1. Psychologia jako nauka - (od Psyche = dusza, i logos = słowo, myśl) - nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem.
1879 r. - w Lipsku powstało pierwsze laboratorium psychologiczne - Wilhelm Wundt.
2. Wrażenie - proces poznawczy, doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców takich jak: jasność, kolor, głośność, siła dotyku.
Cechy: charakter, jakość, intensywność i czas trwania.
3. Powidoki - zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt
w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej.
Barwy dopełniające: barwy leżące naprzeciw siebie w kole barw np.:
czerwony i zielony, fioletowy i żółty, niebieski i pomarańczowy.
4. Spostrzeganie (percepcja) jako proces poznawczy
Istnieją dwa rodzaje struktur poznawczych:
5. Stałość spostrzeżeń - występuje, gdy spostrzegany przedmiot jest zawsze taki sam, mimo, że obraz przedmiotu na siatkówce oka zmienia się w zależności od wielkości, kształtu, położenia.
Stałość spostrzeżeń wyraża się w 3 formach:
stałość wielkości.
stałość kształtu
stałość barwy
6. Zasady grupowania percepcyjnego
Prawo podobieństwa - grupujemy elementy o podobnym wyglądzie.
Prawo bliskości - nasz umysł grupuje sąsiadujące ze sobą elementy (położone blisko siebie).
Prawo dobrej kontynuacji (ciągłości) - elementy tworzące linię lub krzywą postrzegane są jako elementy związane ze sobą, całości są postrzegane ze względu na pewien kierunek zgodnie z którym te elementy przebiegają.
Zasada minimum percepcji (wspólnego losu) - spostrzegamy zawsze najprostsze organizacje, które pasują do wzorca wzrokowego.
Prawo zamykania (domykania) - brakujące części figury uzupełniamy w taki sposób, że postrzegamy tę figurę jako całość.
Giętkość spostrzegania - dostrzeganie całości, domykanie ich. Bardzo złożone figury są rozpoznawane i dostrzegane pośród innych
7. Dwuznaczność - w pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny lub ruchu, którego nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej.
8. Złudzenie Rubina - dwuznaczność figury i tła.
9. Złudzenie optyczne - błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w błędny tok myślenia.
10. Złudzenie Ponza - górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę.
12. Uwaga - mechanizm redukcji nadmiaru informacji, dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do zmysłów.
Uwagę możemy podzielić na :
Dowolną - uwaga kierowana naszą wolą.
Mimowolną - nie mamy na nią wpływu (reaktywna)
Funkcje uwagi:
zgromadzenie podstawowej wiedzy o rzeczy na której się skupiamy.
selektywność - zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych.
Czujność - bierne wyczekiwanie na pojawienie się danego bodźca, przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych bodźców.
przeszukiwanie pola percepcji
kontrola czynności równoczesnych - zdolność wykonywania kilku czynności
w jednakowym czasie.
13. Efekt Stroopa - demonstracja czasu na zadanie. Przykład to określanie koloru tekstu. Gdy kolor tekstu i tekst nie są zgodne. Człowiek poproszony o określenie koloru tekstu zrobi to wolniej
i z większym prawdopodobieństwem błędu, niż gdyby tekst i jego kolor były zupełnie zgodne.
14. Interferencja poznawcza - zdolność wykonywania kilku czynności w tym samym czasie.
15. Efekt miejsca w szeregu - zapamiętywanie, czyli uczenie się jest również funkcją miejsca
w szeregu. Zapamiętujemy dość dobrze początkowe elementy, gorzej zapamiętywany jest środek,
z łatwością zapamiętujemy to, co jest bliżej końca.
16. MNEMOTECHNIKI - nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie
i przypominanie sobie informacji.
kategoryzacja elementów,
skojarzenie ich z innymi elementami,
stosowanie skrótów werbalnych,
układ wierszowy.
17. Myślenie - przekształcanie pewnego rodzaju informacji i dzięki temu dochodzenie do nowych.
struktury myślenia: pojęcia, schematy, skrypty, wyobraźnia wzrokowa, mapy umysłowe.
schematy: struktury poznawcze, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę
o świecie według pewnych tematów.
pojęcia: tworzone przez nas kategorie stanowiące reprezentację powiązanych ze sobą zjawisk pogrupowanych w pewien sposób.
wyobraźnia wzrokowa - polega na oglądzie informacji uprzednio spostrzeganych
i przechowywanych w pamięci.
18. Warunkowanie klasyczne - uczenie się znaczenia bodźca. (Iwan Pawłow).
Wytwarzanie się związku między wrodzoną skłonnością do reagowania, a sygnałem, który współwystępuje wraz z celem reakcji.
Przykład: ktoś reaguje strachem słysząc huk, zaś zapalające się światło nie wywołuje u tej osoby reakcji. Powtarza się sytuacja, w której hukowi jednocześnie towarzyszy zapalające się światło. Osoba reaguje strachem. Po pewnym czasie osoba reaguje strachem tylko wówczas, gdy widzi zapalające się światło.
17. Warunkowanie sprawcze - zjawisko zmniejszania się lub zwiększania częstości zachowań, zależne od tego czy następuje po nich wzmocnienie dodatnie czy kara.
wzmocnienie pozytywne - każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększanie się prawdopodobieństwa powtórzenia się danego zachowania w przyszłości.
wzmocnienie negatywne - takie wykonanie reakcji, które pozwala uniknąć przykrych, awersyjnych konsekwencji, co powoduje zwiększanie się prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości.
18. Wady czystego behawioryzmu:
- Watsonowi zarzuca się, że jego poglądy są uproszczone i mechanistyczne,
- spostrzega ludzi jako istoty bierne, zdeterminowane środowiskowo, zdane na łaskę otoczenia,
- warunkowanie nie nadaje się do opisu spontanicznych, nowych i twórczych zachowań,
- nadmierne opieranie się na badaniach zwierząt.
Zalety:
- jest to jedne z najsilniej oddziałujących na psychologię podejść - jest twardy metodologicznie tzn. używa się rygorystycznych metod empirycznych, które zwiększają wiarygodność, są testowane
- przyczynił się do znacznie lepszego funkcjonowania człowieka,
- wiele technik zmieniających niepożądane zachowania.
19. Rozkłady wzmocnień:
- według stałych proporcji, podanie wzmocnienia uzależnione jest od wyemitowania odpowiedniej stałej ilości reakcji,
- rozkład o zmiennych odstępach czasu: przed rozpoczęciem sytuacji wzmacniania planuje się średnią wartość interwału, a następnie ustala się wartość interwałów kolejno po sobie występujących,
- rozkład o stałych odstępach czasu: dostarcza wzmocnienie dla pierwszej pożądanej reakcji po upływie określonego stałego przedziału czasowego.
- o zmiennych proporcjach: wzmocnienia następują w przypadkowym lub prawie przypadkowym porządku.
20. Uczenie się przez obserwację - uczymy się zachowań sprawczych tylko dzięki obserwacji innych.
Bandura wyróżnia w uczeniu się przez obserwację 4 elementy składowe:
Uwaga
Utrwalenie w pamięci
Reprodukcja
Motywacja
21. Pamięć - zdolność umysłu do przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których się uprzednio doświadczyło.
Funkcje:
- kodowanie/zapamiętywanie,
- przechowywanie,
- wydobywanie/opamiętywanie.
Magazyny pamięci:
22. TYPY PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ:
Pamięć świadomą można podzielić na
pamięć epizodyczną,
pamięć autobiograficzną
habituacja,
pamięć proceduralna.
23. Emocje - stan umysłowy, krótkotrwały, intensywny, wzbudzony na skutek jakiegoś konkretnego wydarzenia zewnętrznego.
Funkcje:
- regularna - polega na szeroko rozumianej ocenie stosunków między podmiotem, a otoczeniem.
- ekspresywna - wyrazowa.
Emocje podstawowe, ponadkulturowa uniwersalność: złość, smutek, radość.
Reguły okazywania emocji: obowiązujące w danej społeczności zasady określające jakie emocje powinny być prezentowane lub maskowane w poszczególnych sytuacjach.
24. Procesy przeciwstawne Solomona - po wyzwoleniu pierwszej reakcji emocjonalnej zakotwiczona zostaje kolejna emocja, przeciwstawna w stosunku do pierwszej.
25. Motywacja - mechanizm regulacyjny, dzięki któremu człowiek gospodaruje swoją energię przy podejmowaniu i wykonywaniu czynności (ukierunkowanie wysiłku na określony cel).
wewnętrzna - tendencja podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania, ze względu na samą treść aktywności.
zewnętrzna - działanie realizowane jest ze względu na zewnętrzne wobec niego czynniki mające być konsekwencją jego wykonania lub efektywnego zakończenia.
efekt naduzasadnienia - jeśli człowiek wykonuje jakąś czynność i robi to z dwóch powodów: wydaje mu się interesująca i poza tym zostaje za nią nagrodzony.
26. Teoria atrybucji - potoczna interpretacja przyczyny zachowania.
FRITZ HEIDER:
atrybucja wewnętrzna - na podstawie jej wewnętrznych właściwości, postawy, charakteru.
atrybucja zewnętrzna - na podstawie zewnętrznych czynników, właściwości sytuacji.
Podstawowy błąd atrybucji - polega na skłonności do przypisywania cudzych zachowań, czynnikom wewnętrznym, nie doceniając roli sytuacyjnych wyznaczników tych zachowań.
27. Dysonans poznawczy - popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania ze sobą dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, sprzeczność między posiadanymi informacjami, a odbieranym.
28. Heurystyka:
Zakotwiczenie - pierwsza wartość jaka się pojawiła
Reprezentatywność - szacowanie prawdopodobieństwa oparty na naszych schematach poznawczych, a nie na analizie faktów, zgodnie z naszymi stereotypami.
Dostępność - oceniamy, przypisujemy cechy zgodne z tym co jest bardziej i szybciej dostępne w naszej pamięci.
29. Algorytm - „krok po kroku” gwarantuje końcowy sukces pod warunkiem wystarczającej ilości czasu i cierpliwości.