiąga roślina w fazie krzewienia, a później w fazie dojrzałości

• większość zabiegów wykonywana jest właśnie w okresie krzewienia, również chwasty są mniej odporne na herbicydy w okresie krzewienia zboża

Gatunki chwastów roślin jednoliściennych:

Miotła zbożowa - roślina zimująca

• owoce wykazują zróżnicowany okres spoczynku: wrzesień - październik, marzec - kwiecień → największe wschody

• możemy zwalczać w okresie pożniwnym

• kilkudniowe opóźnienie siewu umożliwi usunięcie miotły zbożowej metodami mechanicznymi

• zabiegi płytkiego spulchnienia gleby przed siewem zboża ozimego uniemożliwi wschody, wyciągnięcie nasion z głębszych warstw gleby

• brony chwastowniki → niszczą miotłę zbożową

• Herbicydy:

• które w substancji biologicznie czynnej mają spektrum działania na gatunki dwu- i jednoliścienne w tym miotłę

• zwalczające gatunki jednoliścienne to zabiegi selektywne, bardzo drogie

• termin stosowania:

• po siewie, w rosnących zasiewach jesiennych bądź wiosennych

• niektóre preparaty można stosować w okresie zimowym ( przy braku pokrywy śnieżnej)

• !miotła jest najbardziej skuteczna do usunięcia przez herbicydy, jeśli nie osiągnie rozwoju 4-liści

Należy zwalczać wcześnie z 2 powodów

• szybciej uwalniamy roślinę uprawną od chwastów

• pewność, że miotła nie przekroczy fazy rozwojowej 4 liści

! zabieg wiosenny powinien być zabiegiem uzupełniającym zabiegiem zabiegu jesiennego

czynniki wewnętrzne

czynniki zewnętrzne

łupina nasienna

światło

ciepło

H₂O

O₂

CO₂

• zarodek zniekształcony

• substancja hamująca

Chwast

• gatunek

• zagęszczenie

• zdolność konkurencji

• czas trwania

Agrotechnika

• warunki klim. - gleb.

• uprawa roli

• nawożenie

• ilość wysiewu

• termin wysiewu

• ochrona roślin

• przedmiot konkurencji

Roślina uprawna

• gatunek, odmiana

• układ przestrzenny w łanie

• poziom plonowania

• zdolność konk.

• czas trwania

STOPIEŃ KONKURENCJI

balast

wspomagacz

koszenie bądź zaoranie, co spowoduje dostanie się roślin do gleby wzrost życia w glebie a także rozkład nasion chwastów

substancja biologicznie czynna

---