GENEZA PAŃSTWA

KONCEPCJE TEISTYCZNE

św. Augustyn:

państwo powstało w wyniku zepsucia natury ludzkiej

państwo Boże i państwo ziemskie

zadaniem każdego państwa jest represja

św. Tomasz z Akwinu:

państwo miało służyć poskromieniu grzesznego człowieka

od Boga pochodziła zasada władzy, a ustrój tworzyli ludzie

celem państwa jest prowadzenie ludzi do wiecznej szczęśliwości

KONCEPCJE PATRYMONIALNA I PATRIARCHALNA

koncepcja patriarchalna (Robert Filmer):

państwo powstało poprzez łączenie się rodów w plemiona, a plemion w większe całości

król jako patriarcha narodu i spadkobierca Adama

koncepcja patrymonialna (Ludwig von Haller):

władza państwowa wywiedziona z własności ziemi

państwo stanowi dziedziczną własność dynastii panującej (ojcowiznę -patrimonium)

KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ

Grocjusz:

naturalny pociąg człowieka do łączenia się z innymi ludźmi w celu rozumnego i zgodnego pożycia

ludzie mogli zrzec się suwerenności na rzecz władcy w drodze umowy

Baruch Spinoza:

stan natury -trwoga i wzajemna wrogość

ludzie zawierali umowę społeczna, tworząc państwo dla zagwarantowania pomyślności i wolności

jednostki zrzekały się swoich praw na rzecz społeczeństwa

Thomas Hobbes:

stan naturalny -wojna wszystkich ze wszystkimi

umowa społeczna -zawierał ją każdy z każdym, ograniczenie wolności, przekazanie suwerenowi prawa rządzenia

John Locke:

stan natury -epoka pomyślności i dobrobytu, wolności, własności i równości

celem umowy społecznej było umocnienie praw naturalnych

dwa akty: umowa między jednostkami powołująca społeczeństwo i umowa między społeczeństwem a władzą powołująca rząd

Jean Jacques Rousseau:

stan natury -harmonia z naturą i sąsiadami

klęski żywiołowe zmusiły ludzi do osiadłego trybu życia i założenia rodzin

rozwój cywilizacji zrodził własność prywatną, która powodowała konflikty

państwo miało zapobiec wojnom

w ramach umowy społecznej każda jednostka oddawała się ze wszystkimi uprawnieniami społeczeństwu, istotą umowy była równość

KONCEPCJE XIX I XX WIECZNE

koncepcje podboju (Ludwik Gumplowicz)

państwa powstawały w wyniku wojen między plemionami

powstanie państwa było efektem podboju plemion słabszych przez silniejsze

koncepcje związane z podziałem klasowym (Fryderyk Engels):

państwo było wytworem historycznego rozwoju społeczeństwa

państwo pojawiło się w sytuacji, gdy społeczeństwo było uwikłane w konflikty klasowe

państwo było organizacja przymusową , która dysponowała siłą, aby narzucić panowanie jednej klasy całemu społeczeństwu

koncepcja solidarystyczna (Leon Duguit):

państwo jest organizacją harmonizującą oraz solidaryzującą różne interesy społeczne

państwo jest efektem społecznego podziału pracy

koncepcja organiczna:

organizm państwowy funkcjonujący analogicznie jak organizm ludzki (Otto Gierke)

społeczeństwo do swojego funkcjonowania potrzebuje organów państwa (Herbert Spencer)

państwo czynnikiem organizacyjnym niezbędnym do funkcjonowania człowieka (Auguste Comte)

koncepcja psychologiczna (Leon Petrażycki):

państwo jako projekcja psychiczna

władza to przeżycia prowadzące do wykształcenia się świadomości związanej z koniecznością poddania się woli określonej grupy osób

GENEZA NAZWY PAŃSTWO

starożytna Grecja: polis

starożytny Rzym: respublica, imperium

ziemia i kraj: terrum, dasLand

królestwo i rzesza: regnum, dasReich

Niccolo Macchiavelli: lostato

język polski: państwo, język rosyjski: gosudarstwo

państwo w innych języka słowiańskich

ZNACZENIE TERMINU PAŃSTWO

terytorium, w granicach którego żyją ludzie poddani władzy państwowej (kraj)

ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa (społeczeństwo)

organizacja ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności społecznej (organizacja społeczna)

część organizacji państwowej sprawująca władzę lub realizuje związane z tym czynności (aparat państwowy)

podmiot własności państwowej (skarb państwa)

TYPOLOGIA DEFINICJA PAŃSTWA

funkcjonalne -funkcje pełnione przez państwo

strukturalno-elementowe -cechy państwa

psychologiczne -zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich

socjologiczne -społeczność polityczna

klasowe -organizacja służąca do panowania określonej klasy politycznej

DEFINICJA PAŃSTWA

organizacja społeczna, która jako społeczność uniwersalna ma charakter polityczny, wyposażona jest w system organów zwany aparatem państwowym, suwerenna, terytorialna, do której przynależność ma charakter sformalizowany (przymusowy), w której społeczne role obywateli wyznaczone są w konstytucji lub w innych aktach o charakterze zasadniczym

Georg Jellinek: terytorium + ludność + władza suwerenna

SUWERENNOSC

Stanisław Ehrlich:

całowładność-kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa

samowładność -prawna niezależność od jakichkolwiek czynników

Alfons Klafkowski

: zwierzchność terytorialna, niepodległość, swobodny, wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny, możność współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści

aspekt zewnętrzny i wewnętrzny:

aspekt zewnętrzny -niezależność od innych państw

aspekt wewnętrzny -władza państwowa jest najwyższa i sama decyduje o zakresie swojego działania

aspekt pozytywny i negatywny:

aspekt pozytywny -zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji w nieograniczonym przez prawo zakresie

aspekt negatywny -państwo jest panem swoich działań i nie ma nad sobą żadnej władzy

PAŃSTWO

Typologia definicji

funkcjonalne

wskazujące na składniki (elementy)

psychologiczne

socjologiczne

klasowe

Definicja państwa

Organizacja społeczna, która jako społeczność uniwersalna ma charakter polityczny, wyposażona jest w system organów zwany aparatem państwowym, suwerenna terytorialna, do której przynależność ma charakter sformalizowany (przymusowy),w której społeczne role obywateli wyznaczone są w konstytucji lub w innych aktach o charakterze zasadniczym

Definicja Georga Jedlinka

ludność + terytorium + władza najwyższa

Organizacja polityczna

jej zainteresowanie skupia się na rządzeniu i kierowaniu państwem

państwo wykonuje swoje funkcje przy użyciu aparatu państwowego

Suwerenność według Stanisława Ehrlicha

samowładność

•prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych

całowładność

•kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa

Zewnętrzna/ wewnetrzna

zewnętrzna

•niezależność od władzy innych państw

wewnętrzna

•zwierzchnia, uprzywilejowana pozycja wobec innych podmiotów w państwie

OBYWATELSTWO

Stosunek prawny łączący jednostkę z państwem.

NABYCIE OBYWATELSTWA

Z mocy prawa - (urodzenie) - ius sanguinis, ius soli

W wyniku decyzji - naturalizacja, reintegracja, opcja

UTRATA OBYWATELSTWA

•nabycie obywatelstwa innego państwa

•zwolnienie na prośbę zainteresowanego (zrzeczenie się)

•opcja

•pozbawienie obywatelstwa

utrata obywatelstwa

trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z państwem

sposoby nabycia obywatelstwa:

przez urodzenie (iussanguinis, iussoli)

naturalizacja

małżeństwo

opcja

adopcja

repatriacja

utrata obywatelstwa:

zwolnienie

pozbawienie

podwójne obywatelstwo (bipatryda), bezpaństwowcy (apatrydzi)

TERYTORIUM PAŃSTWA

Wydzielona część kuli ziemskiej podlegająca zwierzchnictwu danego państwa.

SKŁADNIKI TERYTORIUM PAŃSTWOWEGO

-LĄDOWE- terytorium jednolite, enklawy i półenklawy, wody śródlądowe (rzeki, jeziora, zbiorniki wodne), obszar podziemny

-MORSKIE- wody wewnętrzne (zatoki, wody portowe), morze terytorialne, morski pas przyległy, morska strefa ekonomiczna i strefa rybołówstwa, szelf kontynentalny

-PRZESTRZEŃ POWIETRZNA- nad terytorium lądowym i morskim, do górnej granicy atmosfery

przestrzeń, na którą rozciąga się władza suwerenna (zwierzchnictwo terytorialne) państwa

składniki terytorium państwowego:

przestrzeń lądowa

przestrzeń morska

przestrzeń powietrzna

wykonywanie władzy w sposób wyłączny i pełny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń, ponadto jest podstawą do wykonywania pewnych kompetencji państwowych (personalnych) poza granicami państwa

WŁADZA PAŃSTWOWA

stosunek społeczny między dwiema jednostkami, jednostką a grupą lub między grupami, który polega na tym, że jedna ze stron tego stosunku może w sposób trwały i instytucjonalnie zagwarantowany zmuszać drugą do określonego postępowania, jeśli posiada środki zapewniające kontrolę tego postępowania

FUNKCJE WŁADZY

integracyjna -hamowanie tendencji odśrodkowych

dystrybucyjna -rozdział pożądanych dóbr

ochronna -zapewnianie spokoju wewnętrznego i zewnętrznego

strukturotwórcza -umożliwianie różnym grupom dostępu do rządzenia

ŚRODKI SPRAWOWANIA WŁADZY

środki sprawowania władzy:

przymus fizyczny

bodźce materialne i moralne

zabiegi perswazyjno-ideologiczne

środki regulujące dopływ i kontrolę treści informacji

środki sprawowania władzy:

środki osobowe

środki materialne

▪środki ekonomiczne

▪środki socjotechniczne

TYPOLOGIA DEFINICJI WŁADZY

behawioralne

teleologiczne

instrumentalne

strukturalne

instytucjonalizowanego wpływu

konfliktowe

normatywistyczne

WŁADZA POLITYCZNA, PUBLICZNA I PAŃSTWOWA

władza polityczna -jeden z podmiotów stosunku władzy ma realną możliwość podejmowania społecznie ważkich decyzji regulujących zachowania przede wszystkim wielkich grup ludzi, a także ma realną możliwość egzekwowania podjętych decyzji za pomocą przymusu państwowego

władza państwowa -władza przysługująca konkretnym organom państwowym, w granicach określonych przez normy prawne

władza publiczna -oparta na normach prawnych, sprawowana nie tylko przez aparat państwowy

RODZAJE WŁADZY

posiadanie i sprawowanie władzy:

władza faktyczna

władza oparta o normy

władza społecznie akceptowana

rodzaje władzy politycznej:

sprawowana

kontrolowana

realna

LEGITYMIZACJA I LEGITYMACJA

legitymizacja -proces wytwarzania poparcia dla systemu politycznego, realnie istniejący stan akceptacji społeczeństwa bądź jego znaczących kręgów dla systemu politycznego i jego elementów składowych, wynikający z pozytywnej oceny genezy i/lub sposób i skutków ich funkcjonowania

legitymacja -stan systemu politycznego, rezultat procesu legitymizacji, prawowitość, prawomocność

RODZAJE LEGITYMIZACJI

normatywna -zgodność nabycia i sprawowania władzy z obowiązującymi normami polityczno-prawnymi

społeczna-subiektywna aprobata przejęcia i sprawowania władzy

WYMIARY I POZIOMY LEGITYMIZACJI

wymiary legitymizacji (David Easton):

- ideologiczny- uznanie wartości i zasad leżących u podłoża systemu politycznego

- strukturalny- akceptacja norm proceduralnych składających się na reżim polityczny

- personalny- szacunek dla konkretnych osób sprawujących funkcje publiczne

poziomy legitymizacji (David Beetham):

1. poziom reguł

stwierdzenie zgodności nabywania i sprawowania władzy z utrwalonymi w systemie politycznym formalnymi i nieformalnymi regułami

2. poziom przekonań

przekonania (dotyczące pochodzenia władzy, efektywności realizacji, rzeczywistej realizacji interesów zbiorowych) akceptujące wspomniane reguły istniejące w świadomości rządzących i rządzonych

3. Poziom zachowań

manifestowanie aprobaty wobec stosunków władzy w czynnych zachowaniach

TYPY PANOWANIA

tradycyjne -zgodność z utrwalonym obyczajem, odwiecznymi regułami, uświęconymi przekonaniami

charyzmatyczne -szczególne przymioty władcy, poszanowanie jego osoby i poleceń

legalne -normy prawne, zracjonalizowane struktury i procedury decyzyjne

SPOSOBY UJMOWANIA LEGITYMACJI

koncepcja tradycyjna -status i działania podmiotu władzy oparte są na trudno poddających się poznaniu przesłankach (wartościach)

koncepcja partycypacyjna -konieczność świadomego i powszechnego udziału obywateli w życiu politycznym, skierowanego na popieranie podmiotu władzy

koncepcja przekonań -odwołanie się do faktycznie istniejących pozytywnych ocen, opinii, sądów o prawomocności podmiotu władzy, które są zgodnie podzielane przez większość społeczeństwa

koncepcja behawioralna -każde pojawienie się stabilnej , być może monopolistycznej koncentracji władzy oznacza akceptację reżimu

WŁADZA PAŃSTWOWA

SPOSOBY DEFINIOWANIA WŁADZY

władza jako:

-stosunek społeczny (podejście strukturalne/relacjonalne)

-funkcja (podejście funkcjonalny)

-zbiór środków (podejście substancjalne/atrybutywne)

WŁADZA JAKO RELACJA

- stosunek społeczny, w którym jedna strona podejmuje decyzje o pewnym stanie rzeczy, a druga je realizuje w sposób zgodny z decyzją i pod kontrolą decydującego (J. Szczepański)

- stosunek społeczny między dwiema jednostkami, między jednostką a grupą lub między grupami, który polega na tym, że jedna ze stron tego stosunku może w sposób trwały i instytucjonalnie zagwarantowany zmuszać drugą do określonego postępowania, jeśli posiada środki zapewniające kontrolę tego postępowania

ZACHOWANIA SPOŁECZNE + SYSTEMY NORMATYWNE + LUDZIE = STOSUNEK WŁADZY

WŁADZA JAKO FUNKCJA

integracyjna

•hamowanie tendencji odśrodkowych

dystrybucyjna

•pośredniczenie w rozdziale pożądanych dóbr

ochronna

•zapewnianie spokoju zewnętrznego i wewnętrznego

strukturotwórcza

•tworzenie mechanizmów społecznych, umożliwiających dostęp do rządzenia różnym grupom społecznym

ŚRODKI WŁADZY

1. -ŚRODKI OSOBOWE

- ŚRODKI MATERIALNE ( środki ekonomiczne, środki socjotechniczne)

2. - PRZYMUS FIZYCZNY

- BODŹCE MATERIALNE I MORALNE

-ZABIEGI PERSWAZYJNO- IDEOLOGICZNE

- SRODKI REGULUJĄCE KONTROLE I DOPŁYW TREŚCI WŁADZY

WŁADZA A INNE POJĘCIA

• MOC

• KONTROLA

• PANOWANIE

• ZARZĄDZANIE

• WPŁYW

• AUTORYTET

RODZAJE WŁADZY

władza publiczna

•zdolność podmiotów uprawnionych do narzucania woli podmiotom podporządkowanym w tych dziedzinach życia społecznego, które dotyczą wszystkich osób i organizacji podległych i są dostępne dla ogółu, a zatem powszechne oraz jawne

władza państwowa

•zdolność organów państwa do narzucania woli osobom i organizacjom podległym w drodze aktów normatywnych, decyzji i postanowień administracyjnych, orzeczeń sądowych, wezwań -pod groźbą zastosowania zalegalizowanego przymusu w razie niewykonania lub naruszenia zawartych w nich treści

RODZAJE WŁADZY CD..

władza sprawowana

przedmiotowy i podmiotowy zakres podjętych przez określony podmiot władczy decyzji w określonym czasie, licząc od momentu inicjacji władzy

władza kontrolowana

zakres, w jakim decyzje, podjęte przez podmiot władczy w określonym czasie, poddane zostały szeroko rozumianej kontroli

władza realna

zakres wykonania decyzji politycznych

---