15 listopad 2010

Czynniki produkcji to materialne i niematerialne zasoby, które są niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów czy usług.

W ujęciu klasycznym wyróżniamy takie czynniki produkcji jak:

• praca,

• ziemia,

• i kapitał

Zwróćmy uwagę na ostatni czynnik jakim jest kapitał.

Kapitał są to zasoby, które służą pomnażaniu wartości gospodarczych. Występują pod trzema postaciami:

• zasobów pieniężnych,

• środków produkcji

• i zasobów intelektualnych;

Kapitał możemy również podzielić na cztery kategorie

Kapitał produkcyjny, ludzki, czyli tak zwane zasoby intelektualne, osobowy, który tworzą ludzie oraz kapitał pieniężny.

Zacznijmy od kapitału produkcyjnego. Zawierają się w nim bowiem takie zasoby jak maszyny, budynki, zapasy surowców czy materiałów. Możemy go dzielić na majątek trwały i majątek obrotowy. Na majątek trwały składają się miedzy innymi: rzeczowe składniki majątku trwałego (grunty, budynki i budowle, itp.), wartości niematerialne i prawne (koncesje, patenty, licencje, znaki towarowe) oraz finansowe składniki majątku (udziały w innych jednostkach gospodarczych, długoterminowe papiery wartościowe). Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych do majątku obrotowego zaliczyć możemy między innymi : grunty, budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, urządzenia techniczne, środki transportu, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, inwentarz żywy, czyli zwierzęta gospodarskie takie jak bydło domowe, trzoda chlewna, konie itp.

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa dzielimy na trzy grupy, które razem nazywamy zapasami materiałowymi:

zapasy materiałowe, zapasy produkcji nie zakończonej i zapasy wyrobów gotowych i towarów. W przedsiębiorstwach handlowych występują tylko dwie grupy zapasów: towary i materiały o charakterze pomocniczym. W pozostałych przedsiębiorstwach usługowych obrotowe zapasy rzeczowe ogranicza się do zapasów materiałowych. Kapitał produkcyjny przedsiębiorstwa zapewnia ochronę procesów gospodarczych, przed zakłóceniami i ich stabilizacje poprzez ciągłość produkcji wyrobów i świadczenia usług oraz wysoki poziom obsługi odbiorców.

Następnie mamy kapitał ludzki zwany także zasobami intelektualnymi. Jest to wiedza i umiejętności jaka posiadają ludzie, dzięki którym przedsiębiorstwo może uzyskiwać przewagę nad konkurencją. Kapitał ten może również występować w postaci bezosobowej, czyli jako dokumenty, które powstały w wyniku działania kapitału osobowego. Są to między innymi: regulaminy, patenty, znaki towarowe, licencje itd.

Kapitał osobowy jest tworzony przez ludzi, takich jaki właściciele, kadra kierownicza, pracownicy. Posiadają oni duży zasób wiedzy i osobliwe umiejętności, które potrafią wykorzystać w sposób twórczy na stanowiskach jakie zajmują. Zasób ludzki można nazwać kapitałem intelektualnym wówczas, kiedy w wyniku jego działań powstanie jakaś nowa wartość, która przyniesie korzyści firmie, powstanie nowy produkt lub nowatorskie rozwiązanie organizacyjne.

Kapitałem pieniężnym nazywamy środki finansowe, które pochodzę ze źródeł wewnętrznych lub zewnętrznych. Do kapitału własnego możemy zaliczyć kapitał podstawowy, udziały i akcje własne. Kapitał podstawowy to kapitał, który został wniesiony przez współpracowników.

Można się również spotkać z pojęciem kapitału rezerwowego. Tworzony jest on na regulowanie przyszłych zobowiązań w celu pokrycia ewentualnych strat czy nieprzewidzianych wydatków. Tworzy się go z zysków z ubiegłych lat oraz z wartości akcji własnych przeznaczonych do sprzedaży.

Finansowanie wewnętrzne polega na pozyskiwaniu środków pieniężnych przez gromadzenie kapitału pochodzącego z przychodów ze sprzedaży wytworzonych dóbr i usług oraz poprzez przekształcenia majątkowe. Natomiast finansowanie zewnętrzne można podzielić na finansowanie własne i obce. Finansowanie własne zajmuje się pozyskiwaniem środków pieniężnych poprzez: emisję akcji, dopłaty akcjonariuszy, udziały, dopłaty wspólników, wkłady wpisowe, dotacje. Natomiast finansowanie zewnętrzne obce gromadzi kapitał poprzez różnego rodzaju kredyty i pożyczki zaciągnięte na rynku finansowym, kredyt dostawcy i kredyt odbiorcy- na rynku towarowym, jak również poprzez szczególne formy finansowania, jakimi są leasing i faktorig.

W niektórych opracowaniach można znaleźć również czwarty czynnik produkcji jakim jest przedsiębiorczość.

Motywem przewodnim przedsiębiorczości jest dążenie do uzyskania efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarzającej podstawy jego rozwoju. Przedsiębiorcze działanie jest utożsamiane bezpośrednio z osobą przedsiębiorcy.

Według A. Smitha żaden z czynników takich jak ziemia, praca i kapitał, sam nie może nic wytworzyć. Jednak zasadniczym źródłem produktów, jest ze społecznego i filozoficznego punktu widzenia praca.

Produkcja jest możliwa dzięki człowiekowi i jego pracy. Jak już wiemy, produkcja jest to działalność ludzka polegająca na wytworzeniu różnych środków niezbędnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb.

Praca natomiast jest to zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodę, przekształca ją i zmienia. Pracując człowiek wykorzystuje jednak przede wszystkim swą zdolność do wykonywania pracy, określoną mianem siły roboczej. Praca danego człowieka może być więc zdefiniowana jako proces świadomego i celowego użytkowania jego własnej siły roboczej. W procesie pracy człowiek zmienia nie tylko swoje otoczenie, lecz także siebie, wzbogaca swój intelekt, gromadzi doświadczenia, modyfikuje swój sposób widzenia świata, doznania i odczucia, poszerza skalę swoich potrzeb.

Produkcja i praca mają charakter społeczny. Ludzie, którzy coś produkują, nie pracują w odosobnieniu. Ich praca łączy się i zazębia. W rezultacie praca poszczególnych jednostek jest tylko częścią pracy całego społeczeństwa.

Równocześnie, w miarę rozwoju społeczeństw ludzkich, obserwujemy z reguły proces uspołeczniania się produkcji. Wyraża się on m.in. w tym, że dany produkt jest efektem pracy coraz większej ilości ludzi. Praca przecież jest czynnikiem wytwórczym występującym w każdej działalności gospodarczej. Nawet w działalności wirtualnej (Internet) - która nie wymaga posiadania ziemi, ani dużego kapitału rzeczowego i finansowego - konieczna jest praca ludzi.

W niektórych teoriach ekonomicznych praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Jeżeli ludzie wykonujący pracę są do niej dobrze przygotowani i posługują się zaawansowaną technologią, to uzyskują dużą wydajność pracy. Mogą te same dobra wykonać szybciej i lepiej. Jednak praca może zostać również źle spożytkowana, co owocuje niską jej wydajnością. Grupy źle zorganizowane muszą włożyć więcej pracy, aby uzyskać ten sam efekt, co te o lepszym wewnętrznym uporządkowaniu.

Według. Adama Smitha : Roczna praca każdego narodu jest funduszem,, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co nabywa za ten wytwór od innych narodów.

W ujęciu Smitha praca całego narodu odpowiada współczesnej kategorii produktu krajowego brutto.

Aby ludzka praca mogła być dobrze spożytkowana, ekonomia powinna opierać się na wolnym rynku. W gospodarce tego typu dzięki inicjatywie przedsiębiorców aktywność ludzka może zostać skierowana w najbardziej odpowiadające całej społeczności kierunki.

Praca jest jednym z czynników produkcji sprzedawanych przez gospodarstwa domowe przedsiębiorstwom. Jest jednak czynnikiem produkcji o specyficznych własnościach. Trzeba bowiem zwrócić uwagę na fakt, że praca jest dla większości gospodarstw domowych jedynym posiadanym czynnikiem produkcji, a więc większość gospodarstw domowych jedyne środki przeznaczane na konsumpcję będzie uzyskiwać ze sprzedaży pracy w postaci dochodu z pracy. Oznacza to, że większość gospodarstw domowych nie będzie w pełni suwerenna w swoich decyzjach odnośnie wielkości podaży pracy, ponieważ będą one musiały sprzedać co najmniej taką ilość pracy, aby zapewnić sobie konsumpcję na poziomie minimum biologicznego.

Każdej osobie wykonującej pracę należy się za nią godziwe wynagrodzenie. Jeżeli jest ono wypłacane okresowo, to określa się je jako płacę. Często koszt pracy podaje się jako koszt roboczogodziny. Przy bardzo niskiej stawce płacy gospodarstwo domowe zmuszone jest przeznaczać na pracę maksymalną możliwą ilość godzin na dobę,

ponieważ pracując mniej nie uzyskiwałoby dochodu zapewniającego przeżycia.

W miarę wzrostu stawki godzinowej, jeżeli utrzymuje się ona jednak na niskim poziomie, gospodarstwo domowe będzie przeznaczać na pracę mniejszą ilość czasu, gdyż zwiększona trochę stawka godzinowa pozwoli przy krótszym czasie pracy uzyskać dochód zapewniający konsumpcję na poziomie minimum biologicznego, nie będzie jednak na tyle wysoka, aby dochód uzyskany dzięki utrzymaniu dotychczasowego czasu pracy pozwolił na konsumpcję zaspokajającą nie tylko podstawowe potrzeby.

Ziemia jako czynnik produkcji jest rozumiana niezwykle szeroko. Pojęcie to obejmuje kopaliny, wody podziemne i powierzchniowe, terytorium, faunę, florę i atmosferę.

W przeszłości za osobny czynnik produkcji uważano ziemię. Działo się tak dlatego, że w feudalnej gospodarce w której główny udział w wytwarzaniu PKB miało rolnictwo, posiadacze ziemi uzyskiwali dodatkowy dochód z tytułu użycia lub wynajęcia ziemi na potrzeby produkcyjne - tzw. rentę gruntową. Przyjmuje się, że renta gruntowa jest wynagrodzeniem uzyskiwanym przez właścicieli ziemi z tytułu wykorzystania ich ziemi w procesie produkcji. Renta przysługuje więc właścicielom tylko dlatego, że posiadają taki zasób, natomiast nie zatrudniają żadnego kapitału ani pracy. Z kolei dzierżawcy ziemi mają kapitał, który zatrudniają, by móc wykorzystać ziemię w produkcji. Ich wynagrodzeniem (jako że zatrudniają kapitał) jest zysk. Trzecią grupą uczestników procesu produkcji są pracownicy, którzy oferują swoją pracę, otrzymując w zamian wynagrodzenie w postaci płacy.

Rozważmy sytuację dzierżawcy ziemi. Wzrosły zarówno ceny pszenicy jak i opłaty dzierżawne. Dzierżawca nie tylko nie odróżnia żadnej poprawy rentowności

( czyli miary efektywności gospodarowania) produkcji rolnej, lecz może nawet nie dostrzegać związku obu podwyżek. Być może skarży się jedynie na wygórowane opłaty dzierżawne, które nie pozwalają mu zarobić na godziwe życie.

Ponieważ ziemię tradycyjnie traktuje się jako czynnik, którego podaż jest stała, ekonomiści wykorzystują słowo RENTA, oznaczające opłatę za usługi ziemi w koncepcji renty ekonomicznej.

Cechą szczególną ziemi, jako czynnika produkcji jest to, że jej ilość w całej gospodarce zasadniczo nie zmienia się nawet w długim okresie. Stwierdzenia tego nie należy traktować dosłownie. Na przykład Holendrzy zdołali wydrzeć sporo ziemi morzu. Podobnie zastosowanie nawozów może zwiększyć areał gleb nadających się pod uprawę. Niemniej, stałość łącznej podaży ziemi w długim okresie traktujemy zazwyczaj jako najistotniejszą cechę charakterystyczną rynku tego czynnika produkcji.

Rola tego czynnika jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadającej na jednego zatrudnionego pozwala zwiększyć rozmiary produkcji rolnej. Rola ziemi jako czynnika produkcji nie jest już tak istotna w gospodarkach wysoko uprzemysłowionych. Na przykład szybki rozwój gospodarczy Hongkongu dokonał się, mimo iż w kraju tym występuje znaczne przeludnienie, a ziemia jest czynnikiem rzadkim. Jednakże jest mało prawdopodobne, by zwiększenie nakładu jednego czynnika wytwórczego obniżyło produkcyjność pozostałych.

Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca (przestrzeni) na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.

Ziemia w przedsiębiorstwie rolniczym jest czynnikiem produkcji, który ma własną zdolność produkcyjną, noszącą nazwę żyzności naturalnej. Rzeczywista wydajność z jednostki powierzchni gleby jest nazywana urodzajnością. Zależy ona od żyzności gleby, ale w znacznej mierze od czynników środowiska, a także od działalności człowieka, który stosując prawidłową agrotechnikę powiększyć. I przeciwnie, błędy w technologii użytkowania, mogą spowodować zmęczenie gleby, przejawiające się spadkiem plonów z powodu jednostronnego wyczerpania gleby ze składników pokarmowych oraz wzrostu występowania agrofagów.

W działalności usługowej ziemia odgrywa rolę czynnika lokalizacji. Pod pojęciem działalności gospodarczej należy rozumieć geograficzne sprecyzowane umiejscowienie czy rozmieszczenie obiektów. Pojęcie lokalizacji oznacza umiejscowienie wielkości i rodzaju działalności gospodarczej, obiektu lub zespołu obiektów w określonym obszarze

Decyzje lokalizacyjne, ze względu na długofalowe skutki, należą do rozstrzygnięć o podstawowym znaczeniu. Ewentualne korekty odnośnie tego typu rozstrzygnięć są z reguły bardzo kosztowne. Dlatego podejmowanie decyzji lokalizacyjnych wymaga dysponowania jak najpełniejszymi informacjami dotyczącymi kosztów i przewidywania wpływów, wiążących się z wyborem poszczególnych miejsc.

W celu podjęcia właściwej decyzji należy wziąć pod uwagę walory użytkowe danego miejsca, które dzielą się na walory popytu oraz walory zasobów.

Walory popytu, czyli atrakcyjność danej lokalizacji z punktu widzenia możliwości zbytu wyprodukowanych dóbr materialnych lub usług wyznaczana jest przez liczbę konsumentów i ich zdolność nabywczą.

Walory zasobów wynikają z możliwości uzyskania w danym miejscu warunków niezbędnych do określonej działalności. Obejmują one między innymi teren i jego zagospodarowanie, zasoby pracy, urządzenia techniczne, zasoby przyrody, energię.

Dla przedsiębiorstwa usługowego podstawową rolę odgrywają walory popytu. Umiejscowienie placówek obsługi ruchu turystycznego, biur podróży, restauracji zależy przede wszystkim od rozmieszczenia odbiorców. Dlatego też najbardziej typowym kryterium lokalizacyjnym podmiotów gospodarki turystycznej jest bliskość strumienia popytu, czyli inaczej lokalizacja o nastawieniu rynkowym. Nieco odmienne, niż w przypadku wymienionych form działalności przedsiębiorstw turystycznych przedstawia się lokalizacja obiektów noclegowych turystycznych.

W tym przypadku kryterium branym pod uwagę jest także nastawienie popytowe (rynkowe), ale wynikające głównie z punktu widzenia położenia w stosunku do miejsc konsumpcji turystycznej, tj. bezpośredniej bliskości walorów turystycznych.

Oznacza to, że obiekty noclegowe turystyki i inne usługi towarzyszące zlokalizowane są w miejscach atrakcyjnych turystycznie, zarówno w centrach dużych aglomeracji miejskich jak i oddalonych od tych centrów obszarach peryferyjnych o ukształtowanej funkcji turystycznej.

Leasing jest to forma umowy cywilno-prawnej, zbliżona do najmu czy dzierżawy. Polega na przekazaniu rzeczy w użytkowanie na czas określony. 

Faktoring jest to przekazanie wyspecjalizowanej firmie (faktorowi) wszystkich niezbędnych uprawnień do prowadzenia rachunkowości przedsiębiorstwa.

str. 2

Malina Politowska
Natalia Kuźma
Sandra Drożdż

Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa

Ośrodek zamiejscowy w Pile

Kierunek: Dziennikarstwo i komunikacja społeczna

I rok w roku akademickim 2010/2011

Ujęcie klasyczne i współczesne czynników produkcji

---