Typ: robaki obłe - Aschelmintes
Gromada: nicienie- Nematoda
Rząd: węgorki - Tylenchida
Rodzina: niszczykowate - Tylechidae
Gatunek: Niszczyk zjadliwy - Ditylenchus dipsaci
Morfologia: ma ciało nitkowate głowę słabo zaznaczoną ogon ostro zakończony. Długość samicy wynosi od 1-1,8 mm, samca 0,9 - 1,6mm. Larwa jest podobna do postaci dorosłej ma długość ok. 0.4mm. Cykl rozwojowy: larwy będące w stadium anabiozy zimują w glebie w resztkach pożniwnych. Wiosną gdy w glebie jest odpowiednia wilgotność uaktywniają się i wnikają przez przetchlinki i zranienia do bulw, stolonów, cebul, kłączy i przyziemnych części łodyg. Nie wnikają do korzeni. przemieszczają się w roślinie wiązkami naczyniowymi lub z sokami roślinnymi do części wierzchołkowych. umiejscawiają się w tkankach miękiszowych łodygi, liści i kwiatów. Odżywiają się sokiem komórkowym. Dojrzewają płciowo, kopulują i samica składa 200 - 500 jaj. część larw przedostaje się do gleby i atakuje rośliny sąsiednie w okresie wegetacji może wystąpić kilka pokoleń. w czasie suszy i chłodu szkodnik zapada w stan życia utajonego. w suchej glebie może przetrwać 23 lata. Optymalna temp rozwoju od 15-18ºC. cykl rozwojowy trwa około 3 tygodni. Szkodliwość i objawy: czosnek i cebula mogą być opanowane w fazie siewek. liście zgrubiałe u nasady i poskręcane, cześć roślin zamiera. później zaatakowane mają popękane piętki i gąbczaste łuski. Przed zbiorem często zaczynają się procesy gnilne. Objawy to karłowacenie roślin, ciemniejsze zabarwienie silne krzewienie, i zgrubienie podstaw łodyg, wyraźne skręcenie liści, przedwczesne zamieranie, zniekształcenia bulw u ziemniaków, u buraków uszkodzona górna część korzenia, głębokie pęknięcia i zahamowanie wzrostu. Zwalczanie: właściwe zmianowanie, uregulowanie stosunków wodnych, wprowadzanie roślin odpornych lub wrogich stosowanie w szklarniach parowanie gleby lub odkażania chemicznego, zwalczanie chwastów i niszczenie resztek pożniwnych, nematocydy.
Typ: robaki obłe - Aschelmintes
Gromada: nicienie- Nematoda
Rząd: węgorki - Tylenchida
Rodzina: mątwikowate - Heteroderidae
Gatunek: mątwik burakowy - Heterodera schachti
Występuje we wszystkich rejonach świata gdzie uprawiane są buraki. Morfologia: ciało samicy 0,5-11mm przybiera kształt cytrynowaty z charakterystyczną krótką szyjką i wyrostkiem na końcu ciała. Początkowo jest biała z czasem ciemnieje. Cysta jest brunatna, zawiera do 600 jaj. samiec jest robakowaty od 1,2-1,6mm. larwy inwazyjne ok. 0,5 mm ostro zakończone. Cykl rozwojowy: cysty zimują w glebie. W temperaturze około 10 ºC larwy opuszczają je pod wpływem wydzielin korzeniowych i wnikają do korzonków. Po dojrzeniu dzielą się na samce i samice. Samce opuszczają korzenie i żyją w strefie przykorzeniowej a samice występują peryferyjnie w wierzchniej warstwie buraka wystając trochę aby umożliwić zapłodnienie samcom. Samice pierwszego pokolenia składają jaja do galaretowatej wydzieliny a dopiero drugie pokolenie gromadzi je w swoim ciele. larwy drugiego stadium nie opuszczają cysty i mogą w niej przetrwać 9-12 lat. Objawy żerowania i szkodliwości: gatunek ten atakuje rośliny z rodziny komosowatych i krzyżowych a także niektóre chwasty z rodziny rdestowatych, goździkowatych i szarłatowatych. Najczęściej występuje w rejonach uprawy buraków cukrowych. Jest szkodnikiem buraków szpinaku, rzepaku, kapusty, gorczycy, rzodkwi, rabarbaru. Objawy to żółknięcie liści i nadmiernie rozwinięty system korzeniowy. spadek plonu buraków może dochodzić nawet do 40% przy obniżeniu zawartości cukru do 50%. Zwalczanie: buraki nie powinny być uprawiane na danym stanowisku częściej niż co 4 lata. W wypadku zamątwienia gleby przerwa w uprawie powinna wynosić 6-8 lat, rośliny wrogie: lucerna, cykoria, zboża, cebula, kukurydza, koniczyna, zwalczanie chwastów zwłaszcza z rodziny komosowatych. Stosowanie nomacydów Counter, Diafuran, Vydate, Temik.
Typ: robaki obłe - Aschelmintes
Gromada: nicienie- Nematoda
Rząd: węgorki - Tylenchida
Rodzina: mątwikowate - Heteroderidae
Gatunek: mątwik ziemniaczany - Globodera rostochiensis
Jest szkodnikiem pospolitym w całej europie obu amerykach, Japonii, Indiach. zaliczany do szkodników kwarantannowych. Morfologia: samica jest kulista o średnicy 0,6-0,8mm. początkowo jest biała, później żółknie, następnie brunatnieje. cysta zawiera do 700 jaj i ma charakterystyczną szyjkę. Samiec ma długość od 0,9-1,2mm kształt nitkowaty. formy inwazyjne mają ok. 0,5mm. Cykl rozwojowy: formą zimującą są cysty wypełnione larwami (II stadium). Wiosną w chwili pojawienia się rośliny żywicielskiej na polu larwy inwazyjne pobudzone przez wydzieliny korzeniowe opuszczają cystę i wnikają do korzonków. Przechodzą w nich następne stadia rozwojowe. dorosłe samce opuszczają roślinę i przebywają w glebie w strefie korzeniowej. Samice grubiejąc rozrywają tkanki rośliny. Część ich ciała wystaje na zewnątrz. umożliwia to zapłodnienie po czym samice wytwarzają jaja gromadząc je w swoim ciele. W chwili obumarcia cysta odpada od korzonków, wylęgają się w niej larwy które linieją i pozostają w osłonkach jajowych. cysta stanowi ochronę przed niesprzyjającymi warunkami środowiska. Objawy i szkodliwość: rozprzestrzenia się z glebą przyklejoną do bulw i kół maszyn rolniczych. Rośliny opanowane przez mątwika słabiej rosną, liście ich zaginają się do dołu, skręcają i żółkną. podczas upałów rośliny tracą turgor, mogą zamierać. Zaatakowane korzonki obumierają a roślina wytwarza nowe drobniejsze. Straty nawet do 50%. Zwalczanie: płodozmian- uprawa ziemniaka na danym stanowisku nie częściej niż co 4 lata, w przypadku zmątwiaczenia 5-6 letnia przerwa. Niszczenie samosiewów i chwastów lub sadzenie odmian odpornych. Chemiczne zwalczanie: Basamid, Furadan, Counter, Temik.
Typ: robaki obłe - Aschelmintes
Gromada: nicienie- Nematoda
Rząd: węgorki - Tylenchida
Rodzina: mątwikowate - Heteroderidae
Podrodzina: Guzakowate- Meloidogyninae
Gatunek: guzak północny- Meloidogyne hapla
Samce są robakowate a samice maja kształt workowaty, guzowaty. Nie tworzą cyst. żyją wewnątrz tkanek roślinnych. Morfologia: samice są perłowo białe kształtu workowatego o miękkim oskórku długości od 0,5 -1 mm dominują w populacji. samce o kształcie robakowatym żyją w strefie korzeniowej roślin żywicielskich. Cykl rozwojowy: jaja zimują w wyroślach lub w galaretowatych woreczkach w glebie. larwy drugiego stadium wychodzą z osłonek jajowych i wnikają do korzonków. przechodzą w niej cały swój rozwój. Samica składa jaja najczęściej nie zapłodnione do galaretowatej wydzieliny w tkankę roślinną lub na zewnątrz. Liczba jaj do 1000. wyległe larwy wnikają do sąsiednich korzeni. w warunkach polowych szkodnik ten daje 1-2 pokolenia w szklarniach 2-4 rozprzestrzenia się z gleba zawierającą resztki roślin oraz z roślinami. Objawy i szkodliwość.: rośliny rosną słabo są mniejsze, bladozielone. ich system korzeniowy nadmiernie się rozwija. Ma on wyrośla o średnicy 1 cm powstające na skutek namnożenia się komórek pod wpływem enzymów wydzielanych przez larwy. pomidory tracą wcześnie liście dają małe owoce przedwcześnie zasychają. korzenie marchwi SA zdeformowane często rozgałęzione. Zwalczanie: intensywne zwalczanie chwastów na polach gdzie występuje guzak północny uprawia się zboża oraz kukurydzę. przerwa w uprawie roślin żywicielskich powinna wynosić 4-6 lat. W inspektach i szklarniach parowanie gleby, zwalczanie chemiczne.
Typ: mięczaki - Molusce
Gromada: Ślimaki - Gastropoda
Podgromada: Płucodyszne - Pulmoneta
Rząd: Trzonkowce- Stylomnatophora
Rodzina: Pomrowiowate- Limaciade
Gatunek: Pomrowik plamisty- Devolaras reticulatum
Ciało pokryte siateczką, kilku miesięczny cykl życiowy dojrzewa latem w ciągu roku jedno lub dwa pokolenia. znosi suszę i niskie temperatury zimą. Żyją w ogrodach, polach i na łąkach. Progi ekonomicznego zagrożenia 10 % uszkodzonych roślin. preparaty do chemicznego zwalczania: Mesurol, Kainit pylisty.
Typ: Stawonogi- Arthropoda
Gromada: pajęczaki- Arachnoidea
Rząd: roztocze - Acarina
Rodzina: przędziorkowate- tetranychidae
Gatunek: przędziorek Chmielowiec- tetranychus urticae
Morfologia: samica ma długość około 0,5 mm barwę zielonkawą z dwoma ciemniejszymi plamami na bokach ciała. Z wiekiem jej barwa zmienia się na czerwonawą. Pojawiające się jesienią samce są pomarańczowe bez plam. Samiec jest mniejszy i ma dłuższe odnóża. Jego długość 0,35mm. jaja są kuliste bezbarwne i szkliste. Z wiekiem matowieją i żółkną a larwy mają trzy pary odnóży długość około 0,2 mm początkowo są bezbarwne później zielone o czerwonych oczach. nimfy mają cztery pary odnóży podobne są do postaci dorosłych. Cykl rozwojowy: zapłodnione samice zimują pod kora drzew, opadłymi liśćmi w resztach roślinnych. Wiosną w temp powyżej 11ºC rozpoczynają składanie jaj na roślinę żywicielską, żyją od 3-5 dni, składają do 200 jaj, po 7 tyg. wylęgają się larwy optymalne warunki do rozwoju to 25ºC i wilgotności powietrza 50-70%. W okresie wegetacyjnym 4-5 pokoleń ale na uprawach pod osłonami jest ich więcej. Objawy i szkodliwość: jest szkodnikiem fasoli, ogórka, chmielu, truskawek, jabłoni i śliw natomiast w uprawach pod osłonami na ogórku pomidorze na kwiatach goździka, róży lub złocienia, atakują różne chwasty. Powodują powstawanie jasnych później żółknących brązowiejących plam. Przy silnym porażeniu całej rośliny głównie liście wierzchołkowe są pokryte przędzą. powoduje ogładzanie roślin zwiększenie transpiracji i zahamowanie fotosyntezy. Rośliny słabiej plonują oraz zwiększa się ich wrażliwość na mróz. Zwalczanie: niszczenie chwastów, utrzymywanie czystości w szklarniach i wilgotności powietrza w granicach 80-85%, odkażanie pustych hal za pomocą spalania siarki w sulfuratorach, kontrolowanie roślin, wprowadzanie do szklarni drapieżcy dobroczynka szklarniowego. Chemiczne zwalczanie: Omite, Roztoczol Extra, Apollo, Cascade, rotacja preparatów. Progi ekonomicznego zagrożenia: pola uprawne i szklarnie: 0,3 osobnika na 1cm2; 2 liście na 10m2 uprawy z objawami żerowania; sady: 3 i więcej form ruchomych/ liść(okres bezlistny-40 drzew); 5 i więcej form ruchomych/ liść(II połowa lipca- 40 drzew); 7 i więcej form ruchomych/ liść(sierpień- 40 drzew).
Typ: Stawonogi- Arthropoda
Gromada: pajęczaki- Arachnoidea
Rząd: roztocze - Acarina
Rodzina: przędziorkowate- tetranychidae
Nadrodzina: Szpeciele- Eriophyoidea
Gatunek: wielkopąkowiec porzeczkowy- Cecidophyopsis ribis
Morfologia: postać dorosła o kształcie robakowatym ma barwę białawą prawie przezroczystą z połyskiem. długość ciała samic wynosi od 0,15 do 0,25mm, samców od 0,1 do 0,15mm. odwłok składa się z 70 pierścieni u samic i 60 u samców. w przedniej części ciała znajdują się dwie pary krótkich odnóży. białe jaja są owalne błyszczące gładkie lekko spłaszczone. nimfy są podobne do postaci dorosłych. cykl rozwojowy: wszystkie stadia rozwojowe zimują w pąkach czarnej porzeczki. pąki te są silnie nabrzmiałe, kilkakrotnie większe od zdrowych, rozchylone. samice składają tam jaja i odbywa się rozwój I pokolenia. następnie migrują z pąków. roztocze gromadzą się głownie na korze, pąkach, liściach i tam masowo giną. pozostałe wnikają do pąków i składają jaja II pokolenia. może się tam rozwijać do IV pokoleń. rozwój pokolenia trwa od 2-3 tygodni. najwięcej szpecieli jest jesienią. objawy i szkodliwość: atakuje wyłącznie porzeczkę czarną. jest przenoszony przez wiatr i owady. w połowie sierpnia widoczne są nabrzmiałe porażone pąki. rozwój liści i pędów z porażonych pąków jest opóźniony. liście porażonych krzewów są jasne o wydłużonych ogonkach niektóre z nich nie rozwijają się i zamierają. owoce nierównomiernie dojrzewają są drobne i kwaśne. krzewy częściej przemarzają. wielkopąkowiec jest wektorem atawizmu- rewersji liści. zwalczanie: zdrowe sadzonki, odkażanie sadzonek gorącą wodą(40ºC) 15-20min. preparaty do zwalczania: Marshal. progi ekonomicznego zagrożenia: obecność szkodnika na plantacji(pojedyncze rośliny).
Typ: Stawonogi- Arthropoda
Gromada: pajęczaki- Arachnoidea
Rząd: roztocze - Acarina
Rodzina: przędziorkowate- tetranychidae
Nadrodzina: Szpeciele- Eriophyoidea
Gatunek: Podskórnik gruszowiec- Eriophyes piri
morfologia: ciało szpeciela jest bezbarwne o robakowatym kształcie. samica długości 220um, samiec 180um. jaja są kuliste szkliste o średnicy 46um. cykl rozwojowy: zapłodnione samice zimują pod zewnętrznymi łuskami pąków. wczesną wiosną wnikają w głąb pąka i tam składają jaja. składają kilkanaście jaj. dojrzałe roztocze pojawiają się w połowie maja cały czas żerując na liściach. w końcu czerwca pojawiają się dorosłe roztocza II pokolenia, a w połowie lipca samice III pokolenia które po okresie żerowania wchodzą do tworzących się pąków na zimowanie. objawy i szkodliwość: występuje w szkółkach i młodych sadach gruszowych. wczesną wiosną porażone pąki są nabrzmiałe a wyrastające z nich liście są pomarszczone i wcześnie odpadają. w końcu maja występują jasnozielone pęcherzyki które z czasem żółkną i brązowieją zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna. porażenie zawiązków owoców gdy licznie występuje szkodnik. owoce przedwcześnie odpadają. drzewa mają małe przyrosty i mrozoodporność. zwalczanie: higiena podczas zakładania sadów, zdrowy materiał sadzeniowy, chemiczne zwalczanie Mitac, Danirum. progi ekonomicznego zagrożenia: liczne wystąpienia szkodnika(szkółki).
Typ: Stawonogi- Arthropoda
Gromada: pajęczaki- Arachnoidea
Rząd: roztocze - Acarina
Rodzina: różnopazurkowce- Tarasonemidae
Gatunek: roztocz truskawkowy- Steneotarsonemus fragariae
morfologia: samice 0,2- 0,28mm, samce 0,15-0,2mm. ciało białe błyszczące później żółtawe lub brązowe. samice mają kształt owalny, samce romboidalny. jaja owalne początkowo szkliste, w okresie późniejszym stają się mlecznobiałe z odcieniem perłowym. larwy podobne do osobników dorosłych. cykl rozwojowy: pojedyncze zapłodnione samice zimują w pochwach liściowych za przylistkami lub u podstawy roślin. wiosenne żerowanie rozpoczyna się w temp 8-10ºC. przy temp powyżej 12ºC składają jaja. jedna samica składa ok. 40 jaj. rozwój trwa od 14-60 dni. rocznie od 4-6 pokoleń. objawy i szkodliwość: liście są żółte pofałdowane i drobne, a ogonki liściowe są skrócone. przy dużym porażeniu liście zasychają i mają kolor szarawosrebrzysty. mniejsze plonowanie o 30-70% zmniejsza się mrozoodpornośc roślin. niższa zawartość cukru co najmniej o 10%. zwalczanie: zabiegi pielęgnacyjne, zdrowe sadzonki, odkażanie się sadzonek, preparaty Mitac, Sanmite. progi ekonomicznego zagrożenia: obecność szkodnika.
Typ: Stawonogi- Arthropoda
Gromada: pajęczaki- Arachnoidea
Rząd: roztocze - Acarina
Rodzina: różnopazurkowce- Tarasonemidae
Gatunek: rozkruszek korzeniowy- Rhizoglyphus echinopus
morfologia: samica owalna 0,5mm mocno wypukłe, bezbarwne, błyszczące, pokryte gładkimi krótkimi szczecinkami. odnóża są beżowe na stop[ach występują liczne wyrostki. samiec homeomorficzny podobny do samicy jest tej samej wielkości. heteromorficzny długości 0,7mm dłuższe szczeciny grzbietowe silnie wybarwione odnóża u których na jednej parze stopa zakończona pazurem. cykl rozwojowy: po przeobrażeniu w postaci dorosłe i po kopulacji składa jaja na różne produkty lub rośliny. optymalna temp 20-30ºC, wilgotność 86%. samice składają do 700 jaj. występowanie i szkodliwość: żerują pod łuskami cebuli oraz w cebulach roślin ozdobnych. żyje w szklarniach, pieczarkarniach oraz przechowalniach warzyw głównie na korzeniach roślin porażonych przez patogeny oraz szkodnik ziół leczniczych. uszkadzają i infekują cebule mikroorganizmami saprofitycznymi. produkty ulegają procesom gnilnym. jest rozprzestrzeniany z glebą i porażonymi produktami. zwalczanie: cebulę i cebulki przechowuje się w chłodnych i przewiewnych pomieszczeniach w cienkich warstwach, kontrolowanie cebul i cebulek, moczenie cebul w 1% formalinie. preparaty do chemicznego zwalczania Actellik. progi ekonomicznego zagrożenia: liczne występowanie szkodnika.